પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આશ્રમવાસિક પર્વ
આશ્રમવાસ પર્વ
અધ્યાય 15
સાર
પૌરજનરલ્લિ ધૃતરાષ્ટ્રન નિવેદનॆ (1-5). પૌરજનર પરવાગિ સાંબનॆંબ બ્રાહ્મણનુ ધૃતરાષ્ટ્રનન્નુ સંતવિસિ માતનાડિદુદુ (6-26).
15015001 વૈશંપાયન ઉવાચ।
15015001a એવમુક્તાસ્તુ તે તેન પૌરજાનપદા જનાઃ।
15015001c વૃદ્ધેન રાજ્ઞા કૌરવ્ય નષ્ટસંજ્ઞા ઇવાભવન્।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “વૃદ્ધ રાજનુ હીગॆ હેળલુ પૌર-ગ્રામીણ જનરુ મૂર્છॆગॊંડવરંતॆ સ્તબ્ધરાદરુ.
15015002a તૂષ્ણીંભૂતાંસ્તતસ્તાંસ્તુ બાષ્પકંઠાન્મહીપતિઃ।
15015002c ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપાલઃ પુનરેવાભ્યભાષત।।
કણ્ણીરિનિંદ ગંટલુ તુંબિ સ્તબ્ધરાગિદ્દ અવરન્નુ કુરિતુ મહીપાલ મહીપતિ ધૃતરાષ્ટ્રને પુનઃ હેળિદનુ:
15015003a વૃદ્ધં માં હતપુત્રં ચ ધર્મપત્ન્યા સહાનયા।
15015003c વિલપંતં બહુવિધં કૃપણં ચૈવ સત્તમાઃ।।
15015004a પિત્રા સ્વયમનુજ્ઞાતં કૃષ્ણદ્વૈપાયનેન વૈ।
15015004c વનવાસાય ધર્મજ્ઞા ધર્મજ્ઞેન નૃપેણ ચ।।
“સજ્જનરે! ધર્મજ્ઞરે! વૃદ્ધનૂ, પુત્રરન્નુ કળॆદુકॊંડિરુવવનૂ, ધર્મપત્નિયॊડનॆ બહુવિધવાગિ રોદિસુત્તિરુવવનૂ, કૃપણનૂ આદ નાનુ વનવાસક્કॆ નન્ન તંદॆ સ્વયં કૃષ્ણદ્વૈપાયનનિંદ મત્તુ ધર્મજ્ઞ નૃપનિંદ અનુમતિયન્નુ પડॆદિદ્દેનॆ.
15015005a સોઽહં પુનઃ પુનર્યાચે શિરસાવનતોઽનઘાઃ।
15015005c ગાંધાર્યા સહિતં તન્માં સમનુજ્ઞાતુમર્હથ।।
અનઘરે! પુનઃ પુનઃ નિમ્મॆદિરુ શિરસા બાગુત્તિદ્દેનॆ. ગાંધારિય સહિત નનગॆ અનુમતિયન્નુ નીડબેકુ!”
15015006a શ્રુત્વા તુ કુરુરાજસ્ય વાક્યાનિ કરુણાનિ તે।
15015006c રુરુદુઃ સર્વતો રાજન્સમેતાઃ કુરુજાંગલાઃ।।
રાજન્! કુરુરાજન ઈ કરુણાજનક માતુગળન્નુ કેળિ કુરુજાંગલદ સર્વરૂ ऒટ્ટિગે રોદિસિદરુ.
15015007a ઉત્તરીયૈઃ કરૈશ્ચાપિ સંચાદ્ય વદનાનિ તે।
15015007c રુરુદુઃ શોકસંતપ્તા મુહૂર્તં પિતૃમાતૃવત્।।
ઉત્તરીયગળિંદ મત્તુ કૈગળિંદ મુખગળન્નુ મુચ્ચિકॊળ્ળુત્તા શોકસંતપ્તરાદ અવરુ તાયિ-તંદॆયરંતॆ ऒંદુ ક્ષણ રોદિસિદરુ.
15015008a હૃદયૈઃ શૂન્યભૂતૈસ્તે ધૃતરાષ્ટ્રપ્રવાસજમ્।
15015008c દુઃખં સંધારયંતઃ સ્મ નષ્ટસંજ્ઞા ઇવાભવન્।।
ધૃતરાષ્ટ્રન વનપ્રવાસદ દુઃખવન્નુ તુંબિકॊંડિદ્દ અવરુ હૃદયશૂન્યરાગિ મૂર્છિતરાગિરુવરો ऎંબંતॆ કાણુત્તિદ્દરુ.
15015009a તે વિનીય તમાયાસં કુરુરાજવિયોગજમ્।
15015009c શનૈઃ શનૈસ્તદાન્યોન્યમબ્રુવન્સ્વમતાન્યુત।।
અનંતર કુરુરાજન વિયોગદિંદુંટાગુવ દુઃખવન્નુ દૂરમાડિકॊંડુ મॆલ્લને અન્યોન્યરલ્લિ તમ્મ તમ્મ અભિપ્રાયગળન્નુ હેળિકॊળ્ળતॊડગિદરુ.
