પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ખિલભાગે હરિવંશઃ
હરિવંશ પર્વ
અધ્યાય 37
સાર
વૈશંપાયન ઉવાચ
સત્ત્વતાત્સત્ત્વસંપન્નાન્કૌશલ્યા સુષુવે સુતાન્ ।
ભજિનં ભજમાનં ચ દિવ્યં દેવાવૃધં નૃપમ્ ।। ૧-૩૭-૧
અંધકં ચ મહાબાહું વૃષ્ણિં ચ યદુનંદનમ્ ।
તેષાં વિસર્ગાશ્ચત્વારો વિસ્તરેણેહ તાંશૃણુ ।। ૧-૩૭-૨
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “સત્ત્વતનલ્લિ કૌશલ્યॆયુ સત્ત્વસંપન્નરાદ ભજિન, ભજમાન, મત્તુ દિવ્ય નૃપ દેવાવૃધ, મહાબાહુ અંધક, યદુનંદન વૃષ્ણિ ऎંબ સુતરિગॆ જન્મવિત્તળુ. અવરિંદ નાલ્કુ વંશગળુ હુટ્ટિકॊંડવુ. અવુગળ કુરિતુ વિસ્તારવાગિ કેળુ.
ભજમાનસ્ય સૃંજય્યૌ બાહ્યકાથોપબાહ્યકા ।
આસ્તાં ભાર્યે તયોસ્તસ્માજ્જજ્ઞિરે બહવઃ સુતાઃ ।। ૧-૩૭-૩
ભજમાનનિગॆ સૃંજયવંશીય બાહ્યકા મત્તુ ઉપબાહ્યકા ऎંબ ઇબ્બરુ ભાર્યॆયરિદ્દરુ. અવરલ્લિ અનેક મક્કળુ હુટ્ટિદરુ.
કૃમિશ્ચ ક્રમણશ્ચૈવ ધૃષ્ટઃ શૂરઃ પુરંજયઃ ।
એતે બાહ્યકસૃંજય્યાં ભજમાનાદ્વિજજ્ઞિરે ।। ૧-૩૭-૪
સૃંજયિ બાહ્યકળલ્લિ ભજમાનનિગॆ કૃમિ, ક્રમણ, ધૃષ્ટ, શૂર, મત્તુ પુરંજયરુ હુટ્ટિદરુ.
અયુતાજિત્સહસ્રાજિચ્છતાજિચ્ચાથ દાશકઃ ।
ઉપબાહ્યકસૃંજય્યાં ભજમાનાદ્વિજજ્ઞિરે ।। ૧-૩૭-૫
સૃંજયિ ઉપબાહ્યકળલ્લિ ભજમાનનિગॆ અયુતાજિત્, સહસ્રાજિત્, શતાજિત્ મત્તુ દાશકરુ હુટ્ટિદરુ.
યજ્વા દેવવૃધો રાજા ચચાર વિપુલં તપઃ ।
પુત્રઃ સર્વગુણોપેતો મમ સ્યાદિતિ નિશ્ચિતઃ ।। ૧-૩૭-૬
રાજા દેવવૃધનુ નનગॆ સર્વગુણોપેત પુત્રનાગબેકॆંદુ નિશ્ચયિસિ યજ્ઞયાગાદિગળન્નુ માડિ વિપુલ તપસ્સન્નૂ તપિસિદનુ.
સંયુજ્યાત્મનમેવં તુ પર્ણશાયા જલં સ્પૃશન્ ।
સદોપસ્પૃશતસ્તસ્ય ચકાર પ્રિયમાપગા ।। ૧-૩૭-૭
હીગॆ તન્નલ્લિ તાને નિશ્ચયિસિ અવનુ પર્ણાશા નદિયલ્લિ નિંતુ સદા તપસ્સન્નાચરિસુત્તિદ્દનુ. સદા તન્નલ્લિયે નિંતિરુત્તિદ્દ રાજનન્નુ આ નદિયુ પ્રીતિસતॊડગિદળુ.
ચિંતયાભિપરીતા સા જગામૈકાભિનિશ્ચયમ્ ।
કલ્યાણત્વાન્નરપતેસ્તસ્ય સા નિમ્નગોત્તમા ।। ૧-૩૭-૮
નાધ્યગચ્છત તાં નારીં યસ્યામેવંવિધઃ સુતઃ ।
જાયેત્તસ્માત્સ્વયં હંત ભવામ્યસ્ય સહવ્રતા ।। ૧-૩૭-૯
અવનિગॆ ઈ રીતિય સુતનન્નુ નીડુવ બેરॆ યાવ નારિયન્નૂ કાણદે આ ઉત્તમ નદિયુ નરપતિગॆ કલ્યાણવન્નુંટુમાડબેકॆંદુ નિશ્ચયિસિ ચિંતॆયિંદ એકાંતદલ્લિ “નાને ઇવન પત્નિયેકॆ આગબારદુ?” ऎંદુ નિશ્ચયવન્નુ માડિદળુ.
