પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આશ્રમવાસિક પર્વ
આશ્રમવાસ પર્વ
અધ્યાય 22
સાર
અરમનॆગॆ હિંદિરુગબેકॆંદુ યુધિષ્ઠિરનુ કુંતિયન્નુ કેળિકॊળ્ળલુ, ગાંધારિયॊડનॆ મુંદુવરિયુત્તિદ્દ કુંતિયુ આડિદ માતુ (1-16). યુધિષ્ઠિર-ભીમસેનરુ હિંદિરુગબેકॆંદુ કુંતિયલ્લિ કેળિકॊંડિદુદુ (17-32).
15022001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
15022001a તતઃ પ્રાસાદહર્મ્યેષુ વસુધાયાં ચ પાર્થિવ।
15022001c સ્ત્રીણાં ચ પુરુષાણાં ચ સુમહાન્નિસ્વનોઽભવત્।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “પાર્થિવ! આગ પ્રાસાદગળિંદલૂ ઉપ્પરિગॆગળિંદલૂ સ્ત્રી-પુરુષર મહારોદનવુ કેળિબરુત્તિત્તુ.
15022002a સ રાજા રાજમાર્ગેણ નૃનારીસંકુલેન ચ।
15022002c કથં ચિન્નિર્યયૌ ધીમાન્વેપમાનઃ કૃતાંજલિઃ।।
આ ધીમાન્ રાજનુ નર-નારિયર ગુંપિન મધ્યદલ્લિ કૈમુગિદુકॊંડુ નડુગુત્તા કષ્ટદિંદ મુંદॆ સાગુત્તિદ્દનુ.
15022003a સ વર્ધમાનદ્વારેણ નિર્યયૌ ગજસાહ્વયાત્।
15022003c વિસર્જયામાસ ચ તં જનૌઘં સ મુહુર્મુહુઃ।।
વર્ધમાનદ્વારદ મૂલક હસ્તિનાપુરદ હॊર હॊરટુ અવનુ આ જનસમૂહવન્નુ તન્ન હિંદॆ બરબારદંતॆ મત્તॆ મત્તॆ તડॆયુત્તિદ્દનુ.
15022004a વનં ગંતું ચ વિદુરો રાજ્ઞા સહ કૃતક્ષણઃ।
15022004c સંજયશ્ચ મહામાત્રઃ સૂતો ગાવલ્ગણિસ્તથા।।
વિદુરનૂ ગાવલ્ગણિ મહામંત્રિ સૂત સંજયનૂ રાજન જॊતॆયલ્લિ હોગલુ નિશ્ચયિસિદરુ.
15022005a કૃપં નિવર્તયામાસ યુયુત્સું ચ મહારથમ્।
15022005c ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપાલઃ પરિદાય યુધિષ્ઠિરે।।
મહીપાલ ધૃતરાષ્ટ્રનુ કૃપ મત્તુ મહારથ યુયુત્સુવન્નુ હિંદિરુગુવંતॆ માડિ યુધિષ્ઠિરનિગॆ ऒપ્પિસિદનુ.
15022006a નિવૃત્તે પૌરવર્ગે તુ રાજા સાંતઃપુરસ્તદા।
15022006c ધૃતરાષ્ટ્રાભ્યનુજ્ઞાતો નિવર્તિતુમિયેષ સઃ।।
પુરજનરુ હિંદિરુગિદ નંતર રાજા યુધિષ્ઠિરનુ અંતઃપુરદ સ્ત્રીયરુ હિંદિરુગલુ ધૃતરાષ્ટ્રન અનુમતિયન્નુ કેળિદનુ.
15022007a સોઽબ્રવીન્માતરં કુંતીમુપેત્ય ભરતર્ષભ।
15022007c અહં રાજાનમન્વિષ્યે ભવતી વિનિવર્તતામ્।।
ભરતર્ષભ! અવનુ તાયિ કુંતિય બળિસારિ “નાનુ રાજનન્નુ ઇન્નૂ સ્વલ્પ દૂર અનુસરિસિ હોગુત્તેનॆ. નીનુ હિંદિરુગબેકુ.
15022008a વધૂપરિવૃતા રાજ્ઞિ નગરં ગંતુમર્હસિ।
15022008c રાજા યાત્વેષ ધર્માત્મા તપસે ધૃતનિશ્ચયઃ।।
રાણિયે! સॊસॆયરॊંદિગॆ નીનુ નગરક્કॆ હિંદિરુગબેકુ. ધર્માત્મ ધૃતરાષ્ટ્રનુ તપસ્સિન નિશ્ચયવન્નુ માડિકॊંડુ હોગુત્તિદ્દાનॆ.”
