149: dharmapraśaṃsā

praveśa

|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||

śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita

śrī mahābhārata

anuśāsana parva

dānadharma parva

adhyāya 149

sāra

yudhiṣṭhirana ul̤ida praśnègal̤igè bhīṣmanu uttarisidudu (1-13).

13149001 yudhiṣṭhira uvāca|
13149001a nābhāgadheyaḥ prāpnoti dhanaṃ subalavānapi|
13149001c bhāgadheyānvitastvarthān kṛśo bālaśca viṃdati||

yudhiṣṭhiranu hel̤idanu: “nirbhāgyanu baliṣṭhanāgiddarū dhanavannu hòṃduvudilla. bhāgyaśāliyādavanu durbalanāgiddarū mūrkhanāgiddarū vipula dhanavannu hòṃduttānè.

13149002a nālābhakāle labhate prayatne'pi kṛte sati|
13149002c lābhakāle'prayatnena labhate vipulaṃ dhanam|
13149002e kṛtayatnāphalāścaiva dṛśyaṃte śataśo narāḥ1||

lābhada kālavalladiddarè èṣṭe prayatnapaṭṭarū adu dòrakuvudilla. lābhada kālavāgiddarè prayatnapaḍadiddarū vipula dhanavu dòrèyuttadè. prayatnisidarū phalavanne hòṃdadiruva nūrāru janarannu kāṇuttevè.

13149003a yadi yatno bhavenmartyaḥ sa sarvaṃ phalamāpnuyāt|
13149003c nālabhyaṃ copalabhyeta nṛṇāṃ bharatasattama||

bharatasattama! prayatnamātradiṃdale èllavū phalisuvudāgiddarè athavā prayatnakkè phalavu anivāryavāgiddarè manuṣyanu èlla phalagal̤annu paḍèdukòṃḍubiḍuttiddanu. ādarè manuṣyanigè prārabdhavaśadiṃda yāva vastuvu alabhyavo adu bahal̤a prayatnapaṭṭarū dòrèyuvudilla.

13149004a yadā prayatnaṃ kṛtavān2 dṛśyate hyaphalo naraḥ|
13149004c mārgannayaśatairarthānamārgaṃścāparaḥ sukhī||

prayatnapaḍuva naranū aphalanāguvudu kāṇuttadè. òbbanu nūrāru mārgagal̤annu bal̤asidarū dhanasaṃgrahadalli yaśasviyāguvudilla. innòbbanu yāva mārgavannū bal̤asadèyū dhanavannu paḍèdu sukhiyāgiruttānè.

13149005a akāryamasakṛtkṛtvā dṛśyaṃte hyadhanā narāḥ|
13149005c dhanayuktāstvadharmasthā3 dṛśyaṃte cāpare janāḥ||

māḍabāraddudannu māḍi nararu adhanarāgiruvudu kāṇuttadè. innu kèlavu janaru svadharmadalliddukòṃḍu dhanayuktarāgiruvudu kāṇuttadè.

13149006a adhītya nītiṃ yasmācca4 nītiyukto na dṛśyate|
13149006c anabhijñaśca sācivyaṃ gamitaḥ kena hetunā|
13149006e vidyāyukto hyavidyaśca dhanavāndurgatastathā5||

nītiśāstradalli paṃḍitanāgiddavanū nītiyuktanāgade iruvudu kāṇuttadè. nītiśāstravannu til̤iyade iddavanu sacivanāguttānè. ī rītiya viparyāsakkè kāraṇavenu? vidyāvaṃtanū, avidyāvaṃtanū, durgatiyul̤l̤avanū dhanavānarāgiruvudannu noḍuttevè.

13149007a yadi vidyāmupāśritya naraḥ sukhamavāpnuyāt|
13149007c na vidvānvidyayā hīnaṃ vṛttyarthamupasaṃśrayet||

òṃduvel̤è vidyèyannāśrayisi naranu sukhavannu hòṃduttānè èṃdādarè vidvānanu avidyāvaṃtanāda hīnanannu jīvana vṛttigāgi āśrayisabekāgiruttiralilla.