15015010a તતઃ સંધાય તે સર્વે વાક્યાન્યથ સમાસતઃ।
15015010c એકસ્મિન્બ્રાહ્મણે રાજન્નાવેશ્યોચુર્નરાધિપમ્।।
રાજન્! આગ અવરॆલ્લરૂ ऒંદુ નિર્ધારક્કॆ બંદુ અદન્નુ ઓર્વ બ્રાહ્મણન મૂલક નરાધિપનિગॆ તિળિસિદરુ.
15015011a તતઃ સ્વચરણે વૃદ્ધઃ સંમતોઽર્થવિશારદઃ।
15015011c સાંબાખ્યો બહ્વૃચો રાજન્વક્તું સમુપચક્રમે।।
રાજન્! આગ સદાચારનૂ, અર્થવિશારદનૂ, ઋગ્વેદપારંગતનૂ, માનનીયનૂ આદ સાંબ ऎંબ હॆસરિન વૃદ્ધનુ હેળલુ ઉપક્રમિસિદનુ.
15015012a અનુમાન્ય મહારાજં તત્સદઃ સંપ્રભાષ્ય ચ।
15015012c વિપ્રઃ પ્રગલ્ભો મેધાવી સ રાજાનમુવાચ હ।।
મહારાજનન્નુ વિનયદિંદ ગૌરવિસુત્તા સદસ્યરન્નુ સંતોષગॊળિસુત્તા આ મેધાવી વાગ્મિ વિપ્રનુ રાજનિગॆ હેળિદનુ:
15015013a રાજન્વાક્યં જનસ્યાસ્ય મયિ સર્વં સમર્પિતમ્।
15015013c વક્ષ્યામિ તદહં વીર તજ્જુષસ્વ નરાધિપ।।
“રાજન્! વીર! નરાધિપ! ઈ જનરॆલ્લરૂ તમ્મ તમ્મ અભિપ્રાયગળન્નુ નનગॆ તિળિસિરુવરુ. અદન્નુ નાનુ નિનગॆ હેળુત્તિદ્દેનॆ. કેળુ!
15015014a યથા વદસિ રાજેંદ્ર સર્વમેતત્તથા વિભો।
15015014c નાત્ર મિથ્યા વચઃ કિં ચિત્સુહૃત્ત્વં નઃ પરસ્પરમ્।।
રાજેંદ્ર! વિભો! નીનુ હેળિદુદॆલ્લવૂ સરિયાગિયે ઇદॆ. પરસ્પરરલ્લિ સૌહાર્દતॆયિદॆ ऎન્નુવુદરલ્લિ સ્વલ્પવૂ સુળ્ળિલ્લ!
15015015a ન જાત્વસ્ય તુ વંશસ્ય રાજ્ઞાં કશ્ચિત્કદા ચન।
15015015c રાજાસીદ્યઃ પ્રજાપાલઃ પ્રજાનામપ્રિયો ભવેત્।।
ઈ રાજર વંશદલ્લિ ऎંદૂ પ્રજॆગળિગॆ અપ્રિયનાદ પ્રજાપાલક રાજનુ ઇરલિલ્લ!
15015016a પિતૃવદ્ભ્રાતૃવચ્ચૈવ ભવંતઃ પાલયંતિ નઃ।
15015016c ન ચ દુર્યોધનઃ કિં ચિદયુક્તં કૃતવાન્નૃપ।।
નીવુગળુ નમ્મન્નુ તંદॆયંતॆ મત્તુ સહોદરરંતॆ પાલિસુત્તિદ્દીરિ. નૃપ! દુર્યોધનનુ કૂડ એનॊંદૂ અયુક્ત કાર્યવન્નુ માડિલ્લ.
15015017a યથા બ્રવીતિ ધર્મજ્ઞો મુનિઃ સત્યવતીસુતઃ।
15015017c તથા કુરુ મહારાજ સ હિ નઃ પરમો ગુરુઃ।।
મહારાજ! ધર્મજ્ઞ મુનિ સત્યવતીસુતનુ હેગॆ હેળુત્તાનો હાગॆયે માડુ! અવને નમગॆ પરમ ગુરુવુ!
15015018a ત્યક્તા વયં તુ ભવતા દુઃખશોકપરાયણાઃ।
15015018c ભવિષ્યામશ્ચિરં રાજન્ભવદ્ગુણશતૈર્હૃતાઃ।।
રાજન્! નિન્નિંદ ત્યક્તરાદ નાવુ બહુકાલદવરॆગॆ દુઃખશોકપરાયણરાગિ નિન્ન નૂરારુ ગુણગળન્નુ સ્મરિસિકॊળ્ળુત્તિરુત્તેવॆ.
