ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
అనుశాసన పర్వ
దానధర్మ పర్వ
అధ్యాయ 131
సార
శూద్రను ముందిన జన్మగళల్లి బ్రాహ్మణత్వవన్ను మత్తు బ్రాహ్మణను ముందిన జన్మగళల్లి శూద్రత్వవన్ను హేగె పడెదుకొళ్ళుత్తానె ఎన్నువుదర కురితు ఉమా-మహేశ్వరర సంవాద (1-58).
13131001 ఉమోవాచ।
13131001a భగవన్భగనేత్రఘ్న పూష్ణో దశనపాతన।
13131001c దక్షక్రతుహర త్ర్యక్ష సంశయో మే మహానయమ్।।
ఉమెయు హేళిదళు: “భగవన్! భగన కణ్ణుగళన్ను కిత్తవనే! పూషన హల్లుగళన్ను బీళిసిదవనే! ధక్షయజ్ఞధ్వంసక! మూరు కణ్ణుగళుళ్ళవనే! నన్నల్లి ఈ మహాసంశయవు మూడిదె.
13131002a చాతుర్వర్ణ్యం భగవతా పూర్వం సృష్టం స్వయంభువా।
13131002c కేన కర్మవిపాకేన వైశ్యో గచ్చతి శూద్రతామ్।।
హిందె భగవాన్ స్వయంభువు చాతుర్వర్ణగళన్ను సృష్టిసిదను. యావ కర్మవిపాకదింద1 వైశ్యను శూద్రత్వవన్ను పడెయుత్తానె?
13131003a వైశ్యో వా క్షత్రియః కేన ద్విజో వా క్షత్రియో భవేత్।
13131003c ప్రతిలోమః కథం దేవ శక్యో ధర్మో నిషేవితుమ్।।
అథవా యావ కర్మవిపాకదింద క్షత్రియను వైశ్య అథవా బ్రాహ్మణను క్షత్రియనాగుత్తానె? దేవ! ప్రతిలోమధర్మవన్ను2 తడెయలు హేగె శక్యవాగుత్తదె?
13131004a కేన వా కర్మణా విప్రః శూద్రయోనౌ ప్రజాయతే।
13131004c క్షత్రియః శూద్రతామేతి కేన వా కర్మణా విభో।।
అథవా యావ కర్మవిపాకదింద బ్రాహ్మణను శూద్రయోనియల్లి హుట్టుత్తానె? అథవా విభో! యావ పాపకర్మదింద క్షత్రియను శూద్రనాగి హుట్టుత్తానె?
13131005a ఏతం మే సంశయం దేవ వద భూతపతేఽనఘ।
13131005c త్రయో వర్ణాః ప్రకృత్యేహ కథం బ్రాహ్మణ్యమాప్నుయుః।।
దేవ! భూతపతే! అనఘ! హాగెయే క్షత్రియ, వైశ్య మత్తు శూద్ర ఈ మూరు వర్ణదవరు హేగె స్వభావతః బ్రాహ్మణ్యవన్ను పడెయబహుదు ఎంబ ఈ నన్న సంశయక్కూ సమాధానవన్ను హేళు.”
13131006 మహేశ్వర ఉవాచ।
13131006a బ్రాహ్మణ్యం దేవి దుష్ప్రాపం నిసర్గాద్బ్రాహ్మణః శుభే।
13131006c క్షత్రియో వైశ్యశూద్రౌ వా నిసర్గాదితి మే మతిః।।
మహేశ్వరను హేళిదను: “దేవి! బ్రాహ్మణ్యవు సుదుర్లభవాదుదు. శుభే! బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ, వైశ్య మత్తు శూద్ర ఈ నాల్కూ స్వభావసిద్ధవాదవుగళెందు నన్న అభిప్రాయ.
13131007a కర్మణా దుష్కృతేనేహ స్థానాద్భ్రశ్యతి వై ద్విజః।
13131007c జ్యేష్ఠం వర్ణమనుప్రాప్య తస్మాద్రక్షేత వై ద్విజః।।
దుష్కృతకర్మగళిందలే బ్రాహ్మణను తన్న స్థానదింద భ్రష్టనాగుత్తానె. ఆదుదరింద జ్యేష్ఠవర్ణవన్ను పడెదవను స్వధర్మదింద చ్యుతనాగదంతె తన్నన్ను రక్షిసికొళ్ళబేకు.
