പ്രവേശ
।। ഓം ഓം നമോ നാരായണായ।। ശ്രീ വേദവ്യാസായ നമഃ ।।
ശ്രീ കൃഷ്ണദ്വൈപായന വേദവ്യാസ വിരചിത
ശ്രീ മഹാഭാരത
അശ്വമേധിക പര്വ
അശ്വമേധിക പര്വ
അധ്യായ 78
സാര
ബഭൃവാഹനനു വിനയദിംദ അര്ജുനനന്നു പൂജിസലു അര്ജുനനു അവനന്നു ധിക്കരിസിദുദു (1-7). ഉലൂപിയ സൂചനെയംതെ ബഭ്രുവാഹനനു യജ്ഞകുദുരെയന്നു കട്ടിഹാകി അര്ജുനനൊഡനെ യുദ്ധക്കെ ഹൊരടിദുദു (8-17). ബഭ്രുവാഹന-അര്ജുനര യുദ്ധ; അര്ജുനനു മൂര്ഛെഹോദുദു (18-35). തംദെയു മൂര്ഛിതനാദുദന്നു നോഡി ബഭ്രുവാഹനനൂ മൂര്ഛിതനാദുദു; ചിത്രാംഗദെയു രണഭൂമിയന്നു പ്രവേശിസിദുദു (36-39).
14078001 വൈശംപായന ഉവാച
14078001a ശ്രുത്വാ തു നൃപതിര്വീരം പിതരം ബഭ്രുവാഹനഃ।
14078001c നിര്യയൌ വിനയേനാര്യോ ബ്രാഹ്മണാര്ഘ്യപുരഃസരഃ।।
വൈശംപായനനു ഹേളിദനു: “വീര തംദെയു ബംദിദ്ദാനെംദു കേളി നൃപതി ബഭ്രുവാഹനനു വിനയദിംദ ആര്യബ്രാഹ്മണരന്നു മുംദിട്ടുകൊംഡു അര്ഘ്യഗളൊംദിഗെ പട്ടണദിംദ ഹൊരടനു.
14078002a മണിപൂരേശ്വരം ത്വേവമുപയാതം ധനംജയഃ।
14078002c നാഭ്യനംദത മേധാവീ ക്ഷത്രധര്മമനുസ്മരന്।।
ക്ഷത്രധര്മവന്നു സ്മരിസികൊംഡ മേധാവീ ധനംജയനു ഹീഗെ ബംദിരുവ മണിപൂരേശ്വരനന്നു അഭിനംദിസലില്ല.
14078003a ഉവാച ചൈനം ധര്മാത്മാ സമന്യുഃ ഫല്ഗുനസ്തദാ।
14078003c പ്രക്രിയേയം ന തേ യുക്താ ബഹിസ്ത്വം ക്ഷത്രധര്മതഃ।।
ആഗ ധര്മാത്മാ ഫല്ഗുനനു കോപദിംദലേ അവനിഗെ ഹേളിദനു: “ക്ഷത്രധര്മദ ഹൊരക്കിരുവ ഈ പ്രക്രിയെയു നിനഗെ യുക്തവാദുദല്ല!
14078004a സംരക്ഷ്യമാണം തുരഗം യൌധിഷ്ഠിരമുപാഗതമ്।
14078004c യജ്ഞിയം വിഷയാംതേ മാം നായോത്സീഃ കിം നു പുത്രക।।
പുത്രക! യുധിഷ്ഠിരന യജ്ഞ കുദുരെയന്നു സംരക്ഷിസുത്താ നിന്ന രാജ്യക്കെ നാനു ബംദിരുവാഗ നന്നൊഡനെ നീനു ഏകെ യുദ്ധമാഡുത്തില്ല?
