praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
aśvamedhika parva
aśvamedhika parva
adhyāya 59
sāra
kṛṣṇanu tanna taṃdè-tāyiyarigè kuruvīrara saṃgrāma-nidhanagal̤a kuritu varṇisidudu (1-36).
14059001 vasudeva uvāca
14059001a śrutavānasmi vārṣṇeya saṃgrāmaṃ paramādbhutam|
14059001c narāṇāṃ vadatāṃ putra kathodghāteṣu nityaśaḥ||
vasudevanu hel̤idanu: “vārṣṇeya! parama adbhutavāda ā saṃgrāmada kuritu janaru mātanāḍikòl̤l̤uvudannu kel̤iddenè. putra! anudinada yuddhada kuritu hel̤u!
14059002a tvaṃ tu pratyakṣadarśī ca kāryajñaśca mahābhuja|
14059002c tasmātprabrūhi saṃgrāmaṃ yāthātathyena me'nagha||
mahābhuja! nīnādaro adara pratyakṣadarśiyū kāryajñanū āgiruvè. anagha! ādudariṃda ā saṃgrāmavu hegè naḍèyito hāgè hel̤u!
14059003a yathā tadabhavadyuddhaṃ pāṃḍavānāṃ mahātmanām|
14059003c bhīṣmakarṇakṛpadroṇaśalyādibhiranuttamam||
14059004a anyeṣāṃ kṣatriyāṇāṃ ca kṛtāstrāṇāmanekaśaḥ|
14059004c nānāveṣākṛtimatāṃ nānādeśanivāsinām||
mahātma pāṃḍavaròḍanè naḍèda bhīṣma-karṇa-kṛpa-droṇa-śalyare mòdalādavara mattu nānādeśa nivāsigal̤a, nānāveṣa-ākṛti-buddhigal̤idda aneka astrakovida anya kṣatriyara ā yuddhavu hegè naḍèyitu?”
14059005a ityuktaḥ puṃḍarīkākṣaḥ pitrā mātustadaṃtike|
14059005c śaśaṃsa kuruvīrāṇāṃ saṃgrāme nidhanaṃ yathā||
hīgè kel̤alu bal̤iyallidda taṃdè-tāyiyarigè puṃḍarīkākṣanu kuruvīrara saṃgrāma-nidhanagal̤a kuritu varṇisidanu.
14059006 vāsudeva uvāca
14059006a atyadbhutāni karmāṇi kṣatriyāṇāṃ mahātmanām|
14059006c bahulatvānna saṃkhyātuṃ śakyānyabdaśatairapi||
vāsudevanu hel̤idanu: “mahātma kṣatriyara ati adbhuta karmagal̤u bahal̤avāgiddavu. avugal̤annu varṇisalu nūru varṣagal̤ū sākāguvudilla.
14059007a prādhānyatastu gadataḥ samāsenaiva me śṛṇu|
14059007c karmāṇi pṛthivīśānāṃ yathāvadamaradyute||
amaradyute! pṛthvīśara karmagal̤alli pradhānavādavugal̤annu saṃkṣiptavāgi hel̤uttenè. kel̤u.
14059008a bhīṣmaḥ senāpatirabhūdekādaśacamūpatiḥ|
14059008c kauravyaḥ kauraveyāṇāṃ devānāmiva vāsavaḥ||
devatègal̤igè vāsava iṃdranu hego hāgè kauravara hannòṃdu akṣohiṇī senègal̤igè kauravya bhīṣmanu senāpatiyāgiddanu.
14059009a śikhaṃḍī pāṃḍuputrāṇāṃ netā saptacamūpatiḥ|
14059009c babhūva rakṣito dhīmāndhīmatā savyasācinā||
pāṃḍuputrara el̤u akṣohiṇigè dhīmān śikhaṃḍiyu, dhīmata savyasāciyiṃda rakṣaṇèyaḍiyalli, netāranāgiddanu[^1].
