ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
అశ్వమేధిక పర్వ
అశ్వమేధిక పర్వ
అధ్యాయ 1
సార
భీష్మనిగె జలతర్పణవన్నిత్తు యుధిష్ఠిరను శోకార్తనాగి కుసిదు బీళువుదు (1-5). ధృతరాష్ట్రను యుధిష్ఠిరనన్ను సంతైసువుదు (6-19).
14001001 వైశంపాయన ఉవాచ।
14001001a కృతోదకం తు రాజానం ధృతరాష్ట్రం యుధిష్ఠిరః।
14001001c పురస్కృత్య మహాబాహురుత్తతారాకులేంద్రియః।।
వైశంపాయనను హేళిదను: “మహాబాహు యుధిష్ఠిరను భీష్మనిగె జలతర్పణవన్నిత్తు రాజా ధృతరాష్ట్రనన్ను ముందెమాడికొండు వ్యాకులచిత్తనాగి గంగానదియ తటవన్నేరిదను.
14001002a ఉత్తీర్య చ మహీపాలో బాష్పవ్యాకులలోచనః।
14001002c పపాత తీరే గంగాయా వ్యాధవిద్ధ ఇవ ద్విపః।।
మేలేరుత్తలే బాష్పవ్యాకులకణ్ణుగళ ఆ మహీపాలను బేటెగారనింద హొడెయల్పట్ట ఆనెయంతె గంగానదియ తీరదల్లియే బిద్దుబిట్టను.
14001003a తం సీదమానం జగ్రాహ భీమః కృష్ణేన చోదితః।
14001003c మైవమిత్యబ్రవీచ్చైనం కృష్ణః పరబలార్దనః।।
కుసియుత్తిద్ద అవనన్ను కృష్ణన హేళికెయంతె భీమను హిడిదుకొండను. పరబలార్దన కృష్ణను “హీగాగబేడ!” ఎందు యుధిష్ఠిరనిగె హేళిదను.
14001004a తమార్తం పతితం భూమౌ నిశ్వసంతం పునః పునః।
14001004c దదృశుః పాండవా రాజన్ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరమ్।।
రాజన్! ఆర్తనాగి పునః పునః నిట్టుసిరు బిడుత్తా నెలద మేలె బిద్ద ధర్మాత్మ యుధిష్ఠిరనన్ను పాండవరు నోడిదరు.
14001005a తం దృష్ట్వా దీనమనసం గతసత్త్వం జనేశ్వరమ్।
14001005c భూయః శోకసమావిష్టాః పాండవాః సముపావిశన్।।
సత్వవన్ను కళెదుకొండు దీనమనస్కనాగిద్ద జనేశ్వరనన్ను నోడి ఇన్నూ శోకసమావిష్టరాగి పాండవరు అవన బళియల్లియే కుళితుకొండరు.
14001006a రాజా చ ధృతరాష్ట్రస్తముపాసీనో మహాభుజః।
14001006c వాక్యమాహ మహాప్రాజ్ఞో మహాశోకప్రపీడితమ్।।
ఆగ మహాభుజ మహాప్రాజ్ఞ రాజా ధృతరాష్ట్రను మహాశోకదింద పీడితనాగి కుళితిద్ద యుధిష్ఠిరనిగె హేళిదను:
14001007a ఉత్తిష్ఠ కురుశార్దూల కురు కార్యమనంతరమ్।
14001007c క్షత్రధర్మేణ కౌరవ్య జితేయమవనిస్త్వయా।।
“కురుశార్దూల! ఎద్దేళు! నంతరద కార్యగళన్ను మాడువవనాగు! కౌరవ్య! క్షత్రధర్మదిందలే నీను ఈ అవనియన్ను గెద్దిరువె!
14001008a తాం భుంక్ష్వ భ్రాతృభిః సార్ధం సుహృద్భిశ్చ జనేశ్వర।
14001008c న శోచితవ్యం పశ్యామి త్వయా ధర్మభృతాం వర।।
జనేశ్వర! సహోదరరు మత్తు స్నేహితరొందిగె అదన్ను భోగిసు! ధర్మభృతరల్లి శ్రేష్ఠనే! నిన్న ఈ శోకక్కె యావ కారణవన్నూ నాను కాణుత్తిల్ల.
14001009a శోచితవ్యం మయా చైవ గాంధార్యా చ విశాం పతే।
14001009c పుత్రైర్విహీనో రాజ్యేన స్వప్నలబ్ధధనో యథా।।
విశాంపతే! కనసినల్లి కండ ధనదంతె పుత్రరన్నూ రాజ్యవన్నూ కళెదుకొండు నాను మత్తు గాంధారి శోకిసబేకాగిదె.