13149008a yathā pipāsāṃ jayati puruṣaḥ prāpya vai jalam|
13149008c dṛṣṭārtho vidyayāpyevamavidyāṃ prajahennaraḥ6||

manuṣyanu hegè nīrannu paḍèdu bāyārikèyannu hogalāḍisikòl̤l̤uttāno hāgè vidyèyiṃda èllavannū paḍèdukòl̤l̤abahudāgiddarè janaru mòdalu avidyèyannu hogalāḍisikòl̤l̤uttiddaru.

13149009a nāprāptakālo mriyate viddhaḥ śaraśatairapi|
13149009c tṛṇāgreṇāpi saṃspṛṣṭaḥ prāptakālo na jīvati||

kālavu prāptavāgade iddāga nūrāru śaragal̤iṃda gāyagòṃḍarū sāyuvudilla. ādarè kālavu prāptavāyitèṃdarè hullina tudiya sparṣamātradiṃdale sattuhoguttānè.”

13149010 bhīṣma uvāca|
13149010a īhamānaḥ samāraṃbhānyadi nāsādayeddhanam|
13149010c ugraṃ tapaḥ samārohenna hyanuptaṃ prarohati||

bhīṣmanu hel̤idanu: “dhanavannapekṣisi nānāprakārada kāryagal̤annu māḍiyū dhanavannu paḍèyalāgadiddarè ugra tapassannādarū māḍabeku. bījavannu bittade mòl̤akèyāguvudilla tāne?

13149011a dānena bhogī bhavati medhāvī vṛddhasevayā|
13149011c ahiṃsayā ca dīrghāyuriti prāhurmanīṣiṇaḥ||

dānadiṃda bhogiyāguttānè. vṛddhara sevèyiṃda medhāviyāguttānè. ahiṃsèyiṃda dīrghāyuvāguttānè èṃdu manīṣiṇaru hel̤uttārè.

13149012a tasmāddadyānna yāceta pūjayeddhārmikānapi|
13149012c svābhāṣī priyakṛccuddhaḥ sarvasattvāvihiṃsakaḥ||

ādudariṃda dānamāḍabeku. yācisabāradu. dhārmikarannu pūjisabeku. èllaròḍanèyū òl̤l̤èya mātannāḍabeku. itararigè priyavādudanne māḍabeku. sarvasattvagal̤annū hiṃsisabāradu.

13149013a yadā pramāṇaprabhavaḥ svabhāvaśca sukhāsukhe|
13149013c maśakīṭapipīlānāṃ sthiro bhava yudhiṣṭhira||

yudhiṣṭhira! nòṇa, kīṭa, iruvè mòdalāda jīvigal̤èllakkū avugal̤a huṭṭu, svabhāva mattu sukha-duḥkhagal̤e avugal̤a karmakkè pramāṇabhūtavāgiruvāga nīnekè ī viṣayadalli gòṃdalakkòl̤agāgiddīyè? sthiranāgu!”

samāpti

iti śrīmahābhārate anuśāsana parvaṇi dānadharma parvaṇi dharmapraśaṃsāyāṃ ekonapaṃcāśatyadhikaśatatamo'dhyāyaḥ||
idu śrīmahābhāratadalli anuśāsana parvadalli dānadharma parvadalli dharmapraśaṃsā ènnuva nūrānalvattòṃbhattane adhyāyavu.


  1. bhārata darśanadalli idara naṃtara ī òṃdu ślokārdhavidè: ayatnenaidhamānāśca dṛśyaṃte bahavo janāḥ|| ↩︎

  2. prayatnaṃ kṛtavaṃto'pi (bhārata darśana). ↩︎

  3. svakarmasthā (bhārata darśana). ↩︎

  4. adhītya nītiśāstrāṇi (bhārata darśana). ↩︎

  5. dhanavāndurmatistathā (bharata darśana). ↩︎

  6. iṣṭārtho vidyayā hyeva na vidyāṃ prajahennaraḥ| (bhārata darśana). ↩︎