પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
આશ્રમવાસિક પર્વ
આશ્રમવાસ પર્વ
અધ્યાય 6
સાર
દુઃખિતનાદ યુધિષ્ઠિરનુ ધૃતરાષ્ટ્રનિગॆ સર્વવન્નૂ સમર્પિસિ તાને વનક્કॆ હોગુવનॆંદુ હેળિદુદુ (1-15). મૂર્છિતનાદ ધૃતરાષ્ટ્રનન્નુ યુધિષ્ઠિરનુ મૈસવરિ ऎચ્ચરિસિદુદુ (16-28).
15006001 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
15006001a ન માં પ્રીણયતે રાજ્યં ત્વય્યેવં દુઃખિતે નૃપ।
15006001c ધિગ્મામસ્તુ સુદુર્બુદ્ધિં રાજ્યસક્તં પ્રમાદિનમ્।।
યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “નૃપ! નીનુ હીગॆ દુઃખદિંદિરુવાગ નનગॆ ઈ રાજ્યદલ્લિ યાવ સંતોષવૂ ઇલ્લ. અત્યંત દુર્બુદ્ધિયાદ, રાજ્યાસક્તિયિંદ પ્રમત્તનાગિરુવ નનગॆ ધિક્કાર!
15006002a યોઽહં ભવંતં દુઃખાર્તમુપવાસકૃશં નૃપ।
15006002c યતાહારં ક્ષિતિશયં નાવિંદં ભ્રાતૃભિઃ સહ।।
નૃપ! નીનુ દુઃખાર્તનાગિરુવુદાગલી, ઉપવાસદિંદ કૃશનાગિરુવુદાગલી, અલ્પાહારવન્નુ સેવિસિ નॆલદ મેલॆ મલગિકॊળ્ળુત્તિરુવુદાગલી સહોદરરॊંદિગॆ નનગॆ તિળિદે ઇરલિલ્લ!
15006003a અહોઽસ્મિ વંચિતો મૂઢો ભવતા ગૂઢબુદ્ધિના।
15006003c વિશ્વાસયિત્વા પૂર્વં માં યદિદં દુઃખમશ્નુથાઃ।।
ગૂઢબુદ્ધિય નિન્નિંદ મૂઢનાદ નાનુ વંચિતનાગિદ્દેનॆ. મॊદલુ નન્નલ્લિ વિશ્વાસવન્નુ હુટ્ટિસિ ઇંદુ નનગॆ ઈ દુઃખવન્નુ નીડિદ્દીયॆ!
15006004a કિં મે રાજ્યેન ભોગૈર્વા કિં યજ્ઞૈઃ કિં સુખેન વા।
15006004c યસ્ય મે ત્વં મહીપાલ દુઃખાન્યેતાન્યવાપ્તવાન્।।
મહીપાલ! નીને ઈ રીતિય દુઃખવન્નુ અનુભવિસુત્તિરુવાગ નનગॆ ઈ રાજ્યભોગદિંદ અથવા યજ્ઞગળિંદ યાવ સુખવિદॆ?
15006005a પીડિતં ચાપિ જાનામિ રાજ્યમાત્માનમેવ ચ।
15006005c અનેન વચસા તુભ્યં દુઃખિતસ્ય જનેશ્વર।।
જનેશ્વર! દુઃખિતનાગિરુવ નિન્ન ઈ માતિનિંદ નન્ન રાજ્યવે પીડિતવાગિદॆયॆંદુ ભાવિસુત્તેનॆ.
15006006a ભવાન્પિતા ભવાન્માતા ભવાન્નઃ પરમો ગુરુઃ।
15006006c ભવતા વિપ્રહીણા હિ ક્વ નુ તિષ્ઠામહે વયમ્।।
નીને નન્ન પિત. નીને નમ્મ માતॆ મત્તુ પરમ ગુરુ. નિન્નન્નુ અગલિદ નાવુ ऎલ્લિ તાને નિલ્લોણ?
15006007a ઔરસો ભવતઃ પુત્રો યુયુત્સુર્નૃપસત્તમ।
15006007c અસ્તુ રાજા મહારાજ યં ચાન્યં મન્યતે ભવાન્।।
નૃપસત્તમ! મહારાજ! નિન્ન ઔરસ પુત્ર યુયુત્સુવાગલી અથવા નીનુ અભિપ્રાયપટ્ટ બેરॆ યારાદરૂ રાજનાગલિ!
