പ്രവേശ
।। ഓം ഓം നമോ നാരായണായ।। ശ്രീ വേദവ്യാസായ നമഃ ।।
ശ്രീ കൃഷ്ണദ്വൈപായന വേദവ്യാസ വിരചിത
ശ്രീ മഹാഭാരത
അശ്വമേധിക പര്വ
അശ്വമേധിക പര്വ
അധ്യായ 49
സാര
കൃഷ്ണനു അര്ജുനനിഗെ മോക്ഷ വിഷയക ഗുരു-ശിഷ്യര സംവാദവന്നു മുംദുവരിസി ഹേളിദുദു (1-55).
14049001 ബ്രഹ്മോവാച
14049001a ഹംത വഃ സംപ്രവക്ഷ്യാമി യന്മാം പൃച്ചഥ സത്തമാഃ।
14049001c സമസ്തമിഹ തച്ച്രുത്വാ സമ്യഗേവാവധാര്യതാമ്।।
ബ്രഹ്മനു ഹേളിദനു: “സത്തമരേ! ഈഗ നീവു കേളിദുദന്നു സംപൂര്ണവാഗി ഹേളുത്തേനെ. ഈ സമസ്തവന്നൂ കേളി അദന്നു ചെന്നാഗി ധാരണെമാഡികൊള്ളി.
14049002a അഹിംസാ സര്വഭൂതാനാമേതത്കൃത്യതമം മതമ്।
14049002c ഏതത്പദമനുദ്വിഗ്നം വരിഷ്ഠം ധര്മലക്ഷണമ്।।
സര്വഭൂതഗളല്ലി അഹിംസെയു സര്വോത്തമ കര്ത്യവ്യവെംദു അഭിപ്രായ. അഹിംസെയു ഉദ്വേഗരഹിതവു. ഇദു ധര്മദ അതി ഹിരിയ ലക്ഷണവു.
14049003a ജ്ഞാനം നിഃശ്രേയ ഇത്യാഹുര്വൃദ്ധാ നിശ്ചയദര്ശിനഃ।
14049003c തസ്മാത് ജ്ഞാനേന ശുദ്ധേന മുച്യതേ സര്വപാതകൈഃ।।
നിശ്ചയദര്ശി വൃദ്ധരു ജ്ഞാനവേ ശ്രേയസ്കരവാദുദു എംദു ഹേളുത്താരെ. ആദുദരിംദ ശുദ്ധ ജ്ഞാനദിംദ സര്വപാതകഗളിംദലൂ മുക്തരാഗുത്തേവെ.
14049004a ഹിംസാപരാശ്ച യേ ലോകേ യേ ച നാസ്തികവൃത്തയഃ।
14049004c ലോഭമോഹസമായുക്താസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ।।
ഈ ലോകദല്ലിരുവ ഹിംസാപരരൂ, നാസ്തികരംതെ നഡെദുകൊള്ളുവവരൂ, ലോഭ-മോഹ സമായുക്തരൂ നരകക്കെ ഹോഗുത്താരെ.
14049005a ആശീര്യുക്താനി കര്മാണി കുര്വതേ യേ ത്വതംദ്രിതാഃ।
14049005c തേഽസ്മിഽല്ലോകേ പ്രമോദംതേ ജായമാനാഃ പുനഃ പുനഃ।।
ആലസ്യവില്ലദേ ശ്രദ്ധെയിംദ കാമ്യ കര്മഗളന്നു മാഡുവവരു ഈ ലോകദല്ലിയേ പുനഃ പുനഃ ഹുട്ടുത്താ ആനംദദിംദിരുത്താരെ.
14049006a കുര്വതേ യേ തു കര്മാണി ശ്രദ്ദധാനാ വിപശ്ചിതഃ।
14049006c അനാശീര്യോഗസംയുക്താസ്തേ ധീരാഃ സാധുദര്ശിനഃ।।
ശ്രദ്ധെയിംദ നിഷ്കാമകര്മഗളന്നു മാഡുത്താ യോഗദല്ലി നിരതരാഗിരുവവരു ധീരരു. സാധുദര്ശിഗളു.
14049007a അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി സത്ത്വക്ഷേത്രജ്ഞയോര്യഥാ।
14049007c സംയോഗോ വിപ്രയോഗശ്ച തന്നിബോധത സത്തമാഃ।।
സത്തമരേ! ഇന്നു മുംദെ നാനു സത്ത്വക്കൂ (ബുദ്ധിഗൂ) ക്ഷേത്രജ്ഞനിഗൂ ഇരുവ സംയോഗ-വിയോഗഗള കുരിതു ഹേളുത്തേനെ. കേളി.