14078005a ധിക്ത്വാമസ്തു സുദുര്ബുദ്ധിം ക്ഷത്രധര്മാവിശാരദമ്।
14078005c യോ മാം യുദ്ധായ സംപ്രാപ്തം സാമ്നൈവാഥോ ത്വമഗ്രഹീഃ।।
യുദ്ധക്കാഗി ബംദിരുവ നന്നന്നു സാമ്യദിംദ സ്വാഗതിസുത്തിരുവ, ക്ഷത്രധര്മവന്നു തിളിയദിരുവ അത്യംത ദുര്ബുദ്ധിയാദ നിനഗെ ധിക്കാരവു!
14078006a ന ത്വയാ പുരുഷാര്ഥശ്ച കശ്ചിദസ്തീഹ ജീവതാ।
14078006c യസ്ത്വം സ്ത്രീവദ്യുധാ പ്രാപ്തം സാമ്നാ മാം പ്രത്യഗൃഹ്ണഥാഃ।।
ബദുകിരുവാഗ നീനു യാവ പുരുഷാര്ഥവന്നൂ സാധിസില്ല. ഈഗ യുദ്ധമാഡലു ആഗമിസിരുവ നന്നന്നു സ്ത്രീയംതെ സാമ്യദിംദ സ്വാഗതിസുത്തിരുവെ!
14078007a യദ്യഹം ന്യസ്തശസ്ത്രസ്ത്വാമാഗച്ചേയം സുദുര്മതേ।
14078007c പ്രക്രിയേയം തതോ യുക്താ ഭവേത്തവ നരാധമ।।
ദുര്മതേ! നരാധമ! ഒംദുവേളെ നാനു ശസ്ത്രഗളന്നു ബദിഗിട്ടു ഇല്ലിഗെ ബംദിദ്ദെനാദരെ നിന്ന ഈ പ്രക്രിയെയു യുക്തവാഗുത്തിത്തോ ഏനോ!”
14078008a തമേവമുക്തം ഭര്ത്രാ തു വിദിത്വാ പന്നഗാത്മജാ।
14078008c അമൃഷ്യമാണാ ഭിത്ത്വോര്വീമുലൂപീ തമുപാഗമത്।।
തന്ന പതിയു ഹീഗെ ഹേളുത്തിരുവുദന്നു തിളിദ പന്നഗാത്മജെ ഉലൂപിയു കോപവന്നു സഹിസികൊള്ളലാരദേ ഭൂമിയന്നേ ഭേദിസികൊംഡു പാതാളദിംദ മേലെ ബംദളു.
14078009a സാ ദദര്ശ തതഃ പുത്രം വിമൃശംതമധോമുഖമ്।
14078009c സംതര്ജ്യമാനമസകൃദ്ഭര്ത്രാ യുദ്ധാര്ഥിനാ വിഭോ।।
വിഭോ! അല്ലി അവളു മുഖകെളഗെ മാഡികൊംഡു ഏനുമാഡബേകെംദു വിമര്ശിസുത്തിരുവ മഗനന്നൂ മത്തു യുദ്ധാര്ഥിയാദ പതിയു അവനന്നു കഠോരമാതുഗളിംദ നിംദിസുത്തിരുവുദന്നൂ നോഡിദളു.
14078010a തതഃ സാ ചാരുസര്വാംഗീ തമുപേത്യോരഗാത്മജാ।
14078010c ഉലൂപീ പ്രാഹ വചനം ക്ഷത്രധര്മവിശാരദാ।।
ആഗ ആ ക്ഷത്രധര്മവന്നു തിളിദിദ്ദ സുംദരസര്വാംഗീ ഉരഗാത്മജെ ഉലൂപിയു ബഭ്രുവാഹനനിഗെ ഇംതെംദളു:
14078011a ഉലൂപീം മാം നിബോധ ത്വം മാതരം പന്നഗാത്മജാമ്।
14078011c കുരുഷ്വ വചനം പുത്ര ധര്മസ്തേ ഭവിതാ പരഃ।।
“നീനു നന്നന്നു നിന്ന തായി പന്നഗാത്മജെ ഉലൂപിയെംദു തിളി! മഗൂ! നന്ന ഈ മാതന്നു കേളു. ഇദരിംദ നീനു മഹാധര്മവന്നെസഗിദംതാഗുത്തദെ!