14059010a teṣāṃ tadabhavadyuddhaṃ daśāhāni mahātmanām|
14059010c kurūṇāṃ pāṃḍavānāṃ ca sumahadromaharṣaṇam||
mahātma kuru-pāṃḍavara naḍuvè hattu dinagal̤u romāṃcakārī mahā yuddhavu naḍèyitu.
14059011a tataḥ śikhaṃḍī gāṃgeyamayudhyaṃtaṃ mahāhave|
14059011c jaghāna bahubhirbāṇaiḥ saha gāṃḍīvadhanvanā||
anaṃtara mahāraṇadalli yuddhamāḍuttidda gāṃgeyanannu gāṃḍīvadhanviyòḍanè śikhaṃḍiyu aneka bāṇagal̤iṃda hòḍèdanu.
14059012a akarotsa tataḥ kālaṃ śaratalpagato muniḥ|
14059012c ayanaṃ dakṣiṇaṃ hitvā saṃprāpte cottarāyaṇe||
āga śaratalpagatanāda ā muniyu dakṣiṇāyanavannu kal̤èdu uttarāyaṇavu baṃdāga kālana vaśanādanu.
14059013a tataḥ senāpatirabhūddroṇo'straviduṣāṃ varaḥ|
14059013c pravīraḥ kauraveṃdrasya kāvyo daityapateriva||
anaṃtara daityarigè kāvyanu hego hāgè kauraveṃdranigè astraviduṣaralli śreṣṭha pravīra droṇanu senāpatiyādanu.
14059014a akṣauhiṇībhiḥ śiṣṭābhirnavabhirdvijasattamaḥ|
14059014c saṃvṛtaḥ samaraślāghī guptaḥ kṛpavṛṣādibhiḥ||
dvijasattama samaraślāghī droṇanu kṛpa-karṇādigal̤iṃda rakṣitagòṃḍidda kauravara al̤idul̤ida òṃbhattu akṣohiṇī senèya netāranāgiddanu.
14059015a dhṛṣṭadyumnastvabhūnnetā pāṃḍavānāṃ mahāstravit|
14059015c gupto bhīmena tejasvī mitreṇa varuṇo yathā||
mitraniṃda varuṇanu hego hāgè tejasvī bhīmaniṃda rakṣisalpaṭṭa mahāstravidu dhṛṣṭadyumnanu pāṃḍavara netāranādanu.
14059016a paṃcasenāparivṛto droṇaprepsurmahāmanāḥ|
14059016c piturnikārānsaṃsmṛtya raṇe karmākaronmahat||
aidu akṣohiṇī senègal̤iṃda parivṛtanāda ā mahāmanasvī dhṛṣṭadyumnanu droṇaniṃda tanna taṃdègāda apamānavannu smarisikòl̤l̤uttā raṇadalli mahākarmagal̤annèsagidanu.
14059017a tasmiṃste pṛthivīpālā droṇapārṣatasaṃgare|
14059017c nānādigāgatā vīrāḥ prāyaśo nidhanaṃ gatāḥ||
droṇa-pārṣatara ā saṃgrāmadalli nānā dikkugal̤iṃda āgamisidda prāyaśaḥ èlla vīra pṛthvīpālara nidhanavāyitu.
14059018a dināni paṃca tadyuddhamabhūtparamadāruṇam|
14059018c tato droṇaḥ pariśrāṃto dhṛṣṭadyumnavaśaṃ gataḥ||
ā paramadāruṇa yuddhavu aidu dinagal̤u naḍèyitu. naṃtara pariśrāṃtanāda droṇanu dhṛṣṭadyumnana vaśanādanu.
14059019a tataḥ senāpatirabhūtkarṇo dauryodhane bale|
14059019c akṣauhiṇībhiḥ śiṣṭābhirvṛtaḥ paṃcabhirāhave||
anaṃtara duryodhanana senèyalli yuddhadalli al̤idul̤ididda aidu akṣohiṇī senègè karṇanu senāpatiyādanu.