15022009a ઇત્યુક્તા ધર્મરાજેન બાષ્પવ્યાકુલલોચના।
15022009c જગાદૈવં તદા કુંતી ગાંધારીં પરિગૃહ્ય હ।।
ધર્મરાજનુ હીગॆ હેળલુ કંબનિદુંબિદ કણ્ણુગળિંદ વ્યાકુલળાગિ કુંતિયુ ગાંધારિયન્નુ હિડિદુકॊંડુ મુંદુવરॆયુત્તલે ઇદ્દળુ.
15022010a સહદેવે મહારાજ મા પ્રમાદં કૃથાઃ ક્વ ચિત્।
15022010c એષ મામનુરક્તો હિ રાજંસ્ત્વાં ચૈવ નિત્યદા।।
“મહારાજ! સહદેવન વિષયદલ્લિ નીનુ ऎંદૂ અપ્રસન્નનાગબેડ! રાજન્! ઇવનુ નન્નલ્લિ મત્તુ નિન્નલ્લિ નિત્યવૂ અનુરક્તનાગિરુવવનુ.
15022011a કર્ણં સ્મરેથાઃ સતતં સંગ્રામેષ્વપલાયિનમ્।
15022011c અવકીર્ણો હિ સ મયા વીરો દુષ્પ્રજ્ઞયા તદા।।
યુદ્ધદિંદ ऎંદૂ પલાયનમાડદે ઇદ્દ કર્ણનન્નુ સતતવૂ સ્મરિસિકॊળ્ળુત્તિરુ. નન્ન દુષ્પ્રજ્ઞॆયિંદાગિ આ વીરનુ યુદ્ધદલ્લિ મડિદનુ.
15022012a આયસં હૃદયં નૂનં મંદાયા મમ પુત્રક।
15022012c યત્સૂર્યજમપશ્યંત્યાઃ શતધા ન વિદીર્યતે।।
મગૂ! સૂર્યપુત્ર કર્ણનન્નુ નોડદॆયૂ નન્ન હૃદયવુ નૂરુ ચૂરુગળાગિ ऒડॆયુત્તિલ્લવॆંદરॆ નન્ન ઈ હૃદયવુ ઉક્કિનદે આગિરબેકુ!
15022013a એવંગતે તુ કિં શક્યં મયા કર્તુમરિંદમ।
15022013c મમ દોષોઽયમત્યર્થં ખ્યાપિતો યન્ન સૂર્યજઃ।
અરિંદમ! ऎલ્લવૂ હીગॆયે આગબેકॆંદિદ્દાગ નાનેનુ માડલુ શક્યવિદॆ? સૂર્યજનન્નુ મॊદલુ નિમગॆ પરિચયમાડિસિકॊડદે ઇદ્દુદુ નન્ન દોષવે સરિ!
15022013e તન્નિમિત્તં મહાબાહો દાનં દદ્યાસ્ત્વમુત્તમમ્।।
15022014a સદૈવ ભ્રાતૃભિઃ સાર્ધમગ્રજસ્યારિમર્દન।
અરિમર્દન! મહાબાહો! નિન્ન તમ્મંદિરॊડનॆ નિન્ન અગ્રજનિગાગિ સદા દાનગળન્નુ નીડુત્તિરુ!
15022014c દ્રૌપદ્યાશ્ચ પ્રિયે નિત્યં સ્થાતવ્યમરિકર્શન।।
15022015a ભીમસેનાર્જુનૌ ચૈવ નકુલશ્ચ કુરૂદ્વહ।
અરિકર્શન! દ્રૌપદિય વિષયદલ્લિયૂ નીનુ નિત્યવૂ પ્રિયવાદુદન્ને માડુત્તિરબેકુ. કુરૂદ્વહ! ભીમાર્જુનરન્નૂ નકુલનન્નૂ ચॆન્નાગિ નોડિકॊળ્ળુત્તિરબેકુ.
15022015c સમાધેયાસ્ત્વયા વીર ત્વય્યદ્ય કુલધૂર્ગતા।।
15022016a શ્વશ્રૂશ્વશુરયોઃ પાદાન્શુશ્રૂષંતી વને ત્વહમ્।
15022016c ગાંધારીસહિતા વત્સ્યે તાપસી મલપંકિની।।
વીર! ઇંદિનિંદ કુરુવંશદ પાલનॆય ભારવુ સંપૂર્ણવાગિ નિન્ન મેલॆયે બિદ્દિદॆ. નાનાદરો વનદલ્લિ અત્તॆ-માવંદિર સેવॆયન્નુ માડિકॊંડિરુત્તેનॆ. ગાંધારિય સહિત કॊળકુ-ધૂળુગળિંદ તુંબિદ તાપસિયંતॆ વાસિસુત્તેનॆ.”
