પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
અશ્વમેધિક પર્વ
અશ્વમેધિક પર્વ
અધ્યાય 18
સાર
કૃષ્ણનુ અર્જુનનિગॆ કાશ્યપ-સિદ્ધપુરુષર સંવાદવન્નુ મુંદુવરॆસિ હેળિદુદુ (1-34).
14018001 બ્રાહ્મણ ઉવાચ।
14018001a શુભાનામશુભાનાં ચ નેહ નાશોઽસ્તિ કર્મણામ્।
14018001c પ્રાપ્ય પ્રાપ્ય તુ પચ્યંતે ક્ષેત્રં ક્ષેત્રં તથા તથા।।
બ્રાહ્મણનુ હેળિદનુ: “ઇલ્લિ કર્મગળ શુભ-અશુભ ફલગળુ નાશવાગુવુદિલ્લ. જીવવુ પડॆયુવ ક્ષેત્ર-ક્ષેત્રગળલ્લિયૂ અવુ તલુપિ જીવવન્નુ બેયિસુત્તવॆ.
14018002a યથા પ્રસૂયમાનસ્તુ ફલી દદ્યાત્ફલં બહુ।
14018002c તથા સ્યાદ્વિપુલં પુણ્યં શુદ્ધેન મનસા કૃતમ્।।
હેગॆ બીજ હાકિ હુટ્ટિસિદ ફલનીડુવ વૃક્ષવુ ફલિસુવ કાલબંદॊદગિદાગ અપાર ફલગળન્નુ નીડુવુદો હાગॆ શુદ્ધ મનસ્સિનિંદ માડિદ કર્મગળુ વિપુલવાદ પુણ્ય ફલગળન્નુ નીડુત્તવॆ.
14018003a પાપં ચાપિ તથૈવ સ્યાત્પાપેન મનસા કૃતમ્।
14018003c પુરોધાય મનો હીહ કર્મણ્યાત્મા પ્રવર્તતે।।
હાગॆયે પાપ મનસ્સિનિંદ માડિદ કર્મગળુ અપાર પાપફલગળન્નુ નીડુત્તવॆ. જીવાત્મનુ મનસ્સિનિંદલે ઇંતહ કર્મગળન્નુ માડુત્તિરુત્તાનॆ.
14018004a યથા કર્મસમાદિષ્ટં કામમન્યુસમાવૃતઃ।
14018004c નરો ગર્ભં પ્રવિશતિ તચ્ચાપિ શૃણુ ચોત્તરમ્।।
કર્મદ બલॆયિંદ બંધિસલ્પટ્ટુ કામ-ક્રોધગળિંદ સમાવૃતનાદ નરનુ હેગॆ ગર્ભવન્નુ પ્રવેશિસુવનુ ऎન્નુવુદન્નુ કેળુ.
14018005a શુક્રં શોણિતસંસૃષ્ટં સ્ત્રિયા ગર્ભાશયં ગતમ્।
14018005c ક્ષેત્રં કર્મજમાપ્નોતિ શુભં વા યદિ વાશુભમ્।।
વીર્ય-રક્તગળિંદ સૃષ્ટિસલ્પટ્ટ જીવાત્મનુ તન્ન કર્મગળિગॆ તક્કંતહ શુભ અથવા અશુભ ક્ષેત્રવન્નુ પડॆદુ સ્ત્રીય ગર્ભાશયવન્નુ સેરુત્તાનॆ.
14018006a સૌક્ષ્મ્યાદવ્યક્તભાવાચ્ચ ન સ ક્વ ચન સજ્જતે।
14018006c સંપ્રાપ્ય બ્રહ્મણઃ કાયં તસ્માત્તત્તદ્બ્રહ્મ શાશ્વતમ્।
જીવનુ સૂક્ષ્મનૂ અવ્યક્તનૂ આગિદ્દરૂ પરબ્રહ્મવસ્તુવિનલ્લિ સેરિકॊંડ નંતર પુનઃ શરીરગળલ્લિ સેરિકॊળ્ળલુ આસક્તનાગિરુવુદિલ્લ. ઈ કારણદિંદલે બ્રહ્મવુ શાશ્વતવાદુદુ.
