प्रवेश
।। ओं ओं नमो नारायणाय।। श्री वेदव्यासाय नमः ।।
श्री कृष्णद्वैपायन वेदव्यास विरचित
श्री महाभारत
खिलभागे हरिवंशः
हरिवंश पर्व
अध्याय 48
सार
वैशंपायन उवाच।
पंच तम्नाभ्यवर्तंत विपरीतेन कर्मणा ।
वेदो धर्मः क्षमा सत्यं श्रीश्च नारायणाश्रया ।। १-४८-१
वैशंपायननु हेळिदनु: “कालनेमिय विपरीत कर्मदिंदागि वेद, धर्म, क्षमा, सत्य मत्तु नारायणन आश्रमदल्लिरुव श्री – ई ऐवरु अवन बळि बरले इल्ल.
स तेषामनुपस्थानात्सक्रोधो दानवेश्ववरः ।
वैष्णवं पदमन्विच्छन्ययौ नारायणांतिकम् ।। १-४८-२
अवर उपस्थितियागदे इद्दुदरिंद दानवेश्वरनु अत्यंत क्रोधितनादनु. वैष्णव पदवन्नु बयसि अवनु नारायणन बळि बंदनु.
स ददर्श सुपर्णस्थं शंखचक्रगदाधरम् ।
दानवानां विनाशाय भ्रामयंतं गदां शुभाम् ।। १-४८-३
अवनु सुपर्ण गरुडन मेलेरि दानवर विनाशक्कागि शुभ गदॆयन्नु तिरुगिसुत्तिद्द शंखचक्रगदाधरनन्नु कंडनु.
सजलांभोदसदृशं विद्युत्सदृशवाससम् ।
स्वारूढं स्वर्णपत्राढ्यं शिखिनं काश्यपं खगम् ।। १-४८-४
नीरुतुंबिद मेघसदृशनागिद्द अवनु विद्युत्तिन सदृशवाद वस्त्रगळन्नु धरिसिद्दनु. अवनु काश्यप खग स्वर्णरूपद रॆक्कॆगळ शिखिय मेलॆ आरूढनागिद्दनु.
दृष्ट्वा दैत्यविनाशाय रणे स्वस्थमवस्थितम् ।
दानवो विष्णुमक्षोभ्यं बभाषे क्षुब्धमानसः ।। १-४८-५
दैत्यर विनाशक्कागि रणदल्लि स्वयं स्थितनागिद्द अक्षोभ्यनाद विष्णुवन्नु नोडि क्षुब्धमानसनाद दानवनु हेळिदनु:
अयं स रिपुरस्माकं पूर्वेषां दानवर्षिणाम् ।
अर्णवावासिनश्चैव मधोर्वै कैटभस्य च ।। १-४८-६
“इवने नम्म पूर्ववर्ती दानवर्षिगळ मत्तु एकार्णववासिगळागिद्द मधु-कैटभर सुप्रसिद्ध शत्रुवु.
अयं स विग्रहोऽस्माकमशाम्यः किल कथ्यते ।
येन नः संयुगेष्वाद्या बहवो दानवा हताः ।। १-४८-७
इवने मूर्तिमान् शांतगॊळिसलिक्कागद नम्म युद्धवॆंदु हेळुत्तारल्लवे? इवनिंदले अनेक संग्रामगळल्लि नम्म अनेक पूर्वज दानवरु हतरादरु.
अयं स निर्घृणो युद्धेऽस्त्री बालनिरपत्रपः ।
येन दानवनारीणां सीमंतोद्धरणं कृतम् ।। १-४८-८
इवने युद्धदल्लि अस्त्रधारियागि बालकरंतॆ निर्लज्जनागुव आ निर्दयियु! इवने दानवनारियर सीमंतवन्नु तॆगॆदुहाकिदवनु!
अयं स विष्णुर्देवानां वैकुंठश्च दिवौकसाम् ।
अनंतो भोगिनामप्सु स्वयंभूश्च स्वयंभुवः ।। १-४८-९
इवने देवतॆगळ विष्णु मत्तु दिवौकसर वैकुंठ. इवनु नीरिनल्लिरुव नाग अनंत मत्तु स्वयंभु ब्रह्मनिगू ब्रह्मनु.
अयं स नाथो देवानामस्माकं विप्रिये स्थितः ।
अस्य क्रोधेन महता हिरण्यकशिपुर्हतः ।। १-४८-१०
इवने देवतॆगळ नाथ नमगॆ विप्रियनागिरुववनु. इवन महाक्रोधदिंदले हिरण्यकशिपुवु हतनादनु.
अस्यच्छायां समासाद्य देवा मखमुखे स्थिताः ।
आज्यं महर्षिभिर्दत्तमश्नुवंति त्रिधा हुतम् ।। १-४८-११
इवनदे छायॆयल्लिद्दुकॊंडु देवतॆगळु यज्ञद मुखभागदल्लि स्थितरागि मूरु प्रकारद हवनगळल्लि1 महर्षिगळु नीडिद हविस्सन्नु उपभोगिसुत्तारॆ.