13131008a స్థితో బ్రాహ్మణధర్మేణ బ్రాహ్మణ్యముపజీవతి।
13131008c క్షత్రియో వాథ వైశ్యో వా బ్రహ్మభూయాయ గచ్చతి।।
క్షత్రియనాగలీ వైశ్యనాగలీ బ్రాహ్మణధర్మవన్ను పరిపాలిసుత్తా బ్రాహ్మణర జీవికెయన్ను నడెసుత్తిద్దరె అవను మరుజన్మదల్లి బ్రాహ్మణనాగియే హుట్టుత్తానె.
13131009a యస్తు విప్రత్వముత్సృజ్య క్షాత్రం ధర్మం నిషేవతే।
13131009c బ్రాహ్మణ్యాత్స పరిభ్రష్టః క్షత్రయోనౌ ప్రజాయతే।।
విప్రత్వవన్ను తొరెదు క్షాత్రధర్మవన్ను పాలిసువవను బ్రాహ్మణ్యదింద భ్రష్టనాగి క్షత్రయోనియల్లి హుట్టుత్తానె.
13131010a వైశ్యకర్మ చ యో విప్రో లోభమోహవ్యపాశ్రయః।
13131010c బ్రాహ్మణ్యం దుర్లభం ప్రాప్య కరోత్యల్పమతిః సదా।।
13131011a స ద్విజో వైశ్యతామేతి వైశ్యో వా శూద్రతామియాత్।
13131011c స్వధర్మాత్ప్రచ్యుతో విప్రస్తతః శూద్రత్వమాప్నుతే।।
దుర్లభవాద బ్రాహ్మణ్యవన్ను పడెదు లోభ-మోహగళన్ను ఆశ్రయిసి సదా వైశ్యకర్మవన్ను మాడువ అల్పమతి బ్రాహ్మణను వైశ్యనాగియే హుట్టుత్తానె. వైశ్యనాగి హుట్టిదవను శూద్రధర్మవన్ను పాలిసిదరె ముందె అవను శూద్రనాగి హుట్టుత్తానె. హీగె స్వధర్మదింద భ్రష్టనాద బ్రాహ్మణను అనుక్రమవాగి శూద్రత్వవన్ను హొందుత్తానె.
13131012a తత్రాసౌ నిరయం ప్రాప్తో వర్ణభ్రష్టో బహిష్కృతః।
13131012c బ్రహ్మలోకపరిభ్రష్టః శూద్రః సముపజాయతే।।
శూద్రధర్మవన్ను పాలిసువ బ్రాహ్మణను వర్ణభ్రష్టనాగి, బహిష్కృతనాగి, బ్రహ్మలోకదింద వంచితనాగి నరకవన్ను పడెయుత్తానె. నరకవాసద నంతర శూద్రయోనియల్లి హుట్టుత్తానె.
13131013a క్షత్రియో వా మహాభాగే వైశ్యో వా ధర్మచారిణి।
13131013c స్వాని కర్మాణ్యపాహాయ శూద్రకర్మాణి సేవతే।।
13131014a స్వస్థానాత్స పరిభ్రష్టో వర్ణసంకరతాం గతః।
13131014c బ్రాహ్మణః క్షత్రియో వైశ్యః శూద్రత్వం యాతి తాదృశః।।
మహాభాగే! ధర్మచారిణీ! క్షత్రియనాగిరలి అథవా వైశ్యనాగిరలి తమ్మ తమ్మ కర్మగళన్ను తొరెదు శూద్రకర్మగళన్ను సేవిసిదరె స్వస్థానగళింద భ్రష్టరాగి వర్ణసాంకర్యవన్ను హొందుత్తారె. హాగె బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ మత్తు వైశ్యరు శూద్రత్వవన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తారె.
