പ്രവേശ
।। ഓം ഓം നമോ നാരായണായ।। ശ്രീ വേദവ്യാസായ നമഃ ।।
ശ്രീ കൃഷ്ണദ്വൈപായന വേദവ്യാസ വിരചിത
ശ്രീ മഹാഭാരത
ഖിലഭാഗേ ഹരിവംശഃ
ഹരിവംശ പര്വ
അധ്യായ 11
സാര
ജനമേജയ ഉവാച
കഥം ബഹുയുഗേ കാലേ സമതീതേ ദ്വിജോത്തമ ।
ന ജരാ രേവതീം പ്രാപ്താ രൈവതം ച കകുദ്മിനമ് ।। ൧-൧൧-൧
ജനമേജയനു ഹേളിദനു: “ദ്വിജോത്തമ! അനേക യുഗഗള കാലവു കളെദുഹോദരൂ രേവതീ മത്തു രൈവത കകുദ്മിയരു ഹേഗെ വൃദ്ധരാഗദേ ഇദ്ദരു?
മേരും ഗതസ്യ വാ തസ്യ ശര്യാതേഃ സംതതിഃ കഥമ് ।
സ്ഥിതാ പൃഥിവ്യാമദ്യാപി ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ ।। ൧-൧൧-൨
ശര്യാതിയ പ്രപൌത്രനു മേരുപര്വതക്കെ ഹൊരടു ഹോദരൂ പൃഥ്വിയല്ലി ഈഗലൂ അവന സംതതിയു ഹേഗെ ഇദെ എന്നുവുദര കുരിതു തത്ത്വതഃ കേളബയസുത്തേനെ.”
വൈശംപായന ഉവാച
ന ജരാ ക്ഷുത്പിപാസേ വാ ന മൃത്യുര്ഭരതര്ഷഭ ।
ഋതുചക്രം ന ഭവതി ബ്രഹ്മലോകേ സദാനഘ ।। ൧-൧൧-൩
വൈശംപായനനു ഹേളിദനു: “ഭരതര്ഷഭ! അനഘ! ബ്രഹ്മലോകദല്ലി സദാ മുപ്പു, ഹസിവെ, ബായാരികെ മത്തു മൃത്യുവു ഇല്ല. അല്ലി ഋതുചക്രവൂ നഡെയുവുദില്ല.
കകുദ്മിനസ്തു തം ലോകം രൈവതസ്യ ഗതസ്യ ഹ ।
ഹതാ പുണ്യജനൈസ്താത രാക്ഷസൈഃ സാ കുശസ്ഥലീ ।। ൧-൧൧-൪
താത! രൈവത കകുദ്മിയു ബ്രഹ്മ ലോകക്കെ ഹോഗിദ്ദാഗ കുശസ്ഥലിയു യക്ഷ-രാക്ഷസരിംദ നാശഗൊംഡിതു.
തസ്യ ഭ്രാതൃശതം ചാസീദ്ധാര്മികസ്യ മഹാത്മനഃ ।
തദ്വധ്യമാനം രക്ഷോഭിര്ദിശഃ പ്രാദ്രവദച്യുതമ് ।। ൧-൧൧-൫
ആ ധാര്മിക മഹാത്മ രൈവതനിഗെ നൂരു സഹോദരരിദ്ദരു. രാക്ഷസരിംദ പീഡിതരാദ അവരു ദിക്കാപാലാഗി ഓഡിഹോദരു.
വിദ്രുതസ്യ തു രാജേംദ്ര തസ്യ ഭ്രാതൃശതസ്യ വൈ ।
തേഷാം തു തേ ഭയാക്രാംതാഃ ക്ഷത്രിയാസ്തത്ര തത്ര ഹ ।। ൧-൧൧-൬
രാജേംദ്ര! ആ നൂരു സഹോദരരു ഓഡിഹോഗലു രാക്ഷസര ഭയദിംദ ആക്രംതരാദ ക്ഷത്രിയരു അല്ലല്ലി നെലെസിദരു.
അന്വവായസ്തു സുമഹാംസ്തത്ര തത്ര വിശാംപതേ ।
യേഷാമേതേ മഹാരാജ ശര്യാതാ ഇതി വിശ്രുതാഃ।। ൧-൧൧-൭
വിശാംപതേ! മഹാരാജ! അല്ലല്ലി നെലെസിദ്ദ ഈ മഹാ കുലദല്ലി ഹുട്ടിദവരേ ശര്യാതരു എംദു വിശ്രുതരാദരു.
