ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఖిలభాగే హరివంశః
హరివంశ పర్వ
అధ్యాయ 18
సార
మార్కండేయను ప్రశ్నిసలు సనత్కుమారను పితృగళ ఏళు గణగళ కురితు హేళలు ప్రారంభిసిదుదు (1-6). వైరాజ పితృగళ పరిచయ (7-24). అగ్నిష్వాత్తా పితృగళ పరిచయ (25-45). బర్హిషద్ పితృగళ పరిచయ (46-56). సుకాల పితృగళ పరిచయ (57-58). ఆంగిరస పితృగళ పరిచయ (59-63). సుస్వధా పితృగళ పరిచయ (64-66). సోమప పితృగళ పరిచయ (67-69). పితృగళ మహాత్మె (70-76). సనత్కుమారను మార్కండేయనిగె దివ్యదృష్టియన్ను నీడిదుదు (77-82).మార్కండేయ ఉవాచ
ఇత్యుక్తోఽహం భగవతా దేవదేవేన భాస్వతా ।
సనత్కుమారేణ పునః పృష్టవాందేవమవ్యయమ్ ।। ౧-౧౮-౧
సందేహమమరశ్రేష్ఠం భగవంతమరిందమమ్ ।
నిబోధ తన్మే గాంగేయ నిఖిలం సర్వమాదితః ।। ౧-౧౮-౨
మార్కండేయను హేళిదను: “గాంగేయ! హొళెయుత్తిద్ద ఆ దేవదేవ భగవాన్ సనత్కుమారను ననగె హీగె హేళలు నాను ఆ దేవ అవ్యయ అమరశ్రేష్ఠ భగవంత అరిందమనల్లి పునః కేళిదెను. అవను హేళిద సర్వవన్నూ నీను కేళు!
కియంతో వై పితృగణాః కస్మిఽణ్ల్లోకే ప్రతిష్ఠితాః ।
వర్తంతే దేవప్రవరా దేవానాం సోమవర్ద్ధనాః ।। ౧-౧౮-౩
దేవతెగళిగూ దేవతెగళాగిరువ మత్తు సోమనన్ను వర్ధిసువ ఆ పితృగళ గణగళు ఎష్టు? మత్తు అవరు యావ లోకదల్లి వాసిసుత్తారె?”
సనత్కుమార ఉవాచ
సప్తైతే యజతాం శ్రేష్ఠ స్వర్గే పితృగణాః స్మౄతాః ।
చత్వారో మూర్తిమంతశ్చ త్రయస్తేషామమూర్తయః ।। ౧-౧౮-౪
సనత్కుమారను హేళిదను: “యాజకరల్లి శ్రేష్ఠ! స్వర్గదల్లిరువ పితృగణగళు ఏళు ఎందు హేళుత్తారె. అవుగళల్లి నాల్కు గణగళు మూర్తిమంతరు మత్తు మూరు అమూర్తయరు1.
తేషాం లోకం విసర్గం చ కిర్తయిష్యామి తచ్ఛృణు ।
ప్రభావం చ మహత్త్వం చ విస్తరేణ తపోధన ।। ౧-౧౮-౫
తపోధన! అవర లోక, సృష్టి, ప్రభావ మత్తు మహత్వగళన్ను విస్తారవాగి హేళుత్తేనె. అదన్ను కేళు.
ధర్మమూర్తిధరాస్తేషాం త్రయో యే పరమా గణాః ।
తేషాం నామాని లోకాశ్చ కథయిష్యామి తచ్ఛృణు।। ౧-౧౮-౬
ధర్మమయ శరీరగళన్ను ధరిసిరువ యావ మూరు పరమ గణగళివెయో అవుగళ నామ-లోకగళన్ను హేళుత్తేనె. అదన్ను కేళు.
లోకాః సనాతనా నామ యత్ర తిష్ఠంతి భాస్వరాః ।
అమూర్తయః పితృగణాస్తే వై పుత్రాః ప్రజాపతేః ।। ౧-౧౮-౭
ప్రజాపతియ పుత్రరాద ఆ అమూర్త ప్రభాయుక్త పితృగణగళు వాసిసువ లోకక్కె సనాతనా ఎంబ హెసరు.
విరాజస్య ద్విజశ్రేష్ఠ వైరాజా ఇతి విశ్రుతాః ।
యజంతి తాందేవగణాః విధిదృష్టేన కర్మణా ।। ౧-౧౮-౮
ద్విజశ్రేష్ఠ! విరాజ ప్రజాపతియ పుత్రరు వైరాజరెందు విశ్రుతరాగిద్దారె. అవరన్ను దేవగణగళు విధిదృష్ట కర్మగళింద పూజిసుత్తవె.
ఏతే వై యోగవిభ్రష్టా లోకాన్ప్రాప్య సనాతనాన్ ।
పునర్యుగసహస్రాంతే జాయంతే బ్రహ్మవాదినః ।। ౧-౧౮-౯
యోగవిభ్రష్టరాద ఇవరు సనాతన లోకవన్ను హొంది పునః సహస్ర యుగగళ అంత్యదల్లి బ్రహ్మవాదీ మునిగళ రూపదల్లి హుట్టుత్తారె.