14049008a വിഷയോ വിഷയിത്വം ച സംബംധോഽയമിഹോച്യതേ।
14049008c വിഷയീ പുരുഷോ നിത്യം സത്ത്വം ച വിഷയഃ സ്മൃതഃ।।
സത്ത്വ-ക്ഷേത്രജ്ഞര നഡുവെ വിഷയ മത്തു വിഷയീഭാവദ സംബംധവിദെയെംദു ഹേളുത്താരെ. ക്ഷേത്രജ്ഞ അഥവാ പുരുഷനേ വിഷയീ. സത്ത്വവേ (ബുദ്ധിയേ) വിഷയവെംദു ഹേളുത്താരെ.
14049009a വ്യാഖ്യാതം പൂര്വകല്പേന മശകോദുംബരം യഥാ।
14049009c ഭുജ്യമാനം ന ജാനീതേ നിത്യം സത്ത്വമചേതനമ്।
14049009e യസ്ത്വേവ തു വിജാനീതേ യോ ഭുംക്തേ യശ്ച ഭുജ്യതേ।।
ഹിംദിന അധ്യായദല്ലി ഉദാഹരിസിരുവ ഹുളു മത്തു അത്തിഹണ്ണിനംതെ ഭോഗിസല്പഡുവ അചേതന സത്ത്വവു നിത്യനാദ ക്ഷേത്രജ്ഞനന്നു തിളിദില്ല. ആദരെ ഭോഗിസുവവനു ആത്മനെംദൂ ഭോഗിസല്പഡുവവനു സത്ത്വവെംദൂ ക്ഷേത്രജ്ഞനു തിളിദിരുത്താനെ.
14049010a അനിത്യം ദ്വംദ്വസംയുക്തം സത്ത്വമാഹുര്ഗുണാത്മകമ്।
14049010c നിര്ദ്വംദ്വോ നിഷ്കലോ നിത്യഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോ നിര്ഗുണാത്മകഃ।।
ഗുണാത്മകവാദ സത്ത്വവു അനിത്യ മത്തു ദ്വംദ്വസംയുക്ത എംദു ഹേളുത്താരെ. നിര്ഗുണാത്മകനാദ ക്ഷേത്രജ്ഞനു നിത്യ, നിഷ്കല മത്തു നിര്ദ്വംദ്വ.
14049011a സമഃ സംജ്ഞാഗതസ്ത്വേവം യദാ സര്വത്ര ദൃശ്യതേ।
14049011c ഉപഭുംക്തേ സദാ സത്ത്വമാപഃ പുഷ്കരപര്ണവത്।।
സര്വത്ര വ്യാപിസിരുവ, തനഗെ സമനെംദേ തോരുവ, സത്ത്വവന്നു ക്ഷേത്രജ്ഞനു കമലദ എലെയു നിര്ലിപ്തവാഗി തന്ന മേലിരുവ ജലബിംദുഗളന്നു ധരിസിരുവംതെ സദാ ഉപഭോഗിസുത്തിരുത്താനെ.
14049012a സര്വൈരപി ഗുണൈര്വിദ്വാന്വ്യതിഷക്തോ ന ലിപ്യതേ।
14049012c ജലബിംദുര്യഥാ ലോലഃ പദ്മിനീപത്രസംസ്ഥിതഃ।
14049012e ഏവമേവാപ്യസംസക്തഃ പുരുഷഃ സ്യാന്ന സംശയഃ।।
എല്ല ഗുണഗളിംദ കൂഡിദ്ദരൂ തിളിദവനു കമലദ എലെയു തന്ന മേലിരുവ ജലബിംദുവിനിംദ ഹേഗെ ലിപ്തവാഗിരുവുദില്ലവോ ഹാഗെ ഗുണഗളിഗെ അംടികൊംഡിരുവുദില്ല. ഇദേരീതി ക്ഷേത്രജ്ഞ അഥവാ പുരുഷനു അസംഗനു. സത്ത്വദിംദ ആവൃതനാഗിദ്ദരൂ അദരിംദ ലിപ്തനാഗിരുവുദില്ല. ഇദരല്ലി സംശയവേ ഇല്ല.
14049013a ദ്രവ്യമാത്രമഭൂത്സത്ത്വം പുരുഷസ്യേതി നിശ്ചയഃ।
14049013c യഥാ ദ്രവ്യം ച കര്താ ച സംയോഗോഽപ്യനയോസ്തഥാ।।
പുരുഷനിഗെ സത്ത്വവു കേവല ദ്രവ്യരൂപവാഗിരുവുദു എംദു നിശ്ചയവു. കര്തനിഗെ മത്തു ദ്രവ്യക്കെ യാവ സംബംധവിദെയോ അദേ സംബംധവു സത്ത്വ മത്തു ക്ഷേത്രജ്ഞനിഗെ ഇരുത്തദെ.