ക്ഷത്രിയാ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ദിക്ഷു സര്വാസു ധാര്മികാഃ ।
സര്വശഃ പര്വതഗണാന്പ്രവിഷ്ടാഃ കുരുനനദന।। ൧-൧൧-൮
ഭരതശ്രേഷ്ഠ! കുരുനംദന! ഈ എല്ല ധാര്മിക ക്ഷത്രിയരൂ എല്ലകഡെ പര്വത-കണിവെഗളല്ലി വാസിസുത്തിദ്ദരു.
നാഭാഗാരിഷ്ടപുത്രൌ ദ്വൌ വൈശ്യൌ ബ്രാഹ്മണതാം ഗതൌ ।
കരൂഷസ്യ തു കാരൂഷാഃ ക്ഷത്രിയാ യുദ്ധദുര്മദാഃ ।। ൧-൧൧-൯
നാഭാഗ മത്തു അരിഷ്ടര ഇബ്ബരു മക്കളൂ മൊദലു വൈശ്വത്വവന്നു പഡെതു നംതര ബ്രാഹ്മണത്വവന്നു പഡെദരു. കരൂഷന സംതാനവു യുദ്ധദുര്മദ ക്ഷത്രിയ കാരൂഷരു.
പ്രാംശോരേകോഽഭവത്പുത്രഃ പ്രജാതിരിതി നഃ ശ്രുതമ് ।
പൃഷധ്രോ ഹിംസയിത്വാ തു ഗുരോര്ഗാം ജനമേജയ। ൧-൧൧-൧൦
ശാപാച്ഛൂദ്രത്വമാപന്നോ നവൈതേ പരികീര്തിതാഃ ।
വൈവസ്വതസ്യ തനയാ മനോര്വൈ ഭരതര്ഷഭ ।। ൧-൧൧-൧൧
ജനമേജയ! പ്രാംശുവിഗെ പ്രജാതി എംബ ഓര്വനേ പുത്രനാദനെംദു കേളിദ്ദേവെ. പൃഷധ്രനു ഗുരുവിന ഗോവന്നു ഹിംസിസിദ കാരണ ശാപവന്നു പഡെദു ശൂദ്രത്വവന്നു ഹൊംദിദനു എംദു ഹേളുത്താരെ. ഭരതര്ഷഭ! ഇദൂവരെഗെ നാനു വൈവസ്വത മനുവിന ഒംഭത്തു മക്കള കുരിതു ഹേളിദെ.
ക്ഷുവതശ്ച മനോസ്താത ഇക്ഷ്വാകുരഭവത്സുതഃ ।
തസ്യ പുത്രശതം ത്വാസീദിക്ഷ്വാകോര്ഭൂരിദക്ഷിണമ് ।। ൧-൧൧-൧൨
താത! മനുവിന സീനുവികെയിംദ അവന സുത ഇക്ഷ്വാകുവു ഹുട്ടിദ്ദനു. ഇക്ഷ്വാകുവിഗെ ഭൂരിദക്ഷിണ നൂരു പുത്രരാദരു.
തേഷാം വികുക്ഷിര്ജ്യേഷ്ഠസ്തു വികുക്ഷിത്വാദയോധതാമ് ।
പ്രാപ്തഃ പരമധര്മജ്ഞഃ സോഽയോധ്യാധിപതിഃ പ്രഭുഃ ।। ൧-൧൧-൧൩
അവരല്ലി വികുക്ഷിയു ജ്യേഷ്ഠനാഗിദ്ദനു. അവന വക്ഷസ്ഥലവു വിശാലവാഗിദ്ദുദരിംദ യുദ്ധദല്ലി അവനു ജയിസലസാധ്യനാഗിദ്ദനു. അയോധനാദ ആ പ്രഭുവേ അയോധ്യെയ അധിപതിയാദനു.
ശകുനിപ്രമുഖാസ്തസ്യ പുത്രാഃ പംചാശദുത്തമാഃ ।
ഉത്തരാപഥദേശസ്ഥാ രക്ഷിതാരോ മഹീപതേ । ൧-൧൧-൧൪
അവനിഗെ ശകുനിയേ മൊദലാദ ഐവത്തു ഉത്തമ പുത്രരിദ്ദരു. മഹീപതേ! ഉത്തരാപഥ പ്രദേശദല്ലിദ്ദുകൊംഡു അവരു ഉത്തരദിക്കന്നു രക്ഷിസുത്തിദ്ദരു.
