pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
aśvamēdhika parva
aśvamēdhika parva
adhyāya 80
sāra
mūrcheyiṁda eccetta babhruvāhananu śōkisuttā āmaraṇāṁta upavāsavannu kaigoṁḍidudu (1-22).
14080001 vaiśaṁpāyana uvāca
14080001a tathā vilapyōparatā bhartuḥ pādau pragr̥hya sā।
14080001c upaviṣṭābhavaddēvī sōccvāsaṁ putramīkṣatī।।
vaiśaṁpāyananu hēḷidanu: “hāge patiya pādagaḷeraḍannū hiḍidu vilapisutta kuḷitidda dēvī citrāṁgadeyu maganu usirāḍuttiruvudannu gamanisidaḷu.
14080002a tataḥ saṁjñāṁ punarlabdhvā sa rājā babhruvāhanaḥ।
14080002c mātaraṁ tāmathālōkya raṇabhūmāvathābravīt।।
anaṁtara saṁjñegaḷannu punaḥ paḍeda rājā babhruvāhananu raṇabhūmiyalli tanna tāyiyannu nōḍi ī mātugaḷannāḍidanu:
14080003a itō duḥkhataraṁ kiṁ nu yanmē mātā sukhaidhitā।
14080003c bhūmau nipatitaṁ vīramanuśētē mr̥taṁ patim।।
“ayyō! sukhavannē tiḷidiruva nanna ī tāyiyu mr̥tanāda vīra patiyoḍane bhūmiya mēle biddu malagiddāḷallā! idakkiṁtalū heccina duḥkhavu yāvudide?
14080004a nihaṁtāraṁ raṇē'rīṇāṁ sarvaśastrabhr̥tāṁ varam।
14080004c mayā vinihataṁ saṁkhyē prēkṣatē durmaraṁ bata।।
raṇadalli arigaḷannu saṁharisuva, sarvaśastrabhr̥taralliyū śrēṣṭhanāgiddavanu nanniṁda yuddhadalli hatanāgi durmaraṇa hoṁdiruvudannu ivaḷu nōḍuttiruvaḷalla!
14080005a ahō'syā hr̥dayaṁ dēvyā dr̥ḍhaṁ yanna vidīryatē।
14080005c vyūḍhōraskaṁ mahābāhuṁ prēkṣaṁtyā nihataṁ patim।।
ī viśālavakṣasthaḷaviruva mahābāhu patiyu hatanāgiruvudannu nōḍiyū ī dēviya hr̥dayavu oḍeduhōguttilla eṁdare ivaḷa hr̥dayavu dr̥ḍhavāgiyē irabēku!
14080006a durmaraṁ puruṣēṇēha manyē hyadhvanyanāgatē।
14080006c yatra nāhaṁ na mē mātā viprayujyēta jīvitāt।।
durmaraṇadaṁthaha ī saṁkaṭavu saṁbhavisidāgalū nanna athavā nanna tāyiya prāṇavu horaṭuhōguttillavalla!
14080007a ahō dhikkuruvīrasya hyuraḥsthaṁ kāṁcanaṁ bhuvi।
14080007c vyapaviddhaṁ hatasyēha mayā putrēṇa paśyata।।
ayyō! nanage dhikkāra! ī kuruvīrana kāṁcana kavacavu bhūmiya mēle keḍavalpaṭṭu maganāda nanniṁda hatanāgiruva ivanannu nōḍiri!
14080008a bhō bhō paśyata mē vīraṁ pitaraṁ brāhmaṇā bhuvi।
14080008c śayānaṁ vīraśayanē mayā putrēṇa pātitam।।
bhō! bhō! brāhmaṇarē! nanna vīra taṁdeyu maganāda nanniṁda keḷaguruḷisalpaṭṭu vīraśayanadalli malagiruvudannu nōḍiri!
14080009a brāhmaṇāḥ kurumukhyasya prayuktā hayasāriṇaḥ।
14080009c kurvaṁtu śāṁtikāṁ tvadya raṇē yō'yaṁ mayā hataḥ।।
kurumukhyana kudureyannu hiṁbālisi baṁdiruva brāhmaṇaru iṁdu nanniṁda raṇadalli hatanāgiruva ivanige yāva śāṁtikarmagaḷannu māḍuvaru?
14080010a vyādiśaṁtu ca kiṁ viprāḥ prāyaścittamihādya mē।
14080010c sunr̥śaṁsasya pāpasya pitr̥haṁtū raṇājirē।।
viprarē! raṇaraṁgadalli taṁdeyannu koṁda ī krūri pāpige prāyaścittavēnannādarū vidisiri!
