ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
అశ్వమేధిక పర్వ
అశ్వమేధిక పర్వ
అధ్యాయ 35
సార
కృష్ణను అర్జుననిగె మోక్ష విషయక గురు-శిష్యర సంవాదవన్ను హేళిదుదు (1-40).
14035001 అర్జున ఉవాచ।
14035001a బ్రహ్మ యత్పరమం వేద్యం తన్మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి।
14035001c భవతో హి ప్రసాదేన సూక్ష్మే మే రమతే మతిః।।
అర్జునను హేళిదను: “నిన్న అనుగ్రహదింద నన్న బుద్ధియు ఈగ సూక్ష్మ విషయగళ కురితు ఆసక్తవాగిదె. పరమవేద్యవాద బ్రహ్మద కురితు ననగె హేళబేకు.”
14035002 వాసుదేవ ఉవాచ।
14035002a అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనమ్।
14035002c సంవాదం మోక్షసంయుక్తం శిష్యస్య గురుణా సహ।।
వాసుదేవను హేళిదను: “ఇదక్కె సంబంధిసిదంతె పురాతన ఇతిహాసవాద ఈ మోక్షవిషయక గురు-శిష్యర సంవాదవన్ను ఉదాహరిసుత్తారె.
14035003a కశ్చిద్బ్రాహ్మణమాసీనమాచార్యం సంశితవ్రతమ్।
14035003c శిష్యః పప్రచ్చ మేధావీ కిం స్విచ్చ్రేయః పరంతప।।
పరంతప! కుళితిద్ద సంశితవ్రత ఆచార్య బ్రాహ్మణనొబ్బనన్ను అవన మేధావీ శిష్యను “శ్రేయవాదుదు ఏను?” ఎందు ప్రశ్నిసిదను.
14035004a భగవంతం ప్రపన్నోఽహం నిఃశ్రేయసపరాయణః।
14035004c యాచే త్వాం శిరసా విప్ర యద్బ్రూయాం తద్విచక్ష్వ మే।।
“నిఃశ్రేయస పరాయణనాగి నిమగె శరణుబందిద్దేనె. శిరసా వందిసి బేడికొళ్ళుత్తిద్దేనె. శ్రేయవాదుదర కురితు ననగె తిళియహేళి!”
14035005a తమేవంవాదినం పార్థ శిష్యం గురురువాచ హ।
14035005c కథయస్వ ప్రవక్ష్యామి యత్ర తే సంశయో ద్విజ।।
పార్థ! హాగె హేళిద శిష్యనిగె గురువు హేళిదను: “ద్విజ! నిన్న సంశయవు ఎల్లిదె హేళు. అదర కురితు హేళుత్తేనె.”
14035006a ఇత్యుక్తః స కురుశ్రేష్ఠ గురుణా గురువత్సలః।
14035006c ప్రాంజలిః పరిపప్రచ్చ యత్తచ్చృణు మహామతే।।
మహామతే! కురుశ్రేష్ఠ! గురువు హీగె హేళలు ఆ గురువత్సలను కైముగిదు ఏనన్ను కేళిదను ఎన్నువుదన్ను కేళు.
14035007 శిష్య ఉవాచ
14035007a కుతశ్చాహం కుతశ్చ త్వం తత్సత్యం బ్రూహి యత్పరమ్।
14035007c కుతో జాతాని భూతాని స్థావరాణి చరాణి చ।।
శిష్యను హేళిదను: “నాను ఎల్లింద బందిరువెను? నీవు ఎల్లింద బందిరువిరి? ఈ స్థావర-చర భూతగళు ఎల్లింద హుట్టివె? ఇదన్ను యథావత్తాగి హేళి.
14035008a కేన జీవంతి భూతాని తేషామాయుః కిమాత్మకమ్।
14035008c కిం సత్యం కిం తపో విప్ర కే గుణాః సద్భిరీరితాః।
14035008e కే పంథానః శివాః సంతి కిం సుఖం కిం చ దుష్కృతమ్।।
విప్ర! భూతగళు యావుదరింద జీవిసుత్తవె? అవుగళ ఆయుగళు ఎష్టు? సత్యవెందరేను? తపస్సెందరేను? సత్పురుషరు ప్రశంసిసువ గుణగళు యావువు? మంగళకర మార్గగళు యావువు? సుఖవెందరేను? మత్తు పాపవెందరేను?
14035009a ఏతాన్మే భగవన్ప్రశ్నాన్యాథాతథ్యేన సత్తమ।
14035009c వక్తుమర్హసి విప్రర్షే యథావదిహ తత్త్వతః।।
భగవన్! సత్తమ! ఇవుగళు నన్న ప్రశ్నెగళు. ఇవుగళిగె యథాతథ్యవాద ఉత్తరవన్ను హేళబేకు.””
14035010 వాసుదేవ ఉవాచ
14035010a తస్మై సంప్రతిపన్నాయ యథావత్పరిపృచ్చతే।
14035010c శిష్యాయ గుణయుక్తాయ శాంతాయ గురువర్తినే।
14035010e చాయాభూతాయ దాంతాయ యతయే బ్రహ్మచారిణే।।
14035011a తాన్ప్రశ్నానబ్రవీత్పార్థ మేధావీ స ధృతవ్రతః।
14035011c గురుః కురుకులశ్రేష్ఠ సమ్యక్సర్వానరిందమ।।
వాసుదేవను హేళిదను: “పార్థ! కురుకులశ్రేష్ఠ! అరిందమ! అత్యంత వినీతనాగిద్ద, శాంతస్వభావదవనాగిద్ద, గురువన్నే అనుసరిసి నడెయుత్తిద్ద, జితేంద్రియనాగిద్ద, ప్రయత్నశీలనాద మత్తు యథోచితవాద ప్రశ్నెగళన్నే కేళిద ఆ గుణయుక్త శిష్యన ఆ ప్రశ్నెగళిగె మేధావీ మత్తు వ్రతనిష్ఠ గురువు సమంజసవాద ఉత్తరగళన్ను హేళిదను.
14035012a బ్రహ్మప్రోక్తమిదం ధర్మమృషిప్రవరసేవితమ్।
14035012c వేదవిద్యాసమావాప్యం తత్త్వభూతార్థభావనమ్।।
“వేదవిద్యెయన్ను ఆధరిసిద, తత్త్వభూతార్థభావనెగళుళ్ళ మత్తు ఋషిశ్రేష్ఠరు ఆశ్రయిసిరువ ఈ ధర్మవన్ను బ్రహ్మనే హేళిద్దను.
14035013a భూతభవ్యభవిష్యాదిధర్మకామార్థనిశ్చయమ్।
14035013c సిద్ధసంఘపరిజ్ఞాతం పురాకల్పం సనాతనమ్।।
14035014a ప్రవక్ష్యేఽహం మహాప్రాజ్ఞ పదముత్తమమద్య తే।
14035014c బుద్ధ్వా యదిహ సంసిద్ధా భవంతీహ మనీషిణః।।
మహాప్రాజ్ఞ! భూత-భవిష్య-వర్తమానగళల్లి ధర్మ-కామ-అర్థగళ నిశ్చయక్కె సాధకవాద, సిద్ధసంఘరు అర్థమాడికొండ, ఉత్తమ పదవన్ను నీడువ మత్తు హిందిన కల్పద సనాతన విషయవన్ను ఇందు నాను హేళుత్తేనె. ఇదన్నరితుకొండ విద్వాంసరు సంసిద్ధరే ఆగుత్తారె.
14035015a ఉపగమ్యర్షయః పూర్వం జిజ్ఞాసంతః పరస్పరమ్।
14035015c బృహస్పతిభరద్వాజౌ గౌతమో భార్గవస్తథా।।
14035016a వసిష్ఠః కాశ్యపశ్చైవ విశ్వామిత్రోఽత్రిరేవ చ।
14035016c మార్గాన్సర్వాన్పరిక్రమ్య పరిశ్రాంతాః స్వకర్మభిః।।
హిందొమ్మె తమ్మ కర్మగళ మూలక సమస్త మార్గగళన్నూ అతిక్రమిసి బహళవాగి ఆయాసగొండిద్ద బృహస్పతి, భరద్వాజ, గౌతమ, భార్గవ, వసిష్ఠ, కశ్యప, విశ్వామిత్ర మత్తు అత్రి ఋషిగళు పరస్పరరల్లి జిజ్ఞాసెమాడుత్తిద్దరు.
14035017a ఋషిమాంగిరసం వృద్ధం పురస్కృత్య తు తే ద్విజాః।
14035017c దదృశుర్బ్రహ్మభవనే బ్రహ్మాణం వీతకల్మషమ్।।
ఆ ద్విజరు వృద్ధ ఋషి ఆంగిరసనన్ను ముందెమాడికొండు పాపరహితనాద బ్రహ్మనన్ను కాణలు బ్రహ్మభవనక్కె హోదరు.
14035018a తం ప్రణమ్య మహాత్మానం సుఖాసీనం మహర్షయః।
14035018c పప్రచ్చుర్వినయోపేతా నిఃశ్రేయసమిదం పరమ్।।
సుఖాసీననాగిద్ద ఆ మహాత్మనిగె వినయోపేతరాగి నమస్కరిసి ఆ మహర్షిగళు పరమ శ్రేయస్కరవాద ఈ ప్రశ్నెయన్ను కేళిదరు:
14035019a కథం కర్మ క్రియాత్సాధు కథం ముచ్యేత కిల్బిషాత్।
14035019c కే నో మార్గాః శివాశ్చ స్యుః కిం సత్యం కిం చ దుష్కృతమ్।।
“ఉత్తమ కర్మగళన్ను హేగె మాడబేకు? పాపగళింద హేగె ముక్తనాగబేకు? మంగళకర మార్గగళు యావువు? సత్యవెందరేను? పాపవెందరేను?
14035020a కేనోభౌ కర్మపంథానౌ మహత్త్వం కేన విందతి।
14035020c ప్రలయం చాపవర్గం చ భూతానాం ప్రభవాప్యయౌ।।
కర్మగళ ఎరడు మార్గగళు యావువు? యావుదరింద మహత్త్వ, ప్రలయ, అపవర్గ మత్తు జీవిగళ హుట్టు-సావుగళు – ఇవుగళన్ను తిళిదుకొళ్ళబహుదు?”
14035021a ఇత్యుక్తః స మునిశ్రేష్ఠైర్యదాహ ప్రపితామహః।
14035021c తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి శృణు శిష్య యథాగమమ్।।
ఆ మునిశ్రేష్ఠరు హీగె హేళలు ప్రపితామహను ఉత్తరవన్నిత్తను. శిష్య! అదన్ను నినగె హేళుత్తేనె. కేళు!
14035022 బ్రహ్మోవాచ
14035022a సత్యాద్భూతాని జాతాని స్థావరాణి చరాణి చ।
14035022c తపసా తాని జీవంతి ఇతి తద్విత్త సువ్రతాః।।
బ్రహ్మను హేళిదను: “సువ్రతరే! స్థావర-చర భూతగళు సత్యదిందలే హుట్టుత్తవె. అవు తపస్సినింద జీవిసుత్తవె. ఇదన్ను తిళిదుకొళ్ళిరి!
14035023a స్వాం యోనిం పునరాగమ్య వర్తంతే స్వేన కర్మణా।
14035023c సత్యం హి గుణసంయుక్తం నియతం పంచలక్షణమ్।।
తమ్మ తమ్మ కర్మగళింద పునః యోనిగళల్లి హుట్టుత్తలే ఇరుత్తవె. గుణసంయుక్తవాద సత్యవు ఐదు లక్షణగళింద కూడిదెయెందు నియతవాగిదె.
14035024a బ్రహ్మ సత్యం తపః సత్యం సత్యం చైవ ప్రజాపతిః।
14035024c సత్యాద్భూతాని జాతాని భూతం సత్యమయం మహత్।।
బ్రహ్మవు సత్య, తపస్సు సత్య. ప్రజాపతియు సత్య. ఇరువవు సత్యదిందలే హుట్టుత్తవె. ఇరువుదెల్లవూ సత్యమయవే ఆగిదె.
14035025a తస్మాత్సత్యాశ్రయా విప్రా నిత్యం యోగపరాయణాః।
14035025c అతీతక్రోధసంతాపా నియతా ధర్మసేతవః।।
ఆదుదరింద నిత్యయోగపరాయణరాగి క్రోధ-సంతాపగళింద దూరవిరువ సత్యవన్నే ఆశ్రయిసిరువ విప్రరు ధర్మసేతుగళెందు నియతరాగిద్దారె.
14035026a అన్యోన్యనియతాన్వైద్యాన్ధర్మసేతుప్రవర్తకాన్।
14035026c తానహం సంప్రవక్ష్యామి శాశ్వతాన్లోకభావనాన్।।
అన్యోన్యరిగె వైద్యరెనిసికొండిరువ, ధర్మసేతువన్ను కట్టువ ఈ శాశ్వత లోకభావనర కురితు నాను హేళుత్తేనె.
14035027a చాతుర్విద్యం తథా వర్ణాంశ్చతురశ్చాశ్రమాన్పృథక్।
14035027c ధర్మమేకం చతుష్పాదం నిత్యమాహుర్మనీషిణః।।
హాగెయే నాల్కు వర్ణగళ మత్తు నాల్కు ఆశ్రమగళ ప్రత్యేక ధర్మగళ విద్యెయ కురితు హేళుత్తేనె. నిత్యవాద ఒందే ధర్మవు నాల్కు పాదగళుళ్ళద్దు ఎందు విద్వాంసరు హేళుత్తారె.
14035028a పంథానం వః ప్రవక్ష్యామి శివం క్షేమకరం ద్విజాః।
14035028c నియతం బ్రహ్మభావాయ యాతం పూర్వం మనీషిభిః।।
పూర్వదల్లి విద్వాంస ద్విజరు బ్రహ్మభావవన్ను హొందలు హాకికొండ నియతవూ క్షేమకరవూ ఆద మార్గద కురితు హేళుత్తేనె.
14035029a గదతస్తం మమాద్యేహ పంథానం దుర్విదం పరమ్।
14035029c నిబోధత మహాభాగా నిఖిలేన పరం పదమ్।।
మహాభాగరే! నానీగ హేళలిరువ మార్గవన్ను తిళిదుకొళ్ళువుదు పరమ కష్టకరవాదుదు. పరమ పదద కురితు సంపూర్ణవాగి కేళిరి.
14035030a బ్రహ్మచారికమేవాహురాశ్రమం ప్రథమం పదమ్।
14035030c గార్హస్థ్యం తు ద్వితీయం స్యాద్వానప్రస్థమతః పరమ్।
14035030e తతః పరం తు విజ్ఞేయమధ్యాత్మం పరమం పదమ్।।
బ్రహ్మచర్యాశ్రమవన్ను మొదలనెయ ఆశ్రమవెందు హేళుత్తారె. గృహస్థాశ్రమవు ఎరడనెయదు. వానప్రస్థవు నంతరద ఆశ్రమవు. అదర నంతరద్దు పరమ పదవన్ను నీడువ ఆధ్యాత్మద ఆశ్రమవు.
14035031a జ్యోతిరాకాశమాదిత్యో వాయురింద్రః ప్రజాపతిః।
14035031c నోపైతి యావదధ్యాత్మం తావదేతాన్న పశ్యతి।
14035031e తస్యోపాయం ప్రవక్ష్యామి పురస్తాత్తం నిబోధత।।
ఎల్లియవరెగె ఆధ్యాత్మ పదవన్ను తలుపువుదిల్లవో అల్లియవరెగె జ్యోతి, ఆకాశ, ఆదిత్య, వాయు, ఇంద్ర మత్తు ప్రజాపతియర నిజస్వరూపవన్ను అవను కాణువుదిల్ల. ఆదుదరింద మొదలు నాను ఆధ్యాత్మద ఉపాయవన్ను హేళుత్తేనె. కేళిరి.
14035032a ఫలమూలానిలభుజాం మునీనాం వసతాం వనే।
14035032c వానప్రస్థం ద్విజాతీనాం త్రయాణాముపదిశ్యతే।।
వనదల్లి వాసవాగిద్దుకొండు ఫల-మూలగళన్ను మత్తు గాళియన్నే సేవిసికొండు మునిగళంతిరువ వానప్రస్థాశ్రమవు మూరు ద్విజాతియవరిగూ1 ఉపదేశిసల్పట్టిదె.
14035033a సర్వేషామేవ వర్ణానాం గార్హస్థ్యం తద్విధీయతే।
14035033c శ్రద్ధాలక్షణమిత్యేవం ధర్మం ధీరాః ప్రచక్షతే।।
గృహస్థాశ్రమవు ఎల్లవర్ణదవరిగూ విహితవాగిదె. ధీరరు శ్రద్ధెయే ధర్మద లక్షణవెందు హేళుత్తారె.
14035034a ఇత్యేతే దేవయానా వః పంథానః పరికీర్తితాః।
14035034c సద్భిరధ్యాసితా ధీరైః కర్మభిర్ధర్మసేతవః।।
దేవయానమార్గగళ కురితు నాను నిమగె హేళిదె. ధీర సత్పురుషరు ధర్మసేతు కర్మగళింద ఈ మార్గగళన్ను అనుసరిసుత్తారె.
14035035a ఏతేషాం పృథగధ్యాస్తే యో ధర్మం సంశితవ్రతః।
14035035c కాలాత్పశ్యతి భూతానాం సదైవ ప్రభవాప్యయౌ।।
సంశితవ్రతనాద యారు ఇవుగళల్లి యావుదే ఒందన్ను ప్రత్యేకవాగి అనుష్ఠాన మాడుత్తానో అవను కాలానుక్రమవాగి ఎల్ల ప్రాణిగళ హుట్టు-సావుగళన్ను సదైవ కాణుత్తిరుత్తానె.
14035036a అతస్తత్త్వాని వక్ష్యామి యాథాతథ్యేన హేతునా।
14035036c విషయస్థాని సర్వాణి వర్తమానాని భాగశః।।
ఈగ నాను యథార్థవాగి హేతు తత్త్వగళెల్లవుగళ కురితు ప్రత్యేక ప్రత్యేకవాగి వివరిసుత్తేనె.
14035037a మహానాత్మా తథావ్యక్తమహంకారస్తథైవ చ।
14035037c ఇంద్రియాణి దశైకం చ మహాభూతాని పంచ చ।।
14035038a విశేషాః పంచభూతానామిత్యేషా వైదికీ శ్రుతిః।
14035038c చతుర్వింశతిరేషా వస్తత్త్వానాం సంప్రకీర్తితా।।
మహా ఆత్మ (మహత్తత్త్వ), అవ్యక్త ప్రకృతి, అహంకార, హత్తు ఇంద్రియగళు, ఐదు మహాభూతగళు మత్తు ఈ మహాభూతగళ ఐదు విశేషగుణగళు ఇవు వేదప్రమాణవాదుదెందు కేళిద్దేవె. ఈ ఇప్పత్నాల్కు అంశగళు తత్త్వగళెందు హేళల్పట్టివె.
14035039a తత్త్వానామథ యో వేద సర్వేషాం ప్రభవాప్యయౌ।
14035039c స ధీరః సర్వభూతేషు న మోహమధిగచ్చతి।।
ఈ ఎల్ల తత్త్వగళ ఉత్పత్తి-లయగళన్ను తిళిదుకొండిరువవనే సర్వభూతగళల్లి ధీరనెనిసికొళ్ళుత్తానె మత్తు ఎందిగూ మోహపరవశనాగువుదిల్ల.
14035040a తత్త్వాని యో వేదయతే యథాతథం గుణాంశ్చ సర్వానఖిలాశ్చ దేవతాః।
14035040c విధూతపాప్మా ప్రవిముచ్య బంధనం స సర్వలోకానమలాన్సమశ్నుతే।।
ఈ తత్త్వగళన్ను, అవుగళ సర్వ గుణగళన్ను మత్తు అఖిల దేవతెగళన్నూ యారు యథావత్తాగి తిళిదుకొండిరువనో అవను పాపగళన్ను తొళెదుకొండు బంధనదింద బిడుగడెహొంది సర్వ దివ్యలోకగళన్నూ అనుభవిసుత్తానె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే అశ్వమేధికపర్వణి అనుగీతాయాం గురుశిష్యసంవాదే పంచత్రింశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి అశ్వమేధికపర్వదల్లి అనుగీతాయాం గురుశిష్యసంవాద ఎన్నువ మూవత్తైదనే అధ్యాయవు.
-
బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ మత్తు వైశ్య ఈ మూరు ద్విజాతిగళు. ↩︎