પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ખિલભાગે હરિવંશઃ
હરિવંશ પર્વ
અધ્યાય 8
સાર
જનમેજય ઉવાચ
મન્વંતરસ્ય સંખ્યાનં યુગાનાં ચ મહામતે ।
બ્રહ્મણોઽહ્નઃ પ્રમાણં ચ વક્તુમર્હસિ મે દ્વિજ ।। ૧-૮-૧
જનમેજયનુ હેળિદનુ: “મહામતે! દ્વિજ! નનગॆ મન્વંતરગળ મત્તુ યુગગળ સંખ્યॆગળન્નૂ બ્રહ્મન દિનદ પ્રમાણવન્નુ હેળબેકુ.”
વૈશંપાયન ઉવાચ
અહોરાત્રં ભજેત્ સૂર્યો માનવં લૌકિકં પરમ્ ।
તામુપાદાય ગણનાં શૃણુ સંખ્યામરિંદમ ।। ૧-૮-૨
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “અરિંદમ! સૂર્યનુ મનુષ્યન હગલુ-રાત્રિગળન્નુ વિભજિસુત્તાનॆ. લૌકિકવાદ ઈ ગણનॆયિંદ પ્રારંભિસિ મન્વંતર મત્તુ યુગગળ સંખ્યॆગળન્નુ કેળુ.
નિમેષૈઃ પંચદશભિઃ કાષ્ઠા ત્રિંશત્તુ તાઃ કલાઃ ।
ત્રિંશત્કલો મુહૂર્તસ્તુ ત્રિંશતા તૈર્મનીષિણઃ ।। ૧-૮-૩
અહોરાત્રમિતિ પ્રાહુશ્ચંદ્રસૂર્યગતિં નૃપ ।
વિશેષેણ તુ સર્વેષુ અહોરાત્રે ચ નિત્યશઃ ।। ૧-૮-૪
નૃપ! હદિનૈદુ નિમિષગળિગॆ ऒંદુ કાષ્ઠવાગુત્તદॆ. મૂવત્તુ કાષ્ઠગળિગॆ ऒંદુ કલવાગુત્તદॆ. મૂવત્તુ કલગળિગॆ ऒંદુ મુહૂર્તવાગુત્તદॆ. મનીષિણરુ મૂવત્તુ મુહૂર્તગળિગॆ ચંદ્ર-સૂર્યર ગતિયિંદ ઉંટાગુવ ऒંદુ હગલુ-રાત્રિયॆંદૂ હેળુત્તારॆ. વિશેષવાગિ ऎલ્લરિગૂ નિત્યવૂ હગલુ-રાત્રિગળાગુત્તવॆ.
અહોરાત્રાઃ પંચદશ પક્ષ ઇત્યભિશબ્દિતઃ ।
દ્વૌ પક્ષૌ તુ સ્મૃતો માસો માસૌ દ્વાવૃતુરુચ્યતે ।। ૧-૮-૫
હદિનૈદુ અહોરાત્રિગળિગॆ પક્ષ ऎંદુ કરॆયુત્તારॆ. ऎરડુ પક્ષગળિગॆ ऒંદુ માસવॆંદૂ ऎરડુ માસગળિગॆ ऒંદુ ઋતુવॆંદૂ હેળુત્તારॆ.
અબ્દં દ્વ્યયનમુક્તં ચ અયનં ત્વૃતુભિસ્ત્રિભિઃ ।
દક્ષિણં ચોત્તરં ચૈવ સંખ્યાતત્ત્વવિશારદૈઃ ।। ૧-૮-૬
મૂરુ ઋતુગળિગॆ ऒંદુ અયનવॆંદુ હેળુત્તારॆ. મત્તુ ऎરડુ અયનગળિગॆ ऒંદુ વર્ષવાગુત્તદॆ. સંખ્યાતત્ત્વવિશારદરુ આ અયનગળુ દક્ષિણ મત્તુ ઉત્તર અયનગળॆંદુ હેળુત્તારॆ.