अयं स निधने हेतुः सर्वेषां देवविद्विषाम् ।
यस्य तेजाःप्रविष्टानि कुलान्यस्माकमाहवे ।। १-४८-१२
ऎल्ल देवद्विषर निधनक्कॆ इवने कारणनु. इवन तेजस्सिनिंद युद्धदल्लि नम्म ऎष्टो कुलगळु भस्मवागिहोगिवॆ.
अयं स किल युद्धेषु सुरार्थे त्यक्तजीवितः ।
सवितुस्तेजसा तुल्यं चक्रं क्षिपति शत्रुषु ।। १-४८-१३
युद्धगळल्लि सुररिगागि तन्न जीवनवन्ने त्यजिसलु सिद्धनागि शत्रुगळ मेलॆ सूर्यन तेजस्सिगॆ समनाद चक्रवन्नु ऎसॆयुववनु इवने अल्लवे?
अयं स कालो दैत्यानां कालभूते मयि स्थिते ।
अतिक्रांतस्य कालस्य फलं प्राप्स्यति दुर्मतिः ।। १-४८-१४
इवने दैत्यर कालनु. आदरॆ इंदु इवनिगू कालभूतनागि नानिद्देनॆ. नन्निंदले ई दुर्बुद्धियु पूर्वकालदल्लि तानुमाडिद अतिक्रमणगळ फलवन्नु पडॆयुत्तानॆ.
दिष्ट्येदानीं समक्षं मे विष्णुरेष समागतः ।
अद्य मद्बाणनिष्पिष्टो मामेव प्रणमिष्यति ।। १-४-१५
उत्तमवायितु! ई विष्णुवु नन्न समक्षमदल्लि बंदिद्दानॆ. इंदु नन्न बाणगळिंद कुसिदु बिद्दु ननगे प्रणाममाडुत्तानॆ.
यास्याम्यपचितिं दिष्ट्या पूर्वेषामद्य संयुगे ।
इमं नारायणं हत्वा दानवानां भयावहम् ।। १-४८-१६
क्षिप्रमेव वधिष्यामि रणे नारायणाश्रितान् ।
इंदु समरांगणदल्लि दानवरिगॆ भयवन्नीयुव ई नारायणन वधॆगैदु शीघ्रदल्लिये नानु इवनन्नु आश्रयिसिरुव देवतॆगळन्नू संहरिसुत्तेनॆ. हीगॆ माडि नानु नन्न पूर्वजर ऋणवन्नु तीरिसिकॊळ्ळुत्तेनॆ. इदु ननगॆ अत्यंत सौभाग्यकर विषयवागुवुदु.
जात्यंतरगतोऽप्येष मृधे बाधति दानवान् ।। १-४८-१७
एषोऽनंतः पुरा भूत्वा पद्मनाभ इति स्मृतः ।
जघानैकार्णवे घोरे तावुभौ मधुकैटभौ ।
विनिवेश्य स्वके ऊरौ निहतौ दानवेश्वरौ ।। १-४८-१८
इवनु बेरॆ बेरॆ योनिगळल्लि जनिसियू युद्धदल्लि दानवरन्नु बाधिसुत्तानॆ. अनंतनागिद्दरू इवनु हिंदॆ मूर्तिमाननागि काणिसिकॊंडु पद्मनाभ ऎंदु करॆयल्पट्टनु. इवनु घोर एकार्णवदल्लि संचरिसुत्तिद्द इब्बरु सहोदर दानवराजरु मधु-कैटभरन्नु तन्न तॊडॆयमेलॆ मलगिसिकॊंडु कॊंदिद्दनु.
द्विधाभूतं वपुः कृत्वा सिंहार्धं नरसंस्थितम् ।
पितरं मे जघानैको हिरण्यकशिपुं पुरा ।। १-४८-१९
हिंदॆ इवने अर्ध नर मत्तु अर्ध सिंहद रूपदल्लि ऎरडु शरीरगळन्नु धारणॆमाडिकॊंडु ऒब्बने नन्न पित हिरण्यकशिपुवन्नु वधिसिद्दनु.
शुभं गर्भमधत्तेममदितिर्देवतारणिः ।
यज्ञकाले बलेर्यो वै ऋत्वा वामनरूपताम् ।
त्रीऽन्ल्लोकानाजहारैकः क्रममाणस्त्रिभिः क्रमैः ।। १-४८-२०
देवतॆगळ अरणियंतिद्द अदितियु शुभ गर्भद रूपदल्लि इवनन्नु धारणॆमाडिकॊंडिद्दळु. अदे गर्भवु बलिय यज्ञद समयदल्लि वामन रूपदल्लि प्रकटगॊंडु बंदु, अवनॊब्बने मूरु हज्जॆगळिंद मूरू लोकगळन्नु अळॆदु बलिय अधिकारवन्नु कित्तुकॊंडनु.
भूयस्त्विदानीं समरे संप्राप्ते तारकामये ।
मया सह समागम्य सह देवैर्विनंक्ष्यति ।। १-४८-२१
ईगई तारकामय संग्रामवु बंदॊदगलु पुनः इल्लियू कूड इवनु बंदिद्दानॆ. नन्नॊडनॆ युद्धमाडि इवनु देवतॆगळ सहित नष्टनागुत्तानॆ.”