తే తు ప్రాప్య స్మృతిం భూయః సాంఖ్యం యోగమనుత్తమమ్ ।
యాంతి యోగగతిం సిద్ధాః పునరావృత్తిదుర్లభామ్ ।। ౧-౧౮-౧౦
అవరు తమ్మ హిందిన స్మృతియన్ను పడెదుకొండు అనుత్తమ సాంఖ్యయోగదింద యోగగతియన్ను హొంది పునః జన్మవిల్లద సిద్ధరాగుత్తారె.
ఏతే స్యుః పితరస్తాత యోగినాం యోగవర్ధనాః ।
ఆప్యాయయంతి యే పూర్వం సోమం యోగబలేన చ ।। ౧-౧౮-౧౧
తాత! యోగబలదింద మొదలు సోమనన్ను తృప్తిగొళిసువ ఈ పితృగళే యోగిగళ యోగవన్ను వర్ధిసుత్తారె.
తస్మాచ్ఛ్రాద్ధాని దేయాని యోగినాం తు విశేషతః ।
ఏష వై ప్రథమః సర్గః సోమపానాం మహాత్మనామ్ ।। ౧-౧౮-౧౨
ఆదుదరింద ఈ యోగిగళిగె విశేషరూపద శ్రాద్ధగళన్ను నీడబేకు. ఇదే మహాత్మ సోమపర ప్రథమ సృష్టి.
ఏతేషాం మానసీ కన్యా మేనా నామ మహాగిరేః ।
పత్నీ హిమవతః శ్రేష్ఠా యస్యా మైనాక ఉచ్యతే ।। ౧-౧౮-౧౩
వైరాజ పితృగళ మానసి కన్యెయ హెసరు మేనా. అవళు మహాగిరి హిమవతన శ్రేష్ఠ పత్ని. అవళ మగనే మైనాక ఎందు కరెయల్పట్టను.
మైనాకస్య సుతః శ్రీమాన్క్రౌంచో నామ మహాగిరిః ।
పర్వతప్రవరః పుత్రో నానారత్నసమన్వితః ।। ౧-౧౮-౧౪
మైనాకన మగను శ్రీమాన్ క్రౌంచ ఎంబ హెసరిన మహాగిరి. ఈ పర్వతప్రవర పుత్రను నానారత్నగళింద సమన్వితనాగిద్దానె.
తిస్రః కన్యాస్తు మేనాయాం జనయామాస శైలరాట్ ।
అపర్ణామేకపర్ణాం చ త్రితీయామేకపాటలామ్ ।। ౧-౧౮-౧౫
శైలరాజ హివవతను మేనెయల్లి మూరు కన్యెయరన్ను హుట్టిసిదను: అపర్ణా, ఏకపర్ణా మత్తు మూరనెయవళు ఏకపాటలా.
తపశ్చరంత్యః సుమహద్దుశ్చరం దేవదానవైః ।
లోకాన్సంతాపయామాసుస్తాస్తిస్రః స్థాణూజంగమాన్ ।। ౧-౧౮-౧౬
ఈ మూవరు కన్యెయరు దేవ-దానవరిగూ మహా దుశ్చరవాగిద్ద తపస్సన్ను తపిసిదరు. ఇదరింద స్థావర-జంగమగళ మూరు లోకగళూ సుడతొడగిదవు.
ఆహారమేకపర్ణేన ఏకపర్ణా సమాచరత్ ।
పాటలాపుష్పమేకం చ ఆదధావేకపాటలా ।। ౧-౧౮-౧౭
ఏకపర్ణళు ఒందే ఒందు ఎలెయన్ను ఆహారవన్నాగి మత్తు ఏకపాటలళు ఒందే ఒందు పాటలా పుష్పవన్ను ఆహారవన్నాగి స్వీకరిసి తపస్సన్నాచరిసిదరు.
ఏకా తత్ర నిరాహారా తాం మాతా ప్రత్యషేధయత్ ।
ఉ మా ఇతి నిషేధంతీ మాతృస్నేహేన దుఃఖితా ।। ౧-౧౮-౧౮
అవరల్లి ఒబ్బళు (అపర్ణళు) నిరాహారియాగిద్దళు. ఆగ అవర తాయియు మాతృస్నేహదింద దుఃఖితళాగి “ఉ మా” అర్థాత్ “హీగె మాడబేడ!” ఎందు హేళి అవళిగె ఉపవాసవన్ను నిషేధిసిదళు.
స తథోక్తా తయా మాత్రా దేవీ దుశ్చరచారిణీ।
ఉమేత్యేవాభవత్ఖ్యాతా త్రిషు లోకేషు సుందరీ ।। ౧-౧౮-౧౯
తాయియు హీగె హేళిదుదరింద ఆ దుశ్చర తపస్సన్ను నడెసుత్తిద్ద సుందరీ దేవియు ఉమా ఎందు మూరు లోకగళల్లి విఖ్యాతళాదళు.
తథైవ నామ్నా తేనేహ విశ్రుతా యోగధర్మిణీ ।
ఏతత్తు త్రికుమారీకం జగత్స్థాస్యతి భార్గవ ।। ౧- ౧౮-౨౦
హాగెయే అవళు యోగధర్మిణీ ఎంబ హెసరినిందలూ విశ్రుతళాదళు. భార్గవ! ఈ మూరు కుమారియర తపోబలదింద జగత్తు నింతిదె.