14018006e તદ્બીજં સર્વભૂતાનાં તેન જીવંતિ જંતવઃ।।
14018007a સ જીવઃ સર્વગાત્રાણિ ગર્ભસ્યાવિશ્ય ભાગશઃ।
14018007c દધાતિ ચેતસા સદ્યઃ પ્રાણસ્થાનેષ્વવસ્થિતઃ।
14018007e તતઃ સ્પંદયતેઽંગાનિ સ ગર્ભશ્ચેતનાન્વિતઃ।।
અદે સર્વભૂતગળિગૂ બીજરૂપવાગિરુવુદુ. અદરિંદલે સર્વ જંતુગળુ જીવિસિરુત્તવॆ. આ જીવનુ ગર્ભદ સર્વ અવયવગળન્નૂ ભાગશઃ અવરિસિ, પ્રાણસ્થાનદલ્લિદ્દુકॊંડુ ચેતસ્સન્નુ તુંબિસુત્તાનॆ. ચેતનાયુક્તવાદ ગર્ભવુ નંતર ऎલ્લ અવયવગળન્નૂ સંચાલનગॊળિસુત્તદॆ.
14018008a યથા હિ લોહનિષ્યંદો નિષિક્તો બિંબવિગ્રહમ્।
14018008c ઉપૈતિ તદ્વજ્જાનીહિ ગર્ભે જીવપ્રવેશનમ્।।
કાયિસિદ લોહ દ્રવવુ હેગॆ ऎરકદ અચ્ચન્નુ પ્રવેશિસુવુદો હાગॆ જીવવૂ કૂડ ગર્ભવન્નુ પ્રવેશિસિ, અદર આકારવન્ને પડॆયુત્તદॆ.
14018009a લોહપિંડં યથા વહ્નિઃ પ્રવિશત્યભિતાપયન્।
14018009c તથા ત્વમપિ જાનીહિ ગર્ભે જીવોપપાદનમ્।।
અગ્નિયુ હેગॆ લોહપિંડવન્નુ સેરિ અદન્નુ બિસિયાગિસુવનો અદેરીતિયલ્લિ જીવવૂ ગર્ભવન્નુ સેરિ અદન્નુ ચેતનગॊળિસુત્તદॆ.
14018010a યથા ચ દીપઃ શરણં દીપ્યમાનઃ પ્રકાશયેત્।
14018010c એવમેવ શરીરાણિ પ્રકાશયતિ ચેતના।।
હચ્ચિટ્ટ દીપવુ મનॆયન્નુ હેગॆ બॆળગિસુત્તદॆયો હાગॆ ચેતનવુ શરીરગળન્નુ પ્રકાશગॊળિસુત્તદॆ.
14018011a યદ્યચ્ચ કુરુતે કર્મ શુભં વા યદિ વાશુભમ્।
14018011c પૂર્વદેહકૃતં સર્વમવશ્યમુપભુજ્યતે।।
હિંદિન દેહગળલ્લિરુવાગ માડિદ શુભ અથવા અશુભ કર્મગળ ફલગળॆલ્લવન્નૂ જીવવુ અવશ્યવાગિ અનુભવિસબેકાગુત્તદॆ.
14018012a તતસ્તત્ક્ષીયતે ચૈવ પુનશ્ચાન્યત્પ્રચીયતે।
14018012c યાવત્તન્મોક્ષયોગસ્થં ધર્મં નૈવાવબુધ્યતે।।
ऎલ્લિયવરॆગॆ મોક્ષયોગદ ધર્મવન્નુ તિળિદુકॊળ્ળુવુદિલ્લવો અલ્લિયવરॆગॆ ઈ કર્મફલગળુ ક્ષીણવાગુત્તિરુત્તવॆ મત્તુ પુનઃ અન્ય કર્મગળુ સેરિકॊળ્ળુત્તલે ઇરુત્તવॆ.