અથ ભૂત્વા કુમારી સા બિભ્રતી પરમં વપુઃ ।
વરયામાસ નૃપતિં તામિયેષ ચ સ પ્રભુઃ ।। ૧-૩૭-૧૦
કૂડલે અવળુ હॊળॆયુવ કુમારિય પરમ રૂપવન્નુ તાળિ આ નૃપતિયન્નુ વરિસિદળુ. આ પ્રભુવૂ કૂડ અવળન્નુ બયસિદનુ.
તસ્યામાધત્ત ગર્ભં ચ તેજસ્વિનમુદારધીઃ ।
અથ સા દશમે માસિ સુષુવે સરિતાં વરા ।। ૧-૩૭-૧૧
પુત્રં સર્વગુણોપેતં બભ્રું દેવાવૃધાન્નૃપાત્ ।
ઉદારધી રાજનુ અવળલ્લિ તેજસ્વી ગર્ભવન્નિરિસિદનુ. નદિગળલ્લિ શ્રેષ્ઠॆયુ હત્તને તિંગળિનલ્લિ નૃપ દેવવૃધન સર્વગુણોપેત પુત્ર બભ્રુવિગॆ જન્મવિત્તળુ.
અત્ર વંશે પુરાણજ્ઞા ગાયંતીતિ પરિશ્રુતમ્ ।। ૧-૩૭-૧૨
ગુણાંદેવાવૃધસ્યાથ કીર્તયંતો મહાત્મનઃ ।
યથૈવાગ્રે સમં દૂરાત્પશ્યામ ચ તથાંતિકે ।। ૧-૩૭-૧૩
આ વંશદ પ્રાચીન ઇતિહાસવન્નુ તિળિદિરુવવરુ મહાત્મા દેવાવૃધન ગુણગળ કીર્તનॆયન્નુ ઈ રીતિ માડુત્તિદ્દરુ ऎંદુ કેળિદ્દેવॆ: “દૂરદિંદલૂ મત્તુ હત્તિરદિંદલૂ અવનુ ऒંદે સમનાગિ કાણુત્તાનॆ!”
બભ્રુઃ શ્રેષ્ઠો મનુષ્યાણાં દેવૈર્દેવાવૃધઃ સમઃ ।
ષષ્ટિશ્ચ ષટ્ચ પુરુષાઃ સહસ્રાણિ ચ સપ્ત ચ ।। ૧-૩૭-૧૪
એતેઽમૃતત્વં સંપ્રાપ્તા બભ્રુર્દેવાવૃધાવપિ ।
યજ્વા દાનપતિર્વિદ્વાન્બ્રહ્મણ્યઃ સુધૃઢાયુધઃ ।। ૧-૩૭-૧૫
કીર્તિમાંશ્ચ મહાતેજાઃ સાત્ત્વતાનાં મહાવરઃ ।
તસ્યાન્વવાયઃ સુમહાન્ભોજા યે માર્તિકાવતાઃ ।। ૧-૩૭-૧૬
બભ્રુવુ મનુષ્યરલ્લિ શ્રેષ્ઠનુ મત્તુ દેવાવૃધનુ દેવતॆગળિગॆ સમનુ. એળુસાવિરદ અરવત્તારુ પુરુષર સહિત બભ્રુ મત્તુ દેવાવૃધરુ અમૃતત્ત્વવન્નુ પડॆદુકॊંડરુ. સાત્ત્વતરલ્લિ મહાશ્રેષ્ઠ બભ્રુવુ યજ્ઞયાગાદિગળન્નુ માડિ દાનપતિયૂ, વિદ્વાનનૂ, બ્રહ્મણ્યનૂ, સુદૃઢાયુધનૂ કીર્તિમાનનૂ મત્તુ મહાતેજસ્વિયૂ આગિદ્દનુ. અવન વંશવુ અતિદॊડ્ડદુ. માર્તિકાવત ભોજરુ અવનદે વંશદવરુ.
અંધકાત્કાશ્યદુહિતા ચતુરોઽલભદાત્મજાન્ ।
કુકુરં ભજમાનં ચ શમિં કંબલબર્હિષમ્ ।। ૧-૩૭-૧૭
અંધકનિગॆ કાશિરાજ દૃઢાશ્વન મગળલ્લિ કુકુર, ભજમાન, શમિ મત્તુ કંબલબર્હિષ ऎંબ નાલ્વરુ પુત્રરુ જનિસિદરુ.