15022017a એવમુક્તઃ સ ધર્માત્મા ભ્રાતૃભિઃ સહિતો વશી।
15022017c વિષાદમગમત્તીવ્રં ન ચ કિં ચિદુવાચ હ।।
અવળુ હીગॆ હેળલુ જિતેંદ્રિય ધર્માત્મા યુધિષ્ઠિરનુ સહોદરરॊડનॆ તીવ્ર દુઃખિતનાદનુ મત્તુ સ્વલ્પ હॊત્તુ અવન બાયિંદ માતુગળે હॊરબરલિલ્લ.
15022018a સ મુહૂર્તમિવ ધ્યાત્વા ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
15022018c ઉવાચ માતરં દીનશ્ચિંતાશોકપરાયણઃ।।
ऒંદુ મુહૂર્તકાલ યોચિસિ ધર્મપુત્ર યુધિષ્ઠિરનુ દીન-ચિંતા-શોકપરાયણનાગિ તાયિગॆ હેળિદનુ:
15022019a કિમિદં તે વ્યવસિતં નૈવં ત્વં વક્તુમર્હસિ।
15022019c ન ત્વામભ્યનુજાનામિ પ્રસાદં કર્તુમર્હસિ।।
“નીનેકॆ હીગॆ વર્તિસુત્તિરુવॆ? હીગॆ નીનુ માતનાડબારદુ. નિનગॆ નાનુ અનુમતિયન્નુ કॊડુવુદિલ્લ. પ્રસન્નળાગબેકુ.
15022020a વ્યરોચયઃ પુરા હ્યસ્માનુત્સાહ્ય પ્રિયદર્શને।
15022020c વિદુરાયા વચોભિસ્ત્વમસ્માન્ન ત્યક્તુમર્હસિ।।
પ્રિયદર્શને! હિંદॆ વિદુલॆય માતુગળન્નુ ઉદાહરિસિ નમ્મલ્લિ ઉત્સાહવન્નુ તુંબિદ્દॆ. ઇંદુ નમ્મન્નુ ત્યજિસુવુદુ સરિયલ્લ!
15022021a નિહત્ય પૃથિવીપાલાન્રાજ્યં પ્રાપ્તમિદં મયા।
15022021c તવ પ્રજ્ઞામુપશ્રુત્ય વાસુદેવાન્નરર્ષભાત્।।
નરર્ષભ વાસુદેવન મૂલક નમગॆ હેળિ કળુકળુહિસિદ નિન્ન બુદ્ધિયંતॆયે નાનુ પૃથિવીપાલરન્નુ સંહરિસિ ઈ રાજ્યવન્નુ પડॆદુકॊંડॆનુ.
15022022a ક્વ સા બુદ્ધિરિયં ચાદ્ય ભવત્યા યા શ્રુતા મયા।
15022022c ક્ષત્રધર્મે સ્થિતિં હ્યુક્ત્વા તસ્યાશ્ચલિતુમિચ્ચસિ।।
અંદુ નિનગિદ્દ બુદ્ધિયૂ મત્તુ નનગॆ હેળિદ માતુગળૂ ઇંદુ ऎલ્લિગॆ હોદવુ? ક્ષત્રધર્મદલ્લિયે ઇરુવંતॆ નમગॆ હેળિ ઈગ નીનુ ક્ષત્રધર્મદિંદ જારિકॊળ્ળલુ બયસુત્તિરુવॆયલ્લ!
15022023a અસ્માનુત્સૃજ્ય રાજ્યં ચ સ્નુષાં ચેમાં યશસ્વિનીમ્।
15022023c કથં વત્સ્યસિ શૂન્યેષુ વનેષ્વંબ પ્રસીદ મે।।
નમ્મન્નૂ, રાજ્યવન્નૂ, ઈ નિન્ન યશસ્વિની સॊસॆયન્નૂ તॊરॆદુ શૂન્ય વનદલ્લિ નીનુ હેગॆ તાને વાસિસુવॆ? અમ્મા! નમ્મ મેલॆ કરુણॆ તોરુ!”
15022024a ઇતિ બાષ્પકલાં વાચં કુંતી પુત્રસ્ય શૃણ્વતી।
15022024c જગામૈવાશ્રુપૂર્ણાક્ષી ભીમસ્તામિદમબ્રવીત્।।
હીગॆ મગન આ બાષ્પગદ્ગદ માતન્નુ કેળુત્તલૂ કણ્ણીરુતુંબિદ કુંતિયુ મુંદॆ સાગુત્તલે ઇદ્દળુ. આગ અવળિગॆ ભીમનુ હેળિદનુ:
15022025a યદા રાજ્યમિદં કુંતિ ભોક્તવ્યં પુત્રનિર્જિતમ્।
15022025c પ્રાપ્તવ્યા રાજધર્માશ્ચ તદેયં તે કુતો મતિઃ।।
“કુંતિ! પુત્રરુ જયિસિદ ઈ રાજ્યવન્નુ નીનુ ભોગિસબેકુ. રાજધર્મવન્નુ પાલિસુવ કાલવુ ऒદગિરુવાગ નિનગॆ ऎલ્લિંદ ઈ બુદ્ધિયુ બંદિતુ?
15022026a કિં વયં કારિતાઃ પૂર્વં ભવત્યા પૃથિવીક્ષયમ્।
15022026c કસ્ય હેતોઃ પરિત્યજ્ય વનં ગંતુમભીપ્સસિ।।
મॊદલુ નમ્મિંદ નીનુ એકॆ ઈ ભૂમિક્ષયવન્નુ માડિસિદॆ? યાવ કારણક્કાગિ નીનુ નમ્મન્નુ પરિત્યજિસિ વનક્કॆ હોગલુ ઇચ્છિસિરુવॆ?
15022027a વનાચ્ચાપિ કિમાનીતા ભવત્યા બાલકા વયમ્।
15022027c દુઃખશોકસમાવિષ્ટૌ માદ્રીપુત્રાવિમૌ તથા।।
વનવાસવે નિનગॆ ઇષ્ટવાગિદ્દિદ્દરॆ બાલકરાગિદ્દ નમ્મન્નૂ મત્તુ દુઃખશોકસમાવિષ્ટરાગિદ્દ માદ્રીપુત્રરન્નૂ નીનુ વનદિંદ નગરક્કॆ એકॆ કરॆદુકॊંડુ બંદॆ?
15022028a પ્રસીદ માતર્મા ગાસ્ત્વં વનમદ્ય યશસ્વિનિ।
15022028c શ્રિયં યૌધિષ્ઠિરીં તાવદ્ભુંક્ષ્વ પાર્થબલાર્જિતામ્।।
માતા! યશસ્વિની! પ્રસન્નળાગુ! નીનુ ઇંદુ વનક્કॆ હોગબેડ! યુધિષ્ઠિર મત્તુ પાર્થન બલદિંદ ગॆલ્લલ્પટ્ટિરુવ ઈ સંપત્તન્નુ ભોગિસુ!”
15022029a ઇતિ સા નિશ્ચિતૈવાથ વનવાસકૃતક્ષણા।
15022029c લાલપ્યતાં બહુવિધં પુત્રાણાં નાકરોદ્વચઃ।।
વનવાસદ કુરિતુ દૃઢવાગિ નિશ્ચયિસિદ્દ અવળુ પુત્રરુ બહુવિધદલ્લિ વિલપિસુત્તિદ્દરૂ અવર માતિનંતॆ માડલિલ્લ.
15022030a દ્રૌપદી ચાન્વયાચ્ચ્વશ્રૂં વિષણ્ણવદના તદા।
15022030c વનવાસાય ગચ્ચંતીં રુદતી ભદ્રયા સહ।।
વનવાસક્કॆ હોગુત્તિરુવ અત્તॆય હિંદॆ વિષણ્ણવદનળાદ દ્રૌપદિયૂ સુભદ્રॆયॊડનॆ રોદિસુત્તા હોગુત્તલે ઇદ્દળુ.
15022031a સા પુત્રાન્રુદતઃ સર્વાન્મુહુર્મુહુરવેક્ષતી।
15022031c જગામૈવ મહાપ્રાજ્ઞા વનાય કૃતનિશ્ચયા।।
રોદિસુત્તિદ્દ તન્ન ऎલ્લ મક્કળન્નૂ પુનઃ પુનઃ નોડુત્તિદ્દરૂ આ મહાપ્રાજ્ઞॆ કુંતિયુ વનવાસદ દૃઢનિશ્ચયવન્નુ માડિદવળાગિ મુંદॆ મુંદॆ સાગુત્તલે ઇદ્દળુ.
15022032a અન્વયુઃ પાંડવાસ્તાં તુ સભૃત્યાંતઃપુરાસ્તદા।
15022032c તતઃ પ્રમૃજ્ય સાશ્રૂણિ પુત્રાન્ વચનમબ્રવીત્।।
પાંડવરાદરો અંતઃપુરદ સ્ત્રીયરુ મત્તુ સેવકરॊંદિગॆ અવળન્નુ હિંબાલિસુત્તલે ઇદ્દરુ. આગ કુંતિયુ કણ્ણીરન્નુ ऒરॆસિકॊળ્ળુત્તા મક્કળિગॆ ઈ માતુગળન્નાડિદળુ.
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે આશ્રમવાસિકે પર્વણિ આશ્રમવાસપર્વણિ કુંતીવનપ્રસ્થાને દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ આશ્રમવાસિકપર્વદલ્લિ આશ્રમવાસપર્વદલ્લિ કુંતીવનપ્રસ્થાન ऎન્નુવ ઇપ્પત્તॆરડને અધ્યાયવુ.