ചത്വാരിംശദഥാഷ്ടൌ ച ദക്ഷിണസ്യാം തഥാ ദിശി ।
ശശാദപ്രമുഖാശ്ചാന്യേ രക്ഷിതാരോ വിശാംപതേ । ൧-൧൧-൧൫
വിശാംപതേ! ശശാദനേ മൊദലാദ അവന നലവത്തെംടു അന്യ പുത്രരു ദക്ഷിണഭാഗദല്ലിദ്ദുകൊംഡു ആ ദിക്കന്നു രക്ഷിസിദരു.
ഇക്ഷ്വാകുസ്തു വികുക്ഷിര്വൈ അഷ്ടകായാമഥാദിശത് ।
മാംസമാനയ ശ്രാദ്ധാര്ഥം മൃഗാന്ഹത്വാ മഹാബലഃ।। ൧-൧൧-൧൬
മഹാബല ഇക്ഷ്വാകുവു അഷ്ടകന ശ്രാദ്ധക്കാഗി തന്ന മഗ വികുക്ഷിഗെ മൃഗവന്നു കൊംദു മാംസവന്നു തരലു അദേശവിത്തനു.
ശ്രാദ്ധകര്മണി ചോദ്ദിഷ്ട അകൃതേ ശ്രാദ്ധകര്മണി ।
ഭക്ഷയിത്വാ ശശം താത ശശാദോ മൃഗയാം ഗതഃ ।। ൧-൧൧-൧൭
താത! ആദരെ വികുക്ഷിയു ശ്രാദ്ധകര്മക്കാഗി കൊംദ വൃഗ ശശവന്നു ശ്രാദ്ധദ മൊദലേ തിംദു ഹിംദിരുഗിദനു മത്തു ശശാദനാദനു.
ഇക്ഷ്വാകുണാ പരിത്യക്തോ വസിഷ്ഠവചനാത് പ്രഭുഃ ।
ഇക്ഷ്വാകൌ സംസ്ഥിതേ താത ശശാദഃ പുരമാവസത് ।। ൧ -൧൧-൧൮
വസിഷ്ഠന വചനദംതെ പ്രഭു ഇക്ഷ്വാകുവിനിംദ പരിത്യക്തനാദ ശശാദനു ഇക്ഷ്വാകുവിന നംതര പുരക്കെ ഹിംദിരുഗിദനു.
ശശാദസ്യ തു ദായാദഃ കകുത്സ്ഥോ നാമ വീര്യവാന് ।
ഇംദ്രസ്യ വൃഷഭൂതസ്യ കകുത്സ്ഥോ ഽജയതാസുരാന് ।। ൧-൧൧-൧൯
പൂര്വം ദേവാസുരേ യുദ്ധേ കകുത്സ്ഥസ്തേന ഹി സ്മൃതഃ ।
അനേനാസ്തു കകുത്സ്ഥസ്യ പൃഥുരാനേനസഃ സ്മൃതഃ ।। ൧-൧൧-൨൦
ശശാദനിഗെ കുകുത്സ്ഥ എംബ ഹെസരിന വീര്യവാന് പുത്രനിദ്ദനു. ഹിംദെ ദേവാസുരര യുദ്ധദല്ലി ഇംദ്രനു കകുത്സ്ഥനന്നു സ്മരിസിദ്ദനു. ആഗ ഇംദ്രനു കകുത്സ്ഥനന്നു വൃഷഭനന്നാഗിസി അവന ബെന്നമേലെ കുളിതു അസുരരന്നു ഗെദ്ദിദനു. ആദുദരിംദ അവന ഹെസരു കകുത്സ്ഥ എംദായിതു. കകുത്സ്ഥനിഗെ അനേന എംബ മഗനിദ്ദനു. അനേനന മഗനു പൃഥു എംദു ഹേളുത്താരെ.
വിഷ്ടരാശ്വഃ പൃഥോഃ പുത്രസ്തസ്മാദാര്ദ്രസ്ത്വജായത ।
ആര്ദ്രസ്യ യുവനാശ്വസ്തു ശ്രാവസ്തസ്യ തു ചാത്മജഃ ।। ൧-൧൧-൨൧
പൃഥുവിന മഗ വിഷ്ടരാശ്വ, മത്തു ആര്ദ്രനു വിഷ്ടരാശ്വന മഗ. ആര്ദ്രന മഗ യുവനാശ്വ മത്തു ശ്രാവനു യുവനാശ്വന മഗനാഗിദ്ദനു.