स एवमुक्त्वा बहुधा क्षिपन्नारायणं रणे ।
वाग्भिरप्रतिरूपाभिर्युद्धमेवाभ्यरोचयत् ।। १-४८-२२
हीगॆ हेळि रणभूमियल्लि नारायणन मेलॆ अयोग्य वचनगळ मूलक नाना प्रकारद आक्षेपगळन्नु माडुत्ता कालनेमियु अवनॊंदिगॆ युद्धमाडबयसिदनु.
क्षिप्यमाणोऽसुरेंद्रेण न चुकोप गदाधरः ।
क्षमाबलेन महता सस्मितं वाक्यमब्रवीत् ।। १-४८-२३
असुरेंद्रनु ई रीति आक्षेपिसुत्तिद्दरू गदाधरनु कुपितनागलिल्ल. महा क्षमाबलदिंद मुगुळ्नगुत्ता ई मातन्नाडिदनु:
अल्पदर्पबलो दैत्य स्थितः क्रोधादसद्वदन् ।
हतस्त्वमात्मनो दोषैः क्षमां योऽतीत्य भाषसे ।। १-४८-२४
“दैत्य! अल्प दर्प मत्तु बलगळन्नुळ्ळ नीनु इल्लि क्रोधदिंद ई मातन्नाडुत्तिरुवॆ! नीनु क्षमॆयन्नु उल्लंघिसि अतियागि मातनाडुत्तिद्दीयॆ. निन्नदे दोषगळिंद नीनु ईगागले हतनागिबिट्टिद्दीयॆ.
अधमस्त्वं मम मतो धिगेतत्तव वाग्बलम् ।
न तत्र पुरुषाः संति यत्र गर्जंति योषितहः ।। १-४८-२५
नन्न मतदल्लि नीनु ओर्व अधमनागिद्दीयॆ. निन्न ई वाग्बलक्कॆ धिक्कार! ऎल्लि पुरुषरे इल्लदे केवल स्त्रीयरिरुवरो अल्लि गर्जिसुवंतॆ नीनु गर्जिसुत्तिरुवॆ!
अहं त्वां दैत्य पश्यामि पूर्वेषां मार्गगामिनम् ।
प्रजापतिकृतं सेतुं को भित्त्वा स्वस्तिमान्भवेत् ।। १-४८-२६
दैत्य! नीनु निन्न पूर्वजर मार्गदल्लिये होगुत्तिरुवुदन्नु नानु नोडुत्तिद्देनॆ. प्रजापतियु माडिट्ट मर्यादॆगळन्नु ऒडॆदु यारुताने कुशलनागिरबहुदु?
अद्य त्वां नाशयिष्यामि देवव्यापारकारकम् ।
स्वेषु स्वेषु च स्थानेषु स्थापयिष्यामि देवताः ।। १-४८-२७
दानवनागिद्दुकॊंडू देवतॆगळ अधिकारवन्नु कैगॊंडिरुव निन्नन्नु इंदु नाशगॊळिसुत्तेनॆ. मत्तु देवतॆगळन्नु अवरवर स्थानगळल्लि स्थापिसुत्तेनॆ.””
वैशंपायन उवाच।
एवं ब्रुवति तद्वाक्यं मृधे श्रीवत्सधारिणि ।
जहास दानवः क्रोधाद्धस्तांश्चक्रे च सायुधान् ।। १-४८-२८
वैशंपायननु हेळिदनु: “रणरंगदल्लि श्रीवत्सधारिणियु ई मातन्नाडुत्तिरुवाग दानवनु क्रोधदिंद नगतॊडगिदनु. कूडले अवनु आयुधगळन्नु हिडिदनु.
स बाहुशतमुद्यम्य सर्वास्त्रग्रहणं रणे ।
क्रोधाद्द्विगुणरक्ताक्षो विष्णुं वक्षस्यताडयत् ।। १-४८-२९
रणदल्लि अवनु ऎल्ल अस्त्रगळन्नू हिडिदु तन्न नूरु बाहुगळन्नु मेलॆत्ति क्रोधदिंद द्विगुण रक्ताक्षनागि विष्णुविन वक्षस्थलक्कॆ प्रहरिसिदनु.
दानवाश्चापि समरे मयतारपुरोगमाः ।
उद्यतायुधनिस्त्रिंशादृष्ट्वा विष्णुमथाद्रवन् ।। १-४८-३०
मय-तार मॊदलाद दानवरू कूड समरदल्लि निशित आयुधगळन्नु ऎत्तिहिडिदु विष्णुवन्नु नोडि आक्रमणिसिदरु.
स ताड्यमानोऽतिबलैर्दैत्यैः सर्वायुधोद्यतैः ।
न चचाल हरिर्युद्धेऽकंप्यमान इवाचलः ।। १-४८-३१
सर्वप्रकारद आयुधगळन्नु मेलॆत्ति अतिबलशाली दैत्यरिंद प्रहरिसल्पट्टरू युद्धदल्लि हरियु कंपिसदे पर्वतदंतॆ अचलनागिद्दनु.