14018013a તત્ર ધર્મં પ્રવક્ષ્યામિ સુખી ભવતિ યેન વૈ।
14018013c આવર્તમાનો જાતીષુ તથાન્યોન્યાસુ સત્તમ।।
સત્તમ! હીગॆ બેરॆ બેરॆ યોનિગળલ્લિ હુટ્ટુવ મનુષ્યનુ હેગॆ સુખિયાગિરબલ્લનુ ऎંબ આ ધર્મદ કુરિતુ હેળુત્તેનॆ.
14018014a દાનં વ્રતં બ્રહ્મચર્યં યથોક્તવ્રતધારણમ્।
14018014c દમઃ પ્રશાંતતા ચૈવ ભૂતાનાં ચાનુકંપનમ્।।
14018015a સંયમશ્ચાનૃશંસ્યં ચ પરસ્વાદાનવર્જનમ્।
14018015c વ્યલીકાનામકરણં ભૂતાનાં યત્ર સા ભુવિ।।
14018016a માતાપિત્રોશ્ચ શુશ્રૂષા દેવતાતિથિપૂજનમ્।
14018016c ગુરુપૂજા ઘૃણા શૌચં નિત્યમિંદ્રિયસંયમઃ।।
14018017a પ્રવર્તનં શુભાનાં ચ તત્સતાં વૃત્તમુચ્યતે।
14018017c તતો ધર્મઃ પ્રભવતિ યઃ પ્રજાઃ પાતિ શાશ્વતીઃ।।
દાન, વ્રત, બ્રહ્મચર્ય, યથોક્ત વ્રતધારણ, ઇંદ્રિય નિગ્રહ, પ્રશાંતતॆ, સમસ્તપ્રાણિગળલ્લિ અનુકંપ, સંયમ, અહિંસॆ, ઇતરરિગॆ સેરિદ્દુદન્નુ અપહરિસદે ઇરુવુદુ, ભુવિયલ્લિરુવ ऎલ્લ પ્રાણિગળિગૂ અહિતવન્નુ બયસદે ઇરુવુદુ, માતા-પિતૃગળ શુશ્રૂષॆ, દેવતॆગળ મત્તુ અતિથિગળ પૂજન, ગુરુપૂજॆ, દયॆ, શુચિયાગિરુવુદુ, નિત્યવૂ ઇંદ્રિયગળન્નુ સંયમદલ્લિટ્ટુકॊંડિરુવુદુ, ઇતરરન્નુ શુભકર્મગળલ્લિ તॊડગિસુવુદુ – ઇવુ સત્પુરુષર આચારગળॆંદુ હેળુત્તારॆ. ઇવુગળ અનુષ્ઠાનદિંદ ધર્મવુ વૃદ્ધિયાગુત્તદॆ. અદે પ્રજॆગળન્નુ શાશ્વતવાગિ રક્ષિસુત્તદॆ.
14018018a એવં સત્સુ સદા પશ્યેત્તત્ર હ્યેષા ધ્રુવા સ્થિતિઃ।
14018018c આચારો ધર્મમાચષ્ટે યસ્મિન્સંતો વ્યવસ્થિતાઃ।।
ધ્રુવસ્થિતિયલ્લિરુવ સત્પુરુષરલ્લિ સદા ઇવુગળન્નુ નાવુ કાણુત્તેવॆ. ઈ આચારગળુ ધર્મવન્નુ તોરિસિકॊડુત્તવॆ. સંતરુ ઇવુગળ મેલॆયે વ્યવસ્થિતરાગિરુત્તારॆ.
14018019a તેષુ તદ્ધર્મનિક્ષિપ્તં યઃ સ ધર્મઃ સનાતનઃ।
14018019c યસ્તં સમભિપદ્યેત ન સ દુર્ગતિમાપ્નુયાત્।।
અવરલ્લિ આ ધર્મવુ નॆલॆગॊંડિદॆ. અદે સનાતન ધર્મ. અદન્નુ અનુસરિસુવવનુ ऎંદૂ દુર્ગતિયન્નુ હॊંદુવુદિલ્લ.
