ಪ್ರವೇಶ
।। ಓಂ ಓಂ ನಮೋ ನಾರಾಯಣಾಯ।। ಶ್ರೀ ವೇದವ್ಯಾಸಾಯ ನಮಃ ।।
ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದ್ವೈಪಾಯನ ವೇದವ್ಯಾಸ ವಿರಚಿತ
ಶ್ರೀ ಮಹಾಭಾರತ
ಖಿಲಭಾಗೇ ಹರಿವಂಶಃ
ವಿಷ್ಣು ಪರ್ವ
ಅಧ್ಯಾಯ 171
ಸಾರ
ಶಿವ-ಪಾರ್ವತಿಯರ ಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರ (1-10). ಪಾರ್ವತಿಯು ಉಷೆಯ ಪತಿಸಮಾಗಮಕ್ಕೆ ವರವನ್ನು ನೀಡುವುದು (11-20) ಮತ್ತು ಉಷೆಯ ವಿರಹ-ವ್ಯಥೆಯ ವರ್ಣನೆ (21-64).
19171001 ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ ।
19171001a ಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರೋಪಗತಃ ಕದಾಚಿದಭವದ್ಭವಃ ।
19171001c ದೇವ್ಯಾ ಸಹ ನದೀತೀರೇ ರಮ್ಯೇ ಶ್ರೀಮತಿ ಸ ಪ್ರಭುಃ ।।
ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು: “ಒಮ್ಮೆ ಭವದ್ಭವ ಪ್ರಭು ಶಂಕರನು ಶ್ರೀಮತಿ ರಮ್ಯ ನದೀತೀರದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯಸಹಿತ ಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರಕ್ಕೆಂದು ಹೋಗಿದ್ದನು.
19171002a ಶತಾನಿ ತತ್ರಾಪ್ಸರಸಾಂ ಚಿಕ್ರೀಡುಶ್ಚ ಸಮಂತತಃ ।
19171002c ಸರ್ವರ್ತುಕವನೇ ರಮ್ಯೇ ಗಂಧರ್ವಪತಯಸ್ತಥಾ ।।
ಸರ್ವಋತುಗಳಿಂದ ಶೋಭಿತವಾದ ಆ ರಮ್ಯ ವನದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ನೂರಾರು ಅಪ್ಸರೆಯರು ಮತ್ತು ಗಂಧರ್ವಪತಿಗಳು ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರು.
19171003a ಕುಸುಮೈಃ ಪಾರಿಜಾತಸ್ಯ ಪುಷ್ಪೈಃ ಸಂತಾನಕಸ್ಯ ಚ ।
19171003c ಗಂಧೋದ್ದಾಮಮಿವಾಕಾಶಂ ನದೀತೀರಂ ತು ಸರ್ವಶಃ ।।
ಪಾರಿಜಾತ ಕುಸುಮಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಸಂತಾನಕ ಪುಷ್ಪಗಳಿಂದ ಆ ನದೀತೀರದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಉದ್ದಾಮ ಸುಗಂಧವು ವ್ಯಾಪ್ತಗೊಂಡಿತ್ತು.
19171004a ವೇಣುವೀಣಾಮೃದಂಗೈಶ್ಚ ಪಣವೈಶ್ಚ ಸಹಸ್ರಶಃ ।
19171004c ವಾದ್ಯಮಾನೈಃ ಸ ಶುಶ್ರಾವ ಗೀತಮಪ್ಸರಸಾಂ ತದಾ ।।
ಸಹಸ್ರಾರು ಕೊಳಲು, ವೀಣೆ, ಮೃದಂಗ ಮತ್ತು ಪಣವಗಳ ನಾದದೊಂದಿಗೆ ಅಪ್ಸರೆಯರ ಗೀತಗಳು ಕೇಳಿಬರುತ್ತಿದ್ದವು.
19171005a ಸೂತಮಾಗಧಕಲ್ಪೈಶ್ಚಾಸ್ತುವನ್ನಪ್ಸರಸಾಂ ಗಣಾಃ ।
19171005c ದೇವದೇವಂ ಸುವಪುಷಂ ಸ್ರಗ್ವಿಣಂ ರಕ್ತವಾಸಸಮ್ ।।
19171006a ಶ್ರೀಮಹೇಶಂ ದೇವದೇವಮರ್ಚಯಂತಿ ಮನೋರಮಮ್ ।
ಅಪ್ಸರಗಣಗಳು ಸೂತ-ಮಾಗಧರ ಕಲೆಗಳಿಂದ ಸುಂದರ ಹೂಮಾಲೆ ಮತ್ತು ಕೆಂಪುವಸ್ತ್ರದಿಂದ ಸುಶೋಭಿತನಾದ ರೂಪವಾನ್ ದೇವದೇವ ಮನೋರಮ ಶ್ರೀಮಹೇಶನನ್ನು ಅರ್ಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
19171006c ತತಸ್ತು ದೇವ್ಯಾ ರೂಪೇಣ ಚಿತ್ರಲೇಖಾ ವರಾಪ್ಸರಾಃ ।।
19171007a ಭವಂ ಪ್ರಸಾದಯಾಮಾಸ ದೇವೀ ಚ ಪ್ರಾಹಸತ್ತದಾ ।
19171007c ಪ್ರಸಾದಯಂತೀಮೀಶಾನಂ ಪ್ರಹಸಂತ್ಯಪ್ಸರೋಗಣಾಃ ।।
ಆಗ ದೇವಿ ಪಾರ್ವತಿಯ ರೂಪಧಾರಣೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಪ್ಸರೆ ಚಿತ್ರಲೇಖೆಯು ಭವನನ್ನು ಪ್ರಸನ್ನಗೊಳಿಸತೊಡಗಿದಳು. ಆಗ ದೇವಿ ಪಾರ್ವತಿಯು ನಕ್ಕಳು. ಈಶಾನನನ್ನು ಪ್ರಸನ್ನಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವ ಅವಳನ್ನು ನೋಡಿ ಅಪ್ಸರಗಣಗಳೂ ನಗತೊಡಗಿದವು.
