પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
અનુશાસન પર્વ
દાનધર્મ પર્વ
અધ્યાય 137
સાર
દત્તાત્રેયનિંદ નાલ્કુ વરગળન્નુ પડॆદુ ગર્વિષ્ટનાદ કાર્તવીર્યાર્જુનનુ તનગિંતલૂ બ્રાહ્મણરુ શ્રેષ્ઠ ऎન્નુવુદન્નુ આકાશવાણિ મત્તુ વાયુવિનિંદ કેળિદુદુ (1-26).
13137001 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
13137001a કાં તુ બ્રાહ્મણપૂજાયાં વ્યુષ્ટિં દૃષ્ટ્વા જનાધિપ।
13137001c કં વા કર્મોદયં મત્વા તાનર્ચસિ મહામતે।।
યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “જનાધિપ! મહામતે! બ્રાહ્મણપૂજॆયલ્લિ યાવ પ્રયોજનવન્નુ કંડુ નીનુ અવરન્નુ પૂજિસુત્તીયॆ? અથવા યાવ કર્મદ અભ્યુદયવાગુવુદॆંદુ ભાવિસિ નીનુ અવરન્નુ અર્ચિસુત્તીયॆ?”
13137002 ભીષ્મ ઉવાચ।
13137002a અત્રાપ્યુદાહરંતીમમિતિહાસં પુરાતનમ્।
13137002c પવનસ્ય ચ સંવાદમર્જુનસ્ય ચ ભારત।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “ભારત! ઇદક્કॆ સંબંધિસિદંતॆ પુરાતન ઇતિહાસવાદ પવન મત્તુ અર્જુનર સંવાદવન્નુ ઉદાહરિસુત્તારॆ.
13137003a સહસ્રભુજભૃચ્ચ્રીમાન્કાર્તવીર્યોઽભવત્ પ્રભુઃ।
13137003c અસ્ય લોકસ્ય સર્વસ્ય માહિષ્મત્યાં મહાબલઃ।।
માહિષ્મતિયલ્લિ સહસ્રભુજિ શ્રીમાન્ મહાબલ કાર્યવીર્યનુ ઈ સમસ્ત લોકદ પ્રભુવાગિદ્દનુ.
13137004a સ તુ રત્નાકરવતીં સદ્વીપાં સાગરાંબરામ્।
13137004c શશાસ સર્વાં પૃથિવીં હૈહયઃ સત્યવિક્રમઃ।।
આ સત્યવિક્રમ હૈહયનુ રત્નાકરવતિ સાગરાંબરॆ પૃથ્વિયન્નુ સંપૂર્ણવાગિ આળુત્તિદ્દનુ.
13137005a સ્વવિત્તં તેન દત્તં તુ દત્તાત્રેયાય કારણે।
13137005c ક્ષત્રધર્મં પુરસ્કૃત્ય વિનયં શ્રુતમેવ ચ।।
13137006a આરાધયામાસ ચ તં કૃતવીર્યાત્મજો મુનિમ્।
13137006c ન્યમંત્રયત સંહૃષ્ટઃ સ દ્વિજશ્ચ વરૈસ્ત્રિભિઃ।।
કૃતવીર્યન મગનુ ક્ષત્રધર્મવન્નુ પુરસ્કરિસિ વિનય મત્તુ શાસ્ત્રવિધિગળિંદ મુનિ દત્તાત્રેયનિગॆ તન્ન વિત્તવॆલ્લવન્નૂ દાનમાડિ આરાધિસિદનુ. આ કારણદિંદ સંહૃષ્ટનાદ દ્વિજ દત્તાત્રેયનુ અવનિગॆ મૂરુ વરગળન્નુ કેળલુ આમંત્રિસિદનુ.
13137007a સ વરૈશ્ચંદિતસ્તેન નૃપો વચનમબ્રવીત્।
13137007c સહસ્રબાહુર્ભૂયાં વૈ ચમૂમધ્યે ગૃહેઽન્યથા।।
13137008a મમ બાહુસહસ્રં તુ પશ્યંતાં સૈનિકા રણે।
13137008c વિક્રમેણ મહીં કૃત્સ્નાં જયેયં વિપુલવ્રત।
13137008e તાં ચ ધર્મેણ સંપ્રાપ્ય પાલયેયમતંદ્રિતઃ।।
અવનુ વરવન્નુ કેળॆંદુ હેળલુ નૃપનુ ઈ માતન્નાડિદનુ: “વિપુલવ્રત! સેનામધ્યદલ્લિ નાનુ સહસ્રબાહુવાગબેકુ. મનॆયલ્લિરુવાગ દ્વિબાહુવાગિયે ઇરબેકુ. નન્ન સહસ્રબાહુગળન્નુ રણદલ્લિ સૈનિકરુ નોડુવંતાગલિ. વિક્રમદિંદ ઇડી મહિયન્નુ ગॆદ્દુ અદન્નુ નાનુ ધર્મદિંદ આલસ્યરહિતનાગિ પાલિસુવંતાગલિ.