14080011a duścarā dvādaśa samā hatvā pitaramadya vai।
14080011c mamēha sunr̥śaṁsasya saṁvītasyāsya carmaṇā।।
14080012a śiraḥkapālē cāsyaiva bhuṁjataḥ pituradya mē।
14080012c prāyaścittaṁ hi nāstyanyaddhatvādya pitaraṁ mama।।
iṁdu taṁdeyannu koṁda nānu hanneraḍu varṣagaḷu kaṣṭadalli irabēku. krūranāgiruva nānu ivanadē carmavannu hodedukoṁḍu ivanadē śiravannu kapālavannāgi hiḍidu saṁcarisabēku. taṁdeyannē koṁda nanage idakkiṁta bēre yāva prāyaścittavū illa!
14080013a paśya nāgōttamasutē bhartāraṁ nihataṁ mayā।
14080013c kr̥taṁ priyaṁ mayā tē'dya nihatya samarē'rjunam।।
nāgōttamana magaḷē! nōḍu! ninna patiyannu nānu saṁharisiddēne! samaradalli arjunanannu saṁharisi iṁdu nānu ninage priyavādudannu māḍiddēne!
14080014a sō'hamapyadya yāsyāmi gatiṁ pitr̥niṣēvitām।
14080014c na śaknōmyātmanātmānamahaṁ dhārayituṁ śubhē।।
śubhē! ādare nānu nanna jīvavannē dharisiralu śakyanāgilla! iṁdu nanna taṁdeyu yāva mārgadalli hōgiruvanō adē mārgadalli hōguttēne!
14080015a sā tvaṁ mayi mr̥tē mātastathā gāṁḍīvadhanvani।
14080015c bhava prītimatī dēvi satyēnātmānamālabhē।।
mātā! gāṁḍīvadhanviyoḍane nānū mr̥tanāda naṁtara nīnu saṁtōṣadiṁdiru! dēvi! ivanilladē nānu badukiralāre ennuvudu satya!”
14080016a ityuktvā sa tadā rājā duḥkhaśōkasamāhataḥ।
14080016c upaspr̥śya mahārāja duḥkhādvacanamabravīt।।
mahārāja! hīge hēḷi duḥkhaśōkasamāhatanāda rāja babhruvāhananu ācamana māḍi duḥkhadiṁda ī mātannāḍidanu:
14080017a śr̥ṇvaṁtu sarvabhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca।
14080017c tvaṁ ca mātaryathā satyaṁ bravīmi bhujagōttamē।।
“sthāvara-cara sarvabhūtagaḷū kēḷiri! bhujagōttamē! mātā! nīnū kūḍa nānu hēḷaliruva ī satyavannu kēḷu!
14080018a yadi nōttiṣṭhati jayaḥ pitā mē bharatarṣabhaḥ।
14080018c asminnēva raṇōddēśē śōṣayiṣyē kalēvaram।।
oṁdu vēḷe nanna taṁde ī bharatarṣabha jayanu mēlēḷadiddare idē raṇapradēśadalli nānu nanna śarīravannu śōṣisibiḍuttēne!
14080019a na hi mē pitaraṁ hatvā niṣkr̥tirvidyatē kva cit।
14080019c narakaṁ pratipatsyāmi dhruvaṁ guruvadhārditaḥ।।
taṁdeyannu koṁdiruva nanage yāvudē rītiya prāyaścittavū illa! guruvannu vadhisida pāpamāḍida nānu niścayavāgiyū narakavannē paḍeyuttēne!
14080020a vīraṁ hi kṣatriyaṁ hatvā gōśatēna pramucyatē।
14080020c pitaraṁ tu nihatyaivaṁ dustarā niṣkr̥tirmayā।।
nūru gōvugaḷannu dānamāḍuvudariṁda vīra kṣatriyanannu koṁda pāpadiṁda muktanāgabahudu. ādare taṁdeyannē koṁda ī pāpavannu māḍiruva nanage biḍugaḍeyē illavāgide!
14080021a ēṣa hyēkō mahātējāḥ pāṁḍuputrō dhanaṁjayaḥ।
14080021c pitā ca mama dharmātmā tasya mē niṣkr̥tiḥ kutaḥ।।
pāṁḍuvina maganāda ī dhanaṁjayanu advitīyanu. mahātējasviyu. dharmātmanāda ī taṁdeyannu koṁda nanage elliya prāyaścittavu?”
14080022a ityēvamuktvā nr̥patē dhanaṁjayasutō nr̥paḥ।
14080022c upaspr̥śyābhavattūṣṇīṁ prāyōpētō mahāmatiḥ।।
hīge hēḷi nr̥pati dhanaṁjayana maga nr̥pa mahāmati babhruvāhananu ācamana māḍi āmaraṇāṁta upavāsavratavannu kaigoṁḍu maunavāgi kuḷitanu.”
samāpti
iti śrīmahābhāratē aśvamēdhikaparvaṇi arjunapratyujjīvanē āśītitamō'dhyāyaḥ।।
idu śrīmahābhāratadalli aśvamēdhikaparvadalli arjunapratyujjīvana ennuva eṁbhattanē adhyāyavu.