praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
khilabhāge harivaṃśaḥ
harivaṃśa parva
adhyāya 33
sāra
yaduvaṃśada varṇanè; kārtavīryana utpatti mattu caritrè; yayātiya aivaru putrara vaṃśaśravaṇada phala (1-61)
vaiśaṃpāyana uvāca
babhūvustu yadoḥ putrāḥ paṃca devasutopamāḥ |
sahasradaḥ payodaśca kroṣṭā nīlo'ṃjikastathā || 1-33-1
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “yaduvigè aivaru devasutopama putrariddaru: sahasrada, payoda, kroṣṭā, nīla mattu aṃjika.
sahasradasya dāyādāstrayaḥ paramadhārmikāḥ |
haihayaśca hayaścaiva rājanveṇuhayastathā || 1-33-2
rājan! sahasradanigè mūvaru paramadhārmika putrariddaru: haihaya, haya mattu veṇuhaya.
haihasyābhavatputro dharmanetra iti smṛtaḥ |
dharmanetrasya kārtastu sāhaṃjastasya cātmajaḥ || 1-33-3
haihayana putranu dharmanetra èṃdidè. dharmanetrana maganu kārta mattu sāhaṃjanu avana putra.
sāhaṃjanī nāma purī yena rājñā niveśitā |
sāhaṃjasya tu dāyādo mahiṣmānnāma pārthivaḥ || 1-33-4
rājā sāhaṃjanu sāhaṃjanī èṃba puriyannu sthāpisidanu. sāhaṃjana maganu mahiṣmān èṃba hèsarina pārthivanu.
māhiṣmatī nāma purī yena rājñā niveśitā |
āsīnmāhiṣmataḥ putro bhadraśreṇyaḥ pratāpavān || 1-33-5
ā rājanu māhiṣmatī èṃba hèsarina puriyannu sthāpisiddanu. mahiṣmānana putranu pratāpavān bhadraśreṇya.
vārāṇasyadhipo rājā katithaḥ pūrvameva tu |
bhadraśreṇyasya putrastu durdamo nāma viśrutaḥ || 1-33-6
bhadraśreṇyanu vārāṇasiya adhipanāgiddanu. ivana kuritu ī mòdale hel̤iddenè. bhadraśreṇyana putranu durdama èṃba hèsarinalli viśrutanāgiddanu.
durdamasya suto dhīmānkanako nāma vīryavān |
kanakasya tu dāyādāścatvāro lokaviśrutāḥ || 1-33-7
durdamana sutanu kanaka èṃba hèsarina dhīmaṃta vīryavānanu. kanakanigè nālvaru lokaviśruta makkal̤iddaru.
kṛtavīryaḥ kṛtaujāśca kṛtavarmā tathaiva ca |
kṛtāgnistu caturtho'bhūtkṛtavīryāttathārjunaḥ || 1-33-8
kṛtavīrya, kṛtauja, kṛtavarma mattu nālkanèyavanu kṛtāgni. kṛtavīryaniṃda arjunanādanu.
yastu bāhusahasreṇa saptadvīpeśvaro'bhavat |
jigāya pṛthivīmeko rathenādityavarcasā || 1-33-9
arjunanigè sahasrabāhugal̤iddavu. avanu āditya varcasa eka rathadalli iḍī pṛthviyanne gèddu saptadvīpeśvaranādanu.
sa hi varṣāyutaṃ taptvā tapaḥ paramaduścaram |
dattamārādhayāmāsa kārtavīryo'trisaṃbhavam || 1-33-10
kārtavīrya arjunanu hattu sāvira varṣagal̤a parama duścara tapassannu tapisi atri saṃbhava dattanannu ārādhisidanu.
tasmai datto varānprādāccaturo bhūritejasaḥ |
pūrvaṃ bāhusahasraṃ tu prārthitaṃ sumahadvaram || 1-33-11
bhūritejasa dattanu avanigè nālku varagal̤annittanu. mòṭṭamòdalu avanu yuddhadalli tanagè sahasrabāhugal̤irali èṃba varavannu kel̤iddanu.