13131015a యస్తు శుద్ధః స్వధర్మేణ జ్ఞానవిజ్ఞానవాన్శుచిః।
13131015c ధర్మజ్ఞో ధర్మనిరతః స ధర్మఫలమశ్నుతే।।
స్వధర్మదింద శుద్ధనాగిరువ, జ్ఞానవిజ్ఞానగళింద సంపన్ననాగిరువ, శుచియాద, ధర్మజ్ఞ ధర్మనిరతను ధర్మద ఫలవన్ను అనుభవిసుత్తానె.
13131016a ఇదం చైవాపరం దేవి బ్రహ్మణా సముదీరితమ్।
13131016c అధ్యాత్మం నైష్ఠికం సద్భిర్ధర్మకామైర్నిషేవ్యతే।।
దేవి! బ్రహ్మను ఈ విషయదల్లి ఒందు మాతన్ను హేళిద్దానె: “ధర్మకామ సత్పురుషరు నైష్ఠిక మత్తు ఆధ్యాత్మ ఎరడన్నూ ఆశ్రయిసిరుత్తారె.”
13131017a ఉగ్రాన్నం గర్హితం దేవి గణాన్నం శ్రాద్ధసూతకమ్।
13131017c ఘుష్టాన్నం3 నైవ భోక్తవ్యం శూద్రాన్నం నైవ కర్హి చిత్।।
దేవి! ఉగ్రస్వభావదవన అన్నవన్ను ఊటమాడువుదు నింద్యవాదుదు. సముదాయద అన్న, శ్రాద్ధద అన్న, సూతకద అన్న, ఘోషిసి నీడిద అన్న మత్తు శూద్రాన్నవన్ను ఎందూ తిన్నబారదు.
13131018a శూద్రాన్నం గర్హితం దేవి దేవదేవైర్మహాత్మభిః।
13131018c పితామహముఖోత్సృష్టం ప్రమాణమితి మే మతిః।।
దేవి! దేవదేవరూ మహాత్మరూ శూద్రాన్నవన్ను నిందిసుత్తారె. పితామహన బాయియిందలే బంద ఇదు ప్రమాణవెందు నాను భావిసుత్తేనె.
13131019a శూద్రాన్నేనావశేషేణ జఠరే యో మ్రియేత వై।
13131019c ఆహితాగ్నిస్తథా యజ్వా స శూద్రగతిభాగ్భవేత్।।
హొట్టెయల్లి శూద్రాన్నవిరువాగ సాయువ బ్రాహ్మణను అగ్నిహోత్రియే ఆగిరలి అథవా యాజ్ఞికనే ఆగిరలి శూద్రగతియన్ను పడెయుత్తానె.
13131020a తేన శూద్రాన్నశేషేణ బ్రహ్మస్థానాదపాకృతః।
13131020c బ్రాహ్మణః శూద్రతామేతి నాస్తి తత్ర విచారణా।।
మరణకాలదల్లి శూద్రాన్నశేషవు ఇరువ కారణ అంథహ బ్రాహ్మణను బ్రహ్మస్థానదింద వంచితనాగి శూద్రత్వవన్ను హొందుత్తానె ఎన్నువుదరల్లి విచారమాడబేకాగిల్ల.
13131021a యస్యాన్నేనావశేషేణ జఠరే యో మ్రియేత వై।
13131021c తాం తాం యోనిం వ్రజేద్విప్రో యస్యాన్నముపజీవతి।।
యార అన్నశేషవు హొట్టెయల్లిరువాగ బ్రాహ్మణను సాయుత్తానో మత్తు యార అన్నదింద జీవికెయన్ను నడెసుత్తానో అవన వర్ణదల్లియే ఆ బ్రాహ్మణను పునః హుట్టుత్తానె.
13131022a బ్రాహ్మణత్వం శుభం ప్రాప్య దుర్లభం యోఽవమన్యతే।
13131022c అభోజ్యాన్నాని చాశ్నాతి స ద్విజత్వాత్పతేత వై।।
దుర్లభవాద శుభ బ్రాహ్మణత్వవన్ను పడెదు అదరింద అపమానగొండు అభోజ్య అన్నగళన్ను తిన్నువవను ద్విజత్వదింద భ్రష్టనాగుత్తానె.
