praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
khilabhāge harivaṃśaḥ
harivaṃśa parva
adhyāya 38
sāra
vaiśaṃpāyana uvāca
bhajamānasya putro'tha rathamukhyo vidūrathaḥ |
rājādhidevaḥ śūrastu vidūrathasuto'bhavat || 1-38-1
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “aṃdhakaputra bhajamānanigè rathamukhya vidūrathanu putranādanu. śūra rājādhidevanu vidūrathana putranādanu.
rājādhidevasya sutā jajñire vīryavattarāḥ |
dattātidattabalinau śoṇāśvaḥ śvetavāhanaḥ || 1-38-2
śamī ca daṃḍaśarmā ca daṃḍaśatruśca śatrujit |
śravaṇā ca śraviṣṭhā ca svasārau saṃbabhūvatuḥ || 1-38-3
rājādhidevanigè vīryavattara balavāna datta, atidatta, śoṇāśva, śvetavāhana, śamī, daṃḍaśarmā, daṃḍaśatru mattu śatrujit èṃba putrarū śravaṇā mattu śraviṣṭhā èṃba putriyarū janisidaru.
śamīputraḥ pratikṣatraḥ pratikṣatrasya cātmajaḥ |
svayaṃbhojaḥ svayaṃbhojāddhṛdīkaḥ saṃbabhūva ha || 1-38-4
śamiya putranu pratikṣatra mattu pratikṣatrana putranu svayaṃbhoja. svayaṃbhojaniṃda hṛdīkanu huṭṭidanu.
tasya putrā babhūvurhi sarve bhīmaparākramāḥ |
kṛtavarmāgrajasteṣāṃ śatadhanvātha madhyamaḥ || 1-38-5
hṛdīkana èlla putrarū bhīmaparākramigal̤āgiddaru. avaralli kṛtavarmanu agrajanāgiddanu mattu śatadhanvanu madhyamanāgiddanu.
devarṣervacanāttasya bhiṣagvaitaraṇaśca yaḥ |
sudāṃtaśca vidāṃtaśca kāmadā kāmadaṃtikā || 1-38-6
devarṣi cyavanana vacanadaṃtè śatadhanvanigè bhiṣak, vaitaraṇa, sudāṃta, mattu vidāṃta ènnuva nālvaru putrarū kāmadā mattu kāmadaṃtikā èṃba īrvaru putriyarū janisidaru.
devavāṃścābhavatputro vidvānkaṃbalabarhiṣaḥ |
asamaujāstathā vīro nāsamaujāśca tāvubhau || 1-38-7
aṃdhakaputra kaṃbalabarhiṣanigè devavān èṃba vidvān putranu janisidanu. naṃtara vīrarāda asamauja mattu nāsamauja èṃba ibbaru putrarū janisidaru.
ajātaputrāya sutānpradadāvasamaujase |
sudaṃṣṭraṃ cārurūpaṃ ca kṛṣṇamityaṃdhakāstrayaḥ || 1-38-8
aṃdhakanigè kukura mòdalāda putrarallade sudaṃṣṭra, cārurūpa mattu kṛṣṇa èṃba mūvaru makkal̤iddaru. avarannu avanu putrarillada asamaujasanigè kòṭṭiddanu.
ete cānye ca bahavo aṃdhakāḥ kathitāstava |
aṃdhakānāmimaṃ vaṃśe dhārayedyastu nityaśaḥ || 1-38-9
ātmano vipulaṃ vaṃśaṃ labhate nātra saṃśayaḥ |
ivara mattu innū aneka aṃdhaka vaṃśīyara kuritu ninagè hel̤idenè. aṃdhakara ī vaṃśavannu nityavū dhāraṇèmāḍuvavanigè vipula vaṃśavu dòrèyuttadè ènnuvudaralli saṃśayavilla.