14078012a യുധ്യസ്വൈനം കുരുശ്രേഷ്ഠം ധനംജയമരിംദമ।
14078012c ഏവമേഷ ഹി തേ പ്രീതോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ।।
അരിംദമ! നീനു ഈ കുരുശ്രേഷ്ഠ ധനംജയനൊഡനെ യുദ്ധമാഡു! ഇദരിംദലേ നിനഗെ സംതോഷവാഗുത്തദെ എന്നുവുദരല്ലി സംശയവില്ല.”
14078013a ഏവമുദ്ധര്ഷിതോ മാത്രാ സ രാജാ ബഭ്രുവാഹനഃ।
14078013c മനശ്ചക്രേ മഹാതേജാ യുദ്ധായ ഭരതര്ഷഭ।।
ഭരതര്ഷഭ! ഹീഗെ തായിയിംദ ഉത്സാഹഗൊളിസല്പട്ട മഹാതേജസ്വീ രാജാ ബഭ്രുവാഹനനു യുദ്ധക്കെ മനസ്സു മാഡിദനു.
14078014a സംനഹ്യ കാംചനം വര്മ ശിരസ്ത്രാണം ച ഭാനുമത്।
14078014c തൂണീരശതസംബാധമാരുരോഹ മഹാരഥമ്।।
അവനു കാംചന കവചവന്നു മത്തു ഹൊളെയുത്തിരുവ ശിരസ്ത്രാണവന്നൂ തൊട്ടു, നൂരാരു ഭത്തളികെഗളന്നു തുംബിസിദ്ദ മഹാരഥവന്നേരിദനു.
14078015a സര്വോപകരണൈര്യുക്തം യുക്തമശ്വൈര്മനോജവൈഃ।
14078015c സുചക്രോപസ്കരം ധീമാന് ഹേമഭാംഡപരിഷ്കൃതമ്।।
14078016a പരമാര്ചിതമുച്ച്രിത്യ ധ്വജം സിംഹം ഹിരണ്മയമ്।
14078016c പ്രയയൌ പാര്ഥമുദ്ദിശ്യ സ രാജാ ബഭ്രുവാഹനഃ।।
സര്വോപകരണഗളിംദ കൂഡിദ്ദ, മനോവേഗദല്ലി ഹോഗബല്ല കുദുരെഗളന്നു കട്ടിദ്ദ, ചക്രവേ മൊദലാദ ഇതര സാമാഗ്രിഗളിംദ കൂഡിദ്ദ, ഹൊളെയുവ സുവര്ണമയ ആഭരണഗളിംദ അലംകൃതഗൊംഡിദ്ദ, പരമാര്ചിതവാദ ഹിരണ്മയ സിംഹധ്വജവന്നു മേലേരിസികൊംഡു രാജാ ബഭ്രുവാഹനനു പാര്ഥനന്നു എദുരിസി ഹൊരടനു.
14078017a തതോഽഭ്യേത്യ ഹയം വീരോ യജ്ഞിയം പാര്ഥരക്ഷിതമ്।
14078017c ഗ്രാഹയാമാസ പുരുഷൈര്ഹയശിക്ഷാവിശാരദൈഃ।।
ആഗ വീര ബഭ്രുവാഹനനു പാര്ഥന രക്ഷെയല്ലിദ്ദ ആ യജ്ഞദ കുദുരെയന്നു ഹയശിക്ഷാവിശാരദ പുരുഷരിംദ കട്ടിഹാകിസിദനു.
14078018a ഗൃഹീതം വാജിനം ദൃഷ്ട്വാ പ്രീതാത്മാ സ ധനംജയഃ।
14078018c പുത്രം രഥസ്ഥം ഭൂമിഷ്ഠഃ സംന്യവാരയദാഹവേ।।
അവനു കുദുരെയന്നു കട്ടിഹാകിദുദന്നു നോഡി സംതോഷഗൊംഡ ധനംജയനു ഭൂമിയമേലെ നിംതുകൊംഡേ രഥസ്ഥനാഗിരുവ മഗനന്നു രണദല്ലി തഡെദനു.