తపఃశరీరాస్తాః సర్వాస్తిస్రో యోగబలాన్వితాః ।
సర్వాశ్చ బ్రహ్మవాదిన్యః సర్వాశ్చైవోర్ధ్వరేతసః ।। ౧-౧౮-౨౧
ఇవర శరీరగళు తపస్సినింద తుంబివె. ఈ మూవరూ యోగబలాన్వితరు ఎల్లరూ బ్రహ్మవాదిగళు. ఎల్లరూ ఊర్ధ్వరేతసరు.
ఉమా తాసాం వరిష్ఠా చ జ్యేష్ఠా చ వరవర్ణినీ ।
మహాయోగబలోపేతా మహాదేవముపస్థితా ।। ౧-౧౮-౨౨
అవరల్లి జ్యేష్ఠళాద ఉమెయు వరవర్ణినియూ, శ్రేష్ఠెయూ మత్తు మహాయోగబలాన్వితళూ ఆగిద్దళు. అవళ వివాహవు మహాదేవనొందిగె ఆయితు.
అసితస్యైకపర్ణా తు దేవలస్య మహాత్మనః ।
పత్నీ దత్తా మహాబ్రహ్మన్యోగాచార్యాయ ధీమతే ।। ౧-౧౮-౨౩
ఏకపర్ణళు మహాత్మ మహాబ్రహ్మన్ యోగాచార్య ధీమంత అసిత-దేవలన పత్నియాదళు.
జైగీషవ్యాయ తు తథా విద్ధి తామేకపాతలామ్ ।
ఏతే చాపి మహాభాగే యోగాచార్యావుపస్థితే ।। ౧-౧౮-౨౪
మహాభాగే ఏకపాటలళు యోగాచార్య జైగీషవ్యన పత్నియాదళు ఎందు తిళి.
లోకాః సోమపదా నామ మరీచేర్యత్ర వై సుతాః ।
పితరో యత్ర వర్తంతే దేవాస్తాన్భావయంత్యుత ।। ౧-౧౮-౨౫
పితృగళిగె సోమపదా ఎన్నువ ఇన్నొందు లోకవిదె. అల్లి మరీచియ సుతరు పితృగళాగి వాసిసుత్తారె మత్తు దేవతెగళు అవరన్ను పూజిసుత్తారె.
అగ్నిష్వాత్తా ఇతి ఖ్యాతాః సర్వ ఏవామితౌజసః ।
ఏతేషాం మానసీ కన్యా అచ్ఛోదా నామ నిమ్నగా ।। ౧-౧౮-౨౬
ఈ ఎల్ల అమితౌజసరూ అగ్నిష్వాత్తా ఎందు ఖ్యాతరాగిద్దారె. అచ్ఛోదా ఎంబ హెసరిన నదియు అవర మానసీ కన్యె.
అచ్ఛోదం నామ విఖ్యాతం సరో యస్యాః సముత్థితమ్ ।
తయా న దృష్టపూర్వాస్తే పితరస్తు కదాచన ।। ౧-౧౮-౨౭
అవళిందలే అచ్ఛోద ఎంబ హెసరిన విఖ్యాత సరోవరవు హుట్టికొండితు. అవళు తన్న పితృగళన్ను హిందె ఎందూ నోడిరలిల్ల.
అప్యమూర్తానథ పితౄన్సా దదర్శ శుచిస్మితా ।
సంభూతా మనసా తేషాం పితౄన్స్వాన్నాభిజానతీ ।। ౧-౧౮-౨౮
అమూర్తరాగిద్ద పితృగళన్ను కండమేలూ ఆ శుచిస్మితెయు అవరు పితృగళెందూ మత్తు అవర మనస్సినింద తాను హుట్టిదవళెందూ తిళిదుకొళ్ళలిల్ల.
వ్రీడితా తేన దుఃఖేన బభూవ వరవర్ణినీ ।
సా దృష్ట్వా పితరం వవ్రే వసుం నామాంతరిక్షగమ్ ।। ౧-౧౮-౨౯
అమావసురితి ఖ్యాతమాయోః పుత్రం యశస్వినమ్ ।
అద్రికాఽప్సరసాయుక్తం విమానేఽధిష్ఠితం దివి ।। ౧-౧౮-౩౦
ఆ దుఃఖదింద ఆ వరవర్ణినియు నాచికొండళు. తన్న పితృగళన్ను కండ అవళు అప్సరె అద్రికెయొడనె విమానదల్లి కుళితు అంతరిక్షదల్లి హోగుత్తిద్ద ఆయువిన పుత్ర అమావసువెందు ఖ్యాతనాగిద్ద యశస్వినీ వసువన్ను తన్న తందెయెందు తిళిదుకొండళు.
సా తేన వ్యభిచారేణ మనసః కామరూపిణీ ।
పితరం ప్రార్థయిత్వాన్యం యోగభ్రష్టా పపాత హ ।। ౧-౧౮-౩౧
మనస్సినల్లి అన్యనన్ను తందెయన్నాగి స్వీకరిసిద ఆ కామరూపిణియు యోగభ్రష్టళాగి బీళతొడగిదళు.