ജജ്ഞേ ശ്രാവസ്തകോ രാജാ ശ്രാവസ്തീ യേന നിര്മിതാ ।
ശ്രാവസ്തസ്യ തു ദായാദോ ബൃഹദശ്വോ മഹയശാഃ ।। ൧-൧൧-൨൨
അവനു ശ്രാവസ്തകനെംബ ഹെസരിനിംദ രാജനാദനു മത്തു ശ്രാവസ്തിയു അവനിംദലേ നിര്മിതഗൊംഡിതു.
കുവലാശ്വഃ സുതസ്തസ്യ രാജാ പരമധാര്മികഃ ।
യഃ സ ധുംധുവധാദ്രാജാ ധുംധുമാരത്വമാഗതഃ ।। ൧-൧൧-൨൩
രാജ ശ്രാവസ്തന മഗനു രാജ കുവലാശ്വ. പരമധാര്മികനാദ അവനു ധുംധുവധെയിംദ ധുംധുമാരനെംദാദനു.”
ജനമേജയ ഉവാച
ധുംധോര്വധമഹം ബ്രഹ്മ~ന്ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ ।
യദര്ഥം കുവലാശ്വഃ സംധുംധുമാരത്വമാഗതഃ ।। ൧-൧൧-൨൪
ജനമേജയനു ഹേളിദനു: “ബ്രഹ്മന്! യാവ കാരണദിംദ കുവലാശ്വനു ധുംധുമാരനെംദാദനോ ആ ധുംധുവിന വധെയകുരിതു തത്ത്വതഃ കേളലു ബയസുത്തേനെ.”
വൈശംപായന ഉവാച
കുവലാശ്വസ്യ പുത്രാണാം ശതമുത്തമധന്വിനാമ് ।
സര്വേ വിദ്യാസു നിഷ്ണാതാ ബലവംതോ ദുരാസദാഃ ।। ൧-൧൧-൨൫
വൈശംപായനനു ഹേളിദനു: “കുവലാശ്വനിഗെ ഉത്തമ ധന്വിഗളാദ നൂരു പുത്രരിദ്ദരു. അവരു സര്വ വിദ്യെഗളല്ലി നിഷ്ണാതരാഗിദ്ദരു. ബലവംതരൂ യുദ്ധദല്ലി ദുരാസദരൂ ആഗിദ്ദരു.
ബഭൂവുര്ധാര്മികാഃ സര്വേ യജ്വാനോ ഭൂരിദക്ഷിണാഃ ।
കുവലാശ്വം സുതം രാജ്യേ ബൃഹദശ്വോ ന്യയോജയത് ।। ൧-൧൧-൨൬
അവരെല്ലരൂ ധാര്മികരാഗിദ്ദു ഭൂരിദക്ഷിണ യജ്ഞഗളന്നു നെരവേരിസിദ്ദരു. ബൃഹദശ്വനു കുവലാശ്വനന്നു രാജ്യഭാരക്കെ നിയോജിസിദനു.
പുത്രസംക്രാമിതശ്രീസ്തു വനം രാജാ സമാവിശത് ।
തമുത്തംകോഽഥ വിപ്രര്ഷിഃ പ്രയാംതം പ്രത്യവാരയത് ।। ൧-൧൧-൨൭
രാജാ ബൃഹദശ്വനു രാജ്യശ്രീയന്നു തന്ന മഗനിഗെ ഒപ്പിസി വനവന്നു സേരിദനു. ആഗ വിപ്രര്ഷി ഉത്തംകനു അവന വനപ്രയാണവന്നു തഡെദനു.
ഉത്തംക ഉവാച
ഭവതാ രക്ഷണം കാര്യം തത്താവത്കര്തുമര്ഹസി ।
നിരുദ്വിഗ്നസ്തപശ്ചര്തും ന ഹി ശക്നോഷി പാര്ഥിവ ।। ൧-൧൧-൨൮
ഉത്തംകനു ഹേളിദനു: “പാര്ഥിവ! നീനു നമ്മ രക്ഷണെയ കാര്യവന്നു മാഡബേകു. അദന്നു മാഡദേ നീനു നിരുദ്വിഗ്നനാഗി തപസ്സന്നാചരിസലു ശക്യനാഗുവുദില്ല.