15006008a અહં વનં ગમિષ્યામિ ભવાન્રાજ્યં પ્રશાસ્ત્વિદમ્।
15006008c ન મામયશસા દગ્ધં ભૂયસ્ત્વં દગ્ધુમર્હસિ।।
નાનુ વનક્કॆ હોગુત્તેનॆ. ઈ રાજ્યવન્નુ નીને આળુ. અયશસ્સિનિંદ સુટ્ટુહોગિરુવ નન્નન્નુ ઇન્નૂ સુડુવુદુ સરિયલ્લ!
15006009a નાહં રાજા ભવાન્રાજા ભવતા પરવાનહમ્।
15006009c કથં ગુરું ત્વાં ધર્મજ્ઞમનુજ્ઞાતુમિહોત્સહે।।
નાનુ રાજનલ્લ! નીને રાજ! નાનુ નિન્ન આજ્ઞાધારકનાગિદ્દેનॆ. ધર્મજ્ઞનૂ ગુરુવૂ આદ નિનગॆ કાડિગॆ હોગલુ નાનુ હેગॆ તાને અનુમતિનીડલિ?
15006010a ન મન્યુર્હૃદિ નઃ કશ્ચિદ્દુર્યોધનકૃતેઽનઘ।
15006010c ભવિતવ્યં તથા તદ્ધિ વયં તે ચૈવ મોહિતાઃ।।
અનઘ! દુર્યોધનન કૃત્યગળિંદાગિ નમ્મ હૃદયદલ્લિ સ્વલ્પવૂ કોપવિલ્લ. અદુ આગાબેકાદ્દિતુ ऎંદુ તિળિદુકॊંડિદ્દેવॆ. આગ નાવૂ કૂડ મોહિતરાગિદ્દॆવુ.
15006011a વયં હિ પુત્રા ભવતો યથા દુર્યોધનાદયઃ।
15006011c ગાંધારી ચૈવ કુંતી ચ નિર્વિશેષે મતે મમ।।
દુર્યોધનાદિગળુ હેગો હાગॆ નાવૂ કૂડ નિન્ન પુત્રરે આગિદ્દેવॆ. ગાંધારી મત્તુ કુંતિયરલ્લિ યાવ વ્યત્યાસવૂ ઇલ્લવॆંદુ નનગન્નિસુત્તિદॆ.
15006012a સ માં ત્વં યદિ રાજેંદ્ર પરિત્યજ્ય ગમિષ્યસિ।
15006012c પૃષ્ઠતસ્ત્વાનુયાસ્યામિ સત્યેનાત્માનમાલભે।।
રાજેંદ્ર! ऒંદુ વેળॆ નીનુ નન્નન્નુ પરિત્યજિસિ હોદરॆ નાનૂ કૂડ નિન્ન હિંદॆયે બરુવॆનુ. નન્નન્નુ મુટ્ટિકॊંડુ ઈ સત્યવન્નાડુત્તિદ્દેનॆ!
15006013a ઇયં હિ વસુસંપૂર્ણા મહી સાગરમેખલા।
15006013c ભવતા વિપ્રહીણસ્ય ન મે પ્રીતિકરી ભવેત્।।
નિન્નન્નુ અગલિદ નનગॆ સાગરવન્ને મેખલॆયન્નાગિ હॊંદિરુવ ઈ સંપદ્ભરિત ભૂમિયૂ નનગॆ પ્રીતિયન્નુંટુમાડલારદુ!
15006014a ભવદીયમિદં સર્વં શિરસા ત્વાં પ્રસાદયે।
15006014c ત્વદધીનાઃ સ્મ રાજેંદ્ર વ્યેતુ તે માનસો જ્વરઃ।।
રાજેંદ્ર! શિરસા નિનગॆ વંદિસિ હેળુત્તિદ્દેનॆ. ઈ ऎલ્લવૂ નિન્નદે. નાવॆલ્લરૂ નિન્ન અધીનરાગિદ્દેવॆ. નિન્ન માનસિક જ્વરવુ દૂરવાગલિ!