14049014a യഥാ പ്രദീപമാദായ കശ്ചിത്തമസി ഗച്ചതി।
14049014c തഥാ സത്ത്വപ്രദീപേന ഗച്ചംതി പരമൈഷിണഃ।।
കത്തലെയല്ലി ഹോഗുവാഗ ദീപവന്നു ഹിഡിദുകൊംഡു ഹോഗുവംതെ പരമപദവന്നു പഡെയലിച്ഛിസുവവരു സത്ത്വവെംബ ദീപവന്നു ഹിഡിദുകൊംഡു ഹോഗുത്താരെ.
14049015a യാവദ്ദ്രവ്യഗുണസ്താവത്പ്രദീപഃ സംപ്രകാശതേ।
14049015c ക്ഷീണദ്രവ്യഗുണം ജ്യോതിരംതര്ധാനായ ഗച്ചതി।।
എല്ലിയവരെഗെ ദീപദല്ലി ദ്രവ്യ (എണ്ണെ) മത്തു ഗുണ (ബത്തി) ഗളിരുത്തവെയോ അല്ലിയവരെഗെ അദു ബെളകന്നു കൊഡുത്തദെ. ദ്രവ്യ-ഗുണഗളു ക്ഷീണവാദ കൂഡലെ ജ്യോതിയു അംതര്ധാനവാഗുത്തദെ.
14049016a വ്യക്തഃ സത്ത്വഗുണസ്ത്വേവം പുരുഷോഽവ്യക്ത ഇഷ്യതേ।
14049016c ഏതദ്വിപ്രാ വിജാനീത ഹംത ഭൂയോ ബ്രവീമി വഃ।।
സത്ത്വഗുണവു വ്യക്ത മത്തു പുരുഷനു അവ്യക്ത എംദു ഹേളുത്താരെ. വിപ്രരേ! ഇദന്നു നീവു തിളിദുകൊംഡിരി. ഇദര കുരിതു ഇന്നൂ ഹേളുത്തേനെ.
14049017a സഹസ്രേണാപി ദുര്മേധാ ന വൃദ്ധിമധിഗച്ചതി।
14049017c ചതുര്ഥേനാപ്യഥാംശേന ബുദ്ധിമാന്സുഖമേധതേ।।
മംദബുദ്ധിയുള്ളവനിഗെ സാവിര വിഷയഗളന്നു ഹേളിദരൂ അവന ജ്ഞാനവു വൃദ്ധിയാഗുവുദില്ല. ആദരെ ബുദ്ധിവംതനിഗെ നാല്കനെയ ഒംദു ഭാഗ ഹേളിദരൂ അദരിംദ സുഖവന്നു പഡെയുത്താനെ.
14049018a ഏവം ധര്മസ്യ വിജ്ഞേയം സംസാധനമുപായതഃ।
14049018c ഉപായജ്ഞോ ഹി മേധാവീ സുഖമത്യംതമശ്നുതേ।।
ഹീഗെ ധര്മ സംസാധനെയ ഉപായവന്നു തിളിദുകൊള്ളബേകു. ഉപായഗളന്നു തിളിദ മേധാവിയു അത്യംത സുഖവന്നു ഹൊംദുത്താനെ.
14049019a യഥാധ്വാനമപാഥേയഃ പ്രപന്നോ മാനവഃ ക്വ ചിത്।
14049019c ക്ലേശേന യാതി മഹതാ വിനശ്യത്യംതരാപി വാ।।
യാത്രികനോര്വനു ആഹാരദ ബുത്തിയന്നു കട്ടികൊള്ളദേ ഹൊരടരെ മഹാക്ലേശക്കെ ഗുരിയാഗുത്താനെ അഥവാ മാര്ഗദല്ലിയേ വിനാശനാഗലൂ ബഹുദു.
14049020a തഥാ കര്മസു വിജ്ഞേയം ഫലം ഭവതി വാ ന വാ।
14049020c പുരുഷസ്യാത്മനിഃശ്രേയഃ ശുഭാശുഭനിദര്ശനമ്।।
ഹാഗെയേ കര്മഫലവന്നു തിളിദുകൊള്ളബേകു. അദു പുരുഷന ആത്മക്കെ ശ്രേയസ്സാദുദേ, ശുഭവാദുദേ അഥവാ അശുഭവാദുദേ എന്നുവുദന്നു തിളിദുകൊംഡിരബേകു.