త్రీణ్యపశ్యద్విమానాని పతమానా దివశ్చ్యుతా ।
త్రసరేణుప్రమాణాని సాఽపశ్యత్తేషూ తాన్పితౄన్ ।। ౧-౧౮-౩౨
సుసూక్ష్మానపరివ్యక్తానగ్నీనగ్నీష్వివాహితాన్ ।
త్రాయధ్వమిత్యువాచార్తా పతంతీ తానవాక్శిరాః ।। ౧-౧౮-౩౩
దివదింద చ్యుతళాగి బీళుత్తిరువాగ అవళు కిటకియ సంధియింద బీళువ సూర్యన కిరణగళ మధ్యదల్లి కాణువ ధూళిన కణద ప్రమాణద మూరు విమానగళన్ను నోడిదళు. అవుగళల్లి అత్యంత సూక్ష్మాకారగళల్లి అగ్నియల్లి ఉరియుత్తిరువ అగ్నియంతె జ్వాజల్యమానరాగిరువ అగ్నిష్వాత్తా పితృగళన్ను నోడిదళు. కెళగె బీళుత్తిద్ద అవళు అవరన్ను ఉద్దేశిసి “కాపాడి!” ఎందు కూగికొండళు.
తైరుక్తా సా తు మా భైషీరితి వ్యోమ్ని వ్యవస్థితా ।
తతః ప్రసాదయామాస తాన్పితౄందీనయా గిరా ।। ౧-౧౮-౩౪
“హెదరబేడ!” ఎందు అవరు హేళలు అవళు ఆకాశదల్లియే నింతుకొండళు. ఆగ అవళు దీనస్వరదల్లి ఆ పితృగళన్ను ప్రసన్నగొళిసతొడగిదళు.
ఊచుస్తే పితరః కన్యాం భ్రష్టైశ్వర్యాం వ్యతిక్రమాత్ ।
భ్రష్టైశ్వర్యా స్వదోషేణ పతసి త్వం శుచిస్మితే ।। ౧-౧౮-౩౫
వ్యతిక్రమద కారణదింద ఐశ్వర్యగళింద భ్రష్టళాద అవళిగె పితృగళు హేళిదరు: “శుచిస్మితే! నిన్నదే దోషద కారణదింద నీను ఐశ్వర్య-భ్రష్టళాగి బీళుత్తిరువె.
యైః క్రియంతే హి కర్మాణి శరీరైర్దివి దేవతైః ।
తైరేవ తత్కర్మఫలం ప్రాప్నువంతీహ దేవతాః ।। ౧-౧౮-౩౬
దివియల్లి దేవతెగళు తమ్మ శరీరగళింద యావ కర్మగళన్ను మాడుత్తారో ఆ కర్మఫలగళన్ను దేవతెగళు అదే శరీరగళల్లి హొందుత్తారె.
సద్యః ఫలంతి కర్మాణి దేవత్వే ప్రేత్య మానుషే ।
తస్మాత్త్వం తపసః పుత్రి ప్రేత్యేదం ప్రాప్స్యసే ఫలమ్ ।। ౧-౧౮-౩౭
దేవతెగళు తమ్మ కర్మఫలగళన్ను తక్షణవే హొందుత్తారె. మనుష్యరు తమ్మ కర్మఫలగళన్ను మరణద నంతర హొందుత్తారె. ఆదుదరింద పుత్రి! మరణద నంతర నీను తపస్సిన ఫలవన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తీయె.”
ఇత్యుక్తా పితృభిః సా తు పితౄన్ప్రాసాదయత్స్వకాన్ ।
ధ్యాత్వా ప్రసాదం తే చక్రుస్తస్యాః సర్వేఽనుకంపయా ।। ౧-౧౮-౩౮
పితృగళు హీగె హేళలు అవళు తన్న పితృగళన్ను ప్రసన్నగొళిసిదళు. ఆగ అవరెల్లరూ అనుకంపగొండు అవళిగె ఒళ్ళెయదన్ను మాడలు యోచిసిదరు.
అవశ్యం భావినం జ్ఞాత్వా తేఽర్థమూచుస్తతస్తు తామ్ ।
అస్య రాజ్ఞో వసోః కన్యా త్వమపత్యం భవిష్యసి ।। ౧-౧౮-౩౯
అవశ్యవాగి ముందె నడెయువ ఘటనెయ అర్థవన్ను తిళిదు అవరు అవళిగె హేళిదరు: “ఈ రాజా వసువిన కన్యె మగళాగుత్తీయె.
ఉత్పన్నస్య పృథివ్యాం తు మానుషేషు మహాత్మనః ।
కన్యా చ భూత్వా లోకాన్స్వాన్పునః ప్రాప్స్యసి దుర్లభాన్ ।। ౧-౧౮-౪౦
ఈ మహాత్మను పృథ్వియల్లి మనుష్యనాగి హుట్టిదాగ నీను అవన కన్యెయాగి పునః నిన్న దుర్లభ లోకగళన్ను పడెయుత్తీయె.
పరాశరస్య దాయాదం త్వం పుత్రం జనయిష్యసి ।
స వేదమేకం బ్రహ్మర్షీశ్చతుర్ధా విభజిష్యతి ।। ౧-౧౮-౪౧
నీను పరాశరన సంతాన పుత్రనిగె జన్మనీడుత్తీయె. ఆ బ్రహ్మర్షియు ఒందే వేదవన్ను నాల్కు భాగగళన్నాగి విభజిసుత్తానె.