ത്വയാ ഹി പൃഥിവീ രാജന്രക്ഷ്യമണാ മഹാത്മനാ ।
ഭവിഷ്യതി നിരുദ്വിഗ്നാ നാരണ്യം ഗംതുമര്ഹസി ।। ൧-൧൧-൨൯
രാജന്! നിന്നംതഹ മഹാത്മരു പൃഥ്വിയന്നു രക്ഷിസിദരേ ഇല്ലി ശാംതിയുംടാഗുത്തദെ. ആദുദരിംദ ഈഗ നീനു അരണ്യക്കെ ഹോഗബാരദു.
പാലനേ ഹി മഹാംധര്മഃ പ്രജാനാമിഹ ദൃശ്യതേ ।
ന തഥാ ദൃശ്യതേഽരണ്യേ മാ തേഽഭൂദ്ബുദ്ധിരീദൃശീ।। ൧-൧൧-൩൦
ഇല്ലി ഇദ്ദുകൊംഡു പ്രജെഗളന്നു പാലിസുവുദേ മഹാ ധര്മവെംദു കാണുത്തിദെ. അരണ്യദല്ലിദ്ദരെ ഹാഗാഗുവുദില്ല എംദു കാണുത്തിദെ. ആദുദരിംദ ഈ രീതിയ നിര്ധാരവന്നു കൈഗൊള്ളബേഡ!
ഈദൃശോ ന ഹി രാജേംദ്ര ധര്മഃ ക്വചന ദൃശ്യതേ ।
പ്രജാനാം പാലനേ യോ വൈ പുരാ രാജര്ഷിഭിഃ കൃതഃ ।
രക്ഷിതവ്യാഃ പ്രജാ രാജ്ഞാ താസ്ത്വം രക്ഷിതുമര്ഹസി ।। ൧-൧൧-൩൧
രാജേംദ്ര! ഹിംദെ രാജര്ഷിഗളു മാഡിദ പ്രജാപാലനെ മത്തു ധര്മപാലനെയു ബേരെ എല്ലിയൂ കാണസിഗുവുദില്ല. രാജരു പ്രജെഗളന്നു രക്ഷിസബേകു. നീനൂ കൂഡ അവരന്നു രക്ഷിസബേകു.
മമാശ്രമസമീപേ ഹി സമേഷു മരുധന്വസു ।
സമുദ്രോ വാലുകാപൂര്ണ ഉജ്ജാനക ഇതി ശ്രുതഃ ।
ദേവതാനാമവധ്യശ്ച മഹാകായോ മഹാബലഃ ।। ൧-൧൧-൩൨
അംതര്ഭൂമിഗതസ്തത്ര വാലുകാംതര്ഹിതോ മഹാന് ।
രാക്ഷസസ്യ മധോഃ പുത്രോ ധുംധുനാമാ മഹാസുരഃ ।
ശേതേ ലോകവിനാശായ തപ ആസ്ഥായ ദാരുണമ് ।। ൧-൧൧-൩൩
നന്ന ആശ്രമദ സമീപദ മരുപ്രദേശദ സമതട്ടിനല്ലി ഉജ്ജാനക എംദു വിഖ്യാതവാദ മരളിനിംദ തുംബിദ സമുദ്രവിദെ. അല്ലി ദേവതെഗളിഗൂ അവധ്യനാദ മഹാകായ മഹാബല രാക്ഷസനിദ്ദാനെ. അവനു മഹാന് രാക്ഷസ മധുവിന പുത്ര. ആ മഹാസുരന ഹെസരു ധുംധു. അവനു മരളിനല്ലി മുച്ചികൊംഡു ഭൂമിയ ഒളഗെ മലഗി ലോകവിനാശക്കാഗി ദാരുണ തപസ്സന്നു ആചരിസുത്തിദ്ദാനെ.
സംവത്സരസ്യ പര്യംതേ സ നിശ്വാസം പ്രമുംചതി ।
യദാ തദാ ഭൂശ്ചലതി സശൈലവനകാനനാ ।। ൧-൧൧-൩൪
വര്ഷദ നംതര അവനു നിശ്വാസവന്നു ബിട്ടാഗ ശൈല-വന-കാനനഗളൊംദിഗെ ഭൂമിയു നഡുഗുത്തദെ.
