ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఆశ్రమవాసిక పర్వ
ఆశ్రమవాస పర్వ
అధ్యాయ 12
సార
యుధిష్ఠిరనిగె ధృతరాష్ట్రన ఉపదేశ (1-23).
15012001 ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
15012001a సంధివిగ్రహమప్యత్ర పశ్యేథా రాజసత్తమ।
15012001c ద్వియోనిం త్రివిధోపాయం బహుకల్పం యుధిష్ఠిర।।
ధృతరాష్ట్రను హేళిదను: “రాజసత్తమ! యుధిష్ఠిర! సంధి మత్తు యుద్ధగళ విషయగళల్లి ఎరడు కారణగళన్నూ, మూరు విధద ఉపాయగళన్నూ, అనేక ప్రకారగళన్నూ తిళిదుకొండిరబేకు.
15012002a రాజేంద్ర పర్యుపాసీథాశ్చిత్త్వా ద్వైవిధ్యమాత్మనః।
15012002c తుష్టపుష్టబలః శత్రురాత్మవానితి చ స్మరేత్।।
రాజేంద్ర! నిన్నదే బలాబలగళన్ను తిళిదుకొండు శత్రువు నినగింతలూ బలిష్టనాగిద్దరె గౌరవిసబేకు. తుష్టపుష్ట సేనెయుళ్ళవను బలశాలి ఎన్నువుదన్ను నెనపినల్లిట్టుకొండిరబేకు.
15012003a పర్యుపాసనకాలే తు విపరీతం విధీయతే।
15012003c ఆమర్దకాలే రాజేంద్ర వ్యపసర్పస్తతో వరః।।
రాజేంద్ర! సంధియ కాలదల్లి విపరీత నియమగళన్ను విధిసుత్తారె. అనివార్యవాగి బలిష్టనొడనె యుద్ధమాడబేకాగి బందాగ పలాయనమాడువుదే సూక్తవాగుత్తదె.
15012004a వ్యసనం భేదనం చైవ శత్రూణాం కారయేత్తతః।
15012004c కర్శనం భీషణం చైవ యుద్ధే చాపి బహుక్షయమ్।।
ఆగ శత్రుగళిగె వ్యసనగళన్నుంటుమాడబేకు మత్తు అవరల్లి బిరుకన్నుంటుమాడబేకు. కర్శన, భీషణ మత్తు బహువినాశీ యుద్ధ – ఇవుగళన్నూ బళసబేకు.
15012005a ప్రయాస్యమానో నృపతిస్త్రివిధం పరిచింతయేత్।
15012005c ఆత్మనశ్చైవ శత్రోశ్చ శక్తిం శాస్త్రవిశారదః।।
శాస్త్రవిశారద నృపతియు యుద్ధక్కె హొరడువ మొదలు తన్న మత్తు శత్రువిన మూరు శక్తిగళ కురితు యోచిసబేకు.
15012006a ఉత్సాహప్రభుశక్తిభ్యాం మంత్రశక్త్యా చ భారత।
15012006c ఉపపన్నో నరో యాయాద్విపరీతమతోఽన్యథా।।
భారత! ఉత్సాహశక్తి, ప్రభుశక్తి మత్తు మంత్రశక్తి ఇవుగళింద సంపన్ననాద రాజను శత్రువిన మేలె ఆక్రమణిసబహుదు. ఈ మూరూ శక్తిగళు ఇల్లదిద్దరె ఆక్రమిసలు హోగబారదు.
15012007a ఆదదీత బలం రాజా మౌలం మిత్రబలం తథా।
15012007c అటవీబలం భృతం చైవ తథా శ్రేణీబలం చ యత్।।
విజయవన్ను అపేక్షిసువ రాజను సైన్యబల, ధనబల, మిత్రబల, అరణ్యద బల, సేవకర బల మత్తు శిల్పిగళ బల ఇవుగళన్ను సంగ్రహిసబేకు.
15012008a తత్ర మిత్రబలం రాజన్మౌలేన న విశిష్యతే।
15012008c శ్రేణీబలం భృతం చైవ తుల్య ఏవేతి మే మతిః।।
రాజన్! ఇవుగళల్లి మిత్రబల మత్తు ధనబలగళు విశిష్టవాదవుగళు. శిల్పిబల మత్తు వేతనవన్ను కొట్టు ఇట్టుకొండిరువ సేనెగళు సమాన ఎందు నన్న అభిప్రాయ.