మహాభిషస్య పుత్రౌ ద్వౌ శంతనోః కీర్తివర్ధనౌ ।
విచిత్రవీర్యం ధర్మజ్ఞం తథా చిత్రాంగదం శుభమ్ ।। ౧-౧౮-౪౨
మహాభిషన పుత్ర శంతనువినల్లి అవన కీర్తివర్ధన ఇబ్బరు మక్కళిగె జన్మ నీడుత్తీయె: ధర్మజ్ఞ విచిత్రవీర్య మత్తు శుభ చిత్రాంగద.
ఏతానుత్పాద్య పుత్రాంస్త్వం పునర్లోకానవాప్స్యసి ।
వ్యతిక్రమాత్పితౄణాం చ జన్మ ప్రాప్స్యసి కుత్సితమ్ ।। ౧-౧౮-౪౩
ఈ పుత్రరన్ను హుట్టిసి నీను పునః నిన్న లోకగళన్ను పడెయుత్తీయె. పితృగళన్ను వ్యతిక్రమిసిదుదక్కాగి నినగె కుత్సిత జన్మవు దొరెయుత్తదె.
అస్యైవ రాజ్ఞః కన్యా త్వమద్రికాయాం భవిష్యసి ।
అష్టావింశే భవిత్రీ త్వం ద్వాపరే మత్స్యయోనిజా ।। ౧-౧౮-౪౪
అద్రికెయల్లి ఇదే రాజన కన్యెయాగి నీను హుట్టుత్తీయె. ఇప్పత్తెంటనే ద్వాపరదల్లి నీను మత్స్యయోనిజెయాగుత్తీయె.”
ఏవముక్త్వా తు దాశేయీ జాతా సత్యవతీ తదా ।
మత్స్యయోనౌ సముత్పన్నా రాజ్ఞస్తస్య వసోః సుతా ।। ౧-౧౮-౪౫
అవరు హీగె హేళలు అవళు రాజా వసు ఉపరిచరన మగళాగి మత్స్యయోనియల్లి హుట్టిదళు. అవళే దాశేయీ (దాశరాజన పుత్రి) సత్యవతీ.
వైభ్రాజా నామ తే లోకా దివి సంతి సుదర్శనాః ।
యత్ర బర్హిషదో నామ పితరో దివి విశ్రుతాః ।। ౧-౧౮-౪౬
దివియల్లి వైభ్రాజా ఎంబ హెసరిన సుందర లోకవిదె. అల్లి దివియల్లి విశ్రుతరాద బర్హిషద ఎంబ హెసరిన పితృగళు వాసిసుత్తారె.
తాన్వై దేవగణాః సర్వే యక్షగంధర్వరాక్షసాః ।
నాగాః సర్పాః సుపర్ణాశ్చ భావయంత్యమితౌజసః ।। ౧-౧౮-౪౭
సర్వ దేవగణగళూ, యక్ష-గంధర్వ-రాక్షసరూ, నాగగళూ, సర్పగళూ, మత్తు అమితతేజస్వీ సుపర్ణనూ అవరన్ను ఆరాధిసుత్తారె.
ఏతే పుత్రా మహాత్మానః పులస్త్యస్య ప్రజాపతేః ।
మహాత్మానో మహాభాగాస్తేజోయుక్తాస్తపస్వినః ।। ౧-౧౮-౪౮
ఈ మహాత్మరు ప్రజాపతి పులస్త్యన పుత్రరు. ఈ మహాత్మ మహాభాగరు తేజోయుక్త తపస్విగళు.
ఏతేషాం మానసీ కన్యా పీవరీ నామ విశ్రుతా ।
యోగా చ యోగిపత్నీ చ యోగిమాతా తథైవ చ ।। ౧-౧౮-౪౯
ఇవర మానసీ కన్యెయు పీవరీ ఎంబ హెసరినింద విశ్రుతళాగిద్దాళె. ఇవళు యోగినీ, యోగియ పత్ని మత్తు యోగియ మాతెయూ కూడ.
భవిత్రీ ద్వాపరం ప్రాప్య యుగం ధర్మభృతాం వరా పరాశరకులోద్భూతః శుకో నామ మహాతపాః ।। ౧-౧౮ ౫౦
భవిష్యతి యుగే తస్మిన్మహాయోగీ ద్విజర్షభః ।
వ్యాసాదరణ్యాం సంభూతో విధూమోఽగ్నిరివ జ్వలన్ ।। ౧-౧౮-౫౧
స తస్యాం పితృకన్యాయాం పీవర్యాం జనయిష్యతి ।
కన్యాం పుత్రాంశ్చ చతురో యోగాచార్యాన్మహాబలాన్ ।। ౧-౧౮-౫౨
కృష్ణం గౌరం ప్రభుం శంభుం కృత్వీం కన్యాం తథైవ చ ।
బ్రహ్మదత్తస్య జననీం మహిషీం త్వణుహస్య చ ।। ౧-౧౮-౫౩
ధర్మభృతరల్లి శ్రేష్ఠళాద ఇవళు ద్వాపరయుగదల్లి హుట్టుత్తాళె. ఆ యుగదల్లి పరాశరకులదల్లి వ్యాసన అరణియింద హొగెయిల్లద అగ్నియంతె ప్రజ్వలిసువ శుక ఎంబ హెసరిన మహాతపస్వీ మహాయోగి ద్విజర్షభను హుట్టుత్తానె. అవను పితృకన్యె పీవరియల్లి నాల్వరు మహాబలశాలీ యోగాచార్యరన్ను హుట్టిసుత్తానె – కృష్ణ, గౌర, ప్రభు మత్తు శంభు. హాగెయే బ్రహ్మదత్తన జనని మత్తు త్వణుహన పత్ని కృత్వీ ఎంబ కన్యెయన్నూ హుట్టిసుత్తానె.