gāṃdhārī caiva mādrī ca kroṣṭabhārye babhūvatuḥ || 1-38-10
gāṃdhārī janayāmāsa anamitraṃ mahābalam |
mādrī yudhājitaṃ putraṃ tato vai devamīḍuṣam || 1-38-11
yaduputra kroṣṭuvigè gāṃdārī mattu mādrī èṃba īrvaru patniyariddaru. gāṃdhāriyu mahābala anamitranigè janmavittal̤u. mādriyu yudhājita mattu devamīḍuṣarigè janmavittal̤u.
anamitramamitrāṇāṃ jetāramaparājitam |
anamitrasutau nighno nighnato dvau babhūvatuḥ || 1-38-12
prasenaścātha satrājicchatrusenājitāvubhau |
praseno dvāravatyāṃ tu nivasaṃtyāṃ mahāmaṇim || 1-38-13
divyaṃ syamaṃtakaṃ nāma samudrādupalabdhavān |
tasya satrājitaḥ sūryaḥ sakhā prāṇasamo'bhavat || 1-38-14
anamitranu amitrarannu gèlluva aparājitanagiddanu. nighnanu anamitrana sutanu. nighnanigè prasena mattu satrājitarèṃba ibbaru putrarādaru. avaribbarū śatrusenègal̤annu gèlluvavarāgiddaru. dvāravatiyalli vāsisuva samayadalli prasenanu samudradiṃda syamaṃtakavèṃba divya mahāmaṇiyannu paḍèdiddanu. sūryanu satrājitana prāṇasama sakhanāgiddanu.
sa kadācinniśāpāye rathena rathināṃ varaḥ |
abdhikūlamupaspraṣṭumupasthātuṃ yayau ravim || 1-38-15
òmmè rathigal̤alli śreṣṭha satrājituvu sāyaṃkāla ravigè arghyavannu nīḍalu rathadalli kul̤itu samudrataṭakkè hogiddanu.
tasyopatiṣṭhataḥ sūryaṃ vivasvānagrataḥ sthitaḥ |
aspaṣṭamūrtirbhagavāṃstejomaṃḍalavānprabhuḥ || 1-38-16
atha rājā vivasvaṃtamuvāca sthitamagrataḥ |
yathaivaṃ vyomni paśyāmi sadā tvāṃ jyotiṣāṃpate || 1-38-17
tejomaṃḍalinaṃ devaṃ tathaiva purataḥ sthitam |
ko viśeṣo'sti me tvattaḥ sakhyenopagatasya vai || 1-38-18
āga avana muṃdè vivasvān sūryanu baṃdu niṃtanu. sarvaśaktisaṃpanna bhagavān prabhuvu tanna tejomaṃḍaladalli virājamānanāgiddanu. ādudariṃda avana ākāravu spaṣṭavāgi kāṇuttiralilla. tanna muṃdè niṃtidda vivasvaṃtanannu uddeśisi rājanu hel̤idanu: “ jyotiṣāṃpate! sadā nānu ākāśadalli tejomaṃḍaladalliruva ninnannu hegè noḍutteno hāgè deva ninnannu nanna èdiru niṃtiruvudannu noḍuttiddenè. sakhanaṃtè nanna bal̤ibaṃdiruvudara viśeṣatè enirabahudu?”
etacchrutvā tu bhagavānmaṇiratnaṃ syamaṃtakam |
svakaṃṭhādavamucyaiva ekāṃte nyastavānvibhuḥ |
tato vigrahavaṃtaṃ taṃ dadarśa nṛpatistadā || 1-38-19
prītimānatha taṃ dṛṣṭvā muhūrtaṃ kṛtavānkathām || 1-38-20
idannu kel̤idòḍanèye vibhu bhagavaṃtanu syamaṃtana maṇiratnavannu tanna kaṃṭhadiṃda tègèdu ekāṃtadallirisidanu. āga vigrahavaṃta sūryanannu nṛpatiyu noḍidanu. avanannu noḍi prītiyiṃda muhūrtakāla avanòḍanè mātanāḍidanu.