માનેનાનેન યો માસઃ પક્ષદ્વયસમન્વિતઃ ।
પિતૄણાં તદહોરાત્રમિતિ કાલવિદો વિદુઃ ।। ૧-૮-૭
કાલવિદરુ ऎરડુ પક્ષગળિરુવ ऒંદુ માસવન્નુ પિતૃગળ ऒંદુ અહોરાત્રિયॆંદુ હેળુત્તારॆ.
કૃષ્ણપક્ષસ્ત્વહસ્તેષાં શુક્લપક્ષસ્તુ શર્વરી ।
કૃષ્ણપક્ષં ત્વહઃ શ્રાદ્ધં પિતૄણાં વર્તતે નૃપ ।। ૧-૮-૮
નૃપ! કૃષ્ણપક્ષવુ પિતૃગળ હગલૂ શુક્લપક્ષવુ અવર રાત્રિયૂ આગિરુત્તદॆ. આદુદરિંદ પિતૃગળ શ્રાદ્ધવુ કૃષ્ણપક્ષદલ્લિ નડॆયુત્તદॆ.
માનુષેણ તુ માનેન યો વૈ સંવત્સરઃ સ્મૃતઃ ।
દેવાનાં તદહોરાત્રં દિવા ચૈવોત્તરાયણમ્ ।
દક્ષિણાયનં સ્મૃતા રાત્રિઃ પ્રાજ્ઞૈસ્તત્ત્વાર્થકોવિદૈઃ ।। ૧-૮-૯
મનુષ્યર માપનદ ऒંદુ વર્ષવુ દેવતॆગળ ऒંદુ અહોરાત્રિયॆંદુ હેળુત્તારॆ. ઉત્તરાયણવુ દેવતॆગળ હગલॆંદૂ દક્ષિણાયનવુ અવર રાત્રિયॆંદૂ તત્ત્વાર્થકોવિદ પ્રાજ્ઞરુ હેળુત્તારॆ.
દિવ્યમબ્દં દશગુણમહોરાત્રં મનોઃ સ્મૃતમ્ ।
અહોરાત્રં દશગુણં માનવઃ પક્ષ ઉચ્યતે ।। ૧-૮-૧૦
દેવતॆગળ હત્તુ વર્ષગળુ મનુવિન ऒંદુ અહોરાત્રિયॆંદુ હેળુત્તારॆ. હત્તુગુણ અહોરાત્રિગળન્નુ મનુવિન પક્ષવॆંદુ હેળુત્તારॆ.
પક્ષો દશગુણો માસો માસૈર્દ્વાદશભિર્ગુણૈઃ ।
ઋતુર્મનૂનાં સંપ્રોક્તઃ પ્રાજ્ઞૈસ્તત્વાર્થદર્શિભિઃ ઋતુત્રયેણ ત્વયનં તદ્દ્વયેનૈવ વત્સરઃ ।। ૧-૮-૧૧
મનુવિન હત્તુ પક્ષગળુ અવર ऒંદુ માસવॆંદૂ, હન્નॆરડુ માસગળુ અવર ऒંદુ ઋતુવॆંદૂ તત્ત્વાર્થદર્શિ પ્રાજ્ઞરુ હેળિદ્દારॆ. મૂરુ ઋતુગળિગॆ ऒંદુ અયનવૂ મત્તુ ऎરડુ અયનગળિગॆ મનુવિન ऒંદુ સંવત્સરવॆંદૂ હેળુત્તારॆ.
ચત્વાર્યેવ સહસ્રાણિ વર્ષાણાં તુ કૃતં યુગમ્ ।
તાવચ્છતી ભવેત્સંધ્યા સંધ્યાંશશ્ચ તથા નૃપ ।। ૧-૮-૧૨
નૃપ! કૃતયુગદલ્લિ દેવતॆગળ નાલ્કુસાવિર વર્ષગળિરુત્તવॆ. કૃતયુગદ ऎરડુ સંધ્યગળલ્લિ તલા નાલ્નૂરુ દેવવર્ષગળિરુત્તવॆ.