adharme vartamānasya sadbhistatra nivāraṇam |
ugreṇa pṛthivīṃ jitvā svadharmeṇānuraṃjanam || 1-33-12
èraḍane varavu “adharmadalli naḍèdāga satpuruṣanu nannannu taḍèyali” èṃbudāgittu. mūranèya varavu “svadharmadiṃda yuddhadalli pṛthviyannu gèddu prajègal̤annu raṃjisuvaṃtāgali” èṃbudāgittu.
saṃgrāmānsubahūnkṛtvā hatvā cārīnsahasraśaḥ |
saṃgrāme vartamānasya vadhaṃ cāpyadhikādraṇe || 1-33-13
nālkane varavu hīgittu: “aneka saṃgrāmagal̤alli sahasrāru arigal̤annu saṃharisi saṃgrāmanaḍèsuttiruvāga nanagiṃtalū adhikanādavaniṃda raṇadalli nanna vadhèyāgali”.
tasya bāhusahasraṃ tu yudhyataḥ kila bhārata |
yogādyogeśvarasyaiva prādurbhavati māyayā || 1-33-14
bhārata! yuddhamāḍuttiruva yogadiṃda yogeśvaranaṃtèye māyèyiṃda avana sahasrabāhugal̤u kāṇisikòl̤l̤uttiddavu.
teneyaṃ pṛthivī sarvā saptadvīpā sapattanā |
sasamudrā sanagarā ugreṇa vidhinā jitā || 1-33-15
avanu ugravidhiyalli sarva pṛthviyannū, saptadvīpagal̤annū, pattara-nagaragal̤annū, samudragal̤òṃdigè jayisiddanu.
tena saptasu dvīpeṣu sapta yajñaśatāni vai |
prāptāni vidhinā rājñā śrūyaṃte janamejaya || 1-33-16
janamejaya! ā rājanu vidhivattāgi sapta dvīpagal̤alli el̤unūru yajñagal̤annu nèraverisiddanèṃdu kel̤iddevè.
sarve yajñā mahābāhostasyāsanbhūridakṣiṇāḥ |
sarve kāṃcanayūpāśca sarve kāṃcanavedayaḥ || 1-33-17
mahābāhuvina ā èlla yajñagal̤ū bhūridakṣiṇègal̤iṃda kūḍittu. èlladaralliyū kāṃcanada yūpagal̤iddavu. èlladaralliyū kāṃcana vedigal̤iddavu.
sarvairdevairmahārājā vimānasthairalaṃkṛtāḥ |
gaṃdharvairapsarobhiśca nityamevopaśobhitāḥ || 1-33-18
mahārāja! sarva devatègal̤ū alaṃkṛtarāgi vimānastharāgi gaṃtharva-apsarèyaròḍanè nityavū ā yajñagal̤alli śobhisuttiddaru.
yasya yajñe jagau gāthāṃ gaṃdharvo nāradastathā |
varīdāsātmajo vidvānmahimnā tasya vismitaḥ || 1-33-19
avana yajñadalli gaṃdharva varīdāsana maga vidvāna nāradanu vismitanāgi yajñada mahimèya kuritu ī gāthavannu hāḍiddanu.
nārada uvāca
na nūnaṃ kārtavīryasya gatiṃ yāsyāṃti pārthivāḥ |
yajñairdānaistapobhirvā vikrameṇa śrutena ca || 1-33-20
nāradanu hel̤idanu: “yajña, dāna, tapassu, vikrama mattu vidyèyalli berè yāva pārthivarū kārtavīryana gatiyannu hòṃdalāraru.
sa hi saptasu dvīpeṣu khaḍgī carmī śarāsanī |
rathī dvīpānanucaranyogī saṃdṛśyate nṛbhiḥ || 1-33-21
yogiyāda avanòbbane el̤u dvīpagal̤alli khaḍga-gurāṇi-dhanussagal̤annu hiḍidu rathavanneri dvīpagal̤alli saṃcarisuttiruvudannu manuṣyaru noḍuttārè.
anaṣṭadravyatā caiva na śoko na ca vibhramaḥ |
prabhāveṇa mahārājñaḥ prajā dharmeṇa rakṣataḥ || 1-33-22
prajègal̤annu dharmadiṃda rakṣisuva mahārājana prabhāvadiṃda yārigū dravyanaṣṭavāguttilla. yārigū śoka-vibhramègal̤āguttilla.”