tamapi prasthitaṃ bhūyo vivasvaṃtaṃ sa satrajit |
lokānudbhāsayasyetānyena tvaṃ satataṃ prabho |
tadetanmaṇiratnaṃ me bhagavaṃdātumarhasi || 1-38-21
anaṃtara vivasvaṃtanu hòraḍalu satrajituvu avanigè hel̤idanu: “prabho! bhagavan! yāvudariṃda nīnu sadā ī lokagal̤annu bèl̤agisuttīyo ā maṇiratnavannu nanagè kòḍabeku.”
tataḥ syamaṃtakamaṇiṃ dattavāṃstasya bhāskaraḥ |
sa tamābadhya nagarīṃ praviveśa mahīpatiḥ || 1-38-22
āga bhāskaranu syamaṃtaka maṇiyannu avanigè kòṭṭanu. mahīpatiyu adannu kaṭṭikòṃḍu nagaravannu praveśisidanu.
taṃ janāḥ paryadhāvaṃta sūryo'yaṃ gacchatīti ha |
purīṃ vismāpayitvā ca rājā tvaṃtaḥpuraṃ yayau || 1-38-23
āga janaru igo sūryanu hoguttiddānè èṃdu avana hiṃdè oḍatòdagidaru. hīgè puriyannu vismayakkīḍumāḍuttā rājanu aṃtaḥpurakkè hodanu.
tatprasenajitaṃ divyaṃ maṇiratnaṃ syamaṃtakam |
dadau bhrātre narapatiḥ premṇā satrājiduttamam || 1-38-24
alli narapati satrājitanu ā uttama divya maṇiratna syamaṃtakavannu prītiyiṃda tanna tamma prajesajituvigè kòṭṭanu.
sa maṇiḥ syaṃdate rukmaṃ vṛṣṇyaṃdhakaniveśane |
kālavarṣī ca parjanyo na ca vyādhibhayaṃ hyabhūt || 1-38-25
ā maṇiyu vṛśḥṇi-aṃdhakara bhavanagal̤alli cinnavannu surisuttittu. kālakkè takkaṃtè mal̤èyāguttittu mattu vyādhigal̤a bhayaviralilla.
lipsāṃ cakre prasenāttu maṇiratne syamaṃtake |
goviṃdo na ca tallebhe śakto'pi na jahāra saḥ || 1-38-26
goviṃdanu ā maṇiratna syamaṃtakavannu bayasidanu. ādarè prasenananu adannu avanigè kòḍalilla. śaktanāgiddarū kṛṣṇanu balapūrvakavāgi adannu kasidukòl̤l̤alilla.
kadācinmṛgayāṃ yātaḥ prasenastena bhūṣitaḥ |
syamaṃtakakṛte siṃhādvadhaṃ prāpa vanecarāt || 1-38-27
òmmè maṇiyiṃda bhūṣitanāgi beṭèyāḍalu hogidda prasenanannu ā maṇiya kāraṇadiṃda vanadalli saṃcarisuttidda siṃhadiṃdāgi maraṇavannappidanu.
atha siṃhaṃ pradhāvaṃtamṛkṣarājo mahābalaḥ |
nihatya maṇiratnaṃ tadādāya bilamāviśat || 1-38-28
āga oḍuttidda siṃhavannu kòṃdu mahābala ṛkṣarājanu maṇiratnavannu paḍèdukòṃḍu guhèyannu praveśisidanu.
tato vṛṣṇyaṃdhakāḥ kṛṣṇaṃ prasenavadhakāraṇāt |
prārthanāṃ tāṃ maṇerbuddhvā sarva eva śaśaṃkire || 1-38- 29
āga vṛṣṇi-aṃdhakaru èllarū ā maṇiyannu kel̤idda kṛṣṇane prasenana vadhègè kāraṇanèṃdu śaṃkisidaru.