14049021a യഥാ ച ദീര്ഘമധ്വാനം പദ്ഭ്യാമേവ പ്രപദ്യതേ।
14049021c അദൃഷ്ടപൂര്വം സഹസാ തത്ത്വദര്ശനവര്ജിതഃ।।
ഹിംദെംദൂ നോഡിരദ ദാരിയല്ലി ദീര്ഘ പ്രയാണമാഡുത്തിരുവവനു ഗുരിയന്നു ഹേഗെ തലുപുവുദില്ലവോ ഹാഗെ തത്ത്വദര്ശനവാഗിരദവനൂ കൂഡ പരമ പദവന്നു തലുപുവുദില്ല.
14049022a തമേവ ച യഥാധ്വാനം രഥേനേഹാശുഗാമിനാ।
14049022c യായാദശ്വപ്രയുക്തേന തഥാ ബുദ്ധിമതാം ഗതിഃ।।
ആദരെ ബുദ്ധിവംതര പ്രയാണവു അദേ ഗൊത്തിരദ മാര്ഗദല്ലി വേഗയുക്ത കുദുരെഗളന്നു ഹൂഡിരുവ രഥദല്ലി കുളിതു ഹോഗുവ പ്രയാണദംതിരുത്തദെ.
14049023a ഉച്ചം പര്വതമാരുഹ്യ നാന്വവേക്ഷേത ഭൂഗതമ്।
14049023c രഥേന രഥിനം പശ്യേത്ക്ലിശ്യമാനമചേതനമ്।।
ഉച്ച പര്വതവന്നു ഏരിദവരു കെളഗിനദന്നു ഹേഗെ നോഡുവുദില്ലവോ ഹാഗെ പരമ ഗതിയന്നു ഹൊംദിദവരു കെളഗിരുവ പ്രപംചദ കഡെ നോഡുവുദില്ല. ആദരെ രഥവിദ്ദരൂ മൂഢനാദ രഥികനു സേരബേകാദ സ്ഥാനവന്നു സേരുത്താനെ എംബ ഭരവസെയില്ല.
14049024a യാവദ്രഥപഥസ്താവദ്രഥേന സ തു ഗച്ചതി।
14049024c ക്ഷീണേ രഥപഥേ പ്രാജ്ഞോ രഥമുത്സൃജ്യ ഗച്ചതി।।
ആദുദരിംദ തിളിദവനു രഥവു എല്ലിയവരെഗെ ഹോഗുത്തദെയോ അല്ലിയവരെഗെ രഥദല്ലി കുളിതു ഹോഗുത്താനെ. രഥദ ദാരിയു മുഗിദാഗ രഥവന്നു അല്ലിയേ ബിട്ടു കാല്നഡുഗെയല്ലിയേ മുംദെ സാഗുത്താനെ.
14049025a ഏവം ഗച്ചതി മേധാവീ തത്ത്വയോഗവിധാനവിത്।
14049025c സമാജ്ഞായ മഹാബുദ്ധിരുത്തരാദുത്തരോത്തരമ്।।
ഹീഗെ തത്ത്വയോഗവിധാനവന്നു തിളിദ മഹാബുദ്ധിയു മുംദാഗുവുദന്നു തിളിദുകൊള്ളുത്താ ഹോഗുത്താനെ.
14049026a യഥാ മഹാര്ണവം ഘോരമപ്ലവഃ സംപ്രഗാഹതേ।
14049026c ബാഹുഭ്യാമേവ സംമോഹാദ്വധം ചര്ച്ചത്യസംശയമ്।।
ഘോര മഹാസാഗരവന്നു ബാഹുഗളന്നു ബളസി ഈജികൊംഡേ ദാടലു ഇച്ഛിസി സമുദ്രദല്ലി ബീളുവവനു സംമോഹദിംദ തന്ന വധെയന്നേ മാഡികൊള്ളുത്താനെ എന്നുവുദരല്ലി സംശയവില്ല.