ఏతానుత్పాద్య ధర్మాత్మా యోగాచార్యాన్మహావ్రతాన్ ।
శ్రుత్వా స్వజనకాద్ధర్మాన్వ్యాసాదమితబుద్ధిమాన్ ।। ౧-౧౮-౫౪
మహాయోగీ తతో గంతా పునరావర్తినీం గతిం ।
యత్తత్పదమనుద్విగ్నమవ్యయం బ్రహ్మ శాశ్వతమ్ ।। ౧-౧౮-౫౫
ఈ మహావ్రత యోగాచార్యరన్ను హుట్టిసి ధర్మాత్మ శుకను తన్న తందె అమితబుద్ధిమాన్ వ్యాసనింద ధర్మగళన్ను కేళుత్తానె. నంతర ఆ మహాయోగియు అనుద్విగ్నవూ అవ్యయవూ శాశ్వతవూ పునః హిందిరుగద బ్రహ్మగతియన్ను హొందుత్తానె.
అమూర్తిమంతః పితరో ధర్మమూర్తిధరా మునే ।
కథా యత్రేయముత్పన్నా వృష్ణ్యంధకకులాన్వయా ।। ౧-౧౮-౫౬
మునే! అమూర్తిమంత పితృగళు ధర్మమయ శరీరవన్ను ధరిసిరువరు. ఇవరిందలే వృష్ణి-అంధకర అన్వయద కథెయు ప్రారంభవాయితు.
సుకాలా నామ పితరో వసిష్ఠస్య ప్రజాపతేః ।
నిరతా దివి లోకేషు జ్యోతిర్భాసిషు భాసురాః ।
సర్వకామసమృద్ధేషు ద్విజాస్తాన్భావయంత్యుత ।। ౧-౧౮-౫౭
ప్రజాపతి వసిష్ఠన పుత్రరాద సుకాలా ఎంబ హెసరిన థళథళిసువ పితృగళు దివియల్లి సర్వకామ సమృద్ధగళింద కూడిద జ్యోతియింద బెళగువ లోకగళల్లి వాసిసుత్తారె. అవరన్ను బ్రాహ్మణరు పూజిసుత్తారె.
తేషాం వై మానసీ కన్యా గౌర్నామ్నా దివి విశ్రుతా ।
తవైవ వంశే యా దత్తా శుకస్య మహిషీ ప్రియా ।
ఏకశృంగేతి విఖ్యాతా సాధ్యానాం కిర్తివర్ధినీ ।। ౧-౧౮-౫౮
అవర మానసీ కన్యెయు గౌ ఎంబ హెసరినింద దివియల్లి విశ్రుతళాగిద్దాళె. అవళన్ను నిన్న వంశక్కే కొడలాయితు. అవళే శుకన ప్రియ పత్ని. సాధ్యర కీర్తియన్ను వర్ధిసువ అవళు ఏకశృంగ ఎందూ విఖ్యాతళాగిద్దాళె.
మరీచిగర్భాంస్తాన్లోకాన్సమాశ్రిత్య వ్యవస్థితాః ।
యే త్వథాంగిరసః పుత్రాః సాధ్యైః సంవర్ధితాః పురా ।। ౧-౧౮-౫౯
హిందె సాధ్యరింద సంవర్ధితరాద అంగిరసన పుత్రరు సూర్యన కిరణగళింద ప్రకాశితగొళ్ళువ లోకగళన్ను ఆశ్రయిసి వాసిసుత్తారె.
తాన్క్షత్రియగణాంస్తాత భావయంతి ఫలార్థినః ।
తేషాం తు మానసీ కన్యా యశోదా నామ విశ్రుతా ।। ౧-౧౮-౬౦
తాత! ఫలార్థి క్షత్రియగణగళు ఈ అంగిరా పితృగళన్ను పూజిసుత్తారె. అవర మానసీ కన్యెయు యశోదా ఎంబ హెసరినింద విశ్రుతళాగిద్దాళె.
పత్నీ సా విశ్వమహతః స్నుషా వై వృద్ధశర్మణః ।
రాజర్షేర్జననీ చాపి దిలీపస్య మహాత్మనః ।। ౧-౧౮-౬౧
అవళు విశ్వమహన పత్ని, వృద్ధశర్మన సొసె మత్తు రాజర్షి మహాత్మ దిలీపన జననియూ హౌదు.
తస్య యజ్ఞే పురా గీతా గాథాః ప్రీతైర్మహర్షిభిః ।
తదా దేవయుగే తాత వాజిమేధే మహామఖే ।। ౧-౧౮-౬౨
తాత! హిందె దేవయుగదల్లి దిలీపన అశ్వమేధ మహాయజ్ఞదల్లి ప్రీతరాద మహర్షిగళు ఈ గీతెయన్ను హాడిద్దరు.