13131023a సురాపో బ్రహ్మహా క్షుద్రశ్చౌరో భగ్నవ్రతోఽశుచిః।
13131023c స్వాధ్యాయవర్జితః పాపో లుబ్ధో నైకృతికః శఠః।।
13131024a అవ్రతీ వృషలీభర్తా కుండాశీ సోమవిక్రయీ।
13131024c నిహీనసేవీ విప్రో హి పతతి బ్రహ్మయోనితః।।
సురాపానమాడువ, బ్రహ్మహత్యెమాడిద, నీచ, కళ్ళ, వ్రతవన్ను మురిద, అశుచి, స్వాధ్యాయవర్జిత, పాపి, లుబ్ధ, కపటి, శఠ, అడుగెమాడిద పాత్రెయల్లియే ఊటమాడువ, సోమవన్ను మారువ, నీచర సేవెగైయువ విప్రను బ్రహ్మయోనియింద భ్రష్టనాగుత్తానె.
13131025a గురుతల్పీ గురుద్వేషీ గురుకుత్సారతిశ్చ యః।
13131025c బ్రహ్మద్విట్చాపి పతతి బ్రాహ్మణో బ్రహ్మయోనితః।।
గురుపత్నియొడనె కూడిద, గురుద్వేషీ, గురువన్ను తాత్సారవాగి కాణువ బ్రాహ్మణను వేదపరాయణనాగిద్దరూ బ్రహ్మయోనియింద భ్రష్టనాగుత్తానె.
13131026a ఏభిస్తు కర్మభిర్దేవి శుభైరాచరితైస్తథా।
13131026c శూద్రో బ్రాహ్మణతాం గచ్చేద్వైశ్యః క్షత్రియతాం వ్రజేత్।।
దేవి! ముందె హేళువ శుభకర్మ సదాచారగళింద శూద్రను అనుక్రమవాగి బ్రాహ్మణత్వవన్ను పడెయుత్తానె మత్తు వైశ్యను క్షత్రియనాగి హుట్టుత్తానె.
13131027a శూద్రకర్మాణి సర్వాణి యథాన్యాయం యథావిధి।
13131027c శుశ్రూషాం పరిచర్యాం చ జ్యేష్ఠే వర్ణే ప్రయత్నతః।
13131027e కుర్యాదవిమనాః శూద్రః సతతం సత్పథే స్థితః।।
శూద్రకర్మగళెల్లవన్నూ యథాన్యాయవాగి యథావిధియాగి మాడబేకు. జ్యేష్ఠవర్ణదవర శుశ్రూషె పరిచర్యెగళన్ను ప్రయత్నపూర్వకవాగి మాడబేకు. శూద్రను మనస్సిట్టు కెలసమాడబేకు మత్తు సతతవూ సత్పథదల్లియే నెలెసిరబేకు.
13131028a దైవతద్విజసత్కర్తా సర్వాతిథ్యకృతవ్రతః।
13131028c ఋతుకాలాభిగామీ చ నియతో నియతాశనః।।
దేవ-ద్విజరన్ను సత్కరిసబేకు. సర్వాతిథ్యగళన్నూ మాడువ వ్రతవన్ను కైగొండిరబేకు. ఋతుకాలదల్లి మాత్ర పత్నియొడనె సమాగమిసబేకు. నియమపూర్వకవాగి నియత ఆహారవన్ను సేవిసబేకు.
13131029a చౌక్షశ్చౌక్షజనాన్వేషీ శేషాన్నకృతభోజనః।
13131029c వృథామాంసాన్యభుంజానః శూద్రో వైశ్యత్వమృచ్చతి।।
శుచియాగిద్దు సత్పురుషరన్ను హుడుకుత్తిరబేకు. అతిథిగళు మత్తు కుటుంబదవరు ఊటమాడిద నంతర ఉళిదుదన్ను ఊటమాడబేకు. వృథా మాంసవన్ను తిన్నబారదు. ఇంతహ నియమగళిందిరువ శూద్రను వైశ్వత్వవన్ను పడెయుత్తానె.