15012009a తథా చారబలం చైవ పరస్పరసమం నృప।
15012009c విజ్ఞేయం బలకాలేషు రాజ్ఞా కాల ఉపస్థితే।।
నృప! చారబల మత్తు భృత్యబలగళు పరస్పర సమనాగియే ఇరుత్తవె. అనేక వర్షగళిగొమ్మె యుద్ధకాలవు సన్నిహితవాగువుదరింద రాజను ఈ ఎల్ల విషయగళన్నూ తిళిదుకొండిరబేకు.
15012010a ఆపదశ్చాపి బోద్ధవ్యా బహురూపా నరాధిప।
15012010c భవంతి రాజ్ఞాం కౌరవ్య యాస్తాః పృథగతః శృణు।।
నరాధిప! కౌరవ్య! బహురూపీ ఆపత్తుగళన్ను తిళిదుకొండిరబేకు. అవుగళన్ను ప్రత్యేక ప్రత్యేకవాగి హేళువెను కేళు.
15012011a వికల్పా బహవో రాజన్నాపదాం పాండునందన।
15012011c సామాదిభిరుపన్యస్య శమయేత్తాన్నృపః సదా।।
రాజన్! పాండునందన! ఆపత్తిన వికల్పగళు బహళ. నృపను సామ-దానాది ఉపాయగళింద అవుగళన్ను సదా ఉపశమనగొళిసుత్తిరబేకు.
15012012a యాత్రాం యాయాద్బలైర్యుక్తో రాజా షడ్భిః పరంతప।
15012012c సంయుక్తో దేశకాలాభ్యాం బలైరాత్మగుణైస్తథా।।
పరంతప! దేశ-కాలగళ అనుకూలతెగళన్ను వివేచిసి ఆరు రాజబలగళింద కూడిరువ, ఆత్మగుణగళ బలదిందలూ ఇరువ రాజను విజయయాత్రెయన్ను కైగొళ్ళబహుదు.
15012013a తుష్టపుష్టబలో యాయాద్రాజా వృద్ధ్యుదయే రతః।
15012013c ఆహూతశ్చాప్యథో యాయాదనృతావపి పార్థివః।।
హృష్ట-పుష్ట సేనెయన్ను పడెదిరువ రాజను దుర్బలనాగిరదిద్దరె యుద్ధక్కె యోగ్యవల్లద ఋతువినల్లియూ శత్రువినొడనె యుద్ధమాడబల్లను.
15012014a స్థూణాశ్మానం వాజిరథప్రధానాం ధ్వజద్రుమైః సంవృతకూలరోధసమ్।
15012014c పదాతినాగైర్బహుకర్దమాం నదీం సపత్ననాశే నృపతిః ప్రయాయాత్।।
రాజనాదవను శత్రువిన వినాశక్కాగి బత్తళికెగళే బండెగళంతిరువ, కుదురె-రథగళే ప్రవాహరూపదల్లిరువ, ధ్వజగళెంబ వృక్షగళింద కూడిద తీరప్రదేశవాద, పదాతి-గజసేనెగళే కెసరిన రూపదల్లిరువ నదియన్ను హరియ బిడబేకు.
15012015a అథోపపత్త్యా శకటం పద్మం వజ్రం చ భారత।
15012015c ఉశనా వేద యచ్చాస్త్రం తత్రైతద్విహితం విభో।।
భారత! విభో! ఆగ యుక్తియన్నుపయోగిసి సేనెయన్ను శకట, పద్మ అథవా వజ్ర వ్యూహగళల్లి రచిసబేకు. శుక్రన వేద శాస్త్రదల్లి ఇదర కురితు హేళల్పట్టిదె.
15012016a సాదయిత్వా పరబలం కృత్వా చ బలహర్షణమ్।
15012016c స్వభూమౌ యోజయేద్యుద్ధం పరభూమౌ తథైవ చ।।
గుప్తచారర మూలక శత్రుసైన్యద బలాబలగళన్ను తిళిదుకొండు, తన్న సైన్యద బలవన్నూ పరీక్షిసికొండు, తన్న భూమియల్లాగలీ శత్రువిన భూమియల్లాగలీ యుద్ధవన్ను ఆరంభిసబేకు. రాజను పారితోషకగళ మూలక సైనికరన్ను సంతుష్టిగొళిసబేకు. సైన్యక్కె బలిష్ఠరాదవరన్ను సేరిసికొళ్ళబేకు.