કુકુરસ્ય સુતો ધૃષ્ણુર્ધૃષ્ણોસ્તુ તનયસ્તથા ।
કપોતરોમા તસ્યાથ તૈત્તિરિસ્તનયોઽભવત્ ।। ૧-૩૭-૧૮
કુકુરન સુતન ધૃષ્ણુ. ધૃષ્ણુવિન તનયનુ કપોતરોમા. તૈત્તિરિયુ કવન તનયનાદનુ.
જજ્ઞે પુનર્વસુસ્તસ્માદભિજિત્તુ પુનર્વસોઃ ।
તસ્ય વૈ પુત્રમિથુનં બભૂવાભિજિતઃ કિલ ।। ૧-૩૭-૧૯
તૈતિરિયલ્લિ પુનર્વસુવુ હુટ્ટિદનુ મત્તુ પુનર્વસુવલ્લિ અભિજિત્ જનિસિદનુ. અભિજિતનિગॆ અવળિ મક્કળાદરુ.
આહુકશ્ચાહુકી ચૈવ ખ્યાતૌ ખ્યાતિમતાં વરૌ ।
ઇમાં ચોદાહરંત્યત્ર ગાથાં પ્રતિ તમાહુકમ્ ।। ૧-૩૭-૨૦
આહુક મત્તુ આહુકી ऎંદુ આ ખ્યાતિવંતરલ્લિ શ્રેષ્ઠરિબ્બરુ ખ્યાતરાદરુ. આહુકન કુરિતુ ઈ ગાથॆયન્નુ ઉદાહરિસુત્તારॆ.
શ્વેતેન પરિવારેણ કિશોરપ્રતિમો મહાન્ ।
અશીતિચર્મણા યુક્તઃ સ નૃપઃ પ્રથમં વ્રજેત્ ।। ૧-૩૭-૨૧
તરુણ અશ્વદંતॆ ઉત્સાહિયાદ આ રાજનુ તન્ન પરિશુદ્ધ પરિવારદॊંદિગॆ હॊરટાગ ऎંભત્તુ કવચધારી સેવકરુ અવન પલ્લક્કિયન્નુ હॊરુત્તારॆ.
નાપુત્રવાન્નાશતદો નાસહસ્રશતાયુષઃ ।
નાશુદ્ધકર્મા નાયજ્વા યો ભોજમભિતો વ્રજેત્ ।। ૧-૩૭-૨૨
આ ભોજ1નॊંદિગॆ હોગુત્તિદ્દવરલ્લિ યારૂ પુત્રરિલ્લદવરુ, નૂરુ-સાવિર વર્ષગળ આયુસ્સિલ્લદવરુ, શુદ્ધકર્મગળન્નુ માડદિદ્દવરુ મત્તુ યજ્ઞગળન્નુ માડદિદ્દવરુ ઇરલિલ્લ.
પૂર્વસ્યાં દિશિ નાગાનાં ભોજસ્યેત્યનુમોદનમ્ ।
સોપાસંગાનુકર્ષાણાં ધ્વજિનાં સવરૂથિનામ્ ।। ૧-૩૭-૨૩
રથાનાં મેઘઘોષાણાં સહસ્રાણિ દશૈવ તુ ।
રૂપ્યકાંચનકક્ષાણાં સહસ્રાણિ દશાપિ ચ ।। ૧-૩૭-૨૪
ભોજનન્નુ અનુમોદિસુત્તા પૂર્વ દિક્કિનલ્લિ બॆળ્ળિ મત્તુ ચિન્નદ સરપળિગળિંદ કટ્ટલ્પટ્ટ હત્તુ સાવિર આનॆગળુ બરુત્તિદ્દવુ. હાગॆયે ઉપસંગ, અનુકર્ષ, ધ્વજગળુ મત્તુ વરૂથિગળિંદ કૂડિદ મેઘઘોષગળુળ્ળ સહસ્રારુ રથગળુ બરુત્તિદ્દવુ.
તાવંત્યેવ સહસ્રાણિ ઉત્તરસ્યાં તથા દિશિ ।
આ ભૂમિપાલાન્ભોજાન્સ્વાનુત્તિષ્ઠન્કિંકિણીકિણઃ ।। ૧-૩૭-૨૫
અષ્ટે સહસ્ર આનॆ-રથગળુ ઉત્તર મત્તુ ઇતર દિક્કુગળલ્લિ ભૂમિપાલ ભોજનન્નુ અભિનંદિસલુ બરુત્તિદ્દવુ. અવનુ આ ऎલ્લ રથગળિગॆ ચિન્નદ કિંકિણી ગંટॆગળન્નુ માડિસિદ્દનુ.