13137009a ચતુર્થં તુ વરં યાચે ત્વામહં દ્વિજસત્તમ।
13137009c તં મમાનુગ્રહકૃતે દાતુમર્હસ્યનિંદિત।
13137009e અનુશાસંતુ માં સંતો મિથ્યાવૃત્તં તદાશ્રયમ્1।।
દ્વિજસત્તમ! નાનુ નિન્નિંદ નાલ્કનॆય ઈ વરવન્નૂ કેળુત્તેનॆ. અનિંદિત! નન્નમેલॆ અનુગ્રહ માડુવુદાદરॆ નનગॆ ઈ વરવન્નૂ કॊડબેકુ. નાનેનાદરૂ મિથ્યાચારવન્નુ આશ્રયિસિદરॆ સત્પુરુષરુ નન્નન્નુ શિક્ષિસિ સન્માર્ગક્કॆ તરુવંતાગલિ.”
13137010a ઇત્યુક્તઃ સ દ્વિજઃ પ્રાહ તથાસ્ત્વિતિ નરાધિપમ્।
13137010c એવં સમભવંસ્તસ્ય વરાસ્તે દીપ્તતેજસઃ।।
ઇદન્નુ હેળિદ નરાધિપનિગॆ આ દ્વિજનુ હાગॆયે આગલિ ऎંદુ હેળિદનુ. હીગॆ આ દીપ્તતેજસ્વિગॆ ઈ વરગળુ દॊરકિદવુ.
13137011a તતઃ સ રથમાસ્થાય જ્વલનાર્કસમદ્યુતિઃ।
13137011c અબ્રવીદ્વીર્યસંમોહાત્કો ન્વસ્તિ સદૃશો મયા।
13137011e વીર્યધૈર્યયશઃશૌચૈર્વિક્રમેણૌજસાપિ વા।।
આગ આ જ્વલનાર્કસમદ્યુતિયુ રથવન્નેરિ “વીર્ય, ધૈર્ય, યશસ્સુ, શૌચ, વિક્રમ અથવા ઓજસ્સિનલ્લિ નન્ન સમનાદવરુ યારિદ્દારॆ?” ऎંદુ ઉદ્ઘોષિસિદનુ. 13137012a તદ્વાક્યાંતે ચાંતરિક્ષે વાગુવાચાશરીરિણી।
13137012c ન ત્વં મૂઢ વિજાનીષે બ્રાહ્મણં ક્ષત્રિયાદ્વરમ્।
13137012e સહિતો બ્રાહ્મણેનેહ ક્ષત્રિયો રક્ષતિ પ્રજાઃ।।
અવનુ આ માતન્નુ મુગિસુવુદરॊળગાગિયે અંતરિક્ષદલ્લિ અશરીરવાણિયુ હેળિતુ: “મૂઢ! ક્ષત્રિયનિગિંતલૂ બ્રાહ્મણનુ શ્રેષ્ઠનॆંબ વિષયવુ નિનગॆ તિળિયદુ. બ્રાહ્મણન જॊતॆગૂડિયે ક્ષત્રિયનુ પ્રજॆગળન્નુ રક્ષિસુત્તાનॆ.”
13137013 અર્જુન ઉવાચ।
13137013a કુર્યાં ભૂતાનિ તુષ્ટોઽહં ક્રુદ્ધો નાશં તથા નયે।
13137013c કર્મણા મનસા વાચા ન મત્તોઽસ્તિ વરો દ્વિજઃ।।
અર્જુનનુ હેળિદનુ: “પ્રસન્નનાદરॆ નાનુ ભૂતગળન્નુ સૃષ્ટિસબલ્લॆનુ. કૃદ્ધનાદરॆ અવુગળન્નુ વિનાશગॊળિસબલ્લॆનુ. કર્મ, મનસા અથવા વાચા બ્રાહ્મણનુ નનગિંતલૂ શ્રેષ્ઠનલ્લ!