ત્રીણિ વર્ષસહસ્રાણિ ત્રેતા સ્યાત્ પરિમાણતઃ ।
તસ્યાશ્ચ ત્રિશતી સંધ્યા સંધ્યાંશશ્ચ તથાવિધઃ ।। ૧-૮-૧૩
ત્રેતાયુગદલ્લિ દેવતॆગળ મૂરુસાવિર વર્ષગળિરુત્તવॆયॆંદુ હેળુત્તારॆ. ત્રેતાયુગદ ऎરડુ સંધ્યગળલ્લિ કૂડ તલા મુન્નૂરુ દેવવર્ષગળિરુત્તવॆ.
તથા વર્ષસહસ્રે દ્વે દ્વાપરં પરિકીર્તિતમ્ ।
તસ્યાપિ દ્વિશતી સંધ્યા સંધ્યાંશશ્ચ તથાવિધઃ ।। ૧-૮-૧૪
દ્વાપરયુગદલ્લિ દેવતॆગળ ऎરડુસાવિર વર્ષગળિરુત્તવॆયॆંદુ હેળુત્તારॆ. દ્વાપરયુગદ ऎરડુ સંધ્યગળલ્લિ કૂડ તલા ઇન્નૂરુ દેવવર્ષગળિરુત્તવॆ.
કલિવર્ષસહસ્રં ચ સંખ્યાતોઽત્ર મનીષિભિઃ ।
તસ્યાપિ શતિકા સંધ્યા સંધ્યાંશશ્ચૈવ તદ્વિધઃ ।। ૧-૮-૧૫
કલિયુગદલ્લિ દેવતॆગળ ऒંદુ સાવિર વર્ષગળિરુત્તવॆયॆંદુ હેળુત્તારॆ. કલિયુગદ ऎરડુ સંધ્યગળલ્લિ કૂડ તલા ऒંદુ નૂરુ દેવવર્ષગળિરુત્તવॆ.
એષા દ્વાદશસાહસ્રી યુગસંખ્યા પ્રકીર્તિતા ।
દિવ્યેનાનેન માનેન યુગસંખ્યાં નિબોધ મે ।। ૧-૮-૧૬
હીગॆ ऒંદુ ચતુર્યુગદ સંખ્યॆયુ દેવતॆગળ હન્નॆરડુ સાવિર વર્ષગળॆંદુ હેળલાગિદॆ. ઈ માપનદિંદ યુગસંખ્યॆગળન્નુ તિળિદુકો1.
કૃતં ત્રેતા દ્વાપરં ચ કલિશ્ચૈવ ચતુર્યુગી ।
યુગં તદેકસપ્તત્યા ગણિતં નૃપસત્તમ ।। ૧-૮-૧૭
મન્વંતરમિતિ પ્રોક્તં સંખ્યાનાર્થવિશારદૈઃ ।
અયનં ચાપિ તત્પ્રોક્તં દ્વેઽયને દક્ષિણોત્તરે ।। ૧-૮-૧૮
નૃપસત્તમ! કૃત, ત્રેતા, દ્વાપર મત્તુ કલિયુગગળન્નુ ચતુર્યુગવॆંદુ કરॆયુત્તારॆ. ઇંતહ ऎપ્પત્તॊંદુ[2] ચતુર્યુગગળુ ऒંદુ મન્વંતરવॆંદુ સંખ્યॆગળ અર્થવિશારદરુ લॆખ્કમાડિ હેળુત્તારॆ. ऒંદુ મન્વંતરક્કૂ દક્ષિણ-ઉત્તરગળॆંબ ऎરડુ અયનગળન્નુ હેળિદ્દારॆ.