संसक्तश्च सुपर्णेन कालनेमी महासुरः ।
सर्वप्राणेन महतीं गदामुद्यम्य बाहुभिः ।। १-४८-३२
मुमोच ज्वलितां घोरां संरब्धो गरुडोपरि ।
कर्मणा तेन दैत्यस्य विष्णुर्विस्मयमागतः ।। १-४-३३
इष्टरल्लि महासुर कालनेमियु सुपर्ण गरुडन मेलॆ कुपितनादनु. अवनु संरब्धनागि तन्न बाहुगळिंद घोरवागि प्रज्वलिसुत्तिद्द महा गदॆयन्नु ऎत्ति सर्वशक्तियन्नू उपयोगिसि गरुडन मेलॆ प्रयोगिसिदनु. दैत्यन आ कृत्यदिंद विष्णुवु विस्मयगॊंडनु.
यदा तस्य सुपर्णस्य पतिता मूर्ध्नि सा गदा ।
तदाऽऽगमत्पदा भूमिं पक्षी व्यथितविग्रहः ।। १-४८-३४
सुपर्णन मस्तकद मेलॆ आ गदॆयु बीळलु पक्षियु तन्न पंजुगळ बलदिंद भूमियन्नु गट्टि हिडिदुकॊंडितु मत्तु अवन शरीरवु व्यथितगॊंडितु.
सुपर्णं व्यथितं दृष्ट्वा क्षतं च वपुरात्मनः क्रोधात्संरक्तनयनो वैकुंठश्चक्रमाददे ।। १-४८-३५
सुपर्णनु व्यथितनादुदन्नु मत्तु शरीरवु गायगॊंडिदुदन्नु नोडि क्रोधदिंद रक्तनयननाद वैकुंठनु चक्रवन्नु तॆगॆदुकॊंडनु.
व्यवर्धत च वेगेन सुपर्णेन समं प्रभुः ।
भुजाश्चास्य व्यवर्धंत व्याप्नुवंतो दिशो दश ।। १-४८-३६
सुपर्णन वेगक्कॆ समनागि प्रभुवु बॆळॆयतॊडगिदनु. अवन भुजगळु हत्तुदिक्कुगळन्नू व्यापिसि बॆळॆय तॊडगितु.
स दिशः प्रदिशश्चैव खं च गां चैव पूरयन् ।
ववृधे स पुनर्लोकान्क्रांतुकाम इवौजसा ।। १-४८-३७
अवनु दिक्कु, उपदिक्कुगळु, आकाश मत्तु भूमियन्नु तुंबिकॊंडु तन्न ओजस्सिनिंद पुनः लोकगळन्नु आक्रांतिसुवनो ऎन्नुवंतॆ बॆळॆदनु.
तं जयाय सुरेंद्राणां वर्धमानं नभस्तले ।
ऋषयः सह गंधर्वैस्तुष्टुवुर्मधुसूदनम् ।। १-४८-३८
सुरेंद्रर जयक्कागि नभस्थलदल्लि वर्धिसुत्तिरुव अ मधुसूदननन्नु ऋषिगळॊंदिगॆ गंधर्वरु स्तुतिसतॊडगिदरु.
स द्यां किरीटेन लिखन्साभ्रमंबरमंबरैः ।
पद्भ्यामाक्रम्य वसुधां दिशः प्रच्छाद्य बाहुभिः ।। १-४८-३९
तन्न किरीटदिंद स्वर्गलोकदल्लि गॆरॆयन्नॆळॆयुत्ता, हाराडुत्तिद्द तन्न वस्त्रगळिंद मोडगळन्नु तडॆयुत्ता, बाहुगळिंद दिक्कुगळन्नु मुच्चि पादगळिंद वसुधॆयन्नु मॆट्टि निंतनु.
