ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
అశ్వమేధిక పర్వ
అశ్వమేధిక పర్వ
అధ్యాయ 72
సార
అర్జునను యాగాశ్వవన్ను అనుసరిసి హోదుదు (1-18). అశ్వవు పృథ్వియల్లి సంచరిసిదుదు (19-27).
14072001 వైశంపాయన ఉవాచ
14072001a దీక్షాకాలే తు సంప్రాప్తే తతస్తే సుమహర్త్విజః।
14072001c విధివద్దీక్షయామాసురశ్వమేధాయ పార్థివమ్।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “దీక్షాకాలవు బందొదగిదాగ ఆ మహా ఋత్విజరు పార్థివనిగె విధివత్తాగి అశ్వమేధద దీక్షెయన్ను నీడిదరు.
14072002a కృత్వా స పశుబంధాంశ్చ దీక్షితః పాండునందనః।
14072002c ధర్మరాజో మహాతేజాః సహర్త్విగ్భిర్వ్యరోచత।।
పశుబంధగళన్నూ మాడి దీక్షిత పాండునందన మహాతేజస్వి ధర్మరాజను ఋత్విగరొందిగె శోభిసిదను.
14072003a హయశ్చ హయమేధార్థం స్వయం స బ్రహ్మవాదినా।
14072003c ఉత్సృష్టః శాస్త్రవిధినా వ్యాసేనామితతేజసా।।
అశ్వమేధద కుదురెయన్ను స్వయం బ్రహ్మవాదీ అమితతేజస్వీ వ్యాసనే శాస్త్రవిధిగళంతె బిట్టను.
14072004a స రాజా ధర్మజో రాజన్దీక్షితో విబభౌ తదా।
14072004c హేమమాలీ రుక్మకంఠః ప్రదీప్త ఇవ పావకః।।
ఆగ దీక్షితనాగిద్ద రాజా ధర్మరాజను చిన్నద హారగళన్ను ధరిసి, సువర్ణకంఠనాగి ప్రజ్వలిసుత్తిరువ అగ్నియంతెయే కాణుత్తిద్దను.
14072005a కృష్ణాజినీ దండపాణిః క్షౌమవాసాః స ధర్మజః।
14072005c విబభౌ ద్యుతిమాన్భూయః ప్రజాపతిరివాధ్వరే।।
రేష్మెయ వస్త్రవన్నుట్టు కృష్ణాజినవన్ను ధరిసి దండపాణియాగిద్ద ద్యుతిమాన్ ధర్మజను ఆగ అధ్వరదల్లిద్ద ప్రజాపతియంతెయే శోభిసిదను.
14072006a తథైవాస్యర్త్విజః సర్వే తుల్యవేషా విశాం పతే।
14072006c బభూవురర్జునశ్చైవ ప్రదీప్త ఇవ పావకః।।
విశాంపతే! అదే వేషధారణె మాడిద్ద ఋత్విజరెల్లరూ మత్తు అర్జుననూ కూడ ప్రజ్వలిసుత్తిరువ అగ్నియంతె శోభిసుత్తిద్దరు.
14072007a శ్వేతాశ్వః కృష్ణసారం తం ససారాశ్వం ధనంజయః।
14072007c విధివత్పృథివీపాల ధర్మరాజస్య శాసనాత్।।
పృథ్విపాల! ధర్మరాజన శాసనదంతె శ్వేతాశ్వ ధనంజయను కృష్ణవర్ణద ఆ యజ్ఞాశ్వవన్ను విధివత్తాగి అనుసరిసి హోదను.
14072008a విక్షిపన్గాండివం రాజన్బద్ధగోధాంగులిత్రవాన్।
14072008c తమశ్వం పృథివీపాల ముదా యుక్తః ససార హ।।
రాజన్! గోధాంగులిగళన్ను కట్టికొండు అవను గాండీవవన్ను టేంకరిసుత్తా సంతోషదింద ఆ అశ్వవన్ను హింబాలిసి హోదను.
14072009a ఆకుమారం తదా రాజన్నాగమత్తత్పురం విభో।
14072009c ద్రష్టుకామం కురుశ్రేష్ఠం ప్రయాస్యంతం ధనంజయమ్।।
రాజన్! విభో! కుమారరింద హిడిదు ఎల్లరూ ప్రయాణక్కె హొరటిద్ద ఆ కురుశ్రేష్ఠ ధనంజయనన్ను నోడలు పురక్కె ఆగమిసిద్దరు.