14049027a നാവാ ചാപി യഥാ പ്രാജ്ഞോ വിഭാഗജ്ഞസ്തരിത്രയാ।
14049027c അക്ലാംതഃ സലിലം ഗാഹേത്ക്ഷിപ്രം സംതരതി ധ്രുവമ്।।
14049028a തീര്ണോ ഗച്ചേത്പരം പാരം നാവമുത്സൃജ്യ നിര്മമഃ।
14049028c വ്യാഖ്യാതം പൂര്വകല്പേന യഥാ രഥിപദാതിനൌ।।
യാവരീതിയല്ലി സമുദ്രമാര്ഗദ വിഭാഗഗളന്നു തിളിദിരുവ ബുദ്ധിവംത നാവികനു സുംദര ജല്ലെയിരുവ നാവെയ മൂലക അനായാസവാഗി സമുദ്രവന്നു ക്ഷിപ്രവാഗി ദാടി, ആചെയ ദഡവന്നു സേരിദ നംതര നാവെയ മേലിന മമതെയന്നു തൊരെയുത്താനോ ഹാഗെ സംസാരസാഗരവന്നു ദാടിദ നംതര അദക്കെ സാധനഗളാദ കര്മഗള മേലിന വ്യാമോഹവന്നു ജ്ഞാനിയു ത്യജിസുത്താനെ. ഈ വിഷയവന്നേ രഥികന മത്തു കാല്നഡിഗെയല്ലി ഹോഗുവവന ഉദാഹരണെഗളന്നിത്തു ഈ ഹിംദെ ഹേളലാഗിദെ.
14049029a സ്നേഹാത്സംമോഹമാപന്നോ നാവി ദാശോ യഥാ തഥാ।
14049029c മമത്വേനാഭിഭൂതഃ സ തത്രൈവ പരിവര്തതേ।।
ആദരെ നാവെയല്ലിയേ ആസക്തിയന്നിട്ടുകൊംഡു അദരല്ലിയേ വ്യാമോഹവുള്ളവനാഗി അദു തന്നദെംബ അഭിമാനവന്നു ഹൊംദിരുവ നാവികനു യാവാഗലൂ സമുദ്രദല്ലിയേ സുത്തുത്തിരുവംതെ ദേഹദല്ലിയേ ആസക്തിയന്നിട്ടുകൊംഡു ദേഹവു തന്നദെംബ മമകാരവിരുവവനു സംസാരചക്രദല്ലി അനവരതവാഗി സുത്തുത്തലേ ഇരുത്താനെ.
14049030a നാവം ന ശക്യമാരുഹ്യ സ്ഥലേ വിപരിവര്തിതുമ്।
14049030c തഥൈവ രഥമാരുഹ്യ നാപ്സു ചര്യാ വിധീയതേ।।
നാവെയന്നേരി ഭൂമിയ മേലെ സംചരിസലു സാധ്യവാഗുവുദില്ല. ഹാഗെയേ രഥവന്നേരി നീരിന മേലെ സംചരിസലു സാധ്യവില്ല.
14049031a ഏവം കര്മ കൃതം ചിത്രം വിഷയസ്ഥം പൃഥക് പൃഥക്।
14049031c യഥാ കര്മ കൃതം ലോകേ തഥാ തദുപപദ്യതേ।।
ഹീഗെ മാഡുവ പ്രതിയൊംദു കര്മവൂ ബേരെ ബേരെ സ്ഥാനഗളിഗെ കൊംഡൊയ്യുത്തവെ. ഈ ലോകദല്ലി യാവരീതിയ കര്മവന്നു മാഡുത്താനോ അദക്കെ തക്കുദാദ ലോകവന്നേ പഡെയുത്താനെ.
14049032a യന്നൈവ ഗംധിനോ രസ്യം ന രൂപസ്പര്ശശബ്ദവത്।
14049032c മന്യംതേ മുനയോ ബുദ്ധ്യാ തത്പ്രധാനം പ്രചക്ഷതേ।।
ഗംധ-രസ-രൂപ-സ്പര്ശ-ശബ്ധഗളില്ലദ യാവുദന്നു മുനിഗളു ബുദ്ധിയ മൂലക തിളിദുകൊള്ളുത്താരോ അദന്നേ പ്രധാന എംദു ഹേളുത്താരെ.
14049033a തത്ര പ്രധാനമവ്യക്തമവ്യക്തസ്യ ഗുണോ മഹാന്।
14049033c മഹതഃ പ്രധാനഭൂതസ്യ ഗുണോഽഹംകാര ഏവ ച।।
പ്രധാനവു അവ്യക്ത. അവ്യക്തദ ഗുണവു മഹത്തത്ത്വ. പ്രധാനദിംദ ഹുട്ടിദ മഹത്തത്ത്വദ ഗുണവു അഹംകാര.