सूर्यस्य रश्मितुल्याभं सहस्रारमरिक्षयम् ।
दीप्ताग्निसदृशं घोरं दर्शनीयं सुदर्शनम् ।। १-४८-४०
सुवर्णनेमिपर्यंतं वज्रनाभं भयावहम् ।
मेदोमज्जास्थिरुधिरैर्दिग्धं दानवसंभवैः ।। १-४८-४१
अद्वितीयं प्रहारेशु क्षुरपर्यंतमंडलम् ।
स्रग्दाममालविततं कामगं कामरूपिणम् ।। १-४८-४२
स्वयं स्वयंभुवा सृष्टं भयदं सर्वविद्विषाम् ।
महर्षिरोषैराविष्टं नित्यमाहवदर्पितम् ।। १-४८-४३
क्षेपणाद्यस्य मुह्यंति लोकाः सस्थाणुजंगमाः ।
क्रव्यादानि च भूतानि तृप्तिं यांति महाहवे ।। १-४८-४४
तमप्रतिमकर्माणं समानं सूर्यवर्चसा ।
चक्रमुद्यम्य समरे क्रोधदीप्तो गदाधरः ।। १-४८-४५
सूर्यकिरणसमान प्रभॆयुळ्ळ, सहस्र अरगळुळ्ळ, शत्रुगळन्नु क्षयिसबल्ल, उरियुत्तिरुव अग्नियंतिद्द, घोरनू दर्शनीयनू आगिद्द, अंचिनल्लि सुवर्णमय नेमियन्नु हॊंदिद्द, वज्रनाभ, भयावह, दानवर मेद-मज्ज-अस्थि-रुधिरगळिंद पुष्टनागिरुव, प्रहारगळल्लि अद्वितीयनाद, मंडलाकारदल्लि अरगळन्नु हॊंदिद्द, हूविन मालॆयंतॆ विस्तृतनागिद्द, बेकादल्लि होगबबल्ल, बेकाद रूपवन्नु धरिसबल्ल, स्वयं स्वयंभुवु सृष्टिसिद्द, सर्ववैरिगळिगॆ भयवन्नुंटुमाडुव, महर्षिगळ रोषदिंद आविष्टनागिरुव, नित्यवू युद्धदर्पितनागिरुव, ऎसॆयुव मात्रक्कॆ स्थावरजंगमगळॊंदिगॆ लोकगळन्ने मोहगॊळिसबल्ल, महायुद्धदल्लि मांसाहारी भूतगळिगॆ तृप्तियन्नुंटुमाडुव, आ अप्रतिम कर्मि, सूर्यवर्चस्सिगॆ समाननागिद्द सुदर्शन चक्रवन्नु कैयिंद ऎत्तिहिडिदु गदाधरनु समरांगणदल्लि क्रोधदिंद उद्दीप्तनादनु.
सम्मुष्णंदानवं तेजः समरे स्वेन तेजसा ।
चिच्छेद बाहुं चक्रेण श्रीधरः कालनेमिनः ।। १-४८-४६
समरदल्लि श्रीधरनु तन्न तेजस्सिनिंद दानवन तेजस्सन्नु हीरिकॊंडु चक्रदिंद कालनेमिय बाहुगळन्नु तुंडरिसिदनु.
तच्च वक्त्रशतं घोरं साग्निचूर्णाट्टहासिनम् ।
तस्य दैत्यस्य चक्रेण प्रममाथ बलाद्धरिः ।। १-४८-४७
जॊतॆगॆ अट्टहासगैयुवाग अग्निचूर्णगळन्नु हॊरगॆडवुत्तिद्द आ दैत्यन नूरु घोर मुखगळन्नू हरियु चक्रदिंद बलपूर्वकवागि तुंडरिसिदनु.
स च्छिन्नबाहुर्विशिरा न प्राकंपत दानवः ।
कबंधोऽवस्थितः संख्ये विशाख इव पादपः ।। १-४८-४८
बाहुगळु मत्तु शिरगळु तुंडादरू आ दनवनु कंपिसलिल्ल. अवन कबंधवु रणरंगदल्लि रॆंबॆगळिल्लद वृक्षदंतॆ निंतुकॊंडित्तु.
तं वितत्य महापक्षी वायोः कृत्वा समं जवम् ।
उरसा पातयामास गरुडः कालनेमिनम् ।। १-४८-४९
आग महापक्षी गरुडनु तन्न रॆक्कॆगळन्नु हरडि वायुसमान वेगदिंद कालनेमियन्नु तन्न ऎदॆयिंद प्रहरिसि कॆळगुरुळिसिदनु.
स तस्य देहो विमुखो विशाखः खात्परिभ्रमन् ।
निपपात दिवं त्यक्त्वा शोभयंधरणीतलम् ।। १-४८-५०
शिरगळु मत्तु बाहुगळन्नु कळॆदुकॊंडिद्द अवन देहवु दिवियन्नु तॊरॆदु आकाशदल्लि परिभ्रमिसुत्ता कॆळगॆ बिद्दु धरणीतलवन्नु शोभायमानगॊळिसितु.
तस्मिन्निपतिते दैत्ये देवाः सर्षिगणास्तदा ।
साधुसाध्विति वैकुंठं समेताः प्रत्यपूजयन् ।। १-४८-५१
आ दैत्यनु कॆळगुरुळलु ऋषिगणगळॊंदिगॆ देवतॆगळु ऒंदागि साधु साधु ऎंदु वैकुंठनन्नु पूजिसिदरु.
अपरे ये तु दैत्या वै युद्धे दुष्टपराक्रमाः ।
ते सर्वे बाहुभिर्व्याप्ता न शेकुश्चलितुं रणे ।। १-४८-५२
आ युद्धदल्लि इतर दुष्टपराक्रमी दैत्यरु ऎल्लरू विष्णुविन बाहुगळल्लि सिलुकि रणदल्लि हंदाडलू शक्यरागलिल्ल.
कांश्चित्केशेषु जग्राह कांश्चित्कंठेऽभ्यपीडयत् ।
पाटयत्कस्यचिद्वक्त्रं मध्ये कांश्चिदथाग्रहीत् ।। १-४८-५३
अवनु कॆलवर केशगळन्नु हिडिदिद्दनु. कॆलवर कंठवन्नु हिडिदु पीडिसुत्तिद्दनु. कॆलवर मस्तकगळन्नु कॆळगॆ बडियुत्तिद्दनु मत्तु कॆलवर नडुवन्नु हिडिदु तुंडरिसिदनु.
