praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
aśvamedhika parva
aśvamedhika parva
adhyāya 36
sāra
kṛṣṇanu arjunanigè mokṣa viṣayaka guru-śiṣyara saṃvādavannu muṃduvarisi hel̤idudu (1-36).
14036001 brahmovāca
14036001a tadavyaktamanudriktaṃ sarvavyāpi dhruvaṃ sthiram|
14036001c navadvāraṃ puraṃ vidyāttriguṇaṃ paṃcadhātukam||
14036002a ekādaśaparikṣepaṃ mano vyākaraṇātmakam|
14036002c buddhisvāmikamityetatparamekādaśaṃ bhavet||
brahmanu hel̤idanu: “sattva-raja-tamoguṇagal̤a samāvasthèyalliruvude avyakta-prakṛti. adu sarva vyāpi, niścitavādudu mattu sthiravādudu. triguṇagal̤alli viṣamatèyuṃṭādāga paṃcadhātugal̤a utpattiyāgi, navadvāragal̤ul̤l̤a pura (śarīra) vu nirmitagòl̤l̤uttadè. ā puradalliruva ātmanannu viṣayagal̤a kaḍè prerepisuva manassannū seri hannòṃdu iṃdriyagal̤ivè. buddhiye ivugal̤igè svāmi. hannòṃdu iṃdriyagal̤alli manasse hèccinadu.
14036003a trīṇi srotāṃsi yānyasminnāpyāyaṃte punaḥ punaḥ|
14036003c praṇāḍyastisra evaitāḥ pravartaṃte guṇātmikāḥ||
ī manassinalli mūru guṇātmaka cilumègal̤u punaḥ punaḥ tuṃbi hariyuttiruttavè.
14036004a tamo rajastathā sattvaṃ guṇānetānpracakṣate|
14036004c anyonyamithunāḥ sarve tathānyonyānujīvinaḥ||
ī guṇagal̤u tama, rajas mattu sattvagal̤èṃdu hel̤uttārè. ivèllavū anyonyarannu serikòṃḍe iruttavè mattu anyonyarannu avalaṃbisiruttavè.
14036005a anyonyāpāśrayāścaiva tathānyonyānuvartinaḥ|
14036005c anyonyavyatiṣaktāśca triguṇāḥ paṃca dhātavaḥ||
ivugal̤u anyonyarannu āśrayisiruttavè. anyonyarannu anusarisuttiruttavè. anyonyaròḍanè seri hoguttavè. paṃcadhātugal̤ū triguṇātmakavāgivè.
14036006a tamaso mithunaṃ sattvaṃ sattvasya mithunaṃ rajaḥ|
14036006c rajasaścāpi sattvaṃ syātsattvasya mithunaṃ tamaḥ||
tamassigè sattvavu jòtèyāgiruttadè. sattvakkè rajassu jòtèyāgiruttadè. rajassigè sattvavu jòtèyāgiruttadè. sattvakkè tamassu jòtèyāgiruttadè.
14036007a niyamyate tamo yatra rajastatra pravartate|
14036007c niyamyate rajo yatra sattvaṃ tatra pravartate||
tamoguṇakkè taḍèyuṃṭādarè alli rajoguṇavu huṭṭikòl̤l̤uttadè. rajoguṇakkè taḍèyuṃṭādarè alli sattvavu huṭṭikòl̤l̤uttadè.
14036008a naiśātmakaṃ tamo vidyāttriguṇaṃ mohasaṃjñitam|
14036008c adharmalakṣaṇaṃ caiva niyataṃ pāpakarmasu||
tamoguṇavu aṃdhakārasvarūpavannu hòṃdidè. triguṇātmikavāda idannu mohavèṃdū karèyuttārè. idu adharmada lakṣaṇa. pāpakarmigal̤alli idu avaśyavāgi iruttadè.
14036009a pravṛttyātmakamevāhū rajaḥ paryāyakārakam|
14036009c pravṛttaṃ sarvabhūteṣu dṛśyatotpattilakṣaṇam||
rajoguṇavu pravṛttyātmaka ènnuttārè. idu parivartanèya kāraka. sarvabhūtagal̤alliyū idu pravṛttavāgidè. utpattilakṣaṇavāgi toruttadè.