sa śaṃkyamāno dharmātmā nakārī tasya karmaṇaḥ |
āhariṣye maṇimiti pratijñāya vanaṃ yayau || 1-38-30
hāgè śaṃkègòl̤agāda dharmātma kṛṣṇanu ā kèlasavannu tānu māḍirade iddarū maṇiyannu taruttenè èṃdu pratijñèmāḍi vanakkè hodanu.
yatra praseno mṛgayāmācarattatra cāpyatha |
prasenasya padaṃ gṛhya puruṣairāptakāribhiḥ || 1-38-31
āpta janara mukhāṃtara prasenanu beṭèyāḍuttidda sthal̤avannu til̤idukòṃḍu alli avana hèjjèya gurutugal̤annu kaṃḍanu.
ṛkṣavaṃtaṃ girivaraṃ viṃdhyaṃ ca girimuttamam|
ānveṣayanpariśrāṃtaḥ sa dadarśa mahāmanāḥ || 1-38-32
padacihnègal̤annu anusarisi huḍukuttā naḍèdu bal̤alidda a mahāmanasvī kṛṣṇanu uttama giri ṛkṣavaṃta viṃdhya giriyannu noḍidanu.
sāśvaṃ hataṃ prasenaṃ vai nāviṃdaccecchitaṃ maṇim|
atha siṃhaḥ prasenasya śarīrasyāvidūrataḥ || 1-38-33
ṛkṣeṇa nihato dṛṣṭaḥ pādairṛkṣaśca sūcitaḥ |
pādairanveṣayāmāsa guhāmṛkṣasya mādhavaḥ || 1-38-34
alli avanu aśvadòṃdigè hatanāgidda prasenanannu kaṃḍanu. ādarè avanigè yāvudaralli icchèyitto ā maṇiyu alli dòrakalilla. prasenana śarīrada anatidūradalliye siṃhavòṃdu karaḍiyiṃda hatagòṃḍiruvannu noḍidanu. pādada cihnègal̤iṃda siṃhavannu kòṃdiruvudu karaḍiyèṃdu til̤idukòṃḍanu. ā pādacihnègal̤anne anusarisi mādhavanu karaḍiya guhèyannu praveśisidanu.
mahatyṛkṣabile vāṇīṃ śuśrāva pramaderitām |
dhātryā kumāramādāya sutaṃ jāṃbavato nṛpa |
krīḍāpayaṃtyā maṇinā mā rodīrityatheritām || 1-38-35
karaḍiya ā mahāguhèyòl̤aginiṃda orva strīya dhvaniyannu kel̤idanu. nṛpa! dhātriyorval̤u jāṃbavaṃtana kumāra sutanannu maṇiyòṃdigè āḍisuttā al̤abeḍa èṃdu hel̤uttiddal̤u.
dhātryuvāca
siṃhaḥ prasenamavadhītsiṃho jāṃbavatā hataḥ |
sukumāraka mā rodīstava hyeṣa syamaṃtakaḥ || 1-38-36
dhātriyu hel̤idal̤u: “prasenanannu siṃhavu kòṃditu. siṃhavannu jāṃbavaṃtanu kòṃdanu. sukumāra! al̤abeḍa. igo. idu syamaṃtaka.
suvyaktīkṛtaśabdastu tūṣṇīṃ bilamathāviśat |
prāviśya cāpi bhagavāṃstamṛkṣabilamaṃjasā || 1- 38-37
sthāpayitvā biladvāri yadūn lāṃgalinā saha |
śāṃṅradhanvā bilasthaṃ tu jāṃbavaṃtaṃ dadarśa ha || 1-38-38
dhātriya śabdhavannu spaṣṭavāgi kel̤i guhèya dvāradalli lāṃgali balarāmanòṃdigè yadugal̤annu nillisi śabdhamāḍade karaḍiya ā guhèyannu praveśisidanu. praveśisi bhagavaṃta śāṃṅradhanviyu biladallidda jāṃbavaṃtanannu noḍidanu.