15006015a ભવિતવ્યમનુપ્રાપ્તં મન્યે ત્વાં તજ્જનાધિપ।
15006015c દિષ્ટ્યા શુશ્રૂષમાણસ્ત્વાં મોક્ષ્યામિ મનસો જ્વરમ્।।
જનાધિપ! નીનુ પડॆયબેકાગિરુવુદન્નુ પડॆદિરુવॆયॆંદુ નાનુ ભાવિસુત્તેનॆ. અદૃષ્ટદિંદ પુનઃ નિન્ન શુશ્રૂષॆયન્નુ માડુવ અવકાશવુ સિક્કિદરॆ નિન્ન ઈ માનસિક જ્વરવન્નુ હોગલાડિસુત્તેનॆ!”
15006016 ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ।
15006016a તાપસ્યે મે મનસ્તાત વર્તતે કુરુનંદન।
15006016c ઉચિતં હિ કુલેઽસ્માકમરણ્યગમનં પ્રભો।।
ધૃતરાષ્ટ્રનુ હેળિદનુ: “કુરુનંદન! પ્રભો! મગૂ! નન્ન મનસ્સુ તપસ્સિનલ્લિયે મગ્નવાગિદॆ. નાવુ અરણ્યક્કॆ હોગુવુદુ ઈ કુલદ સંપ્રદાયવૂ મત્તુ ઉચિતવૂ આગિદॆ.
15006017a ચિરમસ્મ્યુષિતઃ પુત્ર ચિરં શુશ્રૂષિતસ્ત્વયા।
15006017c વૃદ્ધં મામભ્યનુજ્ઞાતું ત્વમર્હસિ જનાધિપ।।
પુત્ર! જનાધિપ! બહળ કાલદિંદ ઇલ્લિયે વાસવાગિદ્દેવॆ. બહળ કાલદિંદ નીનુ નમ્મ શુશ્રૂષॆયન્નૂ માડિદ્દીયॆ. વૃદ્ધનાદ નનગॆ નીનુ અપ્પણॆયન્નુ નીડબેકુ!””
15006018 વૈશંપાયન ઉવાચ।
15006018a ઇત્યુક્ત્વા ધર્મરાજાનં વેપમાનઃ કૃતાંજલિમ્।
15006018c ઉવાચ વચનં રાજા ધૃતરાષ્ટ્રોઽંબિકાસુતઃ।।
15006019a સંજયં ચ મહામાત્રં કૃપં ચાપિ મહારથમ્।
15006019c અનુનેતુમિહેચ્ચામિ ભવદ્ભિઃ પૃથિવીપતિમ્।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “કૈમુગિદુ નડુગુત્તિદ્દ ધર્મરાજનિગॆ હીગॆ હેળિ અંબિકાસુત રાજનુ મહામાત્ર સંજય મત્તુ મહારથ કૃપનિગॆ ઈ માતન્નાડિદનુ: “નીવાદરૂ ઈ પૃથિવીપતિયન્નુ સમાધાનગॊળિસિરॆંદુ ઇચ્છિસુત્તેનॆ.
15006020a ગ્લાયતે મે મનો હીદં મુખં ચ પરિશુષ્યતિ।
15006020c વયસા ચ પ્રકૃષ્ટેન વાગ્વ્યાયામેન ચૈવ હિ।।
નન્ન વૃદ્ધાપ્યદ કારણદિંદલૂ માતનાડિદ આયાસદિંદલૂ નન્ન મનસ્સુ દુર્બલવાગુત્તિદॆ. બાયિયુ ऒણગિહોગુત્તિદॆ.”
15006021a ઇત્યુક્ત્વા સ તુ ધર્માત્મા વૃદ્ધો રાજા કુરૂદ્વહઃ।
15006021c ગાંધારીં શિશ્રિયે ધીમાન્સહસૈવ ગતાસુવત્।।
હીગॆ હેળિ ધર્માત્મ વૃદ્ધ રાજા ધીમાન્ કુરૂદ્વહનુ ऒમ્મॆલે પ્રાણબિટ્ટવનંતॆ ગાંધારિયન્નॊરગિ કુળિતુકॊંડનુ.