13137014a પૂર્વો બ્રહ્મોત્તરો વાદો દ્વિતીયઃ ક્ષત્રિયોત્તરઃ।
13137014c ત્વયોક્તૌ યૌ તુ તૌ હેતૂ વિશેષસ્ત્વત્ર દૃશ્યતે।।
બ્રાહ્મણનુ શ્રેષ્ઠનુ ऎન્નુવુદુ હિંદિન વાદવાયિતુ. ઈગ ક્ષત્રિયને શ્રેષ્ઠનॆંબુદુ સિદ્ધાંતવાગિદॆ. પ્રજાપાલનॆયલ્લિ ઇવરિબ્બરૂ સેરિરુવરॆંદુ હેળુત્તીયॆ. આદરॆ ઇદરલ્લિ ऒંદુ વિશેષવુ કાણુત્તદॆ.
13137015a બ્રાહ્મણાઃ સંશ્રિતાઃ ક્ષત્રં ન ક્ષત્રં બ્રાહ્મણાશ્રિતમ્।
13137015c શ્રિતાન્ બ્રહ્મોપધા વિપ્રાઃ ખાદંતિ ક્ષત્રિયાન્ભુવિ।।
બ્રાહ્મણરુ ક્ષત્રિયનન્નુ આશ્રયિસિરુત્તારॆયે હॊરતુ ક્ષત્રિયનુ બ્રાહ્મણરન્નુ આશ્રયિસિરુવુદિલ્લ. ભુવિયલ્લિ વેદગળ અધ્યયન-અધ્યાપનગળન્નુ આશ્રયિસિરુવ વિપ્રરુ ક્ષત્રિયર અન્નવન્ને ઊટમાડુત્તારॆ.
13137016a ક્ષત્રિયેષ્વાશ્રિતો ધર્મઃ પ્રજાનાં પરિપાલનમ્।
13137016c ક્ષત્રાદ્વૃત્તિર્બ્રાહ્મણાનાં તૈઃ કથં બ્રાહ્મણો વરઃ।।
પ્રજॆગળ પરિપાલના ધર્મવુ ક્ષત્રિયરન્ને આશ્રયિસિદॆ. ક્ષત્રિયરિંદલે બ્રાહ્મણર વૃત્તિયુ નડॆયુત્તિરુવાગ બ્રાહ્મણનુ હેગॆ શ્રેષ્ઠનાગુત્તાનॆ?
13137017a સર્વભૂતપ્રધાનાંસ્તાન્ ભૈક્ષવૃત્તીનહં સદા।
13137017c આત્મસંભાવિતાન્વિપ્રાન્ સ્થાપયામ્યાત્મનો વશે।।
ઇંદિનિંદ નાનુ સર્વભૂતપ્રધાનરॆંદુ હેળિકॊળ્ળુવ, સદા ભૈક્ષવૃત્તિયલ્લિયે ઇરુવ, તમ્મન્ને સંભાવિતરॆંદુ તિળિદિરુવ વિપ્રરન્નુ નન્ન વશદલ્લિ ઇરિસિકॊળ્ળુત્તેનॆ.
13137018a કથિતં હ્યનયા સત્યં2 ગાયત્ર્યા કન્યયા દિવિ।
13137018c વિજેષ્યામ્યવશાન્સર્વાન્ બ્રાહ્મણાંશ્ચર્મવાસસઃ।।
13137019a ન ચ માં ચ્યાવયેદ્રાષ્ટ્રાત્ત્રિષુ લોકેષુ કશ્ચન।
13137019c દેવો વા માનુષો વાપિ તસ્માજ્જ્યેષ્ઠો દ્વિજાદહમ્।।
દિવિયલ્લિ કન્યॆ ગાયત્રિયુ હેળુવ ઈ માતુ સત્યવલ્લ. ઇદૂવરॆગॆ અવશરાગિરુવ મૃગચર્મધારી બ્રાહ્મણરॆલ્લરન્નૂ નાનુ જયિસુત્તેનॆ. મૂરુ લોકગળલ્લિ યારૂ – અવરુ દેવતॆગળે આગિરલિ અથવા મનુષ્યરાગિરલિ – નન્નન્નુ રાજ્યભ્રષ્ટનન્નાગિ માડલારરુ. આદુદરિંદ બ્રાહ્મણરિગિંત નાને શ્રેષ્ઠનુ.