paṃcāśītisahasrāṇi varṣāṇāṃ vai narādhipaḥ |
sa sarvaratnabhāk samrāṭ cakravartī babhūva ha || 1-33-23
ā narādhipanu èṃbattaidu sāvira varṣagal̤a paryaṃta ratnasaṃpanna samrāṭa cakravartiyāgiddanu.
sa eva yajñapālo'bhūtkṣetrapālaḥ sa eva ca |
sa eva vṛṣṭyāṃ parjanyo yogitvādarjuno'bhavat || 1-33-24
yogitvadiṃda arjunanu avane yajñapālanāgiddanu. avane kṣetrapālanū āgiddanu. avane mal̤èsurisuva parjanyanāgiddanu.
sa vai bāhusahasreṇā jyāghātakaṭhinatvacā |
bhāti raśmisahasreṇa śaradīva divākaraḥ || 1-33-25
billugal̤annu hèdèyerisi carmavu kaṭhinavāgidda avana sahasrabāhugal̤u śaradṛtuvinalli sahasra raśmigal̤iruva divākaranaṃtè hòl̤èyuttiddavu.
sa hi nāgānmanuṣyeṣu māhiṣmatyāṃ mahādyutiḥ |
karkoṭakasutāṃjitvā puryāṃ tasyāṃ nyaveśayat || 1-33-26
ā mahādyuti karkoṭaka nāgana sutarannu gèddu ā nāgagal̤annu māhiṣmatī nagaradalli manuṣyaròṃdigè vāsisuvaṃtè māḍiddanu.
sa vai vegaṃ samudrasya prāvṛṭkāle'ṃbujekṣaṇaḥ |
krīḍanniva bhujodbhinnaṃ pratisrotaścakāra ha || 1-33-27
ā aṃbujekṣaṇanu mal̤ègāladalli samudrada alègal̤a vegavannu tanna bhujagal̤iṃda hiṃdè tal̤l̤i jalakrīḍèyannāḍuttiddanu.
luṃṭhitā krīḍitā tena phenasragdāmamālinī |
caladūrmisahasreṇa śaṃkitābhyeti narmadā || 1-33-28
avanu narmadèyalli mul̤ugi melèddu āḍuttiddāga nòrèyanne mālègal̤annāgi dharisidda narmadèyu sahasrāru alègal̤iṃda śaṃkital̤āguttiddal̤u.
tasya bāhusahasreṇa kṣubhyamāṇe mahodadhau |
bhayānnilīnā niśceṣṭāḥ pātālasthā mahāsurāḥ || 1-33-29
avana sahasrabāhugal̤iṃda mahāsāgaravu kṣobhègòṃḍāga pātālastha mahāsuraru bhayadiṃda niśceṣṭarāgi aḍagikòl̤l̤uttiddaru.
cūrṇīkṛtamahāvīciṃ calamīnamahātimim |
mārutāviddhaphenaughamāvartakṣobhaduḥsaham || 1-33-30
prāvartayattadā rājā sahasreṇa ca bāhunā |
devāsurasamākṣiptaḥ kṣīrodamiva maṃdaraḥ || 1-33-31
ā rājanu sahasrabāhugal̤iṃda devāsuraru seri kṣīrasāgaravannu maṃdaradiṃda kaḍèdaṃtè kaḍèyuttiruvāga nīrinalli saṃcarisuttidda mīnu-timiṃgilagal̤u cūrṇīkṛtavāguttiddavu. bhirugāl̤iyiṃdalo èṃbaṃtè kṣobhègòṃḍu alègal̤u nòrènòrèyāgi melè ukkibaruttiddavu.
maṃdarakṣobhacakitā amṛtodbhavaśaṃkitāḥ |
sahasotpatitā bhītā bhīmaṃ dṛṣṭvā nṛpottamam || 1-33-32
natā niścalamūrdhāno babhūvuste mahoragāḥ |
sāyāhne kadalīkhaṃḍaiḥ kaṃpitāstasya vāyunā || 1-33-33
maṃdaraparvatadaṃtaha kṣobhèyiṃda cakitagòṃḍu amṛtodbhavavāgalidèyo èṃba śaṃkèyiṃda òmmèle bhītarāgi melè baṃda mahoragagal̤u ā bhayaṃkara nṛpottamanannu noḍi sāyaṃkālada gāl̤iyiṃda kaṃpitagòṃḍu talètaggisuva bāl̤èya maragal̤aṃtè talètaggisi niścalavāguttiddavu.