14049034a അഹംകാരപ്രധാനസ്യ മഹാഭൂതകൃതോ ഗുണഃ।
14049034c പൃഥക്ത്വേന ഹി ഭൂതാനാം വിഷയാ വൈ ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ।।
അഹംകാരദ പ്രധാന ഗുണവു മഹാഭൂതഗളന്നുംടുമാഡുവുദു. ഈ മഹാഭൂതഗളു പ്രത്യേക-പ്രത്യേകവാഗി ശബ്ധ-സ്പര്ശാദി ഗുണഗളിംദ തിളിയല്പട്ടിവെ.
14049035a ബീജധര്മം യഥാവ്യക്തം തഥൈവ പ്രസവാത്മകമ്।
14049035c ബീജധര്മാ മഹാനാത്മാ പ്രസവശ്ചേതി നഃ ശ്രുതമ്।।
അവ്യക്ത പ്രധാനവു ബീജധര്മദംതെ മഹത്തത്ത്വവന്നു ഹുട്ടിസുത്തദെ. മഹത്തത്ത്വവൂ ബീജധര്മവന്നനുസരിസി അഹംകാരവന്നു ഹുട്ടിസുത്തദെ എംദു കേളിദ്ദേവെ.
14049036a ബീജധര്മാ ത്വഹംകാരഃ പ്രസവശ്ച പുനഃ പുനഃ।
14049036c ബീജപ്രസവധര്മാണി മഹാഭൂതാനി പംച വൈ।।
പുനഃ അഹംകാരവൂ ബീജധര്മദ പ്രകാര മഹാഭൂതഗളന്നു ഹുട്ടിസുത്തദെ. പംച മഹാഭൂതഗളൂ കൂഡ ബീജ-പ്രസവ ധര്മഗളന്നു ഹൊംദിവെ.
14049037a ബീജധര്മിണ ഇത്യാഹുഃ പ്രസവം ച ന കുര്വതേ।
14049037c വിശേഷാഃ പംചഭൂതാനാം തേഷാം വിത്തം വിശേഷണമ്।।
പംചഭൂതഗള വിശേഷഗളൂ ബീജധര്മ മത്തു പ്രസവധര്മഗളന്നു ഹൊംദിവെയെംദു ഹേളുത്താരെ.
14049038a തത്രൈകഗുണമാകാശം ദ്വിഗുണോ വായുരുച്യതേ।
14049038c ത്രിഗുണം ജ്യോതിരിത്യാഹുരാപശ്ചാപി ചതുര്ഗുണാഃ।।
പംചമഹാഭൂതഗളല്ലി ആകാശവു ഒംദേ ഗുണവന്നു ഹൊംദിദെ. വായുവിഗെ എരഡു ഗുണഗളിവെ. ജ്യോതിഗെ മൂരു ഗുണഗളിവെ മത്തു ആപക്കെ നാല്കു ഗുണഗളിവെ.
14049039a പൃഥ്വീ പംചഗുണാ ജ്ഞേയാ ത്രസസ്ഥാവരസംകുലാ।
14049039c സര്വഭൂതകരീ ദേവീ ശുഭാശുഭനിദര്ശനാ।।
സ്ഥാവര-ജംഗമ സംകുലഗളിരുവ സര്വഭൂതകരീ ശുഭാശുഭനിദര്ശനെ ദേവീ പൃഥ്വിഗെ ഐദു ഗുണഗളിവെയെംദു തിളിയബേകു.
14049040a ശബ്ദഃ സ്പര്ശസ്തഥാ രൂപം രസോ ഗംധശ്ച പംചമഃ।
14049040c ഏതേ പംച ഗുണാ ഭൂമേര്വിജ്ഞേയാ ദ്വിജസത്തമാഃ।।
ദ്വിജസത്തമരേ! ശബ്ധ, സ്പര്ശ, രൂപ, രസ, മത്തു ഐദനെയദാഗി ഗംധ ഇവേ ഭൂമിയ ഐദു ഗുണഗളെംദു തിളിയബേകു.
14049041a പാര്ഥിവശ്ച സദാ ഗംധോ ഗംധശ്ച ബഹുധാ സ്മൃതഃ।
14049041c തസ്യ ഗംധസ്യ വക്ഷ്യാമി വിസ്തരേണ ബഹൂന്ഗുണാന്।।
ഭൂമിയു സദാ ഗംധയുക്തവാഗിദെയെംദു ഹേളുത്താരെ. ഗംധദല്ലിയൂ അനേക പ്രകാരഗളന്നു ഹേളിദ്ദാരെ. ആ ഗംധദ അനേക ഗുണഗളന്നു വിസ്താരവാഗി ഹേളുത്തേനെ.