14078019a തതഃ സ രാജാ തം വീരം ശരവ്രാതൈഃ സഹസ്രശഃ।
14078019c അര്ദയാമാസ നിശിതൈരാശീവിഷവിഷോപമൈഃ।।
ആഗ രാജാ ബഭ്രുവാഹനനു വീര അര്ജുനനന്നു സര്പവിഷഗളിഗെ സമാനവാദ സഹസ്രാരു നിശിത ബാണഗളിംദ പീഡിസിദനു.
14078020a തയോഃ സമഭവദ്യുദ്ധം പിതുഃ പുത്രസ്യ ചാതുലമ്।
14078020c ദേവാസുരരണപ്രഖ്യമുഭയോഃ പ്രീയമാണയോഃ।।
പരസ്പരരിഗെ സംതോഷവന്നു കൊഡുത്തിദ്ദ ആ തംദെ-മഗന നഡുവെ ദേവാസുരര നഡുവെ നഡെദംഥഹ സരിസാടിയില്ലദ മഹായുദ്ധവേ നഡെയിതു.
14078021a കിരീടിനം തു വിവ്യാധ ശരേണ നതപര്വണാ।
14078021c ജത്രുദേശേ നരവ്യാഘ്രഃ പ്രഹസന്ബഭ്രുവാഹനഃ।।
നരവ്യാഘ്ര ബഭ്രുവാഹനനു നതപര്വ ശരദിംദ കിരീടിയ ജത്രുദേശക്കെ ഹൊഡെദു ജോരാഗി നക്കനു.
14078022a സോഽഭ്യഗാത്സഹ പുംഖേന വല്മീകമിവ പന്നഗഃ।
14078022c വിനിര്ഭിദ്യ ച കൌംതേയം മഹീതലമഥാവിശത്।।
സര്പവു ഹുത്തവന്നു ഹേഗോ ഹാഗെ ആ ബാണവു പുംഖദൊംദിഗെ കൌംതേയനന്നു ഭേദിസി ഭൂമിയ ഒളഹൊക്കിതു.
14078023a സ ഗാഢവേദനോ ധീമാനാലംബ്യ ധനുരുത്തമമ്।
14078023c ദിവ്യം തേജഃ സമാവിശ്യ പ്രമീത ഇവ സംബഭൌ।।
ധീമാന് അര്ജുനനു ഗാഢവേദനെയിംദ ഉത്തമ ധനുസ്സന്നു അവലംബിസി ഹാഗെയേ നിംതുകൊംഡനു. ആഗ അവനു ദിവ്യ തേജസ്സിനിംദ കൂഡിദ്ദ യജ്ഞപശുവിനംതെയേ കാണുത്തിദ്ദനു.
14078024a സ സംജ്ഞാമുപലഭ്യാഥ പ്രശസ്യ പുരുഷര്ഷഭഃ।
14078024c പുത്രം ശക്രാത്മജോ വാക്യമിദമാഹ മഹീപതേ।।
മഹീപതേ! പുനഃ സംജ്ഞെഗളന്നു പഡെദുകൊംഡ പുരുഷര്ഷഭ ശക്രാത്മജനു മഗനന്നു പ്രശംസിസുത്താ ഈ മാതുഗളന്നാഡിദനു:
14078025a സാധു സാധു മഹാബാഹോ വത്സ ചിത്രാംഗദാത്മജ।
14078025c സദൃശം കര്മ തേ ദൃഷ്ട്വാ പ്രീതിമാനസ്മി പുത്രക।।
14078026a വിമുംചാമ്യേഷ ബാണാംസ്തേ പുത്ര യുദ്ധേ സ്ഥിരോ ഭവ।
14078026c ഇത്യേവമുക്ത്വാ നാരാചൈരഭ്യവര്ഷദമിത്രഹാ।।
“ഭലേ! ഭലേ! മഹാബാഹോ! മഗൂ! ചിത്രാംഗദാത്മജ! പുത്രക! അനുരൂപവാദ നിന്ന ഈ കെലസവന്നു നോഡി നാനു ഹര്ഷിതനാഗിദ്ദേനെ. പുത്ര! ഈ ബാണവന്നു നിന്ന മേലെ പ്രയോഗിസുത്തിദ്ദേനെ. യുദ്ധദല്ലി സ്ഥിരവാഗിരു!” ഹീഗെ ഹേളി ആ അമിത്രഹ അര്ജുനനു നാരാചഗളന്നു അവന മേലെ സുരിസിദനു.