തസ്യ നിഃശ്വാസവാതേന രജ ഉദ്ധൂയതേ മഹത് ।
ആദിത്യപഥമാവൃത്യ സപ്താഹം ഭൂമികംപനമ് ।। ൧-൧൧-൩൫
അവന നിഃശ്വാസദിംദ മഹാ ധൂളു മേലെദ്ദു സൂര്യന പഥവന്നൂ മുത്തുത്തദെ മത്തു ഒംദു വാരദ വരെഗെ ഭൂകംപനവാഗുത്തിരുത്തദെ.
സവിസ്ഫുലിംഗം സാംഗാരം സധൂമമതിദാരുണമ് ।
തേന താത ന ശക്നോമി തസ്മിന്സ്ഥാതും സ്വകാശ്രമേ ।। ൧-൧൧-൩൬
ആ സമയദല്ലി ഭൂമിയൊളഗിനിംദ കിഡിഗളു മത്തു ഹൊഗെയൊംദിഗെ കെംഡഗളു ഹൊരഹൊമ്മുത്തിരുത്തവെ. താത! ഇദരിംദാഗി നാനു നന്ന ആശ്രമദല്ലി ഇരലു ശക്യനാഗില്ല.
തം മാരയ മഹാകായം ലോകാനാം ഹിതകാമ്യയാ ।
ലോകാഃ സ്വസ്ഥാ ഭവംത്യദ്യ തസ്മിന്വിനിഹതേഽസുരേ ।। ൧-൧൧-൩൭
ലോകഗള ഹിതവന്നു ബയസി നീനു ആ മഹാകായനന്നു സംഹരിസു. ആ അസുരന വധെയിംദ ഇംദു ലോകഗളു സുഖിയാഗലി.
ത്വം ഹി തസ്യ വധായൈകഃ സമര്ഥഃ പൃഥിവീപതേ ।
വിഷ്ണുനാ ച വരോ ദത്തോ മഹ്യം പൂര്വയുഗേഽനഘ ।। ൧-൧൧-൩൮
പൃഥിവീപതേ! അനഘ! നീനൊബ്ബനേ അവനന്നു വധിസലു സമര്ഥനു. ഏകെംദരെ പൂര്വയുഗദല്ലി വിഷ്ണുവു നനഗെ ഒംദു വരവന്നിത്തിദ്ദനു.
യസ്ത്വം മഹാസുരം രൌദ്രം ഹനിഷ്യസി മഹാബലമ് ।
തസ്യ ത്വം വരദാനേന തേജ ആപ്യായയിഷ്യസി ।। ൧-൧൧-൩൯
ഈ രൌദ്ര മഹാബല മഹാസുരനന്നു സംഹരിസുവാഗ വിഷ്ണുവിന വരദാനദിംദ നീനു അവന തേജസ്സന്നു പഡെദുകൊള്ളുത്തീയെ.
ന ഹി ധുംധുര്മഹാതേജാസ്തേജസാല്പേന ശക്യതേ ।
നിര്ദഗ്ധും പൃഥിവീപാല സ ഹി വര്ഷശതൈരപി ।
വീര്യം ഹി സുമഹത്തസ്യ ദേവൈരപി ദുരാസദമ് ।। ൧-൧൧-൪൦
പൃഥിവീപാല! മഹാതേജസ്വീ ധുംധുവന്നു അല്പതേജസ്സിനിംദ നൂരു വര്ഷഗളു ഹോരാഡിദരൂ സുഡലു സാധ്യവില്ല. അവന ആ മഹാവീര്യവു ദേവതെഗളിഗൂ ദുരാസദവാദുദു.”
സ ഏവമുക്തോ രാജര്ഷിരുത്തംകേന മഹാത്മനാ ।
കുവലാശ്വം സുതം പ്രാദാത്തസ്മൈ ധുംധുനിവാരണേ ।। ൧-൧൧-൪൧
മഹാത്മ ഉത്തംകനു ഹീഗെ ഹേളലു ആ രാജര്ഷിയു ധുംധുവന്നു നിവാരിസലു അവനിഗെ തന്ന മഗ കുവലാശ്വനന്നു നീഡിദനു.
ബൃഹദശ്വ ഉവാച
ഭഗവന്ന്യസ്തശസ്ത്രോഽഹമയം തു തനയോ മമ ।
ഭവിഷ്യതി ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ധുംധുമാരോ ന സംശയഃ ।। ൧-൧൧-൪൨
ബൃഹദശ്വനു ഹേളിദനു: “ഭഗവന്! നാനു ഈഗാഗലേ ശസ്ത്രത്യാഗ മാഡിബിട്ടിദ്ദേനെ. ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ! ആദരെ നന്ന ഈ മഗനു ധുംധുമാരനാഗുത്താനെ എന്നുവുദരല്ലി സംശയവില്ല.”