19171008a ಭವಸ್ಯ ಪಾರ್ಷದಾ ದಿವ್ಯಾ ನಾನಾರೂಪಾ ಮಹೌಜಸಃ ।
19171008c ದೇವ್ಯಾ ಹ್ಯನುಜ್ಞಯಾ ಸರ್ವೇ ಕ್ರೀಡಂತೇ ತತ್ರ ತತ್ರ ಹ ।।
ದಿವ್ಯ ನಾನಾರೂಪಧಾರೀ ಮಹೌಜಸ ಭವನ ಪಾರ್ಷದರೂ ಕೂಡ ದೇವಿಯ ಅನುಜ್ಞೆಯಂತೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕ್ರೀಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
19171009a ಅಥ ತೇ ಪಾರ್ಷದಾಸ್ತತ್ರ ರಹಸ್ಯೇ ಸುವಿಪಶ್ಚಿತಃ ।
19171009c ಮಹಾದೇವಸ್ಯ ರೂಪೇಣ ತಚ್ಚಿಹ್ನಂ ರೂಪಮಾಸ್ಥಿತಾಃ ।।
19171010a ತತೋ ದೇವ್ಯಾಃ ಸುರೂಪೇಣ ಲೀಲಯಾ ವದನೇನ ಚ ।
ಆಗ ಆ ವಿದ್ವಾನ್ ಪಾರ್ಷದರು ಏಕಾಂತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವನ ರೂಪ ಮತ್ತು ಚಿಹ್ನೆಗಳ ರೂಪಧಾರಣೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ನಿಂತರು. ಆಗ ಅಪ್ಸರೆಯರೂ ಕೂಡ ದೇವಿಯ ಸುಂದರ ಮುಖ ಮತ್ತು ಲೀಲೆಗಳ ರೂಪಧಾರಣೆಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕ್ರೀಡಿಸತೊಡಗಿದರು.
19171010c ದೇವೀ ಪ್ರಹಾಸಂ ಮುಮುಚೇ ತಾಶ್ಚೈವಾಪ್ಸರಸಸ್ತದಾ ।
19171010e ತತಃ ಕಿಲಕಿಲಾಶಬ್ದಃ ಪ್ರಾದುರ್ಭೂತಃ ಸಮಂತತಃ ।।
ಆಗ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಅಪ್ಸರೆಯರು ಇನ್ನೂ ಜೋರಾಗಿ ನಗತೊಡಗಿದರು. ಆ ಕೊಲಕಿಲಾ ಶಬ್ದವು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿತು.
19171011a ಪ್ರಹರ್ಷಮತುಲಂ ಲೇಭೇ ಭವಃ ಪ್ರೀತಮನಾಸ್ತದಾ ।
19171011c ಬಾಣಸ್ಯ ದುಹಿತಾ ಕನ್ಯಾ ತತ್ರೋಷಾ ನಾಮ ಭಾಮಿನೀ ।।
ಪ್ರೀತಮನಸ್ಕನಾದ ಭವನು ಅತುಲ ಹರ್ಷಿತನಾದನು. ಆಗ ಅಲ್ಲಿ ಬಾಣನ ಮಗಳು ಉಷಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿ ಕನ್ಯೆ ಭಾಮಿನಿಯೂ ಇದ್ದಳು.
19171012a ದೇವಂ ಸಂಕ್ರೀಡಿತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ದೇವ್ಯಾ ಸಹ ನದೀಗತಮ್ ।
19171012c ದೀಪ್ಯಮಾನಂ ಮಹಾದೇವಂ ದ್ವಾದಶಾದಿತ್ಯತೇಜಸಮ್ ।।
ದ್ವಾದಶಾದಿತ್ಯರ ತೇಜಸ್ಸಿನಿಂದ ಬೆಳಗುತ್ತಿದ್ದ ದೇವ ಮಹಾದೇವನು ದೀವಿಯ ಸಹಿತ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ರೀಡಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಅವಳು ನೋಡಿದಳು.
19171013a ನಾನಾರೂಪಂ ವಪುಃ ಕೃತ್ವಾ ದೇವ್ಯಾಃ ಪ್ರಿಯಚಿಕೀರ್ಷಯಾ ।
19171013c ಉಷಾ ಮನೋರಥಂ ಚಕ್ರೇ ಪಾರ್ವತ್ಯಾಃ ಸಂನಿಧೌ ತಥಾ ।।
ದೇವಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದುದನ್ನು ಮಾಡಲು ಶಂಕರನು ನಾನಾರೂಪಗಳನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಇದನ್ನು ನೋಡಿದ ಉಷೆಯು ಪಾರ್ವತಿಯ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮನೋರಥವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಳು.
19171014a ಧನ್ಯಾ ಹಿ ಭರ್ತೃಸಹಿತಾ ರಮತ್ಯೇವಂ ಸಮಾಗತಾಃ ।
19171014c ಮನಸಾ ತ್ವಥ ಸಂಕಲ್ಪಮುಷಯಾ ಭಾಷಿತಂ ತಥಾ ।।
“ಪತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಈ ರೀತಿ ರಮಿಸುವವಳೇ ಧನ್ಯಳು!” ಎಂದು ಉಷೆಯು ಸಂಕಲ್ಪಿಸಿ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಹೇಳಿಕೊಂಡಳೂ ಕೂಡ.
19171015a ವಿಜ್ಞಾಯ ತದಭಿಪ್ರಾಯಮುಷಾಯಾಃ ಪರ್ವತಾತ್ಮಜಾ ।
19171015c ಪ್ರಾಹ ದೇವೀ ತತೋ ವಾಕ್ಯಮುಷಾಂ ಹರ್ಷಯತೀ ಶನೈಃ ।।
ಉಷೆಯ ಆ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ತಿಳಿದ ಪರ್ವತಾತ್ಮಜೆ ದೇವಿಯು ಅವಳಿಗೆ ಹರ್ಷಗೈಯುತ್ತಾ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಉಷೆಗೆ ಇಂತೆಂದಳು:
19171016a ಉಷೇ ತ್ವಂ ಶೀಘ್ರಮಪ್ಯೇವಂ ಭರ್ತ್ರಾ ಸಹ ರಮಿಷ್ಯಸಿ ।
19171016c ಯಥಾ ದೇವೋ ಮಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ಶಂಕರಃ ಶತ್ರುನಾಶನಃ ।।
“ಉಷೇ! ಶತ್ರುನಾಶನ ದೇವ ಶಂಕರನು ನನ್ನೊಡನೆ ಹೇಗೋ ಹಾಗೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ನೀನೂ ಕೂಡ ಪತಿಯೊಂದಿಗೆ ರಮಿಸುತ್ತೀಯೆ.”