అగ్నేర్జన్మ తథా శ్రుత్వా శాండిల్యస్య మహాత్మనః ।
దిలీపం యజమానం యే పశ్యంతి సుసమాహితాః ।
సత్యవంతం మహాత్మానం తేఽపి స్వర్గజితో నరాః ।। ౧-౧౮-౬౩
“మహాత్మ శాండిల్యన గోత్రదల్లి హుట్టిద అగ్నియ జన్మవన్ను కేళి యజ్ఞమాడుత్తిరువ సత్యవంత మహాత్మ దిలీపనన్ను యారు సమాహితరాగి నోడుత్తారో ఆ నరరు స్వర్గవన్ను గెల్లుత్తారె!”
సుస్వధా నామ పితరః కర్దమస్య ప్రజాపతేః ।
సముత్పన్నాస్తు పులహాన్మహాత్మానో ద్విజర్షభాః ।। ౧-౧౮-౬౪
కర్దమ ప్రజాపతియ సుస్వధా ఎంబ హెసరిన పితృగళు మహాత్మా పులహనింద సముత్పన్నరాద ద్విజర్షిగళు.
లోకేషు దివి వర్తంతే కామగేషు విహంగమాః ।
తాంశ్చ వైశ్యగణాంస్తాత భావయంతి ఫలార్థినః ।। ౧-౧౮-౬౫
అవరు దివియల్లి బేకాదల్లి హోగబల్ల విహంగమ లోకగళల్లి వాసిసుత్తారె. ఫలార్థి వైశ్యగణగళు అవరన్ను పూజిసుత్తవె.
తేషాం వై మానసీ కన్యా విరజా నామ విశ్రుతా ।
యయాతేర్జననీ బ్రహ్మన్మహిషీ నహుషస్య చ ।। ౧-౧౮-౬౬
అవర మానసీ కన్యెయు విరజా ఎంబ హెసరినింద విశ్రుతళాగిద్దాళె. బ్రహ్మన్! అవళు నహుషన పత్ని మత్తు యయాతియ జనని.
త్రయ ఏతే గణాః ప్రోక్తాశ్చతుర్థం తు నిబోధ మే ।
ఉత్పన్నా యే స్వధాయాం తే సోమపా వై కవేః సుతాః ।। ౧-౧౮-౬౭
ఇదూవరెగె నాను మూరు (మూర్తిమత్త) పితృగణగళ కురితు హేళిద్దేనె. ఈగ నాల్కనెయదర కురితు హేళుత్తేనె. కేళు. కవియ మగళు స్వధాళల్లి ఉత్పన్నరాద ఇవరు సోమపరెంబ పితృగళు.
హిరణ్యగర్భస్య సుతాః శూద్రాస్తాన్భావయంత్యుత ।
మానసా నామ తే లోకా యత్ర తిష్ఠంతి తే దివి ।
తేషాం వై మానసీ కన్యా నర్మదా సరితాం వరా ।। ౧-౧౮-౬౮
హిరణ్యగర్భ అగ్నియ పుత్రరాద ఇవరన్ను శూద్రరు పూజిసుత్తారె. దివియల్లి అవరు వాసిసువ లోకద హెసరు మానసా. అవర మానసీ కన్యెయు నదిగళల్లి శ్రేష్ఠె నర్మదా.
యా భావయతి భూతాని దక్షిణాపథగామినీ ।
పురుకుత్సస్య యా పత్నీ త్రసద్దస్యోర్జనన్యపి ।। ౧-౧౮-౬౯
దక్షిణాపథగామినియాద ఇవళు భూతగళన్ను పవిత్రగొళిసుత్తాళె. అవళు పురుకుత్సన పత్ని మత్తు త్రసద్దన జననియూ కూడ.
తేషామథాభ్యుపగమాన్మనుస్తాత యుగే యుగే ।
ప్రవర్తయతి శ్రాద్ధాని నష్టే ధర్మే ప్రజాపతిః ।। ౧-౧౮-౭౦
తాత! యుగయుగళల్లియూ ప్రజాపతి మనువు పితృగళన్ను పూజ్యరెందు తిళిదు నష్టవాద ధర్మవన్ను ఉద్ధరిసలు శ్రాద్ధగళన్ను పునః ప్రచలితగొళిసుత్తానె.
పితౄణామాదిసర్గేణ సర్వేషాం ద్విజసత్తమ ।
తస్మాదేనం స్వధర్మేణ శ్రాద్ధదేవం వదంతి వై।। ౧-౧౮-౭౧
ద్విజసత్తమ! ఈ ఏళు పితృగణగళు ఎల్లరూ ఆదియల్లియే సృష్టిగొళ్ళుత్తారె. అవర స్వధర్మానుసారవాగి అవరన్ను శ్రాద్ధదేవరెందూ కరెయుత్తారె.
సర్వేషాం రాజతం పాత్రమథ వా రజతాన్వితమ్ ।
దత్తం స్వధాం పురోధాయ శ్రాద్ధం ప్రీణాతి వై పితౄన్ ।। ౧-౧౮-౭౨
ఇవరెల్లరూ బెళ్ళియ పాత్రె అథవా బెళ్ళియన్ను సేరిసిరువ పాత్రెగళల్లి “స్వధా పితృభ్యః” ఎందు హేళి నీడువ శ్రాద్ధదింద తృప్తరాగుత్తారె.