મનુઃ પ્રલીયતે યત્ર સમાપ્તે ચાયને પ્રભોઃ ।
તતોઽપરો મનુઃ કાલમેતાવંતં ભવત્યુત ।। ૧-૮-૧૯
ઉત્તરાયણવુ સમાપ્તવાગુત્તલે મનુવુ પ્રભુ બ્રહ્મનલ્લિ લીનનાગુત્તાનॆ. અનંતર ઇન્નॊબ્બ મનુવિન કાલવુ પ્રારંભવાગુત્તદॆ.
સમતીતેષુ રાજેંદ્ર પ્રોક્તઃ સંવત્સરઃ સ વૈ ।
તદેવ ચાયુતં પ્રોક્તં મુનિના તત્ત્વદર્શિના ।। ૧-૮-૨૦
રાજેંદ્ર! તત્ત્વદર્શી મુનિગળુ ऒંદુ સાવિર મન્વંતરગળિગॆ બ્રહ્મન ऒંદુ વર્ષવॆંદુ હેળુત્તારॆ.
બ્રહ્મણસ્તદહઃ પ્રોક્તં કલ્પશ્ચેતિ સ કથ્યતે ।
સહસ્રયુગપર્યંતા યા નિશા પ્રોચ્યતે બુધૈઃ ।। ૧-૮-૨૧
બ્રહ્મન ऒંદુ હગલુ સહસ્ર દેવ ચતુર્યુગગળ ऒંદુ કલ્પવॆંદૂ હેળુત્તારॆ. તિળિદવરુ અદે રીતિ ઇન્નॊંદુ કલ્પવુ બ્રહ્મન રાત્રિયॆંદુ હેળુત્તારॆ.
નિમજ્જત્યપ્સુ યત્રોર્વી સશૈલવનકાનના ।
તસ્મિન્ યુગસહસ્રે તુ પૂર્ણે ભરતસત્તમ ।। ૧-૮-૨૨
ભરતસત્તમ! બ્રહ્મન હગલાદ આ સાવિર દેવચતુર્યુગગળુ પૂર્ણવાગલુ શૈલવનકાનનગળ સહિત ઈ ભૂમિયુ નીરિનલ્લિ મુળુગિહોગુત્તદॆ.
બ્રાહ્મે દિવસપર્યંતે કલ્પો નિઃશેષ ઉચ્યતે ।
યુગાનિ સપ્તતિસ્તાનિ સાગ્રાણિ કથિતાનિ તે ।। ૧-૮-૨૩
બ્રહ્મન રાત્રિયાદ ऒંદુ કલ્પવુ કળॆદનંતર અવન ઇન્નॊંદુ હગલુ પ્રારંભવાગુત્તદॆ ऎન્નુત્તારॆ.
કૃતત્રેતાનિબદ્ધાનિ મનોરંતરમુચ્યતે ।
ચતુર્દશૈતે મનવઃ કીર્તિતાઃ કીર્તિવર્ધનાઃ ।। ૧-૮-૨૪
ऎપ્પત્તॊંદુ કૃત-ત્રેતાદિ ચતુર્યુગગળિગॆ ऒંદુ મન્વંતરવॆંદુ હેળુત્તારॆ. કીર્તિવર્ધક ઈ હદિનાલ્કુ મનુગળ કુરિતુ હેળિદ્દાગિદॆ.
વેદેષુ સપુરાણેષુ સર્વેષુ પ્રભવિષ્ણવઃ ।
પ્રજાનાં પતયો રાજંધન્યમેષાં પ્રકીર્તનમ્ ।। ૧-૮-૨૫
રાજન્! વેદ-પુરાણગળલ્લિ ઈ ऎલ્લ મનુગળ વર્ણનॆયિદॆ. ઈ પ્રજાપતિગળ કીર્તનॆયિંદ ધન્યરાગુત્તારॆ.
મન્વંતરેષુ સંહારાઃ સંહારાંતેષુ સંભવાઃ ।
ન શક્યમંતરં તેષાં વક્તું વર્ષશતૈરપિ ।। ૧-૮-૨૬
સહસ્રારુ મન્વંતરગળુ કॊનॆગॊળ્ળુત્તવॆ મત્તુ નંતર હુટ્ટિકॊળ્ળુત્તવॆ. આ મન્વંતરગળ કુરિતુ હેળલુ ऒંદુ વર્ષવૂ સાકાગુવુદિલ્લ.
વિસર્ગસ્ય પ્રજાનાં વૈ સંહારસ્ય ચ ભારત ।
મન્વંતરેષુ સંહારાઃ શ્રૂયંતે ભરતર્ષભ ।। ૧-૮-૨૭
ભારત! ભરતર્ષભ! પ્રતિ મન્વંતરગળલ્લિ પ્રજॆગળ સૃષ્ટિ-સંહારગળાગુત્તવॆ ऎંદુ કેળિબરુત્તદॆ.
સશેષાસ્તત્ર તિષ્ઠંતિ દેવાઃ સપ્તર્ષિભિઃ સહ ।
તપસા બ્રહ્મચર્યેણ શ્રુતેન ચ સમાહિતાઃ ।। ૧-૮-૨૮
મન્વંતરગળુ કॊનॆગॊંડરૂ તપસ્સુ-બ્રહ્મચર્ય-વેદગળિંદ સમાહિતરાગિરુવ દેવતॆગળુ સપ્તર્ષિગળॊંદિગॆ ઉળિદુકॊળ્ળુત્તારॆ.
પૂર્ણે યુગસહસ્રે તુ કલ્પો નિઃશેષ ઉચ્યતે ।
તત્ર સર્વાણિ ભૂતાનિ દગ્ધાન્યાદિત્યતેજસા ।। ૧-૮-૨૯
સહસ્ર ચતુર્યુગગળ ऒંદુ કલ્પવુ પૂર્ણવાગલુ નિઃશેષવાગિ સર્વ ભૂતગળૂ આદિત્યન તેજસ્સિનિંદ સુટ્ટુહોગુત્તવॆ.
બ્રહ્માણમગ્રતઃ કૃત્વા સહાદિત્યગણૈર્વિભુમ્ ।
યોગં યોગીશ્વરં દેવમજં ક્ષેત્રજ્ઞમચ્યુતમ્ ।
પ્રવિશંતિ સુરશ્રેષ્ઠં હરિં નારાયણં પ્રભુમ્ ।। ૧-૮-૩૦
બ્રહ્મનન્નુ મુંદિટ્ટુકॊંડુ આદિત્યગણગળॊંદિગॆ ऎલ્લરૂ વિભુ, યોગ, યોગીશ્વર, દેવ, અજ, ક્ષેત્રજ્ઞ, અચ્યુત, સુરશ્રેષ્ઠ, પ્રભુ, હરિ નારાયણનન્નુ પ્રવેશિસુત્તારॆ.
યઃ સ્રષ્ટા સર્વભૂતાનાં કલ્પાંતેષુ પુનઃ પુનઃ ।
અવ્યક્તઃ શાશ્વતો દેવસ્તસ્ય સર્વમિદં જગત્ ।। ૧-૮-૩૧
કલ્પગળ કॊનॆયલ્લિ યારુ પુનઃ પુનઃ સર્વભૂતગળ સૃષ્ટિયન્નુ માડુત્તાનો આ અવ્યક્ત શાશ્વત દેવનિગે ઈ જગત્તॆલ્લવૂ સેરિદॆ.
તત્ર સંવર્તતે રાત્રિઃ સકલૈકાર્ણવે તદા ।
નારાયણોદરે નિદ્રાં બ્રાહ્મ્યં વર્ષસહસ્રકમ્ ।। ૧-૮-૩૨
ऎલ્લવૂ એકાર્ણવદલ્લિ મુળુગિરુવાગ બ્રહ્મન સહસ્ર વર્ષગળ રાત્રિયાગુત્તદॆ. આગ નારાયણનુ યોગ નિદ્રॆયલ્લિરુત્તાનॆ.
તાવંતમિતિ કાલસ્ય રાત્રિરિત્યભિશબ્દિતા ।
નિદ્રાયોગમનુપ્રાપ્તો યસ્યાં શેતે પિતામહઃ ।। ૧-૮-૩૩
ऎષ્ટુકાલદવરॆગॆ પિતામનુ નિદ્રાયોગદલ્લિ મલગિરુત્તાનો અષ્ટુ કાલવન્નુ બ્રહ્મન રાત્રિયॆંદુ હેળુત્તારॆ.
સા ચ રાત્રિરપક્રાંતા સહસ્રયુગપર્યયા ।
તદા પ્રબુદ્ધો ભગવાન્બ્રહ્મા લોકપિતામહઃ ।। ૧-૮-૩૪
આ સહસ્રયુગગળ રાત્રિયુ કળॆયલુ લોકપિતામહ ભગવાન્ બ્રહ્મનુ ऎદ્દેળુત્તાનॆ.
પુનઃ સિસૃક્ષયા યુક્તઃ સર્ગાય વિદધે મનઃ ।
સૈવ સ્મૃતિઃ પુરાણેયં તદ્વૃત્તં તદ્વિચેષ્ટિતમ્ ।। ૧-૮-૩૫
આગ બ્રહ્મનુ પુનઃ સૃષ્ટિમાડલુ બયસિ મનસ્સિનલ્લિયે સૃષ્ટિય કુરિતુ યોચિસુત્તાનॆ. આગ અવન ચેષ્ટॆ-નડતॆગળુ હિંદિન કલ્પદ નॆનપિનિંદ હાગॆયે ઇરુત્તદॆ.
દેવસ્થાનાનિ તાન્યેવ કેવલં ચ વિપર્યયઃ ।
તતો દગ્ધાનિ ભૂતાનિ સર્વાણ્યાદિત્યરશ્મિભિઃ ।। ૧-૮-૩૬
દેવર્ષિયક્ષગંધર્વાઃ પિશાચોરગરાક્ષસાઃ ।
જાયંતે ચ પુનસ્તાત યુગે ભરતસત્તમ ।। ૧-૮-૩૭
તાત! ભરતસત્તમ! આદિત્યન રશ્મિગળિંદ સુટ્ટુહોગિદ્દ દેવતॆગળુ, દેવર્ષિગળુ, યક્ષ-ગંધર્વરુ, પિશાચ-ઉરગ-રાક્ષસરુ પુનઃ મॊદલિનંતॆયે આદરॆ સ્વલ્પવે વ્યત્યાસગॊંડુ હॊસયુગદલ્લિ હુટ્ટુત્તારॆ.
યથર્તાવૃતુલિંગાનિ નાનારૂપાણિ પર્યયે ।
દૃશ્યંતે તાનિ તાન્યેવ તથા બ્રાહ્મીષુ રાત્રિષુ ।। ૧-૮-૩૮
હેગॆ આયા ઋતુવુ પ્રારંભવાદાગ અદર ચિહ્નॆગળુ મત્તॆ મત્તॆ કાણિસિકॊળ્ળુત્તવॆયો હાગॆ બ્રહ્મન રાત્રિયુ કળॆયલુ હિંદિન કલ્પદ ચિહ્નॆગળે કંડુબરુત્તવॆ.
નિષ્ક્રમિત્વા પ્રજાકારઃ પ્રજાપતિરસંશયમ્ ।
યે ચ વૈ માનવા દેવાઃ સર્વે ચૈવ મહર્ષયઃ ।। ૧-૮-૩૯
તે સંગતાઃ શુદ્ધસંગાઃ શશ્વદ્ધર્મવિસર્ગતઃ ।
ન ભવંતિ પુનસ્તાત યુગે ભરતસત્તમ ।। ૧-૮-૪૦
તાત! ભરતસત્તમ! હિંદॆ ઇદ્દ માનવરુ, દેવતॆગળુ, મહર્ષિગળુ ऎલ્લરૂ પ્રજॆગળન્નુ સૃષ્ટિસુવ પ્રજાપતિયિંદ હॊરબરુત્તારॆ ऎન્નુવુદરલ્લિ સંશયવિલ્લ. આદરॆ શરીરગળ સ્વાભાવિક દોષગળન્નુ ત્યજિસિ શુદ્ધ બ્રહ્મનલ્લિ લીનનાદવરુ પુનઃ યુગદલ્લિ હુટ્ટુવુદિલ્લ.
તત્સર્વં ક્રમયોગેન કાલસંખ્યાવિભાગવિત્ ।
સહસ્રયુગસંખ્યાનં કૄત્વા દિવસમીશ્વરઃ ।। ૧-૮-૪૧
રાત્રિં યુગસહસ્રાંતાં કૃત્વા ચ ભગવાન્ વિભુઃ ।
સંહરત્યથ ભૂતાનિ સૃજતે ચ પુનઃ પુનઃ ।। ૧-૮-૪૨
કાલસંખ્યॆગળ વિભાગગળન્નુ તિળિદિરુવ ઈશ્વર ભગવાન્ વિભુવુ યોગદિંદ ક્રમવાગિ સહસ્રચતુર્યુગગળ હગલુ મત્તુ સહસ્રચતુર્યુગગળ રાત્રિયન્નુ માડિકॊંડુ પુનઃ પુનઃ ભૂતગળન્નુ સૃષ્ટિસુત્તિરુત્તાનॆ મત્તુ સંહરિસુત્તિરુત્તાનॆ.
વ્યક્તાવ્યક્તો મહાદેવો હરિર્નારાયણઃ પ્રભુઃ ।
તસ્ય તે કીર્તયિષ્યામિ મનોર્વૈવસ્વતસ્ય હ ।। ૧-૮-૪૩
વ્યક્ત, અવ્યક્ત, મહાદેવ, હરિ, નારયણ પ્રભુવિન અંશવે આદ વૈવસ્વત મનુવિન કુરિતુ હેળુત્તેનॆ.
વિસર્ગં ભરતશ્રેષ્ઠ સાંપ્રતસ્ય મહાદ્યુતે।
વૃષ્ણિવંશ્પ્રસંગેન કથ્યમાનં પુરાતનમ્ ।। ૧-૮-૪૪
ભરતશ્રેષ્ઠ! મહાદ્યુતે! વૃષ્ણિવંશદ કુરિતુ હેળુવ સંદર્ભદલ્લિ અવન પુરાતન સૃષ્ટિય કુરિતુ વર્ણિસુત્તેનॆ.
યત્રોત્પન્નો મહાત્મા સ હરિર્વૃષ્ણિકુલે પ્રભુઃ ।
સર્વાસુરવિનાશાય સર્વલોકહિતાય ચ ।। ૧-૮-૪૫
સર્વ અસુરર વિનાશક્કાગિ મત્તુ સર્વલોકગળ હિતક્કાગિ પ્રભુ મહાત્મા હરિયુ ઇદે વૃષ્ણિકુલદલ્લિ ઉત્પન્નનાદનુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે ખિલભાગે હરિવંશે હરિવંશપર્વણિ મન્વંતરગણનાયામષ્ટમોઽધ્યાયઃ
-
કૃતયુગ, ત્રેતાયુગ, દ્વાપરયુગ, મત્તુ કલિયુગ ઇવુગળ ऒંદુ આવર્તનॆયુ ऒંદુ ચતુર્યુગ. ઇવુગળ પ્રમાણ હન્નॆરડુ સાવિર દેવવર્ષગળુ. અર્થાત્, દેવતॆગળ હત્તુ સાવિર વર્ષગળુ ऒંદુ ચતુર્યુગ, ऒંદુ સાવિર વર્ષગળુ ચતુર્યુગદ સંધ્યॆ મત્તુ ઇન્નॊંદુ સાવિર વર્ષગળુ ચતુર્યુગદ સંધ્યાંશ. ↩︎