14059020a tisrastu pāṃḍuputrāṇāṃ camvo bībhatsupālitāḥ|
14059020c hatapravīrabhūyiṣṭhā babhūvuḥ samavasthitāḥ||
āga pāṃḍuputrara mūru akṣohiṇī senèyannu bībhatsuvu rakṣisuttiddanu. bahal̤aṣṭu pravīraru hatarāgiddarū adu yuddhasannaddhavāgittu.
14059021a tataḥ pārthaṃ samāsādya pataṃga iva pāvakam|
14059021c paṃcatvamagamatsautirdvitīye'hani dāruṇe||
anaṃtara èraḍanèya dinada dāruṇa yuddhadalli pataṃgavu pāvakada kaḍè hāri hoguvaṃtè pārthanannu èdurisi sautiyu paṃcatvavannu hòṃdidanu.
14059022a hate karṇe tu kauravyā nirutsāhā hataujasaḥ|
14059022c akṣauhiṇībhistisṛbhirmadreśaṃ paryavārayan||
karṇanu hatanāgalu nirutsāhagòṃḍa hataujasa kauravyara mūru akṣohiṇī senègè madreśanu nāyakanādanu.
14059023a hatavāhanabhūyiṣṭhāḥ pāṃḍavāstu yudhiṣṭhiram|
14059023c akṣauhiṇyā nirutsāhāḥ śiṣṭayā paryavārayan||
aneka vāhanagal̤annu kal̤èdukòṃḍu nirutsāhagòṃḍidda al̤idul̤ida pāṃḍavara òṃdu akṣohiṇī senègè yudhiṣṭhiranu nāyakanādanu.
14059024a avadhīnmadrarājānaṃ kururājo yudhiṣṭhiraḥ|
14059024c tasmiṃstathārdhadivase karma kṛtvā suduṣkaram||
aṃdina ardha dinadalliye madrarājanannu saṃharisi kururāja yudhiṣṭhiranu duṣkara karmavannèsagidanu.
14059025a hate śalye tu śakuniṃ sahadevo mahāmanāḥ|
14059025c āhartāraṃ kalestasya jaghānāmitavikramaḥ||
śalyanu hatanāgalu mahāmanasvi amitavikrami sahadevanu ā kalahakkè mūlakāraṇanāgidda śakuniyannu saṃharisidanu.
14059026a nihate śakunau rājā dhārtarāṣṭraḥ sudurmanāḥ|
14059026c apākrāmadgadāpāṇirhatabhūyiṣṭhasainikaḥ||
śakuniyu hatanāda naṃtara dhārtarāṣṭra durmanasvi rāja duryodhananu gadāpāṇiyāgi hatarāgade ul̤ididda sainikarannu biṭṭu hòraṭuhodanu.
14059027a tamanvadhāvatsaṃkruddho bhīmasenaḥ pratāpavān|
14059027c hrade dvaipāyane cāpi salilasthaṃ dadarśa tam||
saṃkruddhanāda pratāpavān bhīmasenanu avananne hiṃbālisi hogi dvaipāyana sarovaradalli nīrinòl̤agè kul̤itidda avanannu noḍidanu.
14059028a tataḥ śiṣṭena sainyena samaṃtātparivārya tam|
14059028c upopaviviśurhṛṣṭā hradasthaṃ paṃca pāṃḍavāḥ||
āga paṃca pāṃḍavaru hṛṣṭarāgi ul̤ida senègal̤iṃda sarovaradallidda avanannu suttuvarèdu niṃtaru.
14059029a vigāhya salilaṃ tvāśu vāgbāṇairbhṛśavikṣataḥ|
14059029c utthāya sa gadāpāṇiryuddhāya samupasthitaḥ||
nīrinòl̤agidda duryodhananu pāṃḍavara vāgbāṇagal̤iṃda atyaṃta gāsiyāgi yuddhamāḍalu gadāpāṇiyāgi nīriniṃda melèddanu.