14072010a తేషామన్యోన్యసంమర్దాదూష్మేవ సమజాయత।
14072010c దిదృక్షూణాం హయం తం చ తం చైవ హయసారిణమ్।।
కురెయన్నూ మత్తు కుదురెయన్ను అనుసరిసిహోగుత్తిద్దవరన్నూ నోడలు బంద అవర అన్యోన్య నుగ్గాటదింద ఎల్లర ముఖగళల్లియూ బెవరు సురిదు సెఖెయుంటాయితు.
14072011a తతః శబ్దో మహారాజ దశాశాః ప్రతిపూరయన్।
14072011c బభూవ ప్రేక్షతాం నృణాం కుంతీపుత్రం ధనంజయమ్।।
మహారాజ! ఆగ కుంతీపుత్ర ధనంజయనన్ను నోడలు బందిద్ద జనర కూగు హత్తు దిక్కుగళన్నూ తుంబితు.
14072012a ఏష గచ్చతి కౌంతేయస్తురగశ్చైవ దీప్తిమాన్।
14072012c యమన్వేతి మహాబాహుః సంస్పృశన్ధనురుత్తమమ్।।
“ఇగో! దీప్తిమాన్ మహాబాహు కౌంతేయను ఉత్తమ ధనుస్సన్ను సెళెయుత్తా తురగవన్ను హింబాలిసి హోగుత్తిద్దానె!”
14072013a ఏవం శుశ్రావ వదతాం గిరో జిష్ణురుదారధీః।
14072013c స్వస్తి తేఽస్తు వ్రజారిష్టం పునశ్చైహీతి భారత।।
ఉదారబుద్ధి జిష్ణువిగె “భారత! నినగె మంగళవాగలి! నిన్న ప్రయాణవు సుఖకరవాగలి! క్షేమదింద హిందిరుగి బా!” ఎందు కూగి హేళుత్తిద్దుదు కేళిబరుత్తిత్తు.
14072014a అథాపరే మనుష్యేంద్ర పురుషా వాక్యమబ్రువన్।
14072014c నైనం పశ్యామ సంమర్దే ధనురేతత్ప్రదృశ్యతే।।
14072015a ఏతద్ధి భీమనిర్హ్రాదం విశ్రుతం గాండివం ధనుః।
14072015c స్వస్తి గచ్చత్వరిష్టం వై పంథానమకుతోభయమ్।
14072015e నివృత్తమేనం ద్రక్ష్యామః పునరేవం చ తేఽబ్రువన్।।
మనుష్యేంద్ర! ఇన్ను ఇతర జనరు “ఈ జనజంగుళియల్లి అర్జుననాగలీ అవన ధనుస్సాగలీ కాణుత్తిల్ల! భయంకర శబ్ధమాడువ విశృత గాండీవ ధనుస్సే ఇదు! అవనిగె మంగళవాగలి! అవన ప్రయాణవు నిర్భయవాగిరలి! క్షేమదింద ఇవను హిందిరుగువుదు నిశ్చయ! ఆగ అవనన్ను పునః నోడుత్తేవె!” ఎందు అందుకొండరు.
14072016a ఏవమాద్యా మనుష్యాణాం స్త్రీణాం చ భరతర్షభ।
14072016c శుశ్రావ మధురా వాచః పునః పునరుదీరితాః।।
భరతర్షభ! ఈ రీతియ పురుష-స్త్రీయర మధుర మాతుగళన్ను పునః పునః అర్జునను కేళిసికొండను.
14072017a యాజ్ఞవల్క్యస్య శిష్యశ్చ కుశలో యజ్ఞకర్మణి।
14072017c ప్రాయాత్పార్థేన సహితః శాంత్యర్థం వేదపారగః।।
యజ్ఞకర్మగళల్లి కుశలనాద యాజ్ఞవల్క్యన వేదపారగ శిష్యనోర్వను శాంతిగాగి పార్థన జొతె హొరటను.
14072018a బ్రాహ్మణాశ్చ మహీపాల బహవో వేదపారగాః।
14072018c అనుజగ్ముర్మహాత్మానం క్షత్రియాశ్చ విశోఽపి చ।।
మహీపాల! అనేక వేదపారగ బ్రాహ్మణరూ క్షత్రియరూ మత్తు వైశ్యరూ ఆ మహాత్మనన్ను హింబాలిసి హోదరు.