15006022a તં તુ દૃષ્ટ્વા તથાસીનં નિશ્ચેષ્ટં કુરુપાર્થિવમ્।
15006022c આર્તિં રાજા યયૌ તૂર્ણં કૌંતેયઃ પરવીરહા।।
હાગॆ નિશ્ચેષ્ટનાગિ કુળિતુકॊંડ કુરુપાર્થિવનન્નુ નોડિ પરવીરહ કૌંતેયનિગॆ અતીવ સંકટવુંટાયિતુ.
15006023 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
15006023a યસ્ય નાગસહસ્રેણ દશસંખ્યેન વૈ બલમ્।
15006023c સોઽયં નારીમુપાશ્રિત્ય શેતે રાજા ગતાસુવત્।।
યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “ऒંદુ લક્ષ આનॆગળ બલવિરુવ ઈ રાજનુ નારિયોર્વળન્નુ આશ્રયિસિ મરણહॊંદિદવનંતॆ કુળિતુકॊંડિદ્દાનલ્લ!
15006024a આયસી પ્રતિમા યેન ભીમસેનસ્ય વૈ પુરા।
15006024c ચૂર્ણીકૃતા બલવતા સ બલાર્થી શ્રિતઃ સ્ત્રિયમ્।।
હિંદॆ ભીમસેનન ઉક્કિન પ્રતિમॆયન્નુ તન્ન બલદિંદ ચૂરુ ચૂરુમાડિદ્દ ઇવને ઇંદુ બલાર્થિયાગિ સ્ત્રીયન્નુ આશ્રયિસિદ્દાનલ્લા!
15006025a ધિગસ્તુ મામધર્મજ્ઞં ધિગ્બુદ્ધિં ધિક્ચ મે શ્રુતમ્।
15006025c યત્કૃતે પૃથિવીપાલઃ શેતેઽયમતથોચિતઃ।।
ઇંતહ અવસ્થॆગॆ યોગ્યનલ્લદ પૃથિવીપાલનુ ઈ રીતિ મલગિરુવંતॆ માડિરુવ અધર્મજ્ઞનાદ નનગॆ ધિક્કાર! નન્ન બુદ્ધિગॆ ધિક્કાર! નન્ન શાસ્ત્રજ્ઞાનક્કॆ ધિક્કાર!
15006026a અહમપ્યુપવત્સ્યામિ યથૈવાયં ગુરુર્મમ।
15006026c યદિ રાજા ન ભુંક્તેઽયં ગાંધારી ચ યશસ્વિની।।
ગુરુવાદ ઈ રાજનૂ મત્તુ યશસ્વિની ગાંધારિયૂ આહારવન્નુ સેવિસદે ઇદ્દરॆ નાનૂ કૂડ અવરંતॆયે ઉપવાસદિંદિરુત્તેનॆ!””
15006027 વૈશંપાયન ઉવાચ।
15006027a તતોઽસ્ય પાણિના રાજા જલશીતેન પાંડવઃ।
15006027c ઉરો મુખં ચ શનકૈઃ પર્યમાર્જત ધર્મવિત્।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “આગ ધર્મવિદુ પાંડવ રાજનુ તણ્ણીરિનિંદ તન્ન કૈયન્નુ ऒદ્દॆમાડિકॊંડુ મॆલ્લને ધૃતરાષ્ટ્રન ऎદॆયન્નૂ મુખવન્નૂ સવરિદનુ.
15006028a તેન રત્નૌષધિમતા પુણ્યેન ચ સુગંધિના।
15006028c પાણિસ્પર્શેન રાજ્ઞસ્તુ રાજા સંજ્ઞામવાપ હ।।
રત્નૌષધિગળિંદ સંપન્નન્નાગિદ્દ રાજા યુધિષ્ઠિરનુ પવિત્ર સુગંધયુક્ત કૈયિંદ મુટ્ટિદॊડનॆયે રાજ ધૃતરાષ્ટ્રનુ ऎચ્ચરગॊંડનુ.
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે આશ્રમવાસિકે પર્વણિ આશ્રમવાસપર્વણિ ધૃતરાષ્ટ્રનિર્વેદે ષષ્ટોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ આશ્રમવાસિકપર્વદલ્લિ આશ્રમવાસપર્વદલ્લિ ધૃતરાષ્ટ્રનિર્વેદ ऎન્નુવ આરને અધ્યાયવુ.