ते गदाचक्रनिर्दग्धा गतसत्त्वा गतासवः ।
गगनाद्भ्रष्टसर्वांगा निपेतुर्धरणीतले ।। १-४८-५४
दैत्यरु गदॆ मत्तु चक्रगळिंद दग्धरागि तम्म सत्त्व मत्तु प्राणगळन्नु कळॆदुकॊंडरु. अवर सर्वांगगळू गगनदिंद भ्रष्टगॊंडु धरणीतलदल्लि बिद्दवु.
तेषु सर्वेषु दैत्येषु हतेषु पुरुषोत्तमः ।
तस्थौ शक्रप्रियं कृत्वा कृतकर्मा गदाधरः ।। १-४८-५५
आ ऎल्ल दैत्यरू हतरागलु शुक्रनिगॆ प्रियवादुदन्नु माडि कृतकृत्यनागि पुरुषोत्तम गदाधरनु निंतनु.
तस्मिन्विमर्दे निर्वृत्ते संग्रामे तारकामये ।
तं देशमाजगामाशु ब्रह्मा लोकपितामहः ।। १-४८-५६
सर्वैर्ब्रह्मर्षिभिः सार्धं गंधर्वैः साप्सरोगणैः ।
देवदेवो हरिं देवं पूजयन्वाक्यमब्रवीत् ।। १-४८-५७
आ तारकामय संग्रामद हत्याकांडवु समाप्तवागलु आ प्रदेशक्कॆ लोकपितामह ब्रह्मनु आगमिसिदनु. अवनॊडनॆ सर्व ब्रह्मर्षिगळू, अप्सरगणगळॊंदिगॆ गंधर्वरू इद्दरु. आ देवदेवनु देव हरियन्नु पूजिसि ई मातन्नाडिदनु.
ब्रह्मोवाच।
कृतं देव महत्कर्म सुराणां शल्यमुद्धृतम् ।
वधेनानेन दैत्यानां वयं हि परितोषिताः ।। १-४८-५८
ब्रह्मनु हेळिदनु: “देव! नीनु महत्कार्यवन्नु माडिदॆ. सुरर मुळ्ळन्नु कित्तॊगॆदॆ. दैत्यर ई वधॆयिंद नमगॆ अत्यंत संतोषवागिदॆ.
योऽयं हतस्त्वया विष्णो कालनेमी महासुरः ।
त्वमेकोऽस्य मृधे हंता नान्यः कश्चन विद्यते ।। १-४८-५९
विष्णो! निन्निंद हतनाद ई महासुर कालनेमियन्नु युद्धदल्लि नीनॊब्बने संहरिसुववनागिद्दॆ. बेरॆ यारिगू इदु साध्यवागुत्तिरलिल्ल.
एष देवान्परिभवऽन्ल्लोकाश्च सचराचरान् ।
ऋषीणां कदनं कृत्वा मामपि प्रतिगर्जति ।। १-४८-६०
इवनु देवतॆगळन्नु मत्तु सचराचर लोकगळन्नू पीडिसुत्तिद्दनु. ऋषिगळन्नु कॊंदु नन्न मेलॆ कूड गर्जिसुत्तिद्दनु.
तदनेन तवोग्रेण परितुष्टोऽस्मि कर्मणा ।
यदयं कालतुल्याभः कालनेमी निपातितः ।। १-४८-६१
आदुदरिंद कालन सम कांतियिद्द आ कालनेमियन्नु नीनु एनु संहरिसिदॆयू ई निन्न उग्र कर्मदिंद नानु परितुष्टनागिद्देनॆ.
तदागच्छस्व भद्रं ते गच्छाम दिवमुत्तमम् ।
ब्रह्मर्षयस्त्वां तत्रस्थाः प्रतीक्षंते सदोगताः ।। १-४८-६२
आदुदरिंद बा! निनगॆ मंगळवागलि! उत्तम दिव्य लोकक्कॆ होगोण. अल्लि दिव्य सभॆयल्लि कुळितिरुव अल्लिय निवासी ब्रह्मर्षिगळु निन्न प्रतीक्षॆ माडुत्तिद्दारॆ.
अहं महर्षयश्चैव तत्र त्वां वदतां वर ।
विधिवच्चार्चयिष्यामो गीर्भिर्दिव्याभिरच्युत ।। १-४८-६३
मातनाडुववरल्लि श्रेष्ठ! अच्युत! अल्लि नानु मत्तु महर्षिगळु निन्नन्नु विधिवत्तागि दिव्य वाणियिंद निन्नन्नु अर्चिसुत्तेवॆ.
किं चाहं तव दास्यामि वरं वरभृतां वर ।
सुरेष्वपि सदैत्येषु वराणां वरदो भवान् ।। १-४८-६४
वरधारणमाडुववरल्लि श्रेष्ठ! नीनु बयसिद याव वरवन्नु नानु कॊडबल्लॆ? सुररिगू दैत्यरिगू वरगळन्नु नीडुववने नीने आगिरुवॆ.