sa vai baddhvā dhanurjyābhirutsiktaṃ paṃcabhiḥ śaraiḥ |
laṃkeśaṃ mohayitvā tu sabalaṃ rāvaṇaṃ balāt |
nirjityaiva samānīya māhiṣmatyāṃ babaṃdha tam || 1-33-34
avanu aidu śaragal̤iṃda senèyòṃdigè laṃkeśa rāvaṇanannu mūrchègòl̤isi tanna billina śiṃjiniyiṃda baṃdhisi avanannu māhiṣmatī nagarakkè taṃdiddanu.
śrutvā tu baddhaṃ paulastyaṃ rāvaṇaṃ tvarjunena tu |
tato gatvā pulastyastamarjunaṃ dadṛśe svayam |
mumoca rakṣaḥ paulastyaṃ pulastyenānuyācitaḥ || 1-33-35
paulastya rāvaṇanannu arjunanu baṃdhisiddānèṃdu kel̤ida pulastyanu svayaṃ tāne hogi arjunanannu kaṃḍiddanu. pulastyanu yācisalu avanu paulastya rākṣasanannu muktagòl̤isiddanu.
yasya bāhusahasrasya babhūva jyātalasvanaḥ |
yugāṃte tvaṃbudasyeva sphuṭato hyaśaneriva || 1-33-36
kārtavīryana sahasrabāhugal̤u mīṭida śiṃjiniya dhvaniyu yugāṃtada moḍagal̤a garjanèyaṃtèyo athavā vajravu sīl̤uttiruvaṃtèyo kel̤ibaruttittu.
aho bata mṛdhe vīryaṃ bhārgavasya yadacchinat |
rājño bāhusahasraṃ tu haimaṃ tālavanaṃ yathā || 1-33-37
āhā! kāṃcanada tālavṛkṣagal̤a vanagal̤aṃtidda ā rājana sahasrabāhugal̤annu yuddhadalli kattarisida ā bhārgava paraśurāmana vīryavenittu!
tṛṣitena kadācitsa bhikṣitaścitrabhānunā |
sa bhikṣāmadadādvīraḥ saptadvīpānvibhāvasoḥ || 1-33-38
purāṇi grāmaghoṣāṃśca viṣayāṃścaiva sarvaśaḥ |
jajvāla tasya sarvāṇi citrabhānurdidhakṣayā || 1-33-39
òmmè hasivèyiṃda bal̤alidda citrabhānu agniyu kārtavīryanalli bhikṣèyannu beḍidanu. āga ā vīranu pura-grāma-ghoṣa-viṣayagal̤annū serisi saptadvīpagal̤annū vibhāvasuvigè bhikṣèya rūpadallittanu. citrabhānuvu bhugilèddu avana sarvasvavannū suṭṭuhākidanu.
sa tasya puruṣeṃdrasya prabhāvena mahātmanaḥ |
dadāha kārtavīryasya śailāṃścaiva vanāni ca || 1-33-40
mahātma puruṣeṃdra kārtavīryana prabhāvadiṃda avanu giri-vanagal̤annu suṭṭuhākidanu.
sa śūnyamāśramaṃ ramyaṃ varuṇasyātmajasya vai |
dadāha vanavadbhītaścitrabhānuḥ sahaihayaḥ || 1-33-41
haihayanòḍagūḍi citrabhānuvu varuṇana magana śūnyavāgidda ramya āśramavannū hèdaruttā suṭṭuhākidanu.
yaṃ lebhe varuṇaḥ putraṃ purā bhāsvaṃtamuttamam |
vasiṣṭhaṃ nāma sa muniḥ khyāta āpava ityuta || 1-33-42
hiṃdè varuṇanu bèl̤aguttidda uttama vasiṣṭha èṃba muniyannu putranannāgi paḍèdukòṃḍiddanu. avane āpavanèṃdū khyātanāgiddanu.