14059030a tataḥ sa nihato rājā dhārtarāṣṭro mahāmṛdhe|
14059030c bhīmasenena vikramya paśyatāṃ pṛthivīkṣitām||
āga pṛthvīpālaru noḍuttiddaṃtèye naḍèda mahā yuddhadalli rājā dhārtarāṣṭranu bhīmasenana vikramadiṃda hatanādanu.
14059031a tatastatpāṃḍavaṃ sainyaṃ saṃsuptaṃ śibire niśi|
14059031c nihataṃ droṇaputreṇa piturvadhamamṛṣyatā||
anaṃtara piturvadhèyannu sahisikòl̤l̤alārada droṇaputranu rātri śibiradalli malagidda pāṃḍava senèyannu saṃharisidanu.
14059032a hataputrā hatabalā hatamitrā mayā saha|
14059032c yuyudhānadvitīyena paṃca śiṣṭāḥ sma pāṃḍavāḥ||
nānu, èraḍanèyavanāgi yuyudhāna sātyaki mattu aivaru pāṃḍavaru ivarannu biṭṭu senègal̤èllavū nāśavādavu, putraru hatarādaru mattu mitrarū hatarādaru.
14059033a sahaiva kṛpabhojābhyāṃ drauṇiryuddhādamucyata|
14059033c yuyutsuścāpi kauravyo muktaḥ pāṃḍavasaṃśrayāt||
avara kaḍèyalli kṛpa-bhoja kṛtavarmaròṃdigè drauṇiyu yuddhadiṃda muktarāgi badukul̤idaru. kauravya yuyutsuvū kūḍa pāṃḍavara āśrayavannu paḍèdudariṃda ul̤idukòṃḍanu.
14059034a nihate kauraveṃdre ca sānubaṃdhe suyodhane|
14059034c viduraḥ saṃjayaścaiva dharmarājamupasthitau||
anuyāyigal̤òṃdigè kauraveṃdra suyodhananu hatanāgalu vidura-saṃjayaru dharmarājananne āśrayisidaru.
14059035a evaṃ tadabhavadyuddhamahānyaṣṭādaśa prabho|
14059035c yatra te pṛthivīpālā nihatāḥ svargamāvasan||
prabho! hadinèṃṭu akṣohiṇī senègal̤u mattu pṛthvīpālaru hatarāgi svargavannu serida ā mahāyuddhavu ī rīti naḍèyitu.””
14059036 vaiśaṃpāyana uvāca 14059036a śṛṇvatāṃ tu mahārāja kathāṃ tāṃ romaharṣaṇīm|
14059036c duḥkhaharṣaparikleśā vṛṣṇīnāmabhavaṃstadā||
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “mahārāja! ā romaharṣaṇa kathèyannu kel̤ida vṛṣṇigal̤u duḥkha-harṣagal̤iṃda pīḍitarādaru.”
samāpti
iti śrīmahābhārate aśvamedhikaparvaṇi vāsudevavākye ekonaṣaṣṭitamo'dhyāyaḥ||
idu śrīmahābhāratadalli aśvamedhikaparvadalli vāsudevavākya ènnuva aivattòṃbhattane adhyāyavu.
[^1] saṃjayanu dhṛtarāṣṭranigè nīḍida yuddhavivaraṇèya prakāra mahābhārata yuddhada mòdaliniṃda kaḍèyavarègū dhṛṣṭadyumnane pāṃḍavara senānāyakanāgiddanu. ādarè bhīṣmanannu saṃharisalu śikhaṃḍiyannu avana èdiru nillisalu pāṃḍavaru prayatnapaṭṭiddudariṃda kṛṣṇanu bhīṣmana vadhèya prasaṃgadalli śikhaṃḍiye pāṃḍavara nāyakanāgiddanèṃdu hel̤uttānè.