yuyudhe vāsudevastu bile jāṃbavatā saha |
bāhubhyāmeva goviṃdo divasānekaviṃśatiṃ || 1-38-39
vāsudeva goviṃdanādaro biladalli jāṃbavaṃtanòṃdigè ippattòṃdu dinagal̤a paryaṃta bāhugal̤iṃdale yuddhamāḍidanu.
praviṣṭe tu bilaṃ kṛṣṇe baladevapuraḥsarāḥ |
purīṃ dvāravatīmetya hataṃ kṛṣṇaṃ nyavedayan || 1-38-40
kṛṣṇanu bilavannu praveśisi bahal̤a dinagal̤u hòrabarade iddudannu noḍi baladeva mòdalādavaru dvāravatī purigè hiṃdirugi kṛṣṇanu hatanādanèṃdu nivedisidaru.
vāsudevastu nirjitya jāṃbavaṃtaṃ mahābalam |
bheje jāṃbavatīṃ kanyāmṛkṣarājasya saṃmatām |
maṇiṃ syamaṃtakaṃ caiva jagrāhātmaviśuddhaye|| 1-38-41
vāsudevanādaro mahābala jāṃbavaṃtanannu solisi ṛkṣarājana priya kanyè jāṃbavatiyannu maduvèyāgi tanna ātmaśuddhiyannu torisalu syamaṃtaka maṇiyannū paḍèdukòṃḍanu.
anunīyarkṣarājānaṃ niryayau ca tadā bilāt |
dvārakāmagamatkṛṣṇaḥ śriyā paramayā yutaḥ || 1-38-42
ṛkṣarājanannu anunayadiṃda saṃtavisi ā guhèyiṃda hòrabaṃdu parama śrīyiṃda kṛṣṇanu dvārakègè āgamisidanu.
evaṃ sa maṇimāhṛtya viśoddhyātmanamacyutaḥ |
dadau satrājite taṃ vai sarvasāttvatasaṃsadi || 1-38-43
hīgè acyutanu ā maṇiyannu taṃdu tanna viśuddhātmatèyannu pramāṇīkarisi sarva sāttvatara saṃsadiyalli adannu satrājitanigè òppisidanu.
evaṃ mithyābhiśaptena kṛṣṇenāmitraghātinā |
ātmā viśodhitaḥ pāpādvinirjitya syamaṃtakam || 1-38-44
hīgè mityāpavādadiṃda syamaṃtaka maṇiyannu gèddu pāpadiṃda vimuktanāgi tanna ātmaśuddhiyannu torisikòṭṭanu.
satrājito daśa tvāsanbhāryāstāsāṃ śataṃ sutāḥ |
khyātimaṃtastrayasteṣāṃ bhaṃgakārastu pūrvajaḥ || 1-38-45
vīro vātapatiścaiva upasvāvāṃśca te trayaḥ |
kumāryaścāpi tisro vai dikṣu khyātā narādhipa || 1-38-46
satyabhāmottamā strīṇāṃ vratinī ca dṛḍhavratā |
tathā prasvāpinī caiva bhāryāṃ kṛṣṇāya tāṃ dadau || 1-38-47
satrājitanigè hattu bhāryèyariddaru. avaralli avanigè nūru makkal̤ādaru. avarèllarū khyātivaṃtarāgiddaru. avaralli bhaṃgakāranu hiriyavanu. vīra vātapatiyu èraḍanèyavanu. upasvāvānanu mūranèyavanu. narādhipa! avanigè dikkugal̤alli khātarāgidda mūvaru kumāriyarū iddaru. strīyaralli uttamè satyabhāmā, dṛḍhavratā vratinī mattu prasvāpinī. satyabhāmèyannu avanu kṛṣṇanigè patniyannāgi kòṭṭanu.
samākṣo bhaṃgakāristu nāreyaśca narottamau |
jajñāte guṇasaṃpannau viśrutau rūpasaṃpadā || 1-38-48
bhaṃgakārigè samākṣa mattu nāreyarèṃba narottamarādaru. ivaribbarū guṇasaṃpannarū tamma rūpasaṃpattiniṃda viśrutarāgiddaru.
mādrīputrasya jajñe'tha pṛśniḥ putro yudhājitaḥ |
jajñāte tanayau pṛśneḥ śvaphalkaścitrakastathā || 1-38-49
kroṣṭuvina kiriya rāṇi mādrīputra yudhājituvigè pṛśniyu putranādanu. pṛśnigè śaphalka mattu citrakarèṃba ibbaru tanayarādaru.