13137020a અદ્ય બ્રહ્મોત્તરં લોકં કરિષ્યે ક્ષત્રિયોત્તરમ્।
13137020c ન હિ મે સંયુગે કશ્ચિત્સોઢુમુત્સહતે બલમ્।।
ઇંદુ બ્રાહ્મણને શ્રેષ્ઠવॆંબ લોકવન્નુ ક્ષત્રિયને શ્રેષ્ઠનॆન્નુવંતॆ માડુત્તેનॆ. યુદ્ધદલ્લિ નન્ન બલવન્નુ સહિસલુ યારિગॆ ઉત્સાહવિદॆ?”
13137021a અર્જુનસ્ય વચઃ શ્રુત્વા વિત્રસ્તાભૂન્નિશાચરી।
13137021c અથૈનમંતરિક્ષસ્થસ્તતો વાયુરભાષત।।
અર્જુનન માતન્નુ કેળિ નિશાચરી આકાશવાણિયુ ભયગ્રસ્તળાદળુ. આગ અંતરિક્ષદલ્લિદ્દ વાયુવુ માતનાડિદનુ:
13137022a ત્યજૈનં કલુષં ભાવં બ્રાહ્મણેભ્યો નમસ્કુરુ।
13137022c એતેષાં કુર્વતઃ પાપં રાષ્ટ્રક્ષોભો હિ તે ભવેત્।।
“ઈ કલુષ ભાવવન્નુ તॊરॆદુ બ્રાહ્મણરિગॆ નમસ્કરિસુ. અવર કુરિતુ પાપવન્નॆસગુવવન રાષ્ટ્રદલ્લિ ક્ષોભॆયુંતાગુત્તદॆ.
13137023a અથ વા ત્વાં મહીપાલ શમયિષ્યંતિ વૈ દ્વિજાઃ।
13137023c નિરસિષ્યંતિ વા રાષ્ટ્રાદ્ધતોત્સાહં મહાબલાઃ।।
મહીપાલ! ઇલ્લદિદ્દરॆ બ્રાહ્મણરે નિન્ન ઈ ગર્વવન્નુ ઉપશમનગॊળિસુત્તારॆ. મહાબલશાલિગળુ હતોત્સાહિગળાગિ નિન્ન રાષ્ટ્રવન્ને બિટ્ટુ હોગુત્તારॆ.”
13137024a તં રાજા કસ્ત્વમિત્યાહ તતસ્તં પ્રાહ મારુતઃ।
13137024c વાયુર્વૈ દેવદૂતોઽસ્મિ હિતં ત્વાં પ્રબ્રવીમ્યહમ્।।
નીન્યારॆંદુ રાજનુ કેળલુ મારુતનુ હેળિદનુ: “નાનુ દેવદૂત વાયુવુ. નિનગॆ હિતવાદુદન્ને હેળુત્તિદ્દેનॆ.”
13137025 અર્જુન ઉવાચ।
13137025a અહો ત્વયાદ્ય વિપ્રેષુ ભક્તિરાગઃ પ્રદર્શિતઃ।
13137025c યાદૃશં પૃથિવી ભૂતં તાદૃશં બ્રૂહિ વૈ દ્વિજમ્।।
અર્જુનનુ હેળિદનુ: “અહો! ઇંદુ નીનુ વિપ્રર કુરિતુ ભક્તિરાગવન્નુ પ્રદર્શિસુત્તિદ્દીયॆ. ભૂમિયંતિરુવ બ્રાહ્મણનુ યારાદરૂ ઇદ્દરॆ અવનુ યારॆંદુ હેળુ.
13137026a વાયોર્વા સદૃશં કિં ચિદ્બ્રૂહિ ત્વં બ્રાહ્મણોત્તમમ્।
13137026c અપાં વૈ સદૃશં બ્રૂહિ સૂર્યસ્ય નભસોઽપિ વા।।
અથવા ગુણદલ્લિ વાયુ, જલ, અગ્નિ, સૂર્ય, આકાશ ઇવુગળિગॆ સમનાદ બ્રાહ્મણોત્તમનિદ્દરॆ નનગॆ હેળુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે અનુશાસનપર્વણિ દાનધર્મપર્વણિ પવનાર્જુનસંવાદે બ્રાહ્મણમાહાત્મ્યે સપ્તત્રિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ અનુશાસનપર્વદલ્લિ દાનધર્મપર્વદલ્લિ પવનાર્જુનસંવાદે બ્રાહ્મણમહાત્મ્યॆ ऎન્નુવ નૂરામૂવત્તેળને અધ્યાયવુ.