praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
anuśāsana parva
dānadharma parva
adhyāya 149
sāra
yudhiṣṭhirana ul̤ida praśnègal̤igè bhīṣmanu uttarisidudu (1-13).
13149001 yudhiṣṭhira uvāca|
13149001a nābhāgadheyaḥ prāpnoti dhanaṃ subalavānapi|
13149001c bhāgadheyānvitastvarthān kṛśo bālaśca viṃdati||
yudhiṣṭhiranu hel̤idanu: “nirbhāgyanu baliṣṭhanāgiddarū dhanavannu hòṃduvudilla. bhāgyaśāliyādavanu durbalanāgiddarū mūrkhanāgiddarū vipula dhanavannu hòṃduttānè.
13149002a nālābhakāle labhate prayatne'pi kṛte sati|
13149002c lābhakāle'prayatnena labhate vipulaṃ dhanam|
13149002e kṛtayatnāphalāścaiva dṛśyaṃte śataśo narāḥ1||
lābhada kālavalladiddarè èṣṭe prayatnapaṭṭarū adu dòrakuvudilla. lābhada kālavāgiddarè prayatnapaḍadiddarū vipula dhanavu dòrèyuttadè. prayatnisidarū phalavanne hòṃdadiruva nūrāru janarannu kāṇuttevè.
13149003a yadi yatno bhavenmartyaḥ sa sarvaṃ phalamāpnuyāt|
13149003c nālabhyaṃ copalabhyeta nṛṇāṃ bharatasattama||
bharatasattama! prayatnamātradiṃdale èllavū phalisuvudāgiddarè athavā prayatnakkè phalavu anivāryavāgiddarè manuṣyanu èlla phalagal̤annu paḍèdukòṃḍubiḍuttiddanu. ādarè manuṣyanigè prārabdhavaśadiṃda yāva vastuvu alabhyavo adu bahal̤a prayatnapaṭṭarū dòrèyuvudilla.
13149004a yadā prayatnaṃ kṛtavān2 dṛśyate hyaphalo naraḥ|
13149004c mārgannayaśatairarthānamārgaṃścāparaḥ sukhī||
prayatnapaḍuva naranū aphalanāguvudu kāṇuttadè. òbbanu nūrāru mārgagal̤annu bal̤asidarū dhanasaṃgrahadalli yaśasviyāguvudilla. innòbbanu yāva mārgavannū bal̤asadèyū dhanavannu paḍèdu sukhiyāgiruttānè.
13149005a akāryamasakṛtkṛtvā dṛśyaṃte hyadhanā narāḥ|
13149005c dhanayuktāstvadharmasthā3 dṛśyaṃte cāpare janāḥ||
māḍabāraddudannu māḍi nararu adhanarāgiruvudu kāṇuttadè. innu kèlavu janaru svadharmadalliddukòṃḍu dhanayuktarāgiruvudu kāṇuttadè.
13149006a adhītya nītiṃ yasmācca4 nītiyukto na dṛśyate|
13149006c anabhijñaśca sācivyaṃ gamitaḥ kena hetunā|
13149006e vidyāyukto hyavidyaśca dhanavāndurgatastathā5||
nītiśāstradalli paṃḍitanāgiddavanū nītiyuktanāgade iruvudu kāṇuttadè. nītiśāstravannu til̤iyade iddavanu sacivanāguttānè. ī rītiya viparyāsakkè kāraṇavenu? vidyāvaṃtanū, avidyāvaṃtanū, durgatiyul̤l̤avanū dhanavānarāgiruvudannu noḍuttevè.
13149007a yadi vidyāmupāśritya naraḥ sukhamavāpnuyāt|
13149007c na vidvānvidyayā hīnaṃ vṛttyarthamupasaṃśrayet||
òṃduvel̤è vidyèyannāśrayisi naranu sukhavannu hòṃduttānè èṃdādarè vidvānanu avidyāvaṃtanāda hīnanannu jīvana vṛttigāgi āśrayisabekāgiruttiralilla.