13131030a ఋతవాగనహంవాదీ నిర్ద్వంద్వః శమకోవిదః।
13131030c యజతే నిత్యయజ్ఞైశ్చ స్వాధ్యాయపరమః శుచిః।।
వైశ్యనాగి హుట్టిదవను సత్యనిష్ఠనాగి, అహంకారశూన్యనాగి, నిర్ద్వంద్వనూ, శమకోవిదనూ, నిత్యయజ్ఞగళన్ను మాడువవనూ, స్వాధ్యాయ నిరతనూ మత్తు పరమ శుచియూ ఆగిరబేకు.
13131031a దాంతో బ్రాహ్మణసత్కర్తా సర్వవర్ణబుభూషకః।
13131031c గృహస్థవ్రతమాతిష్ఠన్ ద్వికాలకృతభోజనః।।
ఇంద్రియనిగ్రహియాగిద్దు, బ్రాహ్మణరన్ను సత్కరిసుత్తా సర్వవర్ణదవర ఉన్నతియన్నూ అశిసువనాగిరబేకు. గృహస్థవ్రతవన్నాశ్రయిసి దినవూ ఎరడు సల భోజన మాడబేకు.
13131032a శేషాశీ విజితాహారో నిష్కామో నిరహంవదః।
13131032c అగ్నిహోత్రముపాసంశ్చ జుహ్వానశ్చ యథావిధి।।
యజ్ఞశేషవన్ను ఊటమాడబేకు. నియమిత ఆహారవన్ను సేవిసబేకు. నిష్కామనూ నిరహంకారియూ ఆగిరబేకు. యథావిధియాగి ఆహుతిగళన్ను నీడుత్తా అగ్నిహోత్రదల్లి తొడగిరబేకు.
13131033a సర్వాతిథ్యముపాతిష్ఠన్ శేషాన్నకృతభోజనః।
13131033c త్రేతాగ్నిమంత్రవిహితో వైశ్యో భవతి వై యది।
13131033e స వైశ్యః క్షత్రియకులే శుచౌ మహతి జాయతే।।
సర్వాతిథ్యగళన్నూ నీడి, శేషాన్నవన్ను భుంజిసబేకు. గార్హపత్యాది అగ్నిత్రయవన్ను మంత్రపూర్వకవాగి పూజిసబేకు. వైశ్యనాదవను ఈ రీతి ఇద్దరె ఆ వైశ్యను శుచియాద మహా క్షత్రియకులదల్లి జనిసుత్తానె.
13131034a స వైశ్యః క్షత్రియో జాతో జన్మప్రభృతి సంస్కృతః।
13131034c ఉపనీతో వ్రతపరో ద్విజో భవతి సత్కృతః।।
క్షత్రియనాగి హుట్టిద ఆ వైశ్యను జన్మప్రభృతి సంస్కారగళింద సంస్కృతనాగి ఉపనయనద నంతర బ్రహ్మచర్యవ్రత తత్పరనాగి ద్విజనెందు సత్కృతనాగుత్తానె.
13131035a దదాతి యజతే యజ్ఞైః సంస్కృతైరాప్తదక్షిణైః।
13131035c అధీతే స్వర్గమన్విచ్చంస్త్రేతాగ్నిశరణః సదా।।
ఆప్తదక్షిణెగళింద సంస్కృతగొండ యజ్ఞగళన్ను యజిసుత్తానె మత్తు దానగళన్ను నీడుత్తానె. స్వర్గవన్ను బయసి సదా త్రేతాగ్నిగళన్ను ఆశ్రయిసిరుత్తానె.
13131036a ఆర్తహస్తప్రదో నిత్యం ప్రజా ధర్మేణ పాలయన్।
13131036c సత్యః సత్యాని కురుతే నిత్యం యః సుఖదర్శనః।।
ఆర్తరిగె అభయహస్తవన్ను నీడుత్తానె. నిత్యవూ ప్రజెగళన్ను ధర్మదింద పాలిసుత్తానె. నిత్యవూ సత్యనిష్ఠనాగిద్దు సత్యవ్యవహారగళన్నే మాడుత్తానె. దర్శనమాత్రదిందలే ప్రజెగళిగె సుఖదాయకనాగుత్తానె.