14078027a താന്സ ഗാംഡീവനിര്മുക്താന്വജ്രാശനിസമപ്രഭാന്।
14078027c നാരാചൈരച്ചിനദ്രാജാ സര്വാനേവ ത്രിധാ ത്രിധാ।।
ഗാംഡീവദിംദ ഹൊരട വജ്രദ മിംചുഗളിഗെ സമാന പ്രഭെയുള്ള ആ നാരാചഗളെല്ലവന്നൂ രാജാ ബഭ്രുവാഹനനു മൂരു മൂരു ഭാഗഗളന്നാഗി തുംഡരിസിദനു.
14078028a തസ്യ പാര്ഥഃ ശരൈര്ദിവ്യൈര്ധ്വജം ഹേമപരിഷ്കൃതമ്।
14078028c സുവര്ണതാലപ്രതിമം ക്ഷുരേണാപാഹരദ്രഥാത്।।
പാര്ഥനു ദിവ്യ ക്ഷുരപ്ര ശരഗളിംദ സുവര്ണതാലവൃക്ഷദംതിദ്ദ ബഭ്രുവാഹനന കാംചന ധ്വജവന്നു അവന രഥദിംദ അപഹരിസിദനു.
14078029a ഹയാംശ്ചാസ്യ മഹാകായാന്മഹാവേഗപരാക്രമാന്।
14078029c ചകാര രാജ്ഞോ നിര്ജീവാന്പ്രഹസന്പാംഡവര്ഷഭഃ।।
പാംഡവര്ഷഭനു നഗുത്താ രാജ ബഭ്രുവാഹനന മഹാവേഗപരാക്രമഗളിദ്ദ മഹാകായദ കുദുരെഗളന്നു കൂഡ നിര്ജീവഗൊളിസിദനു.
14078030a സ രഥാദവതീര്യാശു രാജാ പരമകോപനഃ।
14078030c പദാതിഃ പിതരം കോപാദ്യോധയാമാസ പാംഡവമ്।।
പരമ കുപിതനാദ രാജാ ബഭ്രുവാഹനനു രഥദിംദ കെളഗിളിദു പദാതിയാഗിയേ തംദെ പാംഡവ അര്ജുനനൊഡനെ കോപദിംദ യുദ്ധമാഡിദനു.
14078031a സംപ്രീയമാണഃ പാംഡൂനാമൃഷഭഃ പുത്രവിക്രമാത്।
14078031c നാത്യര്ഥം പീഡയാമാസ പുത്രം വജ്രധരാത്മജഃ।।
പാംഡുഗള വൃഷഭ വജ്രധരാത്മജനു മഗന വിക്രമദിംദ സംതുഷ്ടനാഗി മഗനന്നു ഹെച്ചു പീഡിസലില്ല.
14078032a സ ഹന്യമാനോ വിമുഖം പിതരം ബഭ്രുവാഹനഃ।
14078032c ശരൈരാശീവിഷാകാരൈഃ പുനരേവാര്ദയദ്ബലീ।।
ആക്രമണ മാഡദിരുവുദന്നു നോഡി തംദെയു വിമുഖനാദനെംദേ തിളിദു ബലശാലീ ബഭ്രുവാഹനനു സര്പദ വിഷദംതിദ്ദ ശരഗളിംദ പുനഃ അവനന്നു പ്രഹരിസിദനു.