निर्यातयैतत्त्रैलोक्यं स्फीतं निहतकंटकम् ।
अस्मिन्नेव मृधे विष्णो शक्राय सुमहात्मने ।। १-४८-६५
विष्णो! ई रणरंगदल्लिये महात्म शक्रनिगॆ समृद्धवागिरुव मत्तु कंटकरु हतरागिरुव ई त्रैलोक्यवन्नु हिंदिरुगिसु.”
एवमुक्तो भगवता ब्रह्मणा हरिरव्ययः ।
देवांशक्रमुखान्सर्वानुवाच शुभया गिरा ।। १-४८-६६
भगवंत ब्रह्मनु हीगॆ हेळलु अव्यय हरियु शक्रप्रमुखराद ऎल्ल देवतॆगळिगू शुभ वाणियल्लि हेळिदनु.
विष्णुरुवाच ।
श्रूयतां त्रिदशाः सर्वे यावंतोऽत्र समागताः ।
श्रवणावहितैर्देहैः पुरस्कृत्य पुरंदरम् ।। १-४८-६७
विष्णुवु हेळिदनु: “इल्लि समागतरागिरुव सर्व देवतॆगळू पुरंदरनन्नु मुंदिट्टुकॊंडु देह मत्तु इंद्रियगळन्नु एकाग्रगॊळिसि नन्न ई मातन्नु केळि.
अस्मिन्नः समरे सर्वे कालनेमिमुखा हताः ।
दानवा विक्रमोपेताः शक्रादपि महत्तराः ।। १-४८-६८
ई समरदल्लि शक्रनिगू महत्तर विक्रमगळिद्द कालनेमिये मॊदलाद दानवरन्नु नावु संहरिसिद्देवॆ.
तस्मिन्महति संक्रंदे द्वावेव तु विनिस्सृतौ ।
वैरोचनश्च दैत्येंद्रः स्वर्भानुश्च महाग्रहः ।। १-४८-६९
ई महासंग्रामदल्लि इब्बरे दैत्यरु हतरागदे उळिदुकॊंडिद्दारॆ: दैत्येंद्र वैरोचन बलि मत्तु महाग्रह स्वर्भानु राहु.
तदिष्टां भजतां शक्रोदिशं वरुण एव च ।
याम्यां यमः पालयतामुत्तरां च धनाधिपः ।। १-४८-७०
ईग इंद्र मत्तु वरुणरु तमगिष्टवाद दिक्कुगळन्नु पुनः ग्रहणमाडलि. यमनु दक्षिण दिक्कन्नु मत्तु धनाध्यक्षनु कुबेरनु उत्तर दिक्कन्नु पालिसलि.
ऋक्षैः सह यथायोगं काले चरतु चंद्रमाः ।
अब्दं चतुर्मुखं सूर्यो भजतामयनैः सह ।। १-४८-७१
नक्षत्रगळॊडनॆ चंद्रमनु यथायोग्यवागि यथाकालदल्लि संचरिसलि. सूर्यनु अयनगळ सहित ऋतुप्रधान वर्षद आश्रयवन्नु हॊंदलि.
आज्यभागाः प्रवर्तंतां सदस्यैरभिपूजिताः ।
हूयंतामग्नयो विप्रैर्वेददृष्टेन कर्मणा ।। १-४८-७२
सदस्यरिंद अभिपूजितगॊंड आज्यभागवन्नु देवतॆगळल्लि अर्पितगॊळ्ळलि मत्तु विप्ररु वेददृष्ट कर्मगळिंद अग्नियल्लि आहुतियन्नु नीडुवंतागलि.
देवाश्च बलिहोमेन स्वाध्यायेन महर्षयः ।
श्राद्धेन पितरश्चैव त्रुप्तिं यंतु यथा पुरा ।। १-४८-७३
हिंदिनंतॆ बलि मत्तु होमगळिंद देवतॆगळन्नु, स्वाध्यायदिंद महर्षिगळन्नु मत्तु श्राद्धगळिंद पितृगळन्नु तृप्तिपडिसुवंतागलि.
वायुश्चरतु मार्गस्थस्त्रिधा दीप्यतु पावकः ।
त्रयो वर्णाश्च लोकांस्त्रीन्वर्धयंत्वात्मजैर्गुणैः ।। १-४८-७४
वायुवु तन्न मार्गस्थनागि विचरिसलि. पावकनु मूरु रूपगळल्लि सदा प्रकाशितनागिरलि. मूरु वर्णदवरु तम्म सहज गुणगळिंद मूरू लोकगळन्नु वृद्धिगॊळिसलि.
क्रतवः संप्रवर्तंतां दीक्षणीयैर्द्विजातिभिः ।
दक्षिणाश्चोपवर्तंतां यथार्हं सर्वसत्रिणाम् ।। १-४८-७५
यज्ञदीक्षा अधिकारिगळाद द्विजातियवरिंद यज्ञानुष्ठानगळु नडॆयुत्तिरलि मत्तु समस्त यजमानरिगॆ यज्ञगळल्लि यथायोग्य दक्षिणॆगळन्नु नीडुवंतागलि.