19171017a ಏವಮುಕ್ತೇ ತದಾ ದೇವ್ಯಾ ವಾಕ್ಯೇ ಚಿಂತಾವಿಲೇಕ್ಷಣಾ ।
19171017c ಉಷಾ ಭಾವಂ ತದಾ ಚಕ್ರೇ ಭರ್ತ್ರಾ ರಂಸ್ಯೇ ಕದಾ ಸಹ ।।
ಹೀಗೆ ಹೇಳಲು ದೇವಿಯ ವಾಕ್ಯದಿಂದ ಉಷೆಯ ಕಣ್ಣುಗಳು ಚಿಂತಾಭರಗೊಂಡವು. “ಪತಿಯೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಎಂದು ರಮಿಸುತ್ತೇನೋ!” ಎಂದು ಅವಳು ಭಾವಿಸಿದಳು.
19171018a ತದಾ ಹೈಮವತೀ ವಾಕ್ಯಂ ಸಂಪ್ರಹಸ್ಯೇದಮಬ್ರವೀತ್ ।
19171018c ಉಷೇ ಶೃಣುಷ್ವ ವಾಕ್ಯಂ ಮೇ ಯದಾ ಸಂಯೋಗಮೇಷ್ಯಸಿ ।।
ಆಗ ಹೈಮವತಿಯು ನಗುತ್ತಾ ಈ ಮಾತನ್ನಾಡಿದಳು: “ಉಷೇ! ಯಾವಾಗ ಪತಿಯೊಡನೆ ನಿನ್ನ ಸಮಾಗಮವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದರ ಕುರಿತು ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳು.
19171019a ವೈಶಾಖೇ ಮಾಸಿ ಹರ್ಮ್ಯಸ್ಥಾಂ ದ್ವಾದಶ್ಯಾಂ ತ್ವಂ ದಿನಕ್ಷಯೇ।
19171019c ರಮಯಿಷ್ಯತಿ ಯಃ ಸ್ವಪ್ನೇ ಸ ತೇ ಭರ್ತಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ ।।
ವೈಶಾಖಮಾಸದ ದ್ವಾದಶಿಯ ರಾತ್ರಿ ಮಂಚದ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವಾಗ ಸ್ವಪ್ನದಲ್ಲಿ ನೀನು ಯಾರೊಡನೆ ರಮಿಸುತ್ತೀಯೋ ಅವನೇ ನಿನ್ನ ಪತಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ.”
19171020a ಏವಮುಕ್ತಾ ದೈತ್ಯಸುತಾ ಕನ್ಯಾಗಣಸಮಾವೃತಾ ।
19171020c ಅಪಾಕ್ರಾಮತ ಹರ್ಷೇಣ ರಮಮಾಣಾ ಯಥಾಸುಖಮ್ ।।
ಇದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಕನ್ಯಾಗಣಸಮಾವೃತೆ ದೈತ್ಯಸುತೆಯು ಅಲ್ಲಿಂದ ಸರಿದು ಹರ್ಷದಿಂದ ಯಥಾಸುಖವಾಗಿ ತಿರುಗಾಡತೊಡಗಿದಳು.
19171021a ತತಃ ಸಖೀಭಿರ್ಹಾಸ್ಯಂತೀ ಹರ್ಷೇಣೋತ್ಫುಲ್ಲಲೋಚನಾ ।
19171021c ತಾಲಿಕಾಸಂನಿಪಾತೈಶ್ಚ ಹ್ಯನ್ಯೋನ್ಯಮಭ್ಯವರ್ತತ ।।
ಆಗ ಸಖಿಯರು ಅನ್ಯೋನ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಚಪ್ಪಾಳೆ ತಟ್ಟುತ್ತಾ ಹರ್ಷದಿಂದ ಕಣ್ಣುಗಳು ಅರಳಿದ್ದ ಉಷೆಯ ಹಾಸ್ಯಮಾಡತೊಡಗಿದರು.
19171022a ಕಿನ್ನರ್ಯೋ ಯಕ್ಷಕನ್ಯಾಶ್ಚ ನಾನಾದೈತೇಯಕನ್ಯಕಾಃ ।
19171022c ಅಪ್ಸರೋಗಣಕನ್ಯಾಶ್ಚ ಉಷಾಯಾಃ ಸಖಿತಾಂ ಗತಾಃ ।।
ಕಿನ್ನರಿಯರೂ, ಯಕ್ಷಕನ್ಯೆಯರೂ, ನಾನಾ ದೈತ್ಯಕನ್ಯೆಯರೂ ಮತ್ತು ಅಪ್ಸರಗಣಕನ್ಯೆಯರೂ ಉಷೆಯ ಸಖಿಯರಾಗಿದ್ದರು.
19171023a ಉಕ್ತಾ ಚ ತತ್ರ ತಾಭಿಶ್ಚ ಭರ್ತಾ ತವ ವರಾನನೇ ।
19171023c ಭವಿಷ್ಯತ್ಯಚಿರೇಣೈವ ದೇವ್ಯಾ ವಚನಕಲ್ಪಿತಃ ।।
ಅಲ್ಲಿ ಅವರು “ವರಾನನೇ! ದೇವಿಯ ವಚನದಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ನಿನಗೆ ಪತಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ!” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು ಕೂಡ.
19171024a ನ ಹಿ ದೇವ್ಯಾ ವಚೋ ಮಿಥ್ಯಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ ಕದಾಚನ ।
19171024c ರೂಪಾಭಿಜನಸಂಪನ್ನಃ ಪತಿಸ್ತೇ ಕಲ್ಪಿತಸ್ತಯಾ ।।
“ದೇವಿಯ ಮಾತು ಎಂದೂ ಮಿಥ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅವಳು ನಿನಗೆ ರೂಪವಂತನೂ ಸತ್ಕುನಸಂಪನ್ನನೂ ಆದ ಪತಿಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದಾಳೆ!”