14049042a ഇഷ്ടശ്ചാനിഷ്ടഗംധശ്ച മധുരോഽമ്ലഃ കടുസ്തഥാ।
14049042c നിര്ഹാരീ സംഹതഃ സ്നിഗ്ധോ രൂക്ഷോ വിശദ ഏവ ച।
14049042e ഏവം ദശവിധോ ജ്ഞേയഃ പാര്ഥിവോ ഗംധ ഇത്യുത।।
ഇഷ്ടഗംധ (സുഗംധ), അനിഷ്ട ഗംധ (ദുര്ഗംധ), മധുര, ഹുളി, കടു (കാര), നിര്ഹാരീ (ബഹള ദൂരദവരെഗൂ വ്യാപിസുവുദു), മിശ്രിത, സ്നിഗ്ധ, രൂക്ഷ (കഠിന), വിശദ (നിര്മല) ഹീഗെ ഭൂമിയ ഗംധവു ഹത്തു വിധഗളു എംദു ഹേളുത്താരെ.
14049043a ശബ്ദഃ സ്പര്ശസ്തഥാ രൂപം രസശ്ചാപാം ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ।
14049043c രസജ്ഞാനം തു വക്ഷ്യാമി രസസ്തു ബഹുധാ സ്മൃതഃ।।
നീരിന ഗുണഗളു ശബ്ധ, സ്പര്ശ, രൂപ, മത്തു രസ എംദു ഹേളിദ്ദാരെ. രസഗളല്ലി അനേക. രസജ്ഞാനവന്നു ഹേളുത്തേനെ.
14049044a മധുരോഽമ്ലഃ കടുസ്തിക്തഃ കഷായോ ലവണസ്തഥാ।
14049044c ഏവം ഷഡ്വിധവിസ്താരോ രസോ വാരിമയഃ സ്മൃതഃ।।
മധുര (സിഹി), ആമ്ല (ഹുളി), കടു (കാര), തിക്ത (കഹി), കഷായ (ഒഗരു), ലവണ (ഉപ്പു) ഹീഗെ ജലമയ രസവു ആരു വിധഗളു എംദു ഹേളുത്താരെ.
14049045a ശബ്ദഃ സ്പര്ശസ്തഥാ രൂപം ത്രിഗുണം ജ്യോതിരുച്യതേ।
14049045c ജ്യോതിഷശ്ച ഗുണോ രൂപം രൂപം ച ബഹുധാ സ്മൃതമ്।।
ജ്യോതിയ ഗുണഗളു മൂരു – ശബ്ധ, സ്പര്ശ മത്തു രൂപ – എംദു ഹേളുത്താരെ. ജ്യോതിയ ഗുണവു രൂപ. രൂപദല്ലി അനേക വിധഗളിഗെ എന്നുത്താരെ.
14049046a ശുക്ലം കൃഷ്ണം തഥാ രക്തം നീലം പീതാരുണം തഥാ।
14049046c ഹ്രസ്വം ദീര്ഘം തഥാ സ്ഥൂലം ചതുരസ്രാണു വൃത്തകമ്।।
14049047a ഏവം ദ്വാദശവിസ്താരം തേജസോ രൂപമുച്യതേ।
14049047c വിജ്ഞേയം ബ്രാഹ്മണൈര്നിത്യം ധര്മജ്ഞൈഃ സത്യവാദിഭിഃ।।
ബിളി, കപ്പു, കെംപു, നീലി, ഹളദി, അരുണ, ഹ്രസ്വ, ദീര്ഘ, കൃശ, സ്ഥൂല, ചച്ചൌക മത്തു ദുംഡു – ഈ ഹന്നെരഡൂ തേജസ്സിന രൂപഗളെംദു ഹേളുത്താരെ. ഇദു ധര്മജ്ഞരൂ സത്യവാദിഗളൂ ആദ ബ്രാഹ്മണരിഗെ സദാ തിളിദിരുത്തദെ.
14049048a ശബ്ദസ്പര്ശൌ ച വിജ്ഞേയൌ ദ്വിഗുണോ വായുരുച്യതേ।
14049048c വായോശ്ചാപി ഗുണഃ സ്പര്ശഃ സ്പര്ശശ്ച ബഹുധാ സ്മൃതഃ।।
ശബ്ധ മത്തു സ്പര്ശ – ഈ എരഡു വായുവിന ഗുണഗളെംദു തിളിദിവെ. വായുവിന ഗുണവു സ്പര്ശ, സ്പര്ശവു അനേകവിധഗളു എംദു ഹേളുത്താരെ.