śvaphalkaḥ kāśirājasya sutāṃ bhāryāmaviṃdata |
gāṃdinīṃ nāma tasyāśca sadā gāḥ pradadau pitā || 1-38-50
śaphalkanu kāśirājana sutèyannu vivāhavādanu. gāṃdinī èṃba hèsarina aval̤a taṃdèyu nityavū aval̤iṃda godānavannu māḍisuttiddanu.
tasyāṃ jajñe mahābāhuḥ śrutavāniti viśrutaḥ |
akrūro'tha mahābhāgo yajvā vipuladakṣiṇaḥ || 1-38-51
aval̤alli mahābāhu akrūranu janisidanu. avanu śrutavānanèṃdu viśrutanāgiddanu. ā mahābhāganu vipuladakṣiṇāyukta yajñagal̤annu naḍèsiddanu.
upāsaṃgastathā madgurmṛduraścārimejayaḥ |
girikṣipastathopekṣaḥ śatruhā cārimardanaḥ || 1-38-52
dharmadhṛgyatidharmā ca gṛdhrabhojo'ṃdhakastathā |
subāhuḥ pratibāhuśca suṃdarī ca varāṃganā || 1-38-53
akrūranū allade gāṃdinigè berè putrariddaru: upāsaṃga, madgu, mṛdur, arimejaya, girikṣipa, upekṣa, śatrughna, arimardana, dharmadhṛg, yatidharma, gṛdhraboja, aṃdhaka, subāhu, mattu pratibāhu. aval̤igè suṃdari varāṃganè èṃba kanyèyū iddal̤u.
viśrutā sāṃbamahiṣī kanyā cāsya vasuṃdharā |
rūpayauvanasaṃpannā sarvasattvamanoharā || 1-38-54
rūpayauvanasaṃpannal̤āda mattu sarvasattvamanoharal̤āda ī sāṃbamahiṣī kanyèyu vasuṃdharā èṃdu viśrutal̤ādal̤u.
akrūreṇograsenyāṃ tu sutau dvau kurunaṃdana|
sudevaścopadevaśca jajñāte devavarcasau || 1-38-55
kurunaṃdana! akrūranigè ugraseniyalli īrvaru devavarcasa sutaru janisidaru: sudeva mattu upadeva.
citrakasyābhavanputrāḥ pṛthurvipṛthureva ca|
aśvagrīvo'śvabāhuśca supārśvakagaveṣaṇau || 1-38-56
ariṣṭanemeraśvaśca sudharmā dharmabhṛttathā|
subāhurbahubāhuśca śraviṣṭhāśravaṇe striyau || 1-38-57
citrakana śravaṇā mattu śraviṣṭhā èṃba ibbaru patniyaralli pṛthu, vipṛthu, aśvagrīva, aśvabāhu, supārśvaka, gaveṣaṇa, ariṣṭanemi, aśva, sudharmā, dharmabhṛt, subāhu mattu bahubāhu èṃba hèsarina putraru janisidaru.
imāṃ mithyābhiśastiṃ yaḥ kṛṣṇasya samudāhṛtām |
veda mithyābhiśāpāstaṃ na spṛśaṃti kadācana || 1-38- 58
kṛṣṇana ī mithyāpavādada kathèyannu oduvavarigè mithyāpavādada doṣavu èṃdū muṭṭuvudilla.”
samāpti
iti śrīmahābhārate khileṣu harivaṃśe harivaṃśaparvaṇyaṣṭatriṃśo'dhyāyaḥ