19171025a ಉಷಾ ಸಖೀನಾಂ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರತಿಪೂಜ್ಯ ಯಥಾವಿಧಿ ।
19171025c ಯತ್ತನ್ಮನೋರಥಂ ದೇವ್ಯಾ ಭಾವಯಂತೀ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾ ।।
ಸಖಿಯರ ಆ ಮಾತನ್ನು ಯಥಾವಿಧಿಯಾಗಿ ಆದರಿಸಿ ಉಷೆಯು ದೇವಿಯು ನೀಡಿದ ಮನೋರಥವನ್ನು ಭಾವಿಸುತ್ತಾ ನಿಂತಳು.
19171026a ತತಃ ಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರಂ ತಮನುಭೂಯ ಸಹೋಮಯಾ ।
19171026c ಗತೇಽಹನಿ ತತಃ ಸರ್ವಾ ನಾರ್ಯಸ್ತಾಃ ಪರಮಾದ್ಭುತಾಃ ।।
19171027a ಯಯುಃ ಸ್ವಾನಾಲಯಾನ್ಸರ್ವಾ ದೇವೀ ಚಾದರ್ಶನಂ ಗತಾ ।
ಅನಂತರ ಉಮೆಯೊಂದಿಗೆ ಆ ಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿ ಸಾಯಂಕಾಲವಾಗಲು ಅವರೆಲ್ಲ ಪರಮದ್ಭುತ ನಾರಿಯರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಹೊರಟು ಹೋದರು ಮತ್ತು ದೇವೀ ಪಾರ್ವತಿಯೂ ಅದೃಶ್ಯಳಾದಳು.
19171027c ಕಾಶ್ಚಿದಶ್ವೈಸ್ತಥಾ ಯಾನೈರ್ಗಜೈರನ್ಯಾಸ್ತಥಾ ರಥೈಃ ।।
19171028a ಪುರಂ ಪ್ರವಿವಿಶುರ್ಹೃಷ್ಟಾಃ ಕಾಶ್ಚಿದಾಕಾಶಮಾಸ್ಥಿತಾಃ ।
19171028c ತತಃ ಪ್ರಭೃತಿ ಸಾ ದೇವೀ ಕಾಮಮೋಹಂ ಗತಾ ವಿಭೋ ।।
ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಕುದುರೆಗಳ ಮೇಲೆ, ಕೆಲವರು ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಗಳ ಮೇಲೆ, ಕೆಲವರು ಆನೆಗಳ ಮೇಲೆ, ಮತ್ತು ಅನ್ಯರು ರಥಗಳ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಆಕಾಶಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಪ್ರಹೃಷ್ಟರಾಗಿ ಪುರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ವಿಭೋ! ಅಂದಿನಿಂದ ಆ ದೇವೀ ಉಷೆಯು ಕಾಮಮೋಹಿತಳಾದಳು.
19171029a ದೇವ್ಯಾಸ್ತು ವಚನಂ ಸ್ಮೃತ್ವಾ ಸಂಸ್ಮರಂತೀ ಪತಿಂ ತದಾ ।
19171029c ನಿದ್ರಾಂ ನ ಭಜತೇ ರಾತ್ರೌ ನ ದಿವಾ ಭೋಜನಂ ತಥಾ ।।
ದೇವಿಯ ಮಾತನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಪತಿಯ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಅವಳು ರಾತ್ರಿ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಊಟ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ.
19171030a ಸ್ಮರಂತೀ ಪತಿಭಾವಂ ಸಾ ವಿಲಲಾಪ ನೃಪಾತ್ಮಜಾ ।
19171030c ನಿಂದಂತೀ ಶಶಿನಂ ನಾಕೇ ಸೇವತೀ ನ ಚ ಚಂದನಮ್ ।।
ಆ ನೃಪಾತ್ಮಜೆಯು ಪತಿಭಾವವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ವಿಲಪಿಸಿದಳು. ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಉದಯಿಸಿದ ಶಶಿಯನ್ನು ನಿಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಚಂದನವನ್ನೂ ಲೇಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.
19171031a ಸಾ ಬಾಲಾ ಮೋಹಿತಾ ರಾಜನ್ಕಾಮೇನ ಪರಿಪೀಡಿತಾ ।
19171031c ಉಪಚರ್ಯಂತಿ ತಾಂ ಸಖ್ಯೋ ವಿಜ್ವರಾಮಪಿ ಸಜ್ವರಾಮ್ ।।
ರಾಜನ್! ಕಾಮದಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಪೀಡಿತಳಾದ ಅವಳು ಬುದ್ಧಿಯನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡವಳಂತಾದಳು. ಜ್ವರ ಏನೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅವಳಿಗೆ ಜ್ವರವಿದೆಯೋ ಅನ್ನುವಂತೆ ಸಖಿಯರು ಅವಳ ಉಪಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.
19171032a ತಪ್ಯತೇ ಹೃದಯಂ ತಸ್ಯಾಲೇಪಿತಂ ಚಂದನೇನ ಚ ।
19171032c ಕಪೋಲೇ ಪಾಂಡಿಮಾ ಚಿಹ್ನಂ ನೇತ್ರೇ ಜಲಸಮನ್ವಿತೇ ।।
ಚಂದನದಿಂದ ಲೇಪಿತಗೊಂಡರೂ ಅವಳ ಹೃದಯವು ತಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅವಳ ಕೆನ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಂಡುವರ್ಣದ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ತೋರತೊಡಗಿದವು ಮತ್ತು ಕಣ್ಣುಗಳು ಕಣ್ಣೀರುತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು.