13131037a ధర్మదండో న నిర్దండో ధర్మకార్యానుశాసకః।
13131037c యంత్రితః కార్యకరణే షడ్భాగకృతలక్షణః।।
ధర్మానుసారవాగి దండనెయన్ను నీడబేకు. దండవన్ను త్యజిసబారదు. ధర్మకార్యగళన్ను ఆజ్ఞాపిసబేకు. ప్రజెగళ ఆదాయదల్లి ఆరనెయ ఒందు భాగవన్ను తెగెదుకొండు కార్యకలాపగళల్లి ధర్మదింద నియంత్రితనాగిరబేకు.
13131038a గ్రామ్యధర్మాన్న సేవేత స్వచ్చందేనార్థకోవిదః।
13131038c ఋతుకాలే తు ధర్మాత్మా పత్నీం సేవేత నిత్యదా।।
అర్థకోవిద క్షత్రియను స్వచ్చందవాగి మైథునసుఖదల్లి ఆసక్తనాగిరబారదు. ఆ ధర్మాత్మను నిత్యవూ ఋతుకాలదల్లి మాత్ర పత్నియన్ను సేరబేకు.
13131039a సర్వోపవాసీ4 నియతః స్వాధ్యాయపరమః శుచిః।
13131039c బర్హిష్కాంతరితే నిత్యం శయానోఽగ్నిగృహే సదా।।
నియతనాగి ఎరడే హొత్తు ఊటమాడుత్తా మధ్యె ఏనన్నూ తిన్నదే సర్వోపవాసియాగిరబేకు. పరమ శుచియాగి స్వాధ్యాయనిరతనాగిరబేకు. నిత్యవూ అగ్నిగృహదల్లి దర్భెయ మేలె మలగబేకు.
13131040a సర్వాతిథ్యం త్రివర్గస్య కుర్వాణః సుమనాః సదా।
13131040c శూద్రాణాం చాన్నకామానాం నిత్యం సిద్ధమితి బ్రువన్।।
మూరు వర్ణదవరిగూ సదా సుమనస్కనాగి సర్వాతిథ్యగళన్నూ మాడబేకు. అన్నవన్ను బయసువ శ్రూద్రరిగె నిత్యవూ భోజనవు సిద్ధవాగిదె ఎందు హేళి నీడబేకు.
13131041a స్వార్థాద్వా5 యది వా కామాన్న కిం చిదుపలక్షయేత్।
13131041c పితృదేవాతిథికృతే సాధనం కురుతే చ యః।।
పితృగళు, దేవతెగళు మత్తు అతిథిగళ ప్రీత్యర్థవాగి సాధనెయన్ను మాడువ క్షత్రియను స్వార్థక్కాగియాగలీ అథవా కామక్కాగియాగలీ ధర్మవన్ను ఉపలక్షిసబారదు.
13131042a స్వవేశ్మని యథాన్యాయముపాస్తే భైక్షమేవ చ।
13131042c త్రికాలమగ్నిహోత్రం చ జుహ్వానో వై యథావిధి।।
తన్న మనెయల్లి యథాన్యాయవాగి భోజన మాడబేకు. మూరుహొత్తూ యథావిధియాగి అగ్నిహోత్రవన్ను మాడబేకు.
13131043a గోబ్రాహ్మణహితార్థాయ రణే చాభిముఖో హతః।
13131043c త్రేతాగ్నిమంత్రపూతం వా సమావిశ్య ద్విజో భవేత్।।
గో-బ్రాహ్మణర హితార్థవాగి రణదల్లి సేనాముఖనాగి హతనాద అథవా మంత్రపూత త్రేతాగ్నియన్ను ప్రవేశిసిద క్షత్రియను బ్రాహ్మణనాగుత్తానె.