സ തം വ്യാദിശ്യ തനയം രാജര്ഷിര്ധുംധുമാരണേ ।
ജഗാമ പര്വതായൈവ തപസേ സംശിതവ്രതഃ ।। ൧-൧൧-൪൩
ഹീഗെ മഗനിഗെ ധുംധുവന്നു വധിസലു ആദേശവന്നിത്തു ആ സംശിതവ്രത രാജര്ഷിയു തപസ്സിഗാഗി പര്വതക്കെ ഹൊരടുഹോദനു.
വൈശംപായന ഉവാച
കുവലാശ്വസ്തു പുത്രാണാം ശതേന സഹ പാര്ഥിവഃ ।
പ്രായാദുത്തംകസഹിതോ ധുംധോസ്തസ്യ വിനിഗ്രഹേ ।। ൧-൧൧- ൪൪
പാര്ഥിവ കുവലാശ്വനാദരോ തന്ന നൂരു പുത്രരൊംദിഗെ ധുംധുവന്നു നിഗ്രഹിസലു ഉത്തംകനൊഡഗൂഡി ഹൊരടനു.
തമാവിശത്തദാ വിഷ്ണുര്ഭഗവാംസ്തേജസാ പ്രഭുഃ ।
ഉത്തംകസ്യ നിയോഗാദ്വൈ ലോകാസ്യ ഹിതകാമ്യയാ ।। ൧-൧൧-൪൫
ലോകഗള ഹിതകാമനെയിംദ മത്തു ഉത്തംകന നിയോഗദിംദ പ്രഭു ഭഗവാന് വിഷ്ണുവു കുവലാശ്വനന്നു ആവേശിസിദനു.
തസ്മിന്പ്രയാതേ ദുര്ധര്ഷേ ദിവി ശബ്ദോ മഹാനഭൂത് ।
ഏഷ ശ്രീമാനവധ്യോഽദ്യ ധുംധുമാരോ ഭവിഷ്യതി ।। ൧-൧൧-൪൬
ആ ദുര്ധര്ഷനു പ്രയാണിസുത്തിദ്ദാഗ ദിവിയല്ലി മഹാ ശബ്ധവുംടായിതു: “ഈ ശ്രീമന് രാജനു അവധ്യനു. ഇംദു അവനു ധുംധുമാരനാഗുത്താനെ!”
ദിവ്യൈര്ഗംധൈശ്ച തം ദേവാഃ സമംതാത്സമവാകിരന് ।
ദേവദുംദുഭയശ്ചാപി പ്രണേദുര്ഭരതര്ഷഭ ।। ൧-൧൧-൪൭
ഭരതര്ഷഭ! ദേവതെഗളു തമ്മ ദേവദുംദുഭിഗളന്നു ബാരിസി, എല്ലകഡെഗളിംദലൂ ദിവ്യഗംധ പുഷ്പഗളന്നു സുരിസിദരു.
സ ഗത്വാ ജയതാം ശ്രേഷ്ഠസ്തനയൈഃ സഹ വീര്യവാന് ।
സമുദ്രം ഖാനയാമാസ വാലുകാര്ണവമവ്യയമ് । ൧-൧൧-൪൮
ആ വിജയിഗളല്ലി ശ്രേഷ്ഠ വീര്യവാന് രാജനു തന്ന തനയരൊംദിഗെ മരളിനിംദ തുംബിദ്ദ അവ്യയ സമുദ്രവന്നു അഗെയിസതൊഡഗിദനു.
നാരായണേന കൌരവ്യ തേജസാഽഽപ്യായിതഃ സ വൈ ।
ബഭൂവ സ മഹാതേജാഃ ഭൂയോ ബലസമന്വിതഃ ।। ൧-൧൧-൪൯
കൌരവ്യ! നാരായണന തേജസ്സന്നു പഡെദുകൊംഡിദ്ദ അവനു മഹാതേജസ്വിയൂ ഇന്നൂ ഹെച്ചിന ബലവംതനൂ ആദനു.