19171033a ಜೃಂಭಣಂ ಚ ತಥಾ ಸ್ವಾಪೋ ದೇಹೇ ತಸ್ಯಾ ವ್ಯವರ್ಧತ ।
19171033c ಪದ್ಮಿನೀಕಂದಚೂರ್ಣಾನಿ ಶೀತಲಾನಿ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ ।।
19171034a ಕ್ಷಿಪಂತಿ ಸಖ್ಯೋ ಹೃದಯೇ ಪೀಡಿತೇ ಮನ್ಮಥಾಗ್ನಿನಾ ।
19171034c ವ್ಯಜನಾನಿ ಪ್ರಕುರ್ವಂತಿ ಪೃಚ್ಛಂತಿ ಚ ಪುನಃ ಪುನಃ ।।
ಅವಳ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಆಕಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಆಲಸ್ಯವು ವೃದ್ಧಿಯಾಗತೊಡಗಿತು. ಮನ್ಮಥಾಗ್ನಿಯಿಂದ ಪೀಡಿತಳಾದ ಅವಳ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ಸಖಿಯರು ಪುನಃ ಪುನಃ ಶೀತಲ ಕಮಲಕಂದದ ಚೂರ್ಣಗಳನ್ನು ಲೇಪಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬೀಸಣಿಗೆಯನ್ನು ಬೀಸುತ್ತಾ ಅವರು ಪುನಃಪುನಃ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದರು:
19171035a ಕಾ ವ್ಯಥಾ ಕಿಂ ಶರೀರಂ ತೇ ಕಿಮಿದಂ ತವ ಭಾಮಿನೀ ।
19171035c ಕಿಂ ತುಭ್ಯಂ ರೋಚತೇ ದೇವಿ ತದಾಖ್ಯಾಹಿ ವರಾನನೇ ।।
“ಭಾಮಿನೀ! ನಿನಗೆ ಎಂತಹ ವ್ಯಥೆಯಾಗಿದೆ? ನಿನ್ನ ಶರೀರವು ಹೀಗೇಕೆ ಆಗಿಹೋಗಿದೆ? ವರಾನನೇ! ದೇವಿ! ಹೇಳಲು ಇಷ್ಟವಾದರೆ ಅದನ್ನು ಹೇಳು.
19171036a ಕಸ್ಮಾದಿದಂ ಸಮುತ್ಪನ್ನಂ ದುಃಖಸಾಧ್ಯಂ ಮನೋರಮೇ ।
19171036c ತ್ವನ್ಮನೋನುಗತಂ ವಾಕ್ಯಂ ವದಂತ್ಯೇತಾಸ್ತು ಸಾರಿಕಾಃ ।।
19171037a ಶುಕಾ ನೀಲತಮಾಃ ಸುಭ್ರು ಪಠಂತಿ ಹಿ ಪುಮಾನಿವ ।
19171037c ಪ್ರಹ್ಲಾದಜನನಂ ವಾಕ್ಯಂ ಕಿಮರ್ಥಂ ನಾದ್ಯ ಭಾಶಸೇ ।।
ಮನೋರಮೇ! ಈ ದುಃಖಸಾಧ್ಯ ರೋಗವು ನಿನಗೆ ಎಲ್ಲಿಂದ ಉತ್ಪನ್ನವಾಯಿತು? ಈ ಸಾರಿಕೆಯರು ನಿನ್ನ ಮನೋಗತ ಮಾತನ್ನೇ ಆಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸುಭ್ರು! ಇವರು ನೀಲ ಗಂಡುಗಿಳಿಯ ತರಹ ಮಾತನಾಡುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾರೆ. ಇಂದು ನೀನು ಅವರಿಗೆ ಏಕೆ ಆಹ್ಲಾದಜನಕ ಮಾತನ್ನು ಆಡುತ್ತಿಲ್ಲ?
19171038a ತವ ತಾತೋ ಮಹಾವೀರೋ ದೇವಾನಾಮಪಿ ದುರ್ಜಯಃ ।
19171038c ತಸ್ಯಾಗ್ರೇ ತಿಷ್ಠತೇ ಕೋಽಪಿ ನ ಭೂಮೌ ವರವರ್ಣಿನಿ ।।
ವರವರ್ಣಿನಿ! ನಿನ್ನ ತಂದೆಯು ಮಹಾವೀರನು. ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ದುರ್ಜಯನು. ಈ ಭುಮಿಯಲ್ಲಿ ಅವನ ಎದಿರು ಯಾರೂ ನಿಲ್ಲಲಾರರು.
19171039a ಬಲೇಃ ಪುತ್ರೋ ಮಹಾವೀರೋ ಬಾಣೋ ಹಿ ದುರತಿಕ್ರಮಃ ।
19171039c ಜಿತ್ವಾಮರಾವತೀಕಂ ಚ ನಗರಂ ಶೋಣಿತಾಹ್ವಯಮ್ ।
19171039e ಯತ್ರ ಸಂತಿಷ್ಠತೇ ದೇವಃ ಶೂಲಹಸ್ತೋ ಮಹೇಶ್ವರಃ ।।
ಬಲಿಯ ಪುತ್ರ ಮಹಾವೀರ ಬಾಣನನ್ನು ಯಾರೂ ಅತಿಕ್ರಮಿಸಲಾರರು. ಶೋಣಿತಾಪುರಿ ನಗರವು ಅಮರಾವತಿಯನ್ನೂ ಗೆದ್ದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ದೇವ ಮಹೇಶ್ವರ ಶೂಲಹಸ್ತನು ನೆಲೆಸಿದ್ದಾನೆ.
19171040a ಪುತ್ರೋಽಯಮಿತಿ ಜಾನೀಹಿ ಗಿರಿಜಾಂ ಯೋಽಬ್ರವೀದ್ಧರಃ ।
19171040c ಬಾಣಂ ಪ್ರತಿ ಮಹಾದೇವಸ್ತವ ತಾತಮುಷೇ ಶೃಣು ।।
ಉಷೇ! ಕೇಳು! ಮಹಾದೇವ ಹರನು ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಬಾಣನ ಕುರಿತು “ಇವನನ್ನು ಪುತ್ರನೆಂದೇ ತಿಳಿ” ಎಂದು ಗಿರಿಜೆಗೆ ಹೇಳಿದ್ದನು.