13131044a జ్ఞానవిజ్ఞానసంపన్నః సంస్కృతో వేదపారగః।
13131044c విప్రో భవతి ధర్మాత్మా క్షత్రియః స్వేన కర్మణా।।
జ్ఞానవిజ్ఞానసంపన్న, సంస్కారగళింద సుసంస్కృత, వేదపారంగత, ధర్మాత్మా క్షత్రియను తన్నదే కర్మగళింద విప్రనాగుత్తానె.
13131045a ఏతైః కర్మఫలైర్దేవి న్యూనజాతికులోద్భవః।
13131045c శూద్రోఽప్యాగమసంపన్నో ద్విజో భవతి సంస్కృతః।।
దేవి! ఈ కర్మఫలగళింద న్యూనజాతికులదల్లి హుట్టిద శూద్రనూ కూడ అనుక్రమవాగి సుసంస్కృతనాగి ఆగమసంపన్న ద్విజనాగుత్తానె.
13131046a బ్రాహ్మణో వాప్యసద్వృత్తః సర్వసంకరభోజనః।
13131046c బ్రాహ్మణ్యం పుణ్యముత్సృజ్య శూద్రో భవతి తాదృశః।।
బ్రాహ్మణనూ కూడ దురాచారియాగి, సర్వ సంకర భోజనగళన్ను మాడి బ్రాహ్మణ్యద పుణ్యవన్ను త్యజిసి శూద్రనాగుత్తానె.
13131047a కర్మభిః శుచిభిర్దేవి శుద్ధాత్మా విజితేంద్రియః।
13131047c శూద్రోఽపి ద్విజవత్సేవ్య ఇతి బ్రహ్మాబ్రవీత్స్వయమ్।।
దేవి! కర్మగళింద శుచియాగిరువ శుద్ధాత్మా జితేంద్రియ శూద్రనన్నూ కూడ ద్విజనంతెయే సేవిసబేకు ఎందు స్వయం బ్రహ్మనే హేళిద్దానె.
13131048a స్వభావకర్మ చ శుభం యత్ర శూద్రేఽపి తిష్ఠతి।
13131048c విశుద్ధః స ద్విజాతిర్వై విజ్ఞేయ ఇతి మే మతిః।।
ఒళ్ళెయ స్వభావద మత్తు సాత్విక కర్మగళన్ను మాడుత్తిరువ శూద్రను స్వర్కర్మభ్రష్టరాద బ్రాహ్మణ-క్షత్రియ-వైశ్యరిగింతలూ శ్రేష్ఠ ఎందు నన్న అభిప్రాయ.
13131049a న యోనిర్నాపి సంస్కారో న శ్రుతం న చ సంనతిః।
13131049c కారణాని ద్విజత్వస్య వృత్తమేవ తు కారణమ్।।
బ్రాహ్మణయోనియల్లి హుట్టువుదాగలీ, జాతకర్మాది సంస్కారగళాగలీ, వేదాధ్యయనవాగలీ, సన్నతియాగలీ ద్విజత్వక్కె కారణగళల్ల. సచ్చారిత్ర్యవే ద్విజత్వక్కె కారణ.
13131050a సర్వోఽయం బ్రాహ్మణో లోకే వృత్తేన తు విధీయతే।
13131050c వృత్తే స్థితశ్చ సుశ్రోణి6 బ్రాహ్మణత్వం నిగచ్చతి।।
ఈ లోకదల్లిరువ సర్వ బ్రాహ్మణరూ చారిత్ర్యదిందలే బ్రాహ్మణరాగిద్దారె ఎందు విధాయకవాగిదె. సుశ్రోణి! సచ్చారిత్ర్యదల్లిరువ ఎల్లరూ బ్రాహ్మణత్వవన్ను హొందుత్తారె.
13131051a బ్రాహ్మః స్వభావః కల్యాణి సమః సర్వత్ర మే మతిః।
13131051c నిర్గుణం నిర్మలం బ్రహ్మ యత్ర తిష్ఠతి స ద్విజః।।
కల్యాణి! బ్రహ్మస్వభావవు ఎల్లరల్లియూ సమానవాగియే ఇదె ఎందు నన్న అభిప్రాయవు. నిర్గుణ నిర్మల బ్రహ్మవు యారల్లి ప్రకాశితగొళ్ళుత్తదెయో అవనే ద్విజను.