14078033a തതഃ സ ബാല്യാത്പിതരം വിവ്യാധ ഹൃദി പത്രിണാ।
14078033c നിശിതേന സുപുംഖേന ബലവദ്ബഭ്രുവാഹനഃ।।
ആഗ ബാല്യതനദിംദ ബലവംതനാദ ബഭ്രുവാഹനനു പുംഖഗളിദ്ദ നിശിത പത്രിയിംദ തംദെയ ഹൃദയക്കെ ഹൊഡെദനു.
14078034a സ ബാണസ്തേജസാ ദീപ്തോ ജ്വലന്നിവ ഹുതാശനഃ।
14078034c വിവേശ പാംഡവം രാജന്മര്മ ഭിത്ത്വാതിദുഃഖകൃത്।।
രാജന്! ആ ബാണവു ഉരിയുത്തിരുവ ബെംകിയംതെ തേജസ്സിനിംദ ബെളഗുത്താ പാംഡവന മര്മവന്നു ഭേദിസി ഒളഹൊക്കു അത്യംത ദുഃഖവന്നുംടുമാഡിതു.
14078035a സ തേനാതിഭൃശം വിദ്ധഃ പുത്രേണ കുരുനംദനഃ।
14078035c മഹീം ജഗാമ മോഹാര്തസ്തതോ രാജന്ധനംജയഃ।।
രാജന്! ഹാഗെ മഗനിംത അതി ജോരാഗി ഹൊഡെയല്പട്ട കുരുനംദന ധനംജയനു മൂര്ഛിതനാഗി നെലക്കുരുളിദനു.
14078036a തസ്മിന്നിപതിതേ വീരേ കൌരവാണാം ധുരംധരേ।
14078036c സോഽപി മോഹം ജഗാമാശു തതശ്ചിത്രാംഗദാസുതഃ।।
കൌരവര വീര ദുരംധരനു കെളക്കുരുളലു ചിത്രാംഗദന മഗനൂ കൂഡ മൂര്ഛിതനാദനു.
14078037a വ്യായമ്യ സംയുഗേ രാജാ ദൃഷ്ട്വാ ച പിതരം ഹതമ്।
14078037c പൂര്വമേവ ച ബാണൌഘൈര്ഗാഢവിദ്ധോഽര്ജുനേന സഃ।।
മൊദലേ അര്ജുനന ബാണസംഘഗളിംദ അതിയാഗി ഗായഗൊംഡു ബളലിദ്ദ രാജാ ബഭ്രുവാഹനനു യുദ്ധദല്ലി തംദെയു ഹതനാദുദന്നു നോഡി മൂര്ഛെഹോദനു.
14078038a ഭര്താരം നിഹതം ദൃഷ്ട്വാ പുത്രം ച പതിതം ഭുവി।
14078038c ചിത്രാംഗദാ പരിത്രസ്താ പ്രവിവേശ രണാജിരമ്।।
പതിയു ഹതനാദുദന്നു മത്തു മഗനു ഭൂമിയ മേലെ ബിദ്ദുദന്നു നോഡി പരിതപിസിദ ചിത്രാംഗദെയു രണാംഗണവന്നു പ്രവേശിസിദളു.
14078039a ശോകസംതപ്തഹൃദയാ രുദതീ സാ തതഃ ശുഭാ।
14078039c മണിപൂരപതേര്മാതാ ദദര്ശ നിഹതം പതിമ്।।
ശോകസംതപ്തഹൃദയിയാഗി രോദിസുത്തിദ്ദ ആ ശുഭെ മണിപൂരപതിയ മാതെയു തന്ന പതിയു ഹതനാഗിരുവുദന്നു നോഡിദളു.”
സമാപ്തി
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ അശ്വമേധികപര്വണി അര്ജുനബഭ്രുവാഹനയുദ്ധേ അഷ്ടസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ।।
ഇദു ശ്രീമഹാഭാരതദല്ലി അശ്വമേധികപര്വദല്ലി അര്ജുനബഭ്രുവാഹനയുദ്ധ എന്നുവ എപ്പത്തെംടനേ അധ്യായവു.