13149008a yathā pipāsāṃ jayati puruṣaḥ prāpya vai jalam|
13149008c dṛṣṭārtho vidyayāpyevamavidyāṃ prajahennaraḥ6||
manuṣyanu hegè nīrannu paḍèdu bāyārikèyannu hogalāḍisikòl̤l̤uttāno hāgè vidyèyiṃda èllavannū paḍèdukòl̤l̤abahudāgiddarè janaru mòdalu avidyèyannu hogalāḍisikòl̤l̤uttiddaru.
13149009a nāprāptakālo mriyate viddhaḥ śaraśatairapi|
13149009c tṛṇāgreṇāpi saṃspṛṣṭaḥ prāptakālo na jīvati||
kālavu prāptavāgade iddāga nūrāru śaragal̤iṃda gāyagòṃḍarū sāyuvudilla. ādarè kālavu prāptavāyitèṃdarè hullina tudiya sparṣamātradiṃdale sattuhoguttānè.”
13149010 bhīṣma uvāca|
13149010a īhamānaḥ samāraṃbhānyadi nāsādayeddhanam|
13149010c ugraṃ tapaḥ samārohenna hyanuptaṃ prarohati||
bhīṣmanu hel̤idanu: “dhanavannapekṣisi nānāprakārada kāryagal̤annu māḍiyū dhanavannu paḍèyalāgadiddarè ugra tapassannādarū māḍabeku. bījavannu bittade mòl̤akèyāguvudilla tāne?
13149011a dānena bhogī bhavati medhāvī vṛddhasevayā|
13149011c ahiṃsayā ca dīrghāyuriti prāhurmanīṣiṇaḥ||
dānadiṃda bhogiyāguttānè. vṛddhara sevèyiṃda medhāviyāguttānè. ahiṃsèyiṃda dīrghāyuvāguttānè èṃdu manīṣiṇaru hel̤uttārè.
13149012a tasmāddadyānna yāceta pūjayeddhārmikānapi|
13149012c svābhāṣī priyakṛccuddhaḥ sarvasattvāvihiṃsakaḥ||
ādudariṃda dānamāḍabeku. yācisabāradu. dhārmikarannu pūjisabeku. èllaròḍanèyū òl̤l̤èya mātannāḍabeku. itararigè priyavādudanne māḍabeku. sarvasattvagal̤annū hiṃsisabāradu.
13149013a yadā pramāṇaprabhavaḥ svabhāvaśca sukhāsukhe|
13149013c maśakīṭapipīlānāṃ sthiro bhava yudhiṣṭhira||
yudhiṣṭhira! nòṇa, kīṭa, iruvè mòdalāda jīvigal̤èllakkū avugal̤a huṭṭu, svabhāva mattu sukha-duḥkhagal̤e avugal̤a karmakkè pramāṇabhūtavāgiruvāga nīnekè ī viṣayadalli gòṃdalakkòl̤agāgiddīyè? sthiranāgu!”
samāpti
iti śrīmahābhārate anuśāsana parvaṇi dānadharma parvaṇi dharmapraśaṃsāyāṃ ekonapaṃcāśatyadhikaśatatamo'dhyāyaḥ||
idu śrīmahābhāratadalli anuśāsana parvadalli dānadharma parvadalli dharmapraśaṃsā ènnuva nūrānalvattòṃbhattane adhyāyavu.
-
bhārata darśanadalli idara naṃtara ī òṃdu ślokārdhavidè: ayatnenaidhamānāśca dṛśyaṃte bahavo janāḥ|| ↩︎
-
prayatnaṃ kṛtavaṃto'pi (bhārata darśana). ↩︎
-
svakarmasthā (bhārata darśana). ↩︎
-
adhītya nītiśāstrāṇi (bhārata darśana). ↩︎
-
dhanavāndurmatistathā (bharata darśana). ↩︎
-
iṣṭārtho vidyayā hyeva na vidyāṃ prajahennaraḥ| (bhārata darśana). ↩︎