సోమస్యాప్యాయనం కృత్వా అగ్నేర్వైవస్వతస్య చ ।
ఉదగాయనమప్యగ్నావగ్న్యభావేఽప్సు వా పునః ।। ౧-౧౮-౭౩
పితౄన్ప్రీణాతి యో భక్త్యా పితరః ప్రీణయంతి తమ్ ।
యచ్ఛంతి పితరః పుష్టిం ప్రజాశ్చ విపులాస్తథా ।। ౧-౧౮-౭౪
స్వర్గమారోగ్యమేవాథ యదన్యదపి చేప్సితమ్ ।
దేవకార్యాదపి మునే పితృకార్యం విశిష్యతే ।। ౧-౧౮-౭౫
సోమ, అగ్ని మత్తు వైవస్వత యమర ఆప్యాయన మాడి నంతర అగ్నియల్లి ఉద్గాయన మాడి అథవా అగ్నియ అభావదల్లి జలదల్లి ఉద్గాయన మాడి భక్తిపూర్వకవాగి పితృగళన్ను తృప్తిగొళిసువ నరనన్ను పితృగళు తృప్తగొళిసుత్తారె. హాగెయే అవనిగె పితృగళు విపుల సంతాన, పుష్టి, స్వర్గ మత్తు ఆరోగ్య హాగూ బేరె బయసిదుదెల్లవన్నూ నీడుత్తారె. మునే! దేవకార్యగళిగింతలూ పితృకార్యవు హెచ్చినదు.
దేవతానాం హి పితరః పూర్వమాప్యాయనం స్మృతమ్ ।
శీఘ్రప్రసాదా హ్యక్రోధా లోకస్యాప్యాయనం పరమ్ ।। ౧-౧౮-౭౬
ఆప్యాయన అథవా తృప్తగొళిసలు పితృగళు దేవతెగళిగింతలూ మొదలే ప్రసన్నరాగుత్తారెందు హేళుత్తారె. పితృగళు శీఘ్రవాగి ప్రసన్నరాగుత్తారె మత్తు క్రోధరహితరు. ఇవరు లోకగళన్ను పరమ తృప్తరన్నాగిసుత్తారె.
స్థిరప్రసాదాశ్చ సదా తాన్నమస్యస్వ భార్గవ ।
పితృభక్తోఽసి విప్రర్షే మద్భక్తశ్చ విశేషతః ।। ౧-౧౮-౭౭
భార్గవ! పితృగళ ప్రసాదవు స్థిరవాగిరుత్తదె. ఆదుదరింద అవరన్ను సదా నమస్కరిసు. విప్రర్షే! నీను పితృభక్తనాగిద్దీయె మత్తు విశేషవాగి నన్న భక్తనూ హౌదు.
శ్రేయస్తేఽద్య విధాస్యామి ప్రత్యక్షం కురు తత్స్వయమ్ ।
దివ్యం చక్షుః సవిజ్ఞానం ప్రదిశామి చ తేఽనఘ ।। ౧-౧౮-౭౮
ఇందు నాను నినగె శ్రేయస్సన్నుంటుమాడుత్తేనె. అవరన్ను స్వయం నీనాగియే ప్రత్యక్ష నోడు! అనఘ! నినగె దివ్య దృష్టియన్నూ సవిజ్ఞానవన్నూ నీడుత్తేనె.
గతిమేతామప్రమత్తో మార్కండేయ నిశామయ ।
న హి యోగగతిర్దివ్యా పితౄణాం చ పరా గతిః ।। ౧-౧౮-౭౯
త్వద్విధేనాపి సిద్ధేన దృశ్యతే మాంసచక్షుషా ।
స ఏవముక్త్వా దేవేశో మాముపస్థితమగ్రతః ।। ౧-౧౮-౮౦
చక్షుర్దత్త్వా సవిజ్ఞానం దేవానామపి దుర్లభమ్ ।
జగామ గతిమిష్టాం వై ద్వితీయోఽగ్నిరివ జ్వలన్ ।। ౧-౧౮-౮౧
మార్కండేయ! అప్రమత్తనాగి ఈ గతియన్ను నోడు! నిన్నంథహ సిద్ధరూ తమ్మ మాంసద కణ్ణుగళింద పితృగళ దివ్యవాద మత్తు పరమ గతియన్ను నోడలారరు. హీగె హేళి ఆ దేవేశను ఎదిరు నింతిద్ద ననగె దేవతెగళిగూ దుర్లభవాద సవిజ్ఞాన దృష్టియన్నిత్తు ఎరడనే అగ్నియంతె ప్రజ్వలిసుత్తా తనగిష్ట మార్గదల్లి హొరటుహోదను.
తన్నిబోధ కురుశ్రేష్ఠ యన్మయాసీన్నిశామితమ్ ।
ప్రసాదాత్తస్య దేవస్య దుర్జ్ఞేయం భువి మానుషైః ।। ౧-౧౮-౮౨
కురుశ్రేష్ఠ! ఆ దేవన ప్రసాదదింద, భువియల్లిరువ మనుష్యరిగె తిళియలసాధ్యవాద ఏనన్ను నాను నోడిదెనో అదర కురితు కేళు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే ఖిలేషు హరివంశే హరివంశపర్వణి పితృకల్పే అష్టాదశోఽధ్యాయః
-
సుకాల, ఆంగిరస, సుస్వధా మత్తు సోమపా ఈ నాల్వరు మూర్తిమంతరు. అవరిగె దివ్య శరీరగళివె. వైరాజ, అగ్నిష్వాత్త మత్తు బర్హిషద్ ఈ మూవరు అమూర్తరు. అవరిగె శరీరగళిల్ల. (నీలకంఠ) ↩︎