19171041a ಕಾ ವ್ಯಥೇತಿ ಮುಖೇ ಚೇದಂ ನಾಸಾಗ್ರಂ ಚ ವಿರಾಜತೇ ।
19171041c ನೀಹಾರಬಿಂದವಃ ಪದ್ಮೇ ರಾಜಂತೇ ಶರದಾಗಮೇ ।।
ನಿನಗೆ ಯಾವ ವ್ಯಥೆಯಿದೆ? ನಿನ್ನ ಮುಖ ಮತ್ತು ನಾಸಾಗ್ರದಲ್ಲಿ ಬೆವರಿನ ಬಿಂದುಗಳು ವಿರಾಜಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನೀನು ಶರತ್ಕಾಲದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಕಮಲದಂತೆ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿರುವೆ!
19171042a ಸಂಪೂರ್ಣಚಂದ್ರಪ್ರತಿಮಂ ಮುಖಂ ಚಂದ್ರೋ ಯಥಾ ಘನೇ ।
19171042c ನ ಶೋಭತೇ ತು ವಿಚ್ಛಾಯಂ ಕಿಮರ್ಥಂ ಕಾರಣಂ ವದ ।।
ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರನಂತಿರುವ ನಿನ್ನ ಮುಖವು ಮೋಡಕವಿದ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಈ ಛಾಯೆಯು ನಿನಗೆ ಶೋಭಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಕಾರಣವನ್ನು ಹೇಳು.
19171043a ಶ್ವಾಸಾಣ್ಮುಂಚಸಿ ಬಾಲೇ ತ್ವಂ ನ ರತಿಂ ಯಾಸಿ ಭಾವತಃ ।
19171043c ಗೃಹಾಣ ಭೋಜನಂ ದಿವ್ಯಂ ಯತ್ತೇ ಮನಸಿ ವರ್ತತೇ ।।
ಬಾಲೇ! ನೀನು ದೀರ್ಘಶ್ವಾಸಗಳನ್ನು ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದೀಯೆ. ಮನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸನ್ನಳಾಗಿಲ್ಲ. ನಿನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅನಿಸಿದ ದಿವ್ಯ ಭೋಜನವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸು.
19171044a ತಾಂಬೂಲಂ ರೋಚತೇ ಪೂರ್ವಂ ತತ್ಕಿಮರ್ಥಂ ನ ಗೃಹ್ಯತೇ ।
19171044c ಮಿಷ್ಟಾನಿ ಯಾನಿ ವಸ್ತೂನಿ ದುರ್ಲಭಾನೀತರೈರ್ಜನೈಃ ।।
19171045a ಗೃಹಾಣ ದೇವಿ ಉತ್ತಿಷ್ಠ ವದ ಪೀಡಾಂ ಶರೀರಜಾಮ್ ।
ಹಿಂದೆ ನಿನಗೆ ತಾಂಬೂಲವು ಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಈಗ ಅದನ್ನು ಏಕೆ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ? ಏಳು! ಅನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ದುರ್ಲಭವಾಗಿರುವ ಈ ಸಿಹಿವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸು. ಶರೀರದಲ್ಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಪೀಡೆಯ ಕುರಿತು ಹೇಳು.”
19171045c ಇತಿ ಕೋಲಾಹಲಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಉಷಾ ವೇಶ್ಮಸಮುದ್ಭವಮ್ ।।
19171046a ದಾಸೀಭಿಃ ಕೀರ್ತಿತಂ ತತ್ರ ಮಾತುರಗ್ರೇ ಪೃಥಕ್ಪೃಥಕ್ ।
ಉಷೆಯ ಭವನದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಈ ಕೋಲಾಹಲವನ್ನು ಕೇಳಿ ದಾಸಿಯರು ಅವಳ ತಾಯಿಯ ಎದಿರು ಪ್ರತ್ಯೇಕ-ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳತೊಡಗಿದರು:
19171046c ರಾಜಪುತ್ರೀ ಯದಾ ದೇವೀ ಸಮಾಯಾತಾ ಗೃಹೇ ಸತೀ ।।
19171047a ಜಲಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರಾಚ್ಚ ಮೂಕೇವ ಪರಿಲಕ್ಷ್ಯತೇ ।
“ದೇವೀ! ಸತೀಸಾಧ್ವಿ! ಎಂದಿನಿಂದ ರಾಜಪುತ್ರಿಯು ಜಲಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದಾಳೋ ಅಂದಿನಿಂದ ಮೌನಿಯಾಗಿಯೇ ಇರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ.
19171047c ಅತೋ ದಾಸೀಜನಾ ದೇವಿ ವದಾಮಸ್ತ್ವಾಂ ವಯಂ ಜನಾಃ ।।
19171048a ಕೋ ಮೋಹಃ ಕಿಮಿದಂ ಮೌನಂ ಕಃ ಸ್ವಾಪೋ ಮ್ಲಾನತಾ ಕಥಮ್ ।
19171048c ವಿಚಾರ್ಯ ಭಿಷಜೋ ದೇವಿ ದಿಶ್ಯಂತಾಂ ಕಷ್ಟಶಾಂತಯೇ ।।
ದೇವೀ! ಆದುದರೀಮ್ದ ದಾಸಿಯರು ನಿನಗೆ ಈ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ: “ರಾಜಕುಮಾರಿಗೆ ಇದೆಂಥಹ ಮೋಗ ಆವರಿಸಿದೆ? ಅವಳು ಏಕೆ ಏನನ್ನೂ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ? ಅವಳು ಏಕೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಮಲಗಿಯೇ ಇರುತ್ತಾಳೆ? ಅವಳಲ್ಲಿ ಈ ಮಲಿನತೆಯು ಹೇಗೆ ಬಂದಿತು? ಈ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ವಿಚಾರಿಸಿ ಅವಳ ಕಷ್ಟದ ಶಾಂತಿಗಾಗಿ ವೈದ್ಯನನ್ನು ನಿಯುಕ್ತಗೊಳಿಸು!”