આહુકીં ચાપ્યવંતિભ્યઃ સ્વસારં દદુરંધકાઃ ।
આહુકસ્ય તુ કાશ્યાયાં દ્વૌ પુત્રૌ સંબભૂવતુઃ ।। ૧-૩૭-૨૬
અંધકરુ આહુકિયન્નુ અવંતિય રાજવંશક્કॆ વિવાહમાડિકॊટ્ટરુ. આહુકનિગॆ કાશિકન્યॆયલ્લિ ऎબ્બરુ પુત્રરુ હુટ્ટિદરુ.
દેવકશ્ચોગ્રસેનશ્ચ દેવપુત્રસમાવુભૌ ।
દેવકસ્યાભવન્પુત્રાશ્ચત્વારસ્ત્રિદશોપમાઃ ।। ૧-૩૭-૨૭
દેવવાનુપદેવશ્ચ સુદેવો દેવરક્ષિતઃ ।
દેવપુત્રરંતિદ્દ અવરુ દેવક મત્તુ ઉગ્રસેન. દેવકનિગॆ ત્રિદશોપમરાદ નાલ્વરુ પુત્રરુ જનિસિદરુ: દેવવાન્, ઉપદેવ, સુદેવ મત્તુ દેવરક્ષિત.
કુમાર્યઃ સપ્ત ચાસ્યાસન્વસુદેવાય તા દદૌ ।। ૧-૩૭-૨૮
દેવકી શંતિદેવા ચ સુદેવા દેવરક્ષિતા ।
વૃકદેવ્યુપદેવી ચ સુનાસી ચૈવ સપ્તમી ।। ૧-૩૭-૨૯
અવનિગॆ એળુ કુમારિયરૂ હુટ્ટિદ્દરુ. અવરન્નુ વસુદેવનિગॆ કॊટ્ટિદ્દનુ: દેવકી, શંતિદેવા, સુદેવા, દેવરક્ષિતા, વૃકદેવી, ઉપદેવી, મત્તુ એળનॆયવરુ સુનાસી.
નવોગ્રસેનસ્ય સુતાસ્તેષાં કંસસ્તુ પૂર્વજઃ ।
ન્યગ્રોધશ્ચ સુનામા ચ કંકઃ શંકુઃ સુભૂમિપઃ ।। ૧-૩૭-૩૦
રાષ્ટ્રપાલોઽથ સુતનુરનાધૃષ્ટિશ્ચ પુષ્ટિમાન્ ।
ઉગ્રસેનનિગॆ ऒંભત્તુ પુત્રરિદ્દરુ. અવરલ્લિ કંસનુ હિરિયવનુ. ઉળિદવરુ – ન્યગ્રોધ, સુનામા, કંક, શંકુ, સુભૂમિપ, રાષ્ટ્રપાલ, સુતનુ, અનાધૃષ્ટિ, મત્તુ પુષ્ટિમાન્.
તેષાં સ્વસારઃ પંચાઽઽસન્કંસા કંસવતી તથા ।। ૧-૩૭-૩૧
સુતનૂ રાષ્ટ્રપાલી ચ કંકા ચૈવ વરાંગના ।
ઉગ્રસેનઃ સહાપત્યો વ્યાખ્યાતઃ કુકુરોદ્ભવઃ ।। ૧-૩૭-૩૨
અવરિગॆ ઐવરુ તંગિયરૂ ઇદ્દરુ: કંસા, કંસવતી, સુતનૂ, રાષ્ટ્રપાલી, મત્તુ વરાંગનॆ કંકા. ઇદુ કુકુર વંશદલ્લિ જનિસિદ ઉગ્રસેન મત્તુ અવન સંતાનદ વર્ણનॆ.
કુકુરાણામિમં વંશં ધારયન્નમિતૌજસામ્ ।
આત્મનો વિપુલં વંશં પ્રજાવાનાપ્નુયાન્નરઃ ।। ૧-૩૭-૩૩
અમિતૌજસ કુકુરર ઈ વંશવન્નુ તન્નલ્લિયે ધરિસિકॊળ્ળુવ નરનુ સંતાનયુક્તનાગિ વિપુલ વંશવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે ખિલેષુ હરિવંશે હરિવંશપર્વણિ સપ્તત્રિંશોઽધ્યાયઃ
-
આહુક . ↩︎