14001010a అశ్రుత్వా హితకామస్య విదురస్య మహాత్మనః।
14001010c వాక్యాని సుమహార్థాని పరితప్యామి దుర్మతిః।।
నన్న హితవన్నే బయసిద్ద మహాత్మ విదురన మహా అర్థగళిద్ద మాతుగళన్ను కేళదే దుర్మతియాద నాను పరితపిసుత్తిద్దేనె.
14001011a ఉక్తవానేష మాం పూర్వం ధర్మాత్మా దివ్యదర్శనః।
14001011c దుర్యోధనాపరాధేన కులం తే వినశిష్యతి।।
ఆ ధర్మాత్మా దివ్యదర్శనను ననగె హిందెయే ఈ రీతి హేళిద్దను: “దుర్యోధనన అపరాధదింద నిన్న కులవు నాశవాగుత్తదె.
14001012a స్వస్తి చేదిచ్చసే రాజన్కులస్యాత్మన ఏవ చ।
14001012c వధ్యతామేష దుష్టాత్మా మందో రాజా సుయోధనః।।
రాజన్! నిన్న మత్తు నిన్న కులద ఒళితన్ను బయసువెయాదరె ఈ మూఢ దుష్టాత్మ రాజా సుయోధననన్ను వధిసు.
14001013a కర్ణశ్చ శకునిశ్చైవ మైనం పశ్యతు కర్హి చిత్।
14001013c ద్యూతసంపాతమప్యేషామప్రమత్తో నివారయ।।
కర్ణ-శకునియరు అవనన్ను ఎందూ నోడదంతెయాదరూ మాడు. అథవా అవరు ద్యూతక్కె సిలుకి అప్రమత్తరాగువుదన్నాదరూ తడె!
14001014a అభిషేచయ రాజానం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరమ్।
14001014c స పాలయిష్యతి వశీ ధర్మేణ పృథివీమిమామ్।।
ధర్మాత్మ యుధిష్ఠిరనన్ను రాజనన్నాగి అభిషేకిసు. అవను ధర్మవన్ను అనుసరిసి ఈ పృథ్వియన్ను పాలిసుత్తానె!
14001015a అథ నేచ్చసి రాజానం కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరమ్।
14001015c మేఢీభూతః స్వయం రాజ్యం ప్రతిగృహ్ణీష్వ పార్థివ।।
పార్థివ! ఒందువేళె నినగె కుంతీపుత్ర యుధిష్ఠిరను రాజనాగువుదు ఇష్టవిరదే ఇద్దరె నీనే మేటియ కంబదంతవనాగి రాజ్యవన్ను స్వీకరిసు!
14001016a సమం సర్వేషు భూతేషు వర్తమానం నరాధిప।
14001016c అనుజీవంతు సర్వే త్వాం జ్ఞాతయో జ్ఞాతివర్ధన।।
నరాధిప! సర్వభూతగళల్లియూ సమనాగి వర్తిసువ నిన్నన్ను అనుసరిసి నిన్న ఎల్ల జ్ఞాతిబాంధవరూ వర్ధిసలి!”
14001017a ఏవం బ్రువతి కౌంతేయ విదురే దీర్ఘదర్శిని।
14001017c దుర్యోధనమహం పాపమన్వవర్తం వృథామతిః।।
కౌంతేయ! దీర్ఘదర్శినియాద విదురను హీగె హేళిద్దరూ వృథామతియాద నాను పాపి దుర్యోధననన్ను అనుసరిసిదె.
14001018a అశ్రుత్వా హ్యస్య వీరస్య వాక్యాని మధురాణ్యహమ్।
14001018c ఫలం ప్రాప్య మహద్దుఃఖం నిమగ్నః శోకసాగరే।।
ఆ వీరన మధుర మాతుగళన్ను కేళదే ఈ మహాదుఃఖవన్ను పడెదు శోకసాగరదల్లి ముళుగి హోగిద్దేనె.
14001019a వృద్ధౌ హి తే స్వః పితరౌ పశ్యావాం దుఃఖితౌ నృప।
14001019c న శోచితవ్యం భవతా పశ్యామీహ జనాధిప।।
నృప! నరాధిప! దుఃఖదల్లిరువ నిన్న ఈ వృద్ధ తందె-తాయియరన్ను నోడు. నమ్మన్ను నోడి నీను శోకిసబారదు!””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే అశ్వమేధికపర్వణి యుధిష్ఠిరసాంత్వనే ప్రథమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి అశ్వమేధికపర్వదల్లి యుధిష్ఠిరసాంత్వన ఎన్నువ మొదలనే అధ్యాయవు.