19171049a ಶಿರೀಷಪುಷ್ಪಸದೃಶಂ ಯಚ್ಛರೀರಂ ಸುಕೋಮಲಮ್ ।
19171049c ತತ್ಕಥಂ ಸಹತೇ ದೇವಿ ವ್ಯಾಧಿಭಾರಂ ವರಾನನೇ ।।
ದೇವೀ! ವರಾನನೇ! ಶಿರೀಷಪುಷ್ಪದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಕೋಮಲವಾಗಿರುವ ಅವಳ ಶರೀರವು ಈ ವ್ಯಾಧಿಯ ಭಾರವನ್ನು ಹೇಗೆ ಸಹಿಸಬಲ್ಲದು?”
19171050a ಇತಿ ಶ್ರುತ್ವಾ ತದಾ ದೇವೀ ಸತ್ವರಾ ಹಂಸಗಾಮಿನೀ ।
19171050c ಪ್ರಾಪ್ಯ ದೇಶಮುಷಾ ಯತ್ರ ಕಿಮಿದಂ ಕಷ್ಟಲಕ್ಷಣಮ್ ।।
ಇದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಆ ಹಂಸಗಾಮಿನೀ ದೇವಿಯು ತ್ವರೆಮಾಡಿ ಉಷೆಯಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿ ಇದೇನು ಕಷ್ಟಲಕ್ಷಣ ಎಂದು ಕೇಳಿದಳು.
19171051a ಪಲ್ಲವಾಕೃತಿಹಸ್ತೇನ ಕೋಮಲಂ ತತ್ಕರಂ ತದಾ ।
19171051c ಸ್ಪೃಷ್ಟ್ವಾಂಗುಲೀರನಾಯಾಸಂ ಸ್ಫೋಟಯಾಮಾಸ ಭಾಮಿನೀ।।
ಆ ಭಾಮಿನಿಯು ತನ್ನ ಪಲ್ಲವಾಕಾರ ಕೈಯಿಂದ ಉಷೆಯ ಕೋಮಲ ಕೈಯನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿ ಅನಾಯಾಸವಾಗಿ ಅವಳ ಬೆರಳುಗಳನ್ನು ಒತ್ತಿದಳು.
19171052a ಕಿಮಸ್ತಿ ತವ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಕಾ ವ್ಯಥಾ ತವ ವರ್ತತೇ ।
19171052c ಏತೇ ವೈದ್ಯಾಃ ಸಮಾಗತ್ಯ ಪೃಚ್ಛಂತಿ ಭವತೀಂ ಹಿ ತತ್ ।।
“ಕಲ್ಯಾಣೀ! ನಿನಗೆ ಯಾವ ವ್ಯಥೆಯಿದೆ? ಈ ವೈದ್ಯರು ಬಂದು ಈ ವಿಷಯದ ಕುರಿತು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ.”
19171053 ವೈದ್ಯಾ ಊಚುಃ ।
19171053a ಜಲಕ್ರೀಡಾಂ ಗತಾ ತತ್ರ ರಾಜಪುತ್ರೀ ಸಖೀಗಣೈಃ ।
19171053c ಪಾರ್ವತ್ಯಾಃ ಕ್ರೀಡಿತಂ ತತ್ರ ಜಾನೀಮಃ ಶ್ರಮಸಂಭವಮ್ ।।
ವೈದ್ಯರು ಹೇಳಿದರು: “ರಾಜಕುಮಾರಿಯು ತನ್ನ ಸಖೀಗಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಪಾರ್ವತಿಯು ಜಲಕ್ರೀಡೆಯಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡವಳಾಗಿದ್ದಾಳೆಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ.
19171054a ಶ್ರಮಾದ್ಗ್ಲಾನಿಃ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾ ಜೃಂಭಣೇ ಚ ಪುನಃ ಪುನಃ ।
19171054c ಸ್ವಾಪಶ್ಚ ಜಾಯತೇ ತೇನ ಮಾ ಭಯಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ ।।
ಶ್ರಮದಿಂದ ಗ್ಲಾನಿಯುಂಟಾಗಿದೆ. ಮತ್ತು ಪುನಃ ಪುನಃ ಆಕಳಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅದರಿಂದಲೇ ಮಲಗುವಿಕೆಯುಂಟಾಗಿದೆ. ಭಯಪಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ.”
19171055 ದೇವ್ಯುವಾಚ ।
19171055a ಹೃದಯೇ ನಿಹಿತಂ ವೈದ್ಯಾಶ್ಚಂದನಂ ಹಿಮಸಂಯುತಮ್ ।
19171055c ಅಮಾತ್ಯಾಃ ಕಿಮಿದಂ ಶೀಘ್ರಂ ಕಿಮಿದಂ ಬುದ್ಬುದಾಯತೇ ।।
ದೇವಿಯು ಹೇಳಿದಳು: “ವೈದ್ಯರೇ! ಇವಳ ವಕ್ಷಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಹಿಮಸಂಯುತ ಚಂದನವನ್ನು ಇರಿಸಿರಿ. ಅಮಾತ್ಯರೇ! ಇದು ಏನು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ತಿಳಿದುಕೊಂಡು ತಿಳಿಸಿ.
19171056a ಅತಿದಾಹೋ ಮಹಾನ್ಸ್ವೇದಃ ಪಿಪಾಸಾ ನ ಬುಭುಕ್ಷತೇ ।
19171056c ಪ್ರಲಾಪ ಏವ ಕಿಂ ತಸ್ಯಾಂ ಶಾಸ್ತ್ರತೋ ಬ್ರೂತ ನಿಶ್ಚಿತಮ್ ।।
ಈ ಅತಿದಾಹ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೆವರುವಿಕೆ, ಬಾಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಏನನ್ನೂ ತಿನ್ನದೇ ಇರುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಲಾಪ – ಅವಳಲ್ಲಿ ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಏಕೆ ಉಂಟಾಗಿವೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರತಃ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ಹೇಳಿ.”