14036010a prakāśaṃ sarvabhūteṣu lāghavaṃ śraddadhānatā|
14036010c sāttvikaṃ rūpamevaṃ tu lāghavaṃ sādhusaṃmitam||
sarvabhūtagal̤alliruva prakāśave sātvika. idu nirāḍaṃbara (saral̤atè) mattu śraddhāyuktavādudu. sāttvika rūpavāda nirāḍaṃbaravanne sādhugal̤u praśaṃsisuttārè.
14036011a eteṣāṃ guṇatattvaṃ hi vakṣyate hetvahetubhiḥ|
14036011c samāsavyāsayuktāni tattvatastāni vitta me||
nānu īga ī guṇatattvagal̤a kuritu saṃkṣepavāgiyū vistāravāgiyū hel̤uttenè kel̤i.
14036012a saṃmoho'jñānamatyāgaḥ karmaṇāmavinirṇayaḥ|
14036012c svapnaḥ staṃbho bhayaṃ lobhaḥ śokaḥ sukṛtadūṣaṇam||
14036013a asmṛtiścāvipākaśca nāstikyaṃ bhinnavṛttitā|
14036013c nirviśeṣatvamaṃdhatvaṃ jaghanyaguṇavṛttitā||
14036014a akṛte kṛtamānitvamajñāne jñānamānitā|
14036014c amaitrī vikṛto bhāvo aśraddhā mūḍhabhāvanā||
14036015a anārjavamasaṃjñatvaṃ karma pāpamacetanā|
14036015c gurutvaṃ sannabhāvatvamasitatvamavāggatiḥ||
14036016a sarva ete guṇā viprāstāmasāḥ saṃprakīrtitāḥ|
14036016c ye cānye niyatā bhāvā loke'sminmohasaṃjñitāḥ||
saṃmoha, ajñāna, atyāga, karmagal̤a kuritu sadā aniścitanāgiruvudu, svapna, garva, bhaya, lobha, śoka, uttama kāryagal̤annu dūṣisuvudu, smaraṇèyilladiruvudu, kāryada pariṇāmagal̤a kuritu yocisade iruvudu, nāstikatè, duścārityra, òl̤l̤èyadu-kèṭṭaddannu gurutisade iruvudu, iṃdriyagal̤a śaithilya, karmavannu māḍadiddarū tāne adannu māḍidènèṃba durabhimānavannu hòṃduvudu, ajñāniyāgiddarū jñāniyèṃdu bhāvisikòl̤l̤uvadu, amaitri, māḍabekāda kèlasavannu māḍalu manassilladiruvudu, māḍuvudannu aśraddhèyiṃda māḍuvudu, mūḍhabhāvanè, kuṭilatè, buddhigèṭṭu naḍèdukòl̤l̤uvudu, pāpakarmagal̤anne māḍuvudu, mai-manassugal̤u bhāravāgiruvudu, sadbhāvavilladiruvudu, iṃdriyagal̤annu vaśadalliṭṭukòl̤l̤ade iruvudu, nīcakarmagal̤alliye āsaktanāgiruvudu – ivèllakkū tamoguṇavu kāraṇavèṃdu hel̤uttārè. ivallade innū yāva yāva bhāvagal̤u mohakagal̤èṃdu gurutisalpaḍuttavèyo avèllavū tāmasika guṇagal̤e.
14036017a tatra tatra niyamyaṃte sarve te tāmasā guṇāḥ|
14036017c parivādakathā nityaṃ devabrāhmaṇavaidikāḥ||
nityavū deva-brāhmaṇa-vedagal̤annu niṃdisuvudu mattu taḍèyuvudu èllavū tāmasa guṇagal̤e.
14036018a atyāgaścābhimānaśca moho manyustathākṣamā|
14036018c matsaraścaiva bhūteṣu tāmasaṃ vṛttamiṣyate||
dānamāḍadiruvudu, abhimāniyāgiruvudu, moha, kopa, asahanè, itararòḍanè matsara ivu tāmasika vartanègal̤u.
14036019a vṛthāraṃbhāśca ye ke cidvṛthādānāni yāni ca|
14036019c vṛthābhakṣaṇamityetattāmasaṃ vṛttamiṣyate||
vṛthā kāryagal̤annu āraṃbhisuvudu, yāvudannādarū vṛthā dānamāḍuvudu, summane tinnuvudu, ivu tāmasa vṛttigal̤u.
14036020a ativādo'titikṣā ca mātsaryamatimānitā|
14036020c aśraddadhānatā caiva tāmasaṃ vṛttamiṣyate||
atiyāgi mātanāḍuvudu, kṣamètoradiruvudu, mātsarya, atiyāgi abhimānapaḍuvudu, aśraddhè ivu tāmasa vṛttigal̤u.
14036021a evaṃvidhāstu ye ke cilloke'sminpāpakarmiṇaḥ|
14036021c manuṣyā bhinnamaryādāḥ sarve te tāmasā janāḥ||
hīgè ī lokadalli maryādèyannu mīriruva pāpakarmi manuṣyarèllarū tāmasa janaru.
14036022a teṣāṃ yoniṃ pravakṣyāmi niyatāṃ pāpakarmaṇām|
14036022c avāghnirayabhāvāya tiryaghnirayagāminaḥ||
aṃtaha pāpakarmigal̤u yāva yoniyalli huṭṭuttārè èṃdu nigaditavāgiruvudannu hel̤uttenè. ivaru atyaṃta nīca narakadalli bīl̤uttārè mattu kèlavaru tiryagyonigal̤alli huṭṭuttārè.
14036023a sthāvarāṇi ca bhūtāni paśavo vāhanāni ca|
14036023c kravyādā daṃdaśūkāśca kṛmikīṭavihaṃgamāḥ||
14036024a aṃḍajā jaṃtavo ye ca sarve cāpi catuṣpadāḥ|
14036024c unmattā badhirā mūkā ye cānye pāparogiṇaḥ||
14036025a magnāstamasi durvṛttāḥ svakarmakṛtalakṣaṇāḥ|
14036025c avāksrotasa ityete magnāstamasi tāmasāḥ||
vṛkṣa-parvatādi sthāvaragal̤u, paśugal̤u, ānè-kudurè mòdalāda vāhanagal̤u, māṃsahārī jaṃtugal̤u, sarpagal̤u, krimi-kīṭagal̤u, pakṣigal̤u, mòṭṭèyalli janisuva jaṃtugal̤u, mattu èlla nālku kālina prāṇigal̤u, huccaru, kivuḍaru, mūkaru mattu anya pāparogigal̤u ivarèllarū tamoguṇadalliye mul̤ugiruttārè. tamma tamma karmagal̤iganusāravāgi durlakṣaṇagal̤annu hòṃdiruva ivaru tamassinalliye magnarāgiruvudariṃda ivarannu avāksrotasaru èṃdu karèyuttārè.
14036026a teṣāmutkarṣamudrekaṃ vakṣyāmyahamataḥ param|
14036026c yathā te sukṛtā'llokā'llabhaṃte puṇyakarmiṇaḥ||
innu muṃdè aṃthavaru hegè utkarṣavannu mattu samṛddhiyannu hòṃdaballaru mattu avarigè hegè puṇyakarmagal̤iṃda sukṛtara lokagal̤u dòrèyaballadu ènnuvudannu hel̤uttenè.
14036027a anyathā pratipannāstu vivṛddhā ye ca karmasu|
14036027c svakarmaniratānāṃ ca brāhmaṇānāṃ śubhaiṣiṇām||
14036028a saṃskāreṇordhvamāyāṃti yatamānāḥ salokatām|
14036028c svargaṃ gaccaṃti devānāmityeṣā vaidikī śrutiḥ||
tiryak-sthāvara yonigal̤annu paḍèda jīvigal̤u svakarmaniratarāda brāhmaṇara karmagal̤a saluvāgi bal̤asalpaṭṭarè uttama saṃskāravannu paḍèdu ūrdhvalokagal̤igè hoguttavè. alli satata prayatnisuttā kaḍègè svargadalli devatègal̤a sāmyavanne hòṃduttavè èṃdu vedavākyavidè.
14036029a anyathā pratipannāstu vivṛddhāḥ sveṣu karmasu|
14036029c punarāvṛttidharmāṇaste bhavaṃtīha mānuṣāḥ||
anaṃtara karmānusāravāgi tamma tamma karmagal̤a prajñèyannu paḍèdu punarāvṛttidharmavul̤l̤a manuṣyarāgi punaḥ ī lokadalli huṭṭuttārè.
14036030a pāpayoniṃ samāpannāścaṃḍālā mūkacūcukāḥ|
14036030c varṇānparyāyaśaścāpi prāpnuvaṃtyuttarottaram||
avaravara karmānusāravāgi kèlavaru cāṃḍālarū, mūkarū, athavā tòdalarū āgi pāpayonigal̤annu hòṃduttārè. aṃthavarū kūḍa punaḥ avara karmānusāravāgi uttarottaradalli ucca varṇagal̤alli janisuttārè.
14036031a śūdrayonimatikramya ye cānye tāmasā guṇāḥ|
14036031c srotomadhye samāgamya vartaṃte tāmase guṇe||
tāmasa guṇadavaru śūdrayoniyannu atikramisi anya varṇagal̤alli huṭṭidarū, adara pravāhadalliye biddu, tāmasaguṇadalliye vyavaharisuttārè.
14036032a abhiṣaṃgastu kāmeṣu mahāmoha iti smṛtaḥ|
14036032c ṛṣayo munayo devā muhyaṃtyatra sukhepsavaḥ||
kāmopabhogagal̤allina āsaktiyu mahāmohavènisikòl̤l̤uttadè. sukhavannu bayasuva ṛṣi-munigal̤ū mattu devatègal̤ū ī mohadalli siluki mūḍharāguttārè.
14036033a tamo moho mahāmohastāmisraḥ krodhasaṃjñitaḥ|
14036033c maraṇaṃ tvaṃdhatāmisraṃ tāmisraṃ krodha ucyate||
tamassu (avidyè), moha (ahaṃkāra), mahāmoha (laiṃgika sukha) tāmisra (krodha) mattu aṃdhatāmisra (maraṇa) ī aidu tāmasī prakṛtigal̤èṃdu hel̤uttārè.
14036034a bhāvato guṇataścaiva yonitaścaiva tattvataḥ|
14036034c sarvametattamo viprāḥ kīrtitaṃ vo yathāvidhi||
viprare! tamoguṇada bhāva, guṇa, yoni mattu tattva ivugal̤èllavannū yathāvidhiyāgi varṇisiddenè.
14036035a ko nvetadbudhyate sādhu ko nvetatsādhu paśyati|
14036035c atattve tattvadarśī yastamasastattvalakṣaṇam||
idu òl̤l̤èyadèṃdu yāru tāne til̤idukòl̤l̤uttārè? mattu idaralli òl̤l̤èyadannu yāru tāne kāṇuttārè? atattvadalli tattvavannu kāṇuvude tamoguṇada mukhya lakṣaṇavāgidè.
14036036a tamoguṇā vo bahudhā prakīrtitā yathāvaduktaṃ ca tamaḥ parāvaram|
14036036c naro hi yo veda guṇānimān sadā sa tāmasaiḥ sarvaguṇaiḥ pramucyate||
tamoguṇada aneka prakāragal̤annu hel̤iddenè. adariṃda prāptavāguva yonigal̤a kuritū yathāvattāgi hel̤iddenè. tamassina ī guṇagal̤annu sadā til̤idukòṃḍiruva naranu sakala vidhavāda tāmasa guṇagal̤iṃda biḍugaḍèhòṃduttānè.”
samāpti
iti śrīmahābhārate aśvamedhikaparvaṇi anugītāyāṃ guruśiṣyasaṃvāde ṣaṭtriṃśo'dhyāyaḥ||
idu śrīmahābhāratadalli aśvamedhikaparvadalli anugītāyāṃ guruśiṣyasaṃvāda ènnuva mūvattārane adhyāyavu.