15015019a યથા શંતનુના ગુપ્તા રાજ્ઞા ચિત્રાંગદેન ચ।
15015019c ભીષ્મવીર્યોપગૂઢેન પિત્રા ચ તવ પાર્થિવ।।
15015020a ભવદ્બુદ્ધિયુજા ચૈવ પાંડુના પૃથિવીક્ષિતા।
15015020c તથા દુર્યોધનેનાપિ રાજ્ઞા સુપરિપાલિતાઃ।।
પાર્થિવ! રાજા શંતનુવુ હેગॆ નમ્મન્નુ રક્ષિસિદનો, ભીષ્મન વીર્યદિંદ રક્ષિતનાદ ચિત્રાંગદનુ નમ્મન્નુ હેગॆ રક્ષિસિદનો મત્તુ નિન્ન મેલ્વિચારણॆયલ્લિ પાંડુવુ નમ્મન્નુ હેગॆ સંરક્ષિસિદનો હાગॆ રાજા દુર્યોધનનૂ કૂડ નમ્મન્નુ ચॆન્નાગિ પરિપાલિસુત્તિદ્દનુ.
15015021a ન સ્વલ્પમપિ પુત્રસ્તે વ્યલીકં કૃતવાન્નૃપ।
15015021c પિતરીવ સુવિશ્વસ્તાસ્તસ્મિન્નપિ નરાધિપે।
15015021e વયમાસ્મ યથા સમ્યગ્ભવતો વિદિતં તથા।।
નૃપ! નિન્ન મગનુ નમ્મ વિષયદલ્લિ સ્વલ્પવૂ અન્યાયવન્નુ માડલિલ્લ. નાવૂ કૂડ તંદॆયંતॆ આ નરાધિપનલ્લિ વિશ્વાસવન્નિટ્ટિદ્દॆવુ. અવન રાજ્યભારદલ્લિ નાવॆલ્લરૂ સુખવાગિયે ઇદ્દॆવુ. ઇવॆલ્લવૂ નિનગॆ તિળિદે ઇદॆ.
15015022a તથા વર્ષસહસ્રાય કુંતીપુત્રેણ ધીમતા।
15015022c પાલ્યમાના ધૃતિમતા સુખં વિંદામહે નૃપ।।
નૃપ! હાગॆયે ધીમંત ધૃતિમત કુંતીપુત્રન આળ્વિકॆયલ્લિ સાવિર વર્ષગળ કાલ સુખવાગિરબેકॆંદુ બયસિદ્દેવॆ.
15015023a રાજર્ષીણાં પુરાણાનાં ભવતાં વંશધારિણામ્।
15015023c કુરુસંવરણાદીનાં ભરતસ્ય ચ ધીમતઃ।।
15015024a વૃત્તં સમનુયાત્યેષ ધર્માત્મા ભૂરિદક્ષિણઃ।
15015024c નાત્ર વાચ્યં મહારાજ સુસૂક્ષ્મમપિ વિદ્યતે।।
મહારાજ! ઈ ધર્માત્મા ભૂરિદક્ષિણ યુધિષ્ઠિરનુ નિન્ન પુરાણ વંશધારિગળાદ રાજર્ષિ કુરુ, સંવરણ મત્તુ ધીમંત ભરત મॊદલાદવર આચારગળન્નુ અનુસરિસુત્તિદ્દાનॆ. અવનલ્લિ નાવુ હેળબહુદાદ સૂક્ષ્મ દોષવૂ ઇલ્લ.
15015025a ઉષિતાઃ સ્મ સુખં નિત્યં ભવતા પરિપાલિતાઃ।
15015025c સુસૂક્ષ્મં ચ વ્યલીકં તે સપુત્રસ્ય ન વિદ્યતે।।
નીનુ આળુત્તિરુવાગ કૂડ નાવુ નિત્યવૂ સુખવાગિયે ઇદ્દॆવુ. નિન્ન પુત્રનલ્લિ કૂડ સૂક્ષ્મવાદ અન્યાયવેનન્નૂ નાવુ તિળિદિલ્લ.
15015026a યત્તુ જ્ઞાતિવિમર્દેઽસ્મિન્નાત્થ દુર્યોધનં પ્રતિ।
15015026c ભવંતમનુનેષ્યામિ તત્રાપિ કુરુનંદન।।
કુરુનંદન! જ્ઞાતિવધॆય વિષયદલ્લિ દુર્યોધનન કુરિતુ નીનુ એનુ હેળિદॆયો અદક્કૂ સમાધાનકરવાદ કॆલવુ માતુગળન્નુ હેળુત્તેનॆ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે આશ્રમવાસિકે પર્વણિ આશ્રમવાસપર્વણિ પ્રકૃતિસાંત્વને પંચદશોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ આશ્રમવાસિકપર્વદલ્લિ આશ્રમવાસપર્વદલ્લિ પ્રકૃતિસાંત્વન ऎન્નુવ હદિનૈદને અધ્યાયવુ.