തസ്യ പുത്രൈഃ ഖനദ്ഭിസ്തു വാലുകാംതര്ഹിതസ്തദാ ।
ധുംധുരാസാദിതോ രാജംദിശമാവൃത്യ പശ്ചിമാമ് ।। ൧-൧൧-൫൦
രാജന്! അവന പുത്രരു മരളിന രാശിയന്നു അഗെദു അദരൊളഗെ പശ്ചിമ ദിക്കന്നേ ആവരിസിദ്ദ ധുംധുവന്നു കംഡരു.
മുഖജേനാഗ്നിനാ ക്രോധാല്ലോകാനുദ്വര്തയന്നിവ ।
വാരി സുസ്രാവ വേഗേന മഹോദധിരിവോദയേ ।। ൧-൧൧-൫൧
സോമസ്യ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ധാരോര്മികലിലം മഹത് ।
തസ്യ പുത്രശതം ദഗ്ധം ത്രിഭിരൂനം തു രക്ഷസാ ।। ൧-൧൧-൫൨
ഭരതശ്രേഷ്ഠ! ക്രോധിതനാദ അവന മുഖദിംദ ഹുട്ടിദ അഗ്നിയു ലോകവന്നേ ദഹിസിബിഡുവംതിത്തു. ചംദ്രന ഉദയകാലദല്ലി സമുദ്രവു ഉക്കിബരുവംതെ അല്ലി വേഗദിംദ കെസരിനൊംദിഗെ നീരു ചിമ്മി ബംദിതു. ആ രക്ഷസനു രാജന മൂരു മക്കളന്നു ബിട്ടു നൂരു മക്കളന്നൂ സുട്ടുഹാകിദനു.
തതഃ സ രാജാ കൌരവ്യ രാക്ഷസം തം മഹാബലമ് ।
ആസസാദ മഹാതേജാ ധുംധും ധുംധുനിബര്ഹണഃ ।। ൧-൧൧-൫൩
കൌരവ്യ! ആഗ മഹാതേജസ്വീ ധുംധുനിബര്ഹണ രാജനു ആ മഹാബല രാക്ഷസ ധുംധുവിന സമീപ ഹോദനു.
തസ്യ വാരിമയം വേഗമാപീയ സ നരാധിപഃ ।
യോഗീ യോഗേന വഹ്നിം ച ശമയാമാസ വാരിണാ ।। ൧-൧൧-൫൪
ആ നരാധിപ യോഗിയു യോഗദിംദ വേഗവാഗി ചിമ്മുത്തിദ്ദ നീരിന രാശിയന്നു കുഡിദു ആ നീരിനിംദ ബെംകിയന്നു ആരിസിദനു.
നിഹത്യ തം മഹാകായം ബലേനോദകരാക്ഷസമ് ।
ഉത്തംകം ദര്ശയാമാസ കൃതകര്മാ നരാധിപഃ ।। ൧-൧൧-൫൫
ആ മഹാകായ ഉദകരാക്ഷസനന്നു ബലദിംദ സംഹരിസി കൃതകര്മിയാദ നരാധിപനു അദന്നു ഉത്തംകനിഗെ തോരിസിദനു.
ഉത്തംകസ്തു വരം പ്രാദാത്തസ്മൈ രാജ്ഞേ മഹാത്മനേ ।
ദദൌ തസ്യാക്ഷയം വിത്തം ശത്രുഭിശ്ചാപരാജയമ് ।। ൧-൧൧-൫൬
ധര്മേ രതിം ച സതതം സ്വര്ഗവാസം തഥാക്ഷയമ് ।
പുത്രാണാം ചാക്ഷയാന്ലോകാന്സ്വര്ഗേ യേ രക്ഷസാ ഹതാഃ ।। ൧-൧൧-൫൭
ഉത്തംകനാദരോ ആ മഹാത്മ രാജനിഗെ അക്ഷയ വിത്തവന്നിത്തു ശത്രുഗളൊംദിഗെ പരാജയഗൊള്ളദേ ഇരുവ വരവന്നിത്തനു. ജൊതെഗെ ധര്മദല്ലി സതത ശ്രദ്ധെ, അക്ഷയ സ്വര്ഗവാസ, മത്തു രാക്ഷസനിംദ ഹതരാദ പുത്രരിഗൂ അക്ഷയ ലോക-സ്വര്ഗവാസവന്നു കരുണിസിദനു.”
സമാപ്തി
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ഖിലഭാഗേ ഹരിവംശേ ഹരിവംശപര്വണി ധുംധുവധേ ഏകാദശോഽധ്യായഃ ।।