19171057 ವೈದ್ಯಾ ಊಚುಃ ।
19171057a ಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರೇ ಮಿಲಿತಾಃ ಸ್ತ್ರೀಜನಾ ದೇವಸಂನಿಧೌ ।
19171057c ರೂಪೇಣಾಪ್ರತಿಮಾ ದೇವೀ ರಾಜಪುತ್ರೀ ಚ ಭಾವಿನೀ ।।
19171058a ದೃಷ್ಟಿಪಾತಃ ಕೃತಸ್ತಾಭಿಸ್ತೇನ ಪುತ್ರ್ಯಾಂ ವ್ಯಥಾಭವತ್ ।
19171058c ರಕ್ಷಾಮಂತ್ರೈಸ್ತಥಾ ಪೀತೈಃ ಸರ್ಷಪೈಸ್ತಾಂ ಕುಮಾರಿಕಾಮ್ ।।
19171059a ಪಾನೀಯೈರಭಿಷೇಕೇಣ ಪರಾ ಶಾಂತಿರ್ಭವಿಷ್ಯತಿ ।
ವೈದ್ಯರು ಹೇಳಿದರು: “ಕ್ರೀಡಾವಿಹಾರದ ಸಮಯ ದೇವಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಜನರೊಂದಿಗೆ ಈ ಅಪ್ರತಿಮ ರೂಪವತಿ ರಾಜಪುತ್ರೀ ದೇವೀ ಭಾವಿನಿಯೂ ಕೂಡ ಸೇರಿದ್ದಳು. ಆ ಸ್ತ್ರೀಯರು ಈ ಪುತ್ರಿಯ ಮೇಲೆ ದೃಷ್ಟಿಹಾಕಿದ್ದಾರೆ. ಆದುದರಿಂದ ಇವಳಿಗೆ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ರಕ್ಷಾಮಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಹಳದೀ ಎಲೆಗಳಿಂದ ಪೂರಿತ ನೀರಿನಿಂದ ಈ ಕುಮಾರಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿಷೇಕಿಸುವುದರಿಂದ ಪರಮ ಶಾಂತಿಯುಂಟಾಗುತ್ತದೆ.”
19171059c ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಭಿಷಜಃ ಸರ್ವೇ ನಿವೃತ್ತಾ ನೃಪವೇಶ್ಮತಃ ।।
19171060a ಸೂಚಯಂತಃ ಪುನಃ ಸರ್ವೇ ಕಾಮಾಭಿಪ್ರಾಯಜಾಂ ವ್ಯಥಾಮ್ ।
ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ವೈದ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ರಾಜಭವನಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದರು. ಪುನಃ ಎಲ್ಲರೂ ಈ ವ್ಯಥೆಯು ಕಾಮಜನಿತವಾದುದು ಎಂದೂ ಸೂಚಿಸಿದರು.
19171060c ಮಾತೃಪೃಷ್ಟಾ ವರಾರೋಹಾ ಚಿರಕಾಲಮುವಾಚ ಸಾ ।।
19171061a ಲಜ್ಜಾವತೀ ಮಹಾಭಾಗಾ ಮಾತರಂ ರುದತೀಂ ಭೃಶಮ್ ।
19171061c ಮಾತರ್ನ ರೋಚತೇ ನಿತ್ಯಂ ಭಾಷಣಂ ನ ಚ ಭೋಜನಮ್।।
19171062a ನ ಚಾಪ್ಯುತ್ಸವಕಂ ಮಾತಃ ಸದಾಹಂ ಹೃದಯಂ ಶೃಣು ।
19171062c ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ವಿರರಾಮಾಥ ಹ್ಯುಷಾ ನಾರೀ ವರಾನನಾ ।।
ತಾಯಿಯು ಕೇಳಲು ತುಂಬಾ ಸಮಯದ ನಂತರ ಆ ವರಾರೋಹೆ, ಲಜ್ಜಾವತೀ, ಮಹಾಭಾಗೆಯು ಜೋರಾಗಿ ರೋದಿಸುತ್ತಾ ತಾಯಿಗೆ ಹೇಳಿದಳು: “ಮಾತಾ! ಕೇಳು! ನನಗೆ ಮಾತನಾಡಲೂ ಮತ್ತು ಭೋಜನಕ್ಕೂ ಇಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಮಾತ! ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿಯೂ ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲ. ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ದಾಹವಾಗುತ್ತಿದೆ.” ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ವರಾನನೆ ನಾರೀ ಉಷೆಯು ಸುಮ್ಮನಾದಳು.
19171063a ಸರ್ವಾಭಿಃ ಸ್ತ್ರೀಭಿರಾರಬ್ಧಮನ್ಯೋನ್ಯಂ ಮುಖವೀಕ್ಷಣಮ್ ।
19171063c ಲಜ್ಜಾನುಕಾರಿ ನಾರೀಣಾಂ ಯೌವನೇ ಹಿ ಭವೇದಿತಿ ।।
19171064a ಇಯಂ ಚ ರಾಜಕನ್ಯಾ ಹಿ ಭರ್ತೃಯೋಗ್ಯಾ ಕಿಮುಚ್ಯತೇ ।
19171064c ಪಿತುಃ ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಾತುಶ್ಚ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ಸದೃಶಂ ವರಮ್ ।।
ಆಗ ಸರ್ವ ಸ್ತ್ರೀಯರೂ ಅನ್ಯೋನ್ಯರ ಮುಖಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸತೊಡಗಿ, “ಯೌವನದಲ್ಲಿ ನಾರಿಯರಿಗೆ ಲಜ್ಜೆಯುಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರಾಜಕನ್ಯೆಯೂ ಕೂಡ ಪತಿಸಮಾಗಮಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಆದುದರಿಂದ ಇವಳಿಗೆ ಇನ್ನೇನನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು? ಇವಳು ತನ್ನ ಮಾತಾಪಿತೃಗಳ ಸಯಾಯದಿಂದ ಸದೃಶ ವರನನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಿ!” ಎಂದುಕೊಂಡರು.
ಸಮಾಪ್ತಿ
ಇತಿ ಶ್ರೀಮಹಾಭಾರತೇ ಖಿಲೇಷು ಹರಿವಂಶೇ ವಿಷ್ಣುಪರ್ವಣಿ ಬಾಣಯುದ್ಧೇ ಉಷಾವಿರಹೋ ನಾಮ ಏಕಸಪ್ತತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