15012017a లబ్ధం ప్రశమయేద్రాజా నిక్షిపేద్ధనినో నరాన్।
15012017c జ్ఞాత్వా స్వవిషయం తం చ సామాదిభిరుపక్రమేత్।।
తన్న బలాబలగళన్ను చెన్నాగి తిళిదుకొండ నంతర శత్రువినొడనె సామ-దానాది ఉపాయగళింద సంధియన్నాదరూ మాడికొళ్ళబహుదు అథవా యుద్ధవన్నాదరూ మాడబహుదు.
15012018a సర్వథైవ మహారాజ శరీరం ధారయేదిహ।
15012018c ప్రేత్యేహ చైవ కర్తవ్యమాత్మనిఃశ్రేయసం పరమ్।।
మహారాజ! సర్వథా ఈ శరీరవన్ను రక్షిసికొళ్ళబేకు. ఈ శరీరద మూలకవే ఇహలోక పరలోకగళెరడరల్లియూ తనగె శ్రేయస్సన్ను సాధిసికొళ్ళువుదు రాజన కర్తవ్యవాగిరుత్తదె.
15012019a ఏవం కుర్వన్శుభా వాచో లోకేఽస్మిన్శృణుతే నృపః।
15012019c ప్రేత్య స్వర్గం తథాప్నోతి ప్రజా ధర్మేణ పాలయన్।।
నృప! ఈ శుభ మాతుగళంతె ఈ లోకదల్లి యారు ప్రజెగళన్ను ధర్మదింద పాలిసుత్తారో అవరు మరణానంతర స్వర్గవన్ను పడెయుత్తారె.
15012020a ఏవం త్వయా కురుశ్రేష్ఠ వర్తితవ్యం ప్రజాహితమ్।
15012020c ఉభయోర్లోకయోస్తాత ప్రాప్తయే నిత్యమేవ చ।।
కురుశ్రేష్ఠ! మగూ! ఇహ-పరగళల్లియూ సుఖవన్ను హొందలు నీను హీగె నిత్యవూ ప్రజాహితదల్లియే వర్తిసబేకు.
15012021a భీష్మేణ పూర్వముక్తోఽసి కృష్ణేన విదురేణ చ।
15012021c మయాప్యవశ్యం వక్తవ్యం ప్రీత్యా తే నృపసత్తమ।।
నృపసత్తమ! భీష్మ, కృష్ణ మత్తు విదురరు నినగె ఈ మొదలే హేళిద్దారె. నిన్న మేలిన ప్రీతియింద నానూ కెలవు విషయగళన్ను హేళువుదు అవశ్యవెందు భావిసి హేళిద్దేనె.
15012022a ఏతత్సర్వం యథాన్యాయం కుర్వీథా భూరిదక్షిణ।
15012022c ప్రియస్తథా ప్రజానాం త్వం స్వర్గే సుఖమవాప్స్యసి।।
భూరిదక్షిణ! ఇవెల్లవన్నూ యథాన్యాయవాగి మాడు. ఇదరింద నీను ప్రజెగళిగూ ప్రియనాగువె మత్తు స్వర్గద సుఖవన్నూ పడెయువె.
15012023a అశ్వమేధసహస్రేణ యో యజేత్పృథివీపతిః।
15012023c పాలయేద్వాపి ధర్మేణ ప్రజాస్తుల్యం ఫలం లభేత్।।
సావిర అశ్వమేధవన్ను మాడువ రాజనిగె లభిసువ ఫలవూ ధర్మదింద ప్రజెగళన్ను రక్షిసువవనిగె లభిసువ ఫలవూ ఒందే ఆగిరుత్తదె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే ఆశ్రమవాసికే పర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ధృతరాష్ట్రోపదేశే ద్వాదశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి ఆశ్రమవాసికపర్వదల్లి ఆశ్రమవాసపర్వదల్లి ధృతరాష్ట్రోపదేశ ఎన్నువ హన్నెరడనే అధ్యాయవు.