14018020a અતો નિયમ્યતે લોકઃ પ્રમુહ્ય ધર્મવર્ત્મસુ।
14018020c યસ્તુ યોગી ચ મુક્તશ્ચ સ એતેભ્યો વિશિષ્યતે।।
ધર્મવર્તનॆગળિંદ જારિહોગુવ લોકવન્નુ ઇદે નિયંત્રિસુત્તદॆ. યોગિયૂ મુક્તનૂ આદવનુ ઇવુગળॆરડરલ્લિયૂ શ્રેષ્ઠનાગિરુત્તાનॆ.
14018021a વર્તમાનસ્ય ધર્મેણ પુરુષસ્ય યથા તથા।
14018021c સંસારતારણં હ્યસ્ય કાલેન મહતા ભવેત્।।
હીગॆ ધર્મદલ્લિ નડॆદુકॊળ્ળુવ પુરુષનુ મહાકાલદ નંતર સંસારસાગરવન્નુ દાટુત્તાનॆ.
14018022a એવં પૂર્વકૃતં કર્મ સર્વો જંતુર્નિષેવતે।
14018022c સર્વં તત્કારણં યેન નિકૃતોઽયમિહાગતઃ।।
હીગॆ પૂર્વકૃત કર્મગળॆલ્લવન્નૂ જીવવુ અનુભવિસુત્તદॆ. કર્મગળિંદલે જીવવુ ઇલ્લિ વિકારવન્નુ હॊંદિ જન્મતાળુત્તદॆ.
14018023a શરીરગ્રહણં ચાસ્ય કેન પૂર્વં પ્રકલ્પિતમ્।
14018023c ઇત્યેવં સંશયો લોકે તચ્ચ વક્ષ્યામ્યતઃ પરમ્।।
જીવદ શરીરગ્રહણવન્નુ મॊદલુ કલ્પિસિદવરુ યારુ ऎન્નુવ ઈ સંશયવુ લોકદલ્લિ ઇદ્દે ઇદॆ. અદર કુરિતુ ઈગ હેળુત્તેનॆ.
14018024a શરીરમાત્મનઃ કૃત્વા સર્વભૂતપિતામહઃ।
14018024c ત્રૈલોક્યમસૃજદ્બ્રહ્મા કૃત્સ્નં સ્થાવરજંગમમ્।।
સર્વભૂતપિતામહ બ્રહ્મનુ તન્ન આત્મવન્ને શરીરવન્નાગિસિકॊંડુ સ્થાવરજંગમગળિંદ કૂડિરુવ ઈ સંપૂર્ણ ત્રૈલોક્યગળન્નુ સૃષ્ટિસિદનુ.
14018025a તતઃ પ્રધાનમસૃજચ્ચેતના સા શરીરિણામ્।
14018025c યયા સર્વમિદં વ્યાપ્તં યાં લોકે પરમાં વિદુઃ।।
અનંતર અવનુ પ્રધાનવન્નુ સૃષ્ટિસિદનુ. અદે શરીરિગળ ચેતનવુ. અદુ સર્વલોકગળલ્લિયૂ વ્યાપ્તવાગિદॆ. અદન્ને પરાપ્રકૃતિ ऎંદુ હેળુત્તારॆ.
14018026a ઇહ તત્ક્ષરમિત્યુક્તં પરં ત્વમૃતમક્ષરમ્।
14018026c ત્રયાણાં મિથુનં સર્વમેકૈકસ્ય પૃથક્ પૃથક્।।
ઇલ્લિ પ્રકૃતિગॆ ક્ષરવॆંદૂ પરાપ્રકૃતિગॆ અક્ષરવॆંદૂ હેળુત્તારॆ. શુદ્ધ બ્રહ્મતત્ત્વ, ક્ષર મત્તુ અક્ષર ઈ મૂરૂ તત્ત્વગળુ ऎલ્લવુગળલ્લિ પ્રત્યેક પ્રત્યેકવાગિ મિશ્રિતવાગિરુત્તવॆ.
14018027a અસૃજત્સર્વભૂતાનિ પૂર્વસૃષ્ટઃ પ્રજાપતિઃ।
14018027c સ્થાવરાણિ ચ ભૂતાનિ ઇત્યેષા પૌર્વિકી શ્રુતિઃ।।
પ્રજાપતિયુ મॊદલુ સ્થાવર-જંગમગળાદ સર્વભૂતગળન્નૂ સૃષ્ટિસિદનુ ऎંદુ પુરાતન શ્રુતિયુ હેળુત્તદॆ.