14072019a పాండవైః పృథివీమశ్వో నిర్జితామస్త్రతేజసా।
14072019c చచార స మహారాజ యథాదేశం స సత్తమ।।
మహారాజ! సత్తమ! అస్త్రతేజస్వీ పాండవరు జయిసిద్ద దేశగళిగె హోగుత్తా ఆ కుదురెయు పృథ్వియల్లి సంచరిసతొడగితు.
14072020a తత్ర యుద్ధాని వృత్తాని యాన్యాసన్పాండవస్య హ।
14072020c తాని వక్ష్యామి తే వీర విచిత్రాణి మహాంతి చ।।
వీర! అల్లి పాండవను యారొడనె యుద్ధమాడబేకాయితు మత్తు ఆ విచిత్ర యుద్ధగళ మహత్వగళేను ఎన్నువుదన్ను నినగె హేళుత్తేనె.
14072021a స హయః పృథివీం రాజన్ప్రదక్షిణమరిందమ।
14072021c ససారోత్తరతః పూర్వం తన్నిబోధ మహీపతే।।
14072022a అవమృద్నన్స రాష్ట్రాణి పార్థివానాం హయోత్తమః।
14072022c శనైస్తదా పరియయౌ శ్వేతాశ్వశ్చ మహారథః।।
రాజన్! అరిందమ! మహీపతే! ఆ కుదురెయు ప్రదక్షిణాకారవాగి భూమియన్ను సంచరిసితు. మొదలు అదు ఉత్తరద కడె హోయితు. ఆ ఉత్తమ హయవు అనేక పార్థివర రాష్ట్రగళల్లి పదవిన్యాస మాడి మెల్లనె పూర్వక్కె తిరుగితు. మహారథ శ్వేతాశ్వను అదన్ను హింబాలిసియే హోగుత్తిద్దను.
14072023a తత్ర సంకలనా నాస్తి రాజ్ఞామయుతశస్తదా।
14072023c యేఽయుధ్యంత మహారాజ క్షత్రియా హతబాంధవాః।।
మహారాజ! అల్లి బాంధవరన్ను కళెదుకొండిద్ద సావిరారు క్షత్రియ రాజరు యుద్ధమాడిదరు. అవర లెక్కవే ఇల్ల.
14072024a కిరాతా వికృతా రాజన్బహవోఽసిధనుర్ధరాః।
14072024c మ్లేచ్చాశ్చాన్యే బహువిధాః పూర్వం వినికృతా రణే।।
రాజన్! హిందె పాండవరింద రణదల్లి పరాజితగొండిద్ద ఖడ్గ-ధనుర్ధరరాద అనేక కిరాతరు, యవనరు మత్తు బహువిధద అన్య మ్లేచ్చరు యుద్ధమాడిదరు.
14072025a ఆర్యాశ్చ పృథివీపాలాః ప్రహృష్టనరవాహనాః।
14072025c సమీయుః పాండుపుత్రేణ బహవో యుద్ధదుర్మదాః।।
సైనిక-వాహనగళింద హృష్ట-పుష్టరాగిద్ద అనేక యుద్ధదుర్మద ఆర్య పృథివీపాలరు కూడ పాండుపుత్రనన్ను ఎదురిసిదరు.
14072026a ఏవం యుద్ధాని వృత్తాని తత్ర తత్ర మహీపతే।
14072026c అర్జునస్య మహీపాలైర్నానాదేశనివాసిభిః।।
మహీపతే! హీగె అల్లల్లి నానా దేశనివాసీ మహీపాలరు మత్తు అర్జునర నడువె యుద్ధగళు నడెదవు.
14072027a యాని తూభయతో రాజన్ప్రతప్తాని మహాంతి చ।
14072027c తాని యుద్ధాని వక్ష్యామి కౌంతేయస్య తవానఘ।।
రాజన్! అనఘ! యావ యుద్ధగళు ఎరడూ పక్షగళిగె కష్టకరవాగిద్దవో మత్తు మహత్వద్దాగిద్దవో అవుగళ కురితు నాను నినగె హేళుత్తేనె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే అశ్వమేధికపర్వణి అశ్వానుసరణే ద్విసప్తతితమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి అశ్వమేధికపర్వదల్లి అశ్వానుసరణ ఎన్నువ ఎప్పత్తెరడనే అధ్యాయవు.