14049049a ഉഷ്ണഃ ശീതഃ സുഖോ ദുഃഖഃ സ്നിഗ്ധോ വിശദ ഏവ ച।
14049049c കഠിനശ്ചിക്കണഃ ശ്ലക്ഷ്ണഃ പിച്ചിലോ ദാരുണോ മൃദുഃ।।
14049050a ഏവം ദ്വാദശവിസ്താരോ വായവ്യോ ഗുണ ഉച്യതേ।
14049050c വിധിവദ്ബ്രഹ്മണൈഃ സിദ്ധൈര്ധര്മജ്ഞൈസ്തത്ത്വദര്ശിഭിഃ।।
ഉഷ്ണ, ശീത, സുഖ, ദുഃഖ, സ്നിഗ്ധ, വിശദ, കഠിന, നുണുപു, ശ്ലക്ഷ്ണ, ജിഡ്ഡു, ദാരുണ മത്തു മൃദു – ഈ ഹന്നെരഡൂ വായുവിന ഗുണഗളെംദു ഹേളുത്താരെ. ഇദു സിദ്ദരൂ ധര്മജ്ഞരൂ, തത്ത്വദര്ശിഗളൂ ആദ ബ്രാഹ്മണരിഗെ തിളിദിദെ.
14049051a തത്രൈകഗുണമാകാശം ശബ്ദ ഇത്യേവ ച സ്മൃതഃ।
14049051c തസ്യ ശബ്ദസ്യ വക്ഷ്യാമി വിസ്തരേണ ബഹൂന്ഗുണാന്।।
ആകാശക്കെ ശബ്ധവു ഒംദേ ഗുണ എംദു ഹേളുത്താരെ. ആകാശദ ഗുണവാദ ശബ്ധദ ബഹുവിധഗളന്നു വിസ്താരവാഗി ഹേളുത്തേനെ.
14049052a ഷഡ്ജര്ഷഭൌ ച ഗാംധാരോ മധ്യമഃ പംചമസ്തഥാ।
14049052c അതഃ പരം തു വിജ്ഞേയോ നിഷാദോ ധൈവതസ്തഥാ।।
14049053a ഇഷ്ടോഽനിഷ്ടശ്ച ശബ്ദസ്തു സംഹതഃ പ്രവിഭാഗവാന്।
14049053c ഏവം ബഹുവിധോ ജ്ഞേയഃ ശബ്ദ ആകാശസംഭവഃ।।
ഷഡ്ജ, ഋഷഭ, ഗാംധാര, മധ്യമ, പംചമ, നിഷാദ, ധൈവത, ഇഷ്ട, അനിഷ്ട, സംഹത (ശ്ലിഷ്ട) – ഹീഗെ ആകാശസംഭവ ശബ്ധവു ബഹുവിധവാദുദു.
14049054a ആകാശമുത്തമം ഭൂതമഹംകാരസ്തതഃ പരമ്।
14049054c അഹംകാരാത്പരാ ബുദ്ധിര്ബുദ്ധേരാത്മാ തതഃ പരഃ।।
ആകാശവേ എല്ല ഭൂതഗളല്ലിയൂ ഉത്തമവാദുദു. അഹംകാരവു അദക്കിംതലൂ ശ്രേഷ്ഠവാദുദു. അഹംകാരക്കിംതലൂ ബുദ്ധിയു ശ്രേഷ്ഠവാദുദു. ബുദ്ധിഗിംതലൂ ആത്മവു ശ്രേഷ്ഠവാദുദു.
14049055a തസ്മാത്തു പരമവ്യക്തമവ്യക്താത്പുരുഷഃ പരഃ।
14049055c പരാവരജ്ഞോ ഭൂതാനാം യം പ്രാപ്യാനംത്യമശ്നുതേ।।
ആത്മക്കിംതലൂ അവ്യക്തവു ശ്രേഷ്ഠവാദുദു. അവ്യക്തക്കിംതലൂ ശ്രേഷ്ഠവാദുദു പുരുഷ. ഭൂതഗളല്ലിരുവ ഈ ശ്രേഷ്ഠതെഗളന്നു തിളിദുകൊംഡിരുവവനു അനംതനന്നു സേരുത്താനെ എംദു ഹേളുത്താരെ.”
സമാപ്തി
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ അശ്വമേധികപര്വണി അനുഗീതായാം ഗുരുശിഷ്യസംവാദേ ഏകോനപംചാശത്തമോഽധ്യായഃ।।
ഇദു ശ്രീമഹാഭാരതദല്ലി അശ്വമേധികപര്വദല്ലി അനുഗീതായാം ഗുരുശിഷ്യസംവാദ എന്നുവ നല്വത്തൊംഭത്തനേ അധ്യായവു.