14018028a તસ્ય કાલપરીમાણમકરોત્સ પિતામહઃ।
14018028c ભૂતેષુ પરિવૃત્તિં ચ પુનરાવૃત્તિમેવ ચ।।
પિતામહનુ ભૂતગળલ્લિરુવ જીવગળ પુનરાવૃત્તિગળિગॆ કાલપરિમાણગળન્નુ નિયમિસિદનુ.
14018029a યથાત્ર કશ્ચિન્મેધાવી દૃષ્ટાત્મા પૂર્વજન્મનિ।
14018029c યત્પ્રવક્ષ્યામિ તત્સર્વં યથાવદુપપદ્યતે।।
પૂર્વજન્મદલ્લિ આત્મસાક્ષાત્કારવન્નુ માડિકॊંડ ઓર્વ મેદાવિયુ ઇવॆલ્લદર કુરિતુ હેળિદુદન્ને નાનુ હેળુત્તિદ્દેનॆ.
14018030a સુખદુઃખે સદા સમ્યગનિત્યે યઃ પ્રપશ્યતિ।
14018030c કાયં ચામેધ્યસંઘાતં વિનાશં કર્મસંહિતમ્।।
14018031a યચ્ચ કિં ચિત્સુખં તચ્ચ સર્વં દુઃખમિતિ સ્મરન્।
14018031c સંસારસાગરં ઘોરં તરિષ્યતિ સુદુસ્તરમ્।।
સુખ-દુઃખગળુ સદા અનિત્યવॆંદુ યારુ કાણુત્તાનો, ઈ મેદ્યસંઘાત મત્તુ કર્મસંહિત શરીરવુ વિનાશગॊળ્ળુવુદॆંદુ યારુ તિળિદિરુત્તાનો, સુખદંતિરુવ કિંચિત્તॆલ્લવૂ દુઃખવॆંદે યારુ નॆનપિસિકॊળ્ળુત્તિરુવનો અવનુ ઈ દુસ્તર ઘોર સંસાર સાગરવન્નુ દાટુત્તાનॆ.
14018032a જાતીમરણરોગૈશ્ચ સમાવિષ્ટઃ પ્રધાનવિત્।
14018032c ચેતનાવત્સુ ચૈતન્યં સમં ભૂતેષુ પશ્યતિ।।
જનન-મરણ-રોગગળિંદ વ્યાપ્તનાદ પ્રધાનતત્ત્વવન્નુ તિળિદુકॊંડવનુ ચેતનગળિરુવ ऎલ્લવુગળ ચેતનવુ ऒંદે ऎંદુ કાણુત્તાનॆ.
14018033a નિર્વિદ્યતે તતઃ કૃત્સ્નં માર્ગમાણઃ પરં પદમ્।
14018033c તસ્યોપદેશં વક્ષ્યામિ યાથાતથ્યેન સત્તમ।।
સત્તમ! હીગॆ તિળિદુકॊંડુ પરમ પદવન્નુ નીડુવ ऎલ્લ માર્ગગળન્નૂ અનુસરિસુવવન ઉપદેશવન્નુ અર્થગળॊંદિગॆ હેળુત્તેનॆ.
14018034a શાશ્વતસ્યાવ્યયસ્યાથ પદસ્ય જ્ઞાનમુત્તમમ્।
14018034c પ્રોચ્યમાનં મયા વિપ્ર નિબોધેદમશેષતઃ।।
વિપ્ર! શાશ્વતવૂ અવ્યયવૂ આદ આ પદવિય ઉત્તમ જ્ઞાનદ કુરિતુ હેળુવ નન્નન્નુ સંપૂર્ણવાગિ કેળુ!””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે અશ્વમેધિકપર્વણિ અનુગીતાયાં અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ અશ્વમેધિકપર્વદલ્લિ અનુગીતા ऎન્નુવ હદિનॆંટને અધ્યાયવુ.