गाश्च सूर्यो रसान्सोमो वायुः प्राणांश्च प्राणिषु ।
तर्पयंतः प्रवर्तंतां शिवैः सौम्यैश्च कर्मभिः ।। १-४८-७६
सूर्यनु इंद्रियगळ, सोमनु रसगळ, वायुवु प्राणिगळ प्राणगळन्नु तृप्ति मत्तु पुष्टिगॊळिसुत्ता इरलि मत्तु तम्म कल्याणकारी मत्तु सौम्य कर्मगळिंद लोकहितदल्लि तॊडगिरलि.
यथावदानुपूर्व्येण महेंद्रसलिलोद्भवाः ।
त्रैलोक्यमातरः सर्वाः सागरं यांतु निम्नगाः ।। १-४८-७७
हिंदॆ नडॆयुत्तिद्दंतॆ महेंद्रनु मळॆसुरिसुवुदरिंद उद्भववाद त्रैलोक्य मातर नदिगळॆल्लवू सागरवन्नु सेरलि.
दैत्येभ्यस्त्यज्यतां भीश्च शांतिं व्रजत देवताः ।
स्वस्ति वोऽस्तु गमिष्यामि ब्रह्मलोकं सनातनम् ।। १-४८-७८
देवतॆगळे! इन्नु नीवु देत्यर भयवन्नु तॊरॆयिरि मत्तु मनस्सिगॆ शांतियन्नु तंदुकॊळ्ळिरि. निम्मॆल्लरिगू मंगळवागलि. ईग नानु सनातन ब्रह्मलोकक्कॆ होगुत्तेनॆ.
स्वगृहे सर्वलोके वा संग्रामे वा विशेषतः ।
विश्रंभो वो न मंतव्यो नित्यं क्षुद्रा हि दानवाः ।। १-४८-७९
स्वगृहदल्लियागली अथवा सर्वलोकदल्लि अथवा विशेषतः संग्रामदल्लि नीवु दानवर मेलॆ विश्वासवन्निडबारदु. एकॆंदरॆ नित्यवू अवरु क्षुद्रवागिये वर्तिसुत्तारॆ.
छिद्रेषु प्रहरंत्येते न चैषां संस्थितिर्ध्रुवा ।
सौम्यानामृजुभावानां भवतां चार्जवे मतिः ।। १-४८-८०
अवरु समय सिक्कागलॆल्ला प्रहरिसुत्तारॆ. इवर मर्यादॆयु सदा स्थिरवागिरुवंथहुदल्ल. नीवु सरळ मत्तु सौम्य स्वभावदवरु. आदुदरिंद निम्म बुद्धियु सरळ वर्तनॆयल्लिये तॊडगिरुत्तदॆ.
अहं तु दुष्टभावानां युष्मासु सुदुरात्मनाम् ।
असंयग्वर्तमानानां मोहं दास्यामि देवताः ।। १-४८-८१
देवतॆगळे! निम्म कुरितु दुर्भावदिंद अनुचितवागि नडॆदुकॊळ्ळुव दुरात्म दैत्यरन्नु नानु अवश्यवागि मोहदल्लि सिलुकिसुत्तेनॆ.
यदा च सुदुराधर्षं दानवेभ्यो भयं भवेत् ।
तदा समुपगंयाशु विधास्ये वस्ततोऽभयम् ।। १-४८-८२
दानवरिंद निमगॆ दुर्निर्वार्य भयवु प्राप्तवादाग नानु शीघ्रवागि बंदु अवरिंद निर्भयवन्नु नीडुत्तेनॆ.””
वैशंपायन उवाच ।
एवमुक्त्वा सुरगणान्विष्णुः सत्यपराक्रमः ।
जगाम ब्रह्मना सार्धं ब्रह्मलोकं महायशाः ।। १-४८-८३
वैशंपायननु हेळिदनु: “सुरगणगळिगॆ हीगॆ हेळि महायशस्वी सत्यपराक्रमि विष्णुवु ब्रह्मनॊडनॆ ब्रह्मलोकक्कॆ होदनु.
एतदाश्चर्यमभवत्संग्रामे तारकामये ।
दानवानां च विष्णोश्च यन्मां त्वं परिपृच्छसि ।। १-४८-८४
नीनु नन्नन्नु केळिदुदक्कॆ हेळिद्देनॆ. तारकामय संग्रामदल्लि दानवर मत्तु विष्णुविन इदे आश्चर्यजनक घटनॆयु घटिसित्तु.”
समाप्ति
इति श्रीमन्महाभारते खिलेषु हरिवंशे हरिवंशपर्वणि कालनेमिवधेऽष्टचत्वारिंशोऽध्यायः
-
अंग होम, प्रधान होम मत्तु प्रायश्चित्त होम -इवु होमद मूरु प्रकारगळु. नित्य, नैमित्तिक मत्तु काम्य ऎंदू मूरु विधद होमगळन्नु हेळुत्तारॆ. आवहनीय, गार्हपत्य, मत्तु दक्षिणाग्निय भेदगळिंदलू मूरु प्रकारद होमगळ कुरितु हेळुत्तारॆ (गीता प्रॆस्). ↩︎