13131052a ఏతే యోనిఫలా దేవి స్థానభాగనిదర్శకాః।
13131052c స్వయం చ వరదేనోక్తా బ్రహ్మణా సృజతా ప్రజాః।।
దేవి! చాతుర్వణగళ స్థాన-విభాగగళన్ను తోరిసువ ఇవుగళే ఆయా వర్ణదల్లి హుట్టువ ఫలగళాగివె. ప్రజెగళన్ను సృష్టిసువ కాలదల్లి వరద బ్రహ్మనే ఇదన్ను హేళిద్దానె.
13131053a బ్రాహ్మణో హి మహత్క్షేత్రం లోకే చరతి పాదవత్।
13131053c యత్తత్ర బీజం వపతి సా కృషిః పారలౌకికీ।।
ఈ లోకదల్లి బ్రాహ్మణనే తిరుగాడువ మహా క్షేత్రవు. ఇదరల్లి బిత్తిద బీజవు పారలౌకిక ఫలవన్ను నీడుత్తదె.
13131054a మితాశినా7 సదా భావ్యం సత్పథాలంబినా సదా।
13131054c బ్రాహ్మమార్గమతిక్రమ్య వర్తితవ్యం బుభూషతా।।
కల్యాణవన్ను బయసువ బ్రాహ్మణను సత్పురుషర మార్గవన్ను అనుసరిసబేకు. మిత ఆహారవన్ను సేవిసబేకు. వేదోక్త మార్గవన్నే ఆశ్రయిసి వ్యవహరిసబేకు.
13131055a సంహితాధ్యాయినా భావ్యం గృహే వై గృహమేధినా।
13131055c నిత్యం స్వాధ్యాయయుక్తేన దానాధ్యయనజీవినా।।
గృహస్థ బ్రాహ్మణను మనెయల్లిద్దుకొండు నిత్యవూ స్వాధ్యాయయుక్తనాగి వేద సంహితెగళ అధ్యయనమాడబేకు. ఆదరె దాన-అధ్యయనగళన్ను జీవికెయ సాధనగళన్నాగి మాడికొళ్ళబారదు.
13131056a ఏవంభూతో హి యో విప్రః సతతం సత్పథే స్థితః।
13131056c ఆహితాగ్నిరధీయానో బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే।।
హీగె సతతవూ సత్పథదల్లిద్దుకొండు ఆహితాగ్నియాగిరువవను బ్రహ్మభావవన్ను హొందుత్తానె.
13131057a బ్రాహ్మణ్యమేవ సంప్రాప్య రక్షితవ్యం యతాత్మభిః।
13131057c యోనిప్రతిగ్రహాదానైః కర్మభిశ్చ శుచిస్మితే।।
శుచిస్మితే! బ్రాహ్మణ్యవన్ను పడెదుకొండ నంతర మనస్సన్నూ మత్తు ఇంద్రియగళన్నూ హతోటియల్లిట్టుకొండు కుత్సిత యోనియల్లి హుట్టిద స్త్రీయరొడనె సంబంధబెళెసదే, నీచరింద దానవన్ను స్వీకరిసదే, శుభకర్మగళింద బ్రాహ్మణత్వవన్ను రక్షిసికొళ్ళబేకు.
13131058a ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యథా శూద్రో భవేద్ద్విజః।
13131058c బ్రాహ్మణో వా చ్యుతో ధర్మాద్యథా శూద్రత్వమాప్నుతే।।
శూద్రను హేగె ద్విజనాగుత్తానె మత్తు బ్రాహ్మణను హేగె ధర్మదింద చ్యుతనాగి శూద్రత్వవన్ను పడెయుత్తానె ఈ సర్వవన్నూ హేళిద్దేనె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే అనుశాసనపర్వణి దానధర్మపర్వణి ఉమామహేశ్వరసంవాదే ఏకత్రింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి అనుశాసనపర్వదల్లి దానధర్మపర్వదల్లి ఉమామహేశ్వరసంవాద ఎన్నువ నూరామూవత్తొందనే అధ్యాయవు.