yatrāpavastu taṃ krodhācchaptavānarjunaṃ vibhuḥ |
yasmānna varjitamidaṃ vanaṃ te mama haihaya || 1-33-43
āga vibhu āpavanu krodhadiṃda arjunanannu śapisidanu: “haihaya! nīnu nanna āśramavannū biḍalilla.
tasmātte duṣkaraṃ karma kṛtamanyo haniṣyati |
rāmo nāma mahābāhurjāmadagnyaḥ pratāpavān || 1-33-44
chittvā bāhusahasraṃ te pramathya tarasā balī |
tapasvī brāhmaṇaśca tvāṃ vadhiṣyati sa bhārgavaḥ || 1-33-45
ninna ī duṣkara karmadiṃda kupitanāda rāmanèṃba pratāpavān jāmadagniyu ninna sahasrabāhugal̤annu kattarisuttānè. ā balaśālī tapasvī bhārgava brāhmaṇanu ninnannu mathisi vadhisuttānè.””
vaiśaṃpāyana uvāca
anaṣṭadravyatā yasya babhūvāmitrakarśana |
prabhāvena nareṃdrasya prajā dharmeṇa rakṣataḥ || 1-33-46
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “amitrakarśana! prajègal̤annu dharmadiṃda rakṣisuttidda ā nareṃdrana prabhāvadiṃda yārigū yāvarītiya dravyanaṣṭavū āguttiralilla.
rāmāttato'sya mṛtyurvai tasya śāpānmunernṛpa |
varaścaiva hi kauravya svayameva vṛtaḥ purā || 1-33-47
nṛpa! kauravya! vasiṣṭhana śāpadiṃdāgi mattu hiṃdè nāne kel̤ikòṃḍidda varada kāraṇadiṃdāgi kārtavīryanu mṛtyuvannappidanu.
tasya putraśatasyāsanpaṃca śeṣā mahātmanaḥ |
kṛtāstrā balinaḥ śūrā dharmātmāno yaśasvinaḥ || 1-33-48
avana nūru putraralli aivaru mahātmaru mātra ul̤idukòṃḍaru. avaru kṛtāstrarū, balaśāligal̤ū, dharmātmarū, mattu yaśasvigal̤ū āgiddaru.
śūrasenaśca śūraśca dhṛṣṭoktaḥ kṛṣṇa eva ca |
jayadhvajaśca nāmnā''sīdāvaṃtyo nṛpatirmahān || 1-33-49
śūrasena, śūra, dhṛṣṭa, kṛṣṇa mattu jayadhvaja – ivu ā mahān nṛpatigal̤a hèsarugal̤u. ivaralli jayadhvajanu avaṃtī deśada rājanādanu.
kārtavīryasya tanayā vīryavaṃto mahārathāḥ |
jayadhvajasya putrastu tālajaṃgho mahābalaḥ || 1-33-50
kāryavīryana tanayaru vīryavaṃtarū mahāratharū āgiddaru. jayadhvajana putra mahābala tālajaṃghanu.
tasya putrāḥ śataṃ khyātāstālajaṃghā iti śrutāḥ |
teṣāṃ kule mahārāja haihayānāṃ mahātmanām || 1-33-51
vītihotrāḥ sujātāśca bhojāścāvaṃtayaḥ smṛtāḥ |
tauṃḍikerā iti khyātāstālajaṃghāstathaiva ca || 1-33-52
bharatāśca sutā jātā bahutvānnānukīrtitāḥ |
vṛṣaprabhṛtayo rājanyādavāḥ pūrṇakarmiṇaḥ || 1-33-53
avana nūru makkal̤u tālajaṃgharèṃdu khyātarādaru. mahārāja! mahātmarāda ā haihayara kuladalli vītihotraru, sujātaru, bhojaru, avaṃtiyavaru, tauṃḍikeraru, bharataru mattu tālajaṃgharu èṃba khyāta kulagal̤u huṭṭikòṃḍavu. avu anekavāgiruvudariṃda èllara hèsarugal̤annū illi hel̤uttilla. vṛṣane mòdalāda pūrṇakarmi yādavaru ī vaṃśadalli āgihodaru.
vṛṣo vaṃśadharastatra tasya putro'bhavanmadhuḥ |
madhoḥ putraśataṃ tvāsīdvṛṣaṇastasya vaṃśabhāk || 1-33-54
avaralli vṛṣanu vaṃśadharanādanu. avana maganu madhuvu. madhuvigè nūru putrariddaru. avaralli vṛṣaṇanu vaṃśavardhakanādanu.
vṛṣaṇādvṛṣṇayaḥ sarve madhostu mādhavāḥ smṛtāḥ |
yādavā yadunā cāgre nirucyaṃte ca haihayāḥ || 1-33-55
vṛṣananiṃdāgi èllarū vṛṣṇigal̤ādaru mattu madhuviniṃda mādhavarèṃdādaru. yaduviniṃda yādavarādaru mattu muṃdè haihayarèṃdū karèyalpaṭṭaru.
1śūrāśca śūravīrāśca śūrasenāstathānagha |
śūrasena iti khyātastasya deśo mahātmanaḥ || 1-33-56
anagha! śūrasenaru śūraru śūravīrarū āgiddaru. ā mahātmana deśavu śūrasena èṃdu khyātavāgittu.
na tasya vittanāśo'sti naṣṭaṃ pratilabhecca saḥ |
kārtavīryasya yo janma kīrtayediha nityaśaḥ || 1-33-57
kārtavīryana janma mattu kīrtanèyannu nityavū yāru kel̤uttāro avara vittavu nāśavāguvudilla mattu kal̤èduhodudu punaḥ dòrèyuttadè.
ete yayātiputrāṇāṃ paṃca vaṃśā viśāṃpate |
kīrtitā lokavīrāṇāṃ ye lokāṃdhārayaṃti vai |
bhūtānīva mahārāja paṃca sthāvarajaṃgamān || 1-33-58
viśāṃpate! mahārāja! hīgè yayātiya aivaru putrara vaṃśagal̤annu varṇisiddenè. paṃcabhūtagal̤u sthāvarajaṃgamagal̤annu dharisiruvaṃtè ī aidu lokavīrara vaṃśagal̤ū lokagal̤annu dharisivè.
śrutvā paṃcavisargaṃ tu rājā dharmārthakovidaḥ |
vaśī bhavati paṃcānāmātmajānāṃ tatheśvaraḥ || 1-33-59
ī aidu vaṃśagal̤a sṛṣṭiya kuritu kel̤ida rājanu dharmārthakovidanāguttānè. iṃdriyagal̤annu vaśadalliṭṭukòl̤l̤uttānè hāgū tanna putrara melè prabhutvavannu sthāpisikòl̤l̤uttānè.
labhetpaṃca varāṃścaiva durlabhāniha laukikān |
āyuḥ kīrtiṃ tathā putrānaiśvaryaṃ bhūmimeva ca |
dhāraṇācchravaṇāccaiva paṃcavargasya bhārata || 1-33-60
bhārata! ī paṃcavaṃśagal̤a śravaṇa mattu dhāraṇèyiṃda illi laukikarigè durlabhavāgiruva āyu, kīrti, putraru, aiśvarya mattu bhūmi èṃba aidu varagal̤annu paḍèdukòl̤l̤uttānè.
kroṣṭostu śṛṇu rājeṃdra vaṃśamuttamapauruṣam |
yadorvaṃśadharasyātha yajvanaḥ puṇyakarmaṇaḥ || 1-33-61
rājeṃdra! īga kroṣṭuvina uttama pauruṣayukta vaṃśada kuritu kel̤u. yajñagal̤annū puṇyakarmagal̤annū māḍidda kroṣṭuvu yaduvina vaṃśadharanāgiddanu.
kroṣṭurhi vaṃśaṃ śrutvemaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate |
yasyānvavāyajo viṣṇurharirvṛṣṇikulodvahaḥ || 1-33-62
kroṣṭuvina vaṃśada kuritu kel̤idavaru sarvapāpagal̤iṃda muktarāguttārè. kroṣṭuvina kuladalliye vṛṣṇikulodvaha hari viṣṇuvu janisiddanu.”
samāpti
iti śrīmahābhārate khileṣu harivaṃśe harivaṃśaparvaṇi trayastriṃśo'dhyāyaḥ
-
ī ślokavu gorakhapura saṃpuṭadalli illa. ↩︎