128: ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರಸಂವಾದಃ

ପ୍ରଵେଶ

।। ଓଂ ଓଂ ନମୋ ନାରାଯଣାଯ।। ଶ୍ରୀ ଵେଦଵ୍ଯାସାଯ ନମଃ ।।

ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣଦ୍ଵୈପାଯନ ଵେଦଵ୍ଯାସ ଵିରଚିତ

ଶ୍ରୀ ମହାଭାରତ

ଅନୁଶାସନ ପର୍ଵ

ଦାନଧର୍ମ ପର୍ଵ

ଅଧ୍ଯାଯ 128

ସାର

ମହେଶ୍ଵରନୁ ତନ୍ନ ରୂପ-ଲକ୍ଷଣଗଳ କୁରିତାଦ ଉମॆଯ ପ୍ରଶ୍ନॆଗॆ ଉତ୍ତରିସିଦୁଦୁ (1-19). ଉମॆଯ ପ୍ରଶ୍ନॆଗॆ ମହେଶ୍ଵରନୁ ଧର୍ମଦ ଲକ୍ଷଣଗଳନ୍ନୁ ହେଳିଦୁଦୁ (20-27). ଚାତୁର୍ଵର୍ଣଧର୍ମଗଳୁ (28-59).

13128001 ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ।

13128001a ତିଲୋତ୍ତମା ନାମ ପୁରା ବ୍ରହ୍ମଣା ଯୋଷିଦୁତ୍ତମା।
13128001c ତିଲଂ ତିଲଂ ସମୁଦ୍ଧୃତ୍ଯ ରତ୍ନାନାଂ ନିର୍ମିତା ଶୁଭା।।

ମହେଶ୍ଵରନୁ ହେଳିଦନୁ: “ହିଂଦॆ ବ୍ରହ୍ମନୁ କୋଶ-କୋଶଵନ୍ନୂ ରତ୍ନଗଳିଂଦ ତୁଂବିସି ତିଲୋତ୍ତମ ऎଂବ ହॆସରିନ ଉତ୍ତମ ଶୁଭ ସ୍ତ୍ରୀଯନ୍ନୁ ନିର୍ମିସିଦନୁ.

13128002a ସାଭ୍ଯଗଚ୍ଚତ ମାଂ ଦେଵି ରୂପେଣାପ୍ରତିମା ଭୁଵି।
13128002c ପ୍ରଦକ୍ଷିଣଂ ଲୋଭଯଂତୀ ମାଂ ଶୁଭେ ରୁଚିରାନନା।।

ଭୁଵିଯଲ୍ଲିଯେ ଅପ୍ରତିମ ରୂପଵତିଯାଗିଦ୍ଦ ଆ ରୁଚିରାନନॆ ଶୁଭॆ ଦେଵିଯୁ ନନ୍ନନ୍ନୁ ମୋହଗॊଳିସୁତ୍ତା ନନ୍ନ ସୁତ୍ତଲୂ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣॆ ହାକିଦଳୁ.

13128003a ଯତୋ ଯତଃ ସା ସୁଦତୀ ମାମୁପାଧାଵଦଂତିକେ।
13128003c ତତସ୍ତତୋ ମୁଖଂ ଚାରୁ ମମ ଦେଵି ଵିନିର୍ଗତମ୍।।

ଦେଵୀ! ଆ ସୁଦତିଯୁ ନନ୍ନନ୍ନୁ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣॆମାଡୁତ୍ତା ଯାଵ ଦିକ୍କିନଲ୍ଲି ହୋଗୁତ୍ତିଦ୍ଦଳୋ ଆଯା ଦିକ୍କୁଗଳଲ୍ଲି ନନ୍ନିଂଦ ମୁଖଗଳୁ ହॊରବଂଦଵୁ.

13128004a ତାଂ ଦିଦୃକ୍ଷୁରହଂ ଯୋଗାଚ୍ଚତୁର୍ମୂର୍ତିତ୍ଵମାଗତଃ।
13128004c ଚତୁର୍ମୁଖଶ୍ଚ ସଂଵୃତ୍ତୋ ଦର୍ଶଯନ୍ଯୋଗମାତ୍ମନଃ।।

ଅଵଳନ୍ନୁ ନୋଡଲୋସୁଗ ନାନୁ ଯୋଗଦିଂଦ ଚତୁର୍ମୂର୍ତିତ୍ଵଵନ୍ନୁ ପଡॆଦୁକॊଂଡॆନୁ. ସୁତ୍ତଲୂ ନୋଡଲୋସୁଗ ଯୋଗଦିଂଦ ନନ୍ନନ୍ନୁ ଚତୁର୍ମୁଖନନ୍ନାଗିସିକॊଂଡॆନୁ.

13128005a ପୂର୍ଵେଣ ଵଦନେନାହମିଂଦ୍ରତ୍ଵମନୁଶାସ୍ମି ହ।
13128005c ଉତ୍ତରେଣ ତ୍ଵଯା ସାର୍ଧଂ ରମାମ୍ଯହମନିଂଦିତେ।।

ନନ୍ନ ପୂର୍ଵ ଵଦନଦିଂଦ ନାନୁ ଇଂଦ୍ରତ୍ଵଵନ୍ନୁ ଅନୁଶାସନମାଡୁତ୍ତେନॆ. ଅନିଂଦିତେ! ଉତ୍ତରଦ ଵଦନଦିଂଦ ନିନ୍ନॊଡନॆ ରମିସୁତ୍ତେନॆ.

13128006a ପଶ୍ଚିମଂ ମେ ମୁଖଂ ସୌମ୍ଯଂ ସର୍ଵପ୍ରାଣିସୁଖାଵହମ୍।
13128006c ଦକ୍ଷିଣଂ ଭୀମସଂକାଶଂ ରୌଦ୍ରଂ ସଂହରତି ପ୍ରଜାଃ।।

ପଶ୍ଚିମଦ ସୌମ୍ଯ ମୁଖଦିଂଦ ନାନୁ ପ୍ରାଣିଗଳିଗॆ ସୁଖଵନ୍ନୁ ତରୁତ୍ତେନॆ. ଦକ୍ଷିଣଦ ଭୀମସଂକାଶ ରୌଦ୍ର ମୁଖଦିଂଦ ପ୍ରଜॆଗଳନ୍ନୁ ସଂହରିସୁତ୍ତେନॆ.

13128007a ଜଟିଲୋ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଚ ଲୋକାନାଂ ହିତକାମ୍ଯଯା।
13128007c ଦେଵକାର୍ଯାର୍ଥସିଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥଂ ପିନାକଂ ମେ କରେ ସ୍ଥିତମ୍।।

ଲୋକଗଳ ହିତଵନ୍ନୁ ବଯସି ଜଟିଲନୂ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଯୂ ଆଗିଦ୍ଦେନॆ. ଦେଵକାର୍ଯାର୍ଥ ସିଦ୍ଧିଗାଗି ନନ୍ନ କରଦଲ୍ଲି ପିନାକଵନ୍ନୁ ହିଡିଦିଦ୍ଦେନॆ.

13128008a ଇଂଦ୍ରେଣ ଚ ପୁରା ଵଜ୍ରଂ କ୍ଷିପ୍ତଂ ଶ୍ରୀକାଂକ୍ଷିଣା ମମ।
13128008c ଦଗ୍ଧ୍ଵା କଂଠଂ ତୁ ତଦ୍ଯାତଂ ତେନ ଶ୍ରୀକଂଠତା ମମ।।

ଶ୍ରୀଯନ୍ନୁ ବଯସି ଇଂଦ୍ରନୁ ହିଂଦॆ ଵଜ୍ରଵନ୍ନୁ ऎସॆଦ କାରଣ ଅଦୁ ନନ୍ନ କଂଠଵନ୍ନୁ ସୁଟ୍ଟିଦୁଦରିଂଦ ନାନୁ ଶ୍ରୀକଂଠତ୍ଵଵନ୍ନୁ ପଡॆଦୁକॊଂଡॆନୁ.”

¹13128009 ଉମୋଵାଚ।
13128009a ଵାହନେଷୁ ପ୍ରଭୂତେଷୁ ଶ୍ରୀମତ୍ସ୍ଵନ୍ଯେଷୁ ସତ୍ସୁ ତେ।
13128009c କଥଂ ଗୋଵୃଷଭୋ ଦେଵ ଵାହନତ୍ଵମୁପାଗତଃ।।

ଉମॆଯୁ ହେଳିଦଳୁ: “ଦେଵ! ଅନ୍ଯ ଶ୍ରୀମଂତ ଵାହନଗଳୁ ଇରୁଵାଗ ଗୋଵୃଷଭକ୍କॆ ଏକॆ ନିନ୍ନ ଵାହନତ୍ଵଵୁ ଦॊରକିତୁ?”

13128010 ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ।
13128010a ସୁରଭୀଂ ସସୃଜେ ବ୍ରହ୍ମାମୃତଧେନୁଂ ପଯୋମୁଚମ୍।
13128010c ସା ସୃଷ୍ଟା ବହୁଧା ଜାତା କ୍ଷରମାଣା ପଯୋଽମୃତମ୍।।

ମହେଶ୍ଵରନୁ ହେଳିଦନୁ: “ଅମୃତଵନ୍ନୁ ହାଲାଗି ସୁରିସୁଵ ସୁରଭୀ ऎଂବ ଧେନୁଵନ୍ନୁ ବ୍ରହ୍ମନୁ ସୃଷ୍ଟିସିଦନୁ. ଅମୃତମଯ ହାଲନ୍ନୁ କॊଡୁଵ ଅଦରଲ୍ଲି ଅନେକ ଜାତିଯ ହସୁଗଳୁ ହୁଟ୍ଟିକॊଂଡଵୁ.

13128011a ତସ୍ଯା ଵତ୍ସମୁଖୋତ୍ସୃଷ୍ଟଃ ଫେନୋ ମଦ୍ଗାତ୍ରମାଗତଃ।
13128011c ତତୋ ଦଗ୍ଧା ମଯା ଗାଵୋ ନାନାଵର୍ଣତ୍ଵମାଗତାଃ।।

ଅଵଳ କରୁଵିନ ମୁଖଦିଂଦ ଚॆଲ୍ଲଲ୍ପଟ୍ଟ ହାଲିନ ନॊରॆଯୁ ନନ୍ନ ଶରୀରଦ ମେଲॆ ବିଦ୍ଦାଗ ନନ୍ନିଂଦ ଦଗ୍ଧଵାଦ ଗୋଵୁଗଳିଗॆ ନାନା ବଣ୍ଣଗଳୁ ବଂଦଵୁ.

13128012a ତତୋଽହଂ ଲୋକଗୁରୁଣା ଶମଂ ନୀତୋଽର୍ଥଵେଦିନା।
13128012c ଵୃଷଂ ଚେମଂ ଧ୍ଵଜାର୍ଥଂ ମେ ଦଦୌ ଵାହନମେଵ ଚ।।

ଆଗ ନନ୍ନନ୍ନୁ ଶାଂତଗॊଳିସଲୁ ଅର୍ଥଵେଦୀ ଲୋକଗୁରୁ ବ୍ରହ୍ମନୁ ଵୃଷଭଵନ୍ନୁ ନନ୍ନ ଧ୍ଵଜକ୍କାଗି ମତ୍ତୁ ଵାହନକ୍କାଗି ନୀଡିଦନୁ².”

13128013 ଉମୋଵାଚ।
13128013a ନିଵାସା ବହୁରୂପାସ୍ତେ ଵିଶ୍ଵରୂପଗୁଣାନ୍ଵିତାଃ।
13128013c ତାଂଶ୍ଚ ସଂତ୍ଯଜ୍ଯ ଭଗଵନ୍ ଶ୍ମଶାନେ ରମସେ କଥମ୍।।
13128014a କେଶାସ୍ଥିକଲିଲେ ଭୀମେ କପାଲଘଟସଂକୁଲେ।
13128014c ଗୃଧ୍ରଗୋମାଯୁକଲିଲେ ଚିତାଗ୍ନିଶତସଂକୁଲେ।।
13128015a ଅଶୁଚୌ ମାଂସକଲିଲେ ଵସାଶୋଣିତକର୍ଦମେ।
13128015c ଵିନିକୀର୍ଣାମିଷଚଯେ ଶିଵାନାଦଵିନାଦିତେ।।

ଉମॆଯୁ ହେଳିଦଳୁ: “ଭଗଵନ୍! ନିନଗॆ ଵିଶ୍ଵରୂପଗୁଣାନ୍ଵିତ ବହୁରୂପଦ ନିଵାସଗଳିଵॆ. ଅଵୁଗଳନ୍ନୁ ତ୍ଯଜିସି ନୀନୁ କୂଦଲୁ-ମୂଳॆଗଳୁ ହରଡିରୁଵ, ଭଯଂକର କପାଲ-ମଡିକॆଗଳ ରାଶିଗଳିରୁଵ, ହଦ୍ଦୁ-ନରିଗଳୁ ସଂଚରିସୁଵ, ନୂରାରୁ ଚିତାଗ୍ନିଗଳୁ ଉରିଯୁତ୍ତିରୁଵ, ମାଂସଦ ମୁଦ୍ଦॆଗଳୁ-କୀଵୁ-ରକ୍ତଗଳିଂଦ ଅଶୌଚଵାଗିରୁଵ ଚॆଲ୍ଲିଦ୍ଦ ମାଂସଗଳ ଆସॆଯିଂଦ ନରିଗଳୁ କୂଗୁତ୍ତିରୁଵ ଶ୍ମଶାନଦଲ୍ଲି ଏକॆ ରମିସୁତ୍ତୀଯॆ?”

13128016 ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ।
13128016a ମେଧ୍ଯାନ୍ଵେଷୀ ମହୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ଵିଚରାମି ନିଶାସ୍ଵହମ୍।
13128016c ନ ଚ ମେଧ୍ଯତରଂ କିଂ ଚିଚ୍ଚ୍ମଶାନାଦିହ ଵିଦ୍ଯତେ।।

ମହେଶ୍ଵରନୁ ହେଳିଦନୁ: “ହଗଲୁ ରାତ୍ରି ନାନୁ ପଵିତ୍ର ସ୍ଥଳଵନ୍ନୁ ହୁଡୁକୁତ୍ତା ଇଡୀ ଭୂମିଯନ୍ନୁ ସୁତ୍ତୁତ୍ତିରୁତ୍ତେନॆ. ଆଦରॆ ଶ୍ମଶାନଦଷ୍ଟୁ ପୁଣ୍ଯ ଭୂମିଯୁ ନନଗॆ କାଣଲିଲ୍ଲ.

13128017a ତେନ ମେ ସର୍ଵଵାସାନାଂ ଶ୍ମଶାନେ ରମତେ ମନଃ।
13128017c ନ୍ଯଗ୍ରୋଧଶାଖାସଂଚନ୍ନେ ନିର୍ଭୁକ୍ତସ୍ରଗ୍ଵିଭୂଷିତେ।।

ଆଲଦ ମରଦ ରॆଂବॆଗଳିଂଦ ଆଚ୍ଛାଦିତଵାଗିରୁଵ ମତ୍ତୁ ତିରୁଚିହାକଲ୍ପଟ୍ଟ ପୁଷ୍ପହାରଗଳିଂଦ ଵିଭୂଷିତଵାଗିରୁଵ ଶ୍ମଶାନଵେ ନନଗॆ ऎଲ୍ଲ ସ୍ଥାନଗଳିଗିଂତ ସଂତୋଷଵନ୍ନୁ ନୀଡୁତ୍ତଦॆ.

13128018a ତତ୍ର ଚୈଵ ରମଂତେ ମେ ଭୂତସଂଘାଃ ଶୁଭାନନେ।
13128018c ନ ଚ ଭୂତଗଣୈର୍ଦେଵି ଵିନାହଂ ଵସ୍ତୁମୁତ୍ସହେ।।

ଶୁଭାନନେ! ଅଲ୍ଲି ଭୂତସଂଘଗଳୂ ରମିସୁତ୍ତିରୁତ୍ତଵॆ. ଦେଵି! ଭୂତଗଣଗଳିଲ୍ଲଦିରୁଵଲ୍ଲି ନାନୁ ଵାସିସଲୁ ବଯସୁଵୁଦିଲ୍ଲ.

13128019a ଏଷ ଵାସୋ ହି ମେ ମେଧ୍ଯଃ ସ୍ଵର୍ଗୀଯଶ୍ଚ ମତୋ ହି ମେ।
13128019c ପୁଣ୍ଯଃ ପରମକଶ୍ଚୈଵ ମେଧ୍ଯକାମୈରୁପାସ୍ଯତେ।।

ଆଦୁଦରିଂଦ ଶ୍ମଶାନଵୁ ନନଗॆ ପରମ ପଵିତ୍ରଵୂ ସ୍ଵର୍ଗଦଂତହ ଵାସସ୍ଥାନଵୂ ଆଗିଦॆ. ଇଦୁ ପୁଣ୍ଯପ୍ରଦଵାଗିଦॆ. ପଵିତ୍ର ଵସ୍ତୁଗଳନ୍ନୁ ବଯସୁଵଵରୁ ଶ୍ମଶାନଭୂମିଯନ୍ନେ ଆଶ୍ରଯିସୁତ୍ତାରॆ³.”

⁴13128020 ଉମୋଵାଚ।
13128020a ଭଗଵନ୍ସର୍ଵଭୂତେଶ ସର୍ଵଧର୍ମଭୃତାଂ ଵର।
13128020c ପିନାକପାଣେ ଵରଦ ସଂଶଯୋ ମେ ମହାନଯମ୍।।

ଉମॆଯୁ ହେଳିଦଳୁ: “ଭଗଵନ୍! ସର୍ଵଭୂତେଶ! ସର୍ଵଧର୍ମଧାରିଗଳଲ୍ଲି ଶ୍ରେଷ୍ଠ! ପିନାକପାଣେ! ଵରଦ! ନନଗॆ ଇନ୍ନॊଂଦୁ ମହାସଂଶଯଵୁଂଟାଗିଦॆ.

13128021a ଅଯଂ ମୁନିଗଣଃ ସର୍ଵସ୍ତପସ୍ତପ ଇତି ପ୍ରଭୋ।
13128021c ତପୋନ୍ଵେଷକରୋ ଲୋକେ ଭ୍ରମତେ ଵିଵିଧାକୃତିଃ।।

ପ୍ରଭୋ! ଈ ମୁନିଗଣଵॆଲ୍ଲଵୂ ତପସ୍ସନ୍ନାଚରିସି ତପସ