પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
અશ્વમેધિક પર્વ
અશ્વમેધિક પર્વ
અધ્યાય 24
સાર
કૃષ્ણનુ અર્જુનનિગॆ બ્રાહ્મણ દંપતિગળ સંવાદવન્નુ મુંદુવરॆસિ હેળિદુદુ (1-20).
14024001 બ્રાહ્મણ ઉવાચ।
14024001a અત્રાપ્યુદાહરંતીમમિતિહાસં પુરાતનમ્।
14024001c નારદસ્ય ચ સંવાદમૃષેર્દેવમતસ્ય ચ।।
બ્રાહ્મણનુ હેળિદનુ: “ઇદક્કॆ સંબંધિસિદંતॆ નારદ મત્તુ ઋષિ દેવમતર સંવાદરૂપવાદ ઈ પુરાતન ઇતિહાસવન્નુ ઉદાહરિસુત્તારॆ.
14024002 દેવમત ઉવાચ।
14024002a જંતોઃ સંજાયમાનસ્ય કિં નુ પૂર્વં પ્રવર્તતે।
14024002c પ્રાણોઽપાનઃ સમાનો વા વ્યાનો વોદાન એવ ચ।।
દેવમતનુ હેળિદનુ: “જંતુવુ હુટ્ટુવાગ પ્રાણ, અપાન, સમાન, વ્યાન, મત્તુ ઉદાનગળલ્લિ યાવુદુ મॊદલુ કાર્યપ્રવૃત્તવાગુત્તદॆ?”
14024003 નારદ ઉવાચ।
14024003a યેનાયં સૃજ્યતે જંતુસ્તતોઽન્યઃ પૂર્વમેતિ તમ્।
14024003c પ્રાણદ્વંદ્વં ચ વિજ્ઞેયં તિર્યગં ચોર્ધ્વગં ચ યત્।।
નારદનુ હેળિદનુ: “યાવુદરિંદ જંતુવુ હુટ્ટુત્તદॆયો અદુ પ્રાણાદિ વાયુગળિગિંથ ભિન્નવાગિદ્દુ, મॊદલે અદન્નુ પ્રવેશિસિરુત્તદॆ. મેલॆ-કॆળગॆ મત્તુ અડ્ડવાગિ ચલિસુવ પ્રાણદ્વંદ્વગળ કુરિતુ તિળિદુકॊળ્ળબેકુ.”
14024004 દેવમત ઉવાચ।
14024004a કેનાયં સૃજ્યતે જંતુઃ કશ્ચાન્યઃ પૂર્વમેતિ તમ્।
14024004c પ્રાણદ્વંદ્વં ચ મે બ્રૂહિ તિર્યગૂર્ધ્વં ચ નિશ્ચયાત્।।
દેવમતનુ હેળિદનુ: “યાવ કારણદિંદ જંતુવુ જીવહॊંદુત્તદॆ? મॊદલે અદરલ્લિરુવ અન્ય વસ્તુ યાવુદુ? મેલॆ-કॆળગॆ મત્તુ અડ્ડવાગિ ચલિસુવ પ્રાણદ્વંદ્વગળેનુ? ઇવુગળન્નુ નિશ્ચયિસિ હેળુ.”
14024005 નારદ ઉવાચ।
14024005a સંકલ્પાજ્જાયતે હર્ષઃ શબ્દાદપિ ચ જાયતે।
14024005c રસાત્સંજાયતે ચાપિ રૂપાદપિ ચ જાયતે।।
નારદનુ હેળિદનુ: “સંકલ્પદિંદ હર્ષવુંટાગુત્તદॆ. શબ્ધવન્નુ કેળુવુદરિંદલૂ, રસદ આસ્વાદનॆયિંદલૂ, રૂપવન્નુ નોડુવુદરિંદલૂ હર્ષવુંટાગુત્તદॆ.
14024006a સ્પર્શાત્સંજાયતે ચાપિ ગંધાદપિ ચ જાયતે।
14024006c એતદ્રૂપમુદાનસ્ય હર્ષો મિથુનસંભવઃ।।
સ્પર્શદિંદલૂ હર્ષવુંટાગુત્તદॆ. મૂસુવુદરિંદલૂ હર્ષવુંટાગુત્તદॆ. મૈથુનદિંદ હુટ્ટુવ હર્ષવુ ઉદાન સ્વરૂપવુ.
14024007a કામાત્સંજાયતે શુક્રં કામાત્સંજાયતે રસઃ।
14024007c સમાનવ્યાનજનિતે સામાન્યે શુક્રશોણિતે।।
શુક્રવુ કામદિંદ હુટ્ટુત્તદॆ. રસવૂ કામદિંદલે હુટ્ટુત્તદॆ. ઈ શુક્ર-શોણિતગળુ સામાન્યવાગિ સમાન-વ્યાનગળિંદ હુટ્ટુત્તવॆ.
14024008a શુક્રાચ્ચોણિતસંસૃષ્ટાત્પૂર્વં પ્રાણઃ પ્રવર્તતે।
14024008c પ્રાણેન વિકૃતે શુક્રે તતોઽપાનઃ પ્રવર્તતે।।
શુક્ર-શોણિતગળુ સેરિ, મॊદલુ પ્રાણવુ કાર્યપ્રવૃત્તવાગુત્તદॆ. પ્રાણદિંદ વિકૃતવાદ શુક્રદલ્લિ અપાનવુ કાર્યપ્રવૃત્તવાગુત્તદॆ.
14024009a પ્રાણાપાનાવિદં દ્વંદ્વમવાક્ચોર્ધ્વં ચ ગચ્ચતઃ।
14024009c વ્યાનઃ સમાનશ્ચૈવોભૌ તિર્યગ્દ્વંદ્વત્વમુચ્યતે।।
મેલॆ મત્તુ કॆળક્કॆ ચલિસુવ પ્રાણ-અપાનગળુ ऒંદુ દ્વંદ્વવાદરॆ, ऎડ-બલગળલ્લિ અડ્ડવાગિ ચલિસુવ વ્યાન-સમાનગળિગૂ દ્વંદ્વવॆંદે હેળુત્તારॆ.
14024010a અગ્નિર્વૈ દેવતાઃ સર્વા ઇતિ વેદસ્ય શાસનમ્।
14024010c સંજાયતે બ્રાહ્મણેષુ જ્ઞાનં બુદ્ધિસમન્વિતમ્।।
અગ્નિયે સર્વ દેવતાસ્વરૂપનુ ऎંદુ વેદદ શાસનવાગિદॆ. અગ્નિયિંદલે બ્રાહ્મણનલ્લિ બુદ્ધિસમન્વિત જ્ઞાનવુ હુટ્ટુત્તદॆ.
14024011a તસ્ય ધૂમસ્તમોરૂપં રજો ભસ્મ સુરેતસઃ।
14024011c સત્ત્વં સંજાયતે તસ્ય યત્ર પ્રક્ષિપ્યતે હવિઃ।।
અગ્નિય ધૂમવુ તમોરૂપદ્દૂ ભસ્મવુ રજોરૂપદ્દૂ આગિરુત્તદॆ. આ અગ્નિયલ્લિ હવિસ્સન્નુ હાકુવુદરિંદ સત્ત્વવુ હુટ્ટિકॊળ્ળુત્તદॆ.
14024012a આઘારૌ સમાનો વ્યાનશ્ચ ઇતિ યજ્ઞવિદો વિદુઃ।
14024012c પ્રાણાપાનાવાજ્યભાગૌ તયોર્મધ્યે હુતાશનઃ।
14024012e એતદ્રૂપમુદાનસ્ય પરમં બ્રાહ્મણા વિદુઃ।।
યજ્ઞવન્નુ તિળિદવરુ સમાન-વ્યાનગળુ આઘાર1ગળુ મત્તુ પ્રાણ-અપાનગળુ આજ્યભાગગળુ ऎંદુ તિળિદિદ્દારॆ. ઇવુગળ મધ્યॆ ઇરુવ હુતાશનને ઉદાનદ પરમ રૂપવॆંદુ બ્રાહ્મણરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.
14024013a નિર્દ્વંદ્વમિતિ યત્ત્વેતત્તન્મે નિગદતઃ શૃણુ।
14024014a અહોરાત્રમિદં દ્વંદ્વં તયોર્મધ્યે હુતાશનઃ।
14024014c એતદ્રૂપમુદાનસ્ય પરમં બ્રાહ્મણા વિદુઃ।।
યાવુદન્નુ નિર્દ્વંદ્વવॆંદુ કરॆયુવરો અદર કુરિતુ હેળુત્તેનॆ. કેળુ. હગલુ-રાત્રિગળુ દ્વંદ્વવુ. ઇવુગળ મધ્યॆ ઇરુવ હુતાશનનુ નિર્દ્વંદ્વનુ. ઇદન્ને ઉદાનદ પરમરૂપવॆંદુ બ્રાહ્મણરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.
14024015a ઉભે ચૈવાયને દ્વંદ્વં તયોર્મધ્યે હુતાશનઃ।
14024015c એતદ્રૂપમુદાનસ્ય પરમં બ્રાહ્મણા વિદુઃ।।
ઉચ્છ્વાસ-નિઃશ્વાસગળॆરડૂ દ્વંદ્વવુ. ઇવુગળ મધ્યॆ ઇરુવ હુતાશનનુ નિર્દ્વંદ્વનુ. ઇદન્ને ઉદાનદ પરમરૂપવॆંદુ બ્રાહ્મણરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.
14024016a ઉભે સત્યાનૃતે દ્વંદ્વં તયોર્મધ્યે હુતાશનઃ।
14024016c એતદ્રૂપમુદાનસ્ય પરમં બ્રાહ્મણા વિદુઃ।।
સત્ય મત્તુ અસત્યગળુ દ્વંદ્વવુ. ઇવુગળ મધ્યॆ ઇરુવ હુતાશનનુ નિર્દ્વંદ્વનુ. ઇદન્ને ઉદાનદ પરમરૂપવॆંદુ બ્રાહ્મણરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.
14024017a ઉભે શુભાશુભે દ્વંદ્વં તયોર્મધ્યે હુતાશનઃ।
14024017c એતદ્રૂપમુદાનસ્ય પરમં બ્રાહ્મણા વિદુઃ।।
શુભ-અશુભગળુ દ્વંદ્વ. ઇવુગળ મધ્યॆ ઇરુવ હુતાશનનુ નિર્દ્વંદ્વનુ. ઇદન્ને ઉદાનદ પરમરૂપવॆંદુ બ્રાહ્મણરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.
14024018a સચ્ચાસચ્ચૈવ તદ્દ્વંદ્વં તયોર્મધ્યે હુતાશનઃ।
14024018c એતદ્રૂપમુદાનસ્ય પરમં બ્રાહ્મણા વિદુઃ।।
ઇરુવિકॆ મત્તુ ઇલ્લદિરુવિકॆગળુ દ્વંદ્વ. ઇવુગળ મધ્યॆ ઇરુવ હુતાશનનુ નિર્દ્વંદ્વનુ. ઇદન્ને ઉદાનદ પરમરૂપવॆંદુ બ્રાહ્મણરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.
14024019a પ્રથમં સમાનો વ્યાનો વ્યસ્યતે કર્મ તેન તત્।
14024019c તૃતીયં તુ સમાનેન પુનરેવ વ્યવસ્યતે।।
મॊદલુ સમાન-વ્યાનગળુ કર્મગળન્નુ પ્રારંભિસુત્તવॆ. મૂરનॆયદાગિ સમાનવુ પુનઃ કાર્યગતવાગુત્તદॆ.
14024020a શાંત્યર્થં વામદેવં ચ શાંતિર્બ્રહ્મ સનાતનમ્।
14024020c એતદ્રૂપમુદાનસ્ય પરમં બ્રાહ્મણા વિદુઃ।।
શાંતિગાગિ વામદેવનૂ શાંતિયુ સનાતન બ્રહ્મનૂ આગિવॆ. ઇદન્ને ઉદાનદ પરમ રૂપવॆંદુ બ્રાહ્મણરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે અશ્વમેધિકપર્વણિ અનુગીતાયાં બ્રાહ્મણગીતાસુ ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ અશ્વમેધિકપર્વદલ્લિ અનુગીતાયાં બ્રાહ્મણગીતા ऎન્નુવ ઇપ્પત્નાલ્કને અધ્યાયવુ.
-
પ્રધાનાહુતિગિંત મॊદલુ અગ્નિયલ્લિ વાયુવ્યદિંદ અગ્નેયદવરॆગૂ નૈરુત્યદિંદ ઈશાન્યદવરॆગૂ સર્વેંધનસંયુક્તવાગુવંતॆ પ્રજાપતિગॆ કॊડુવ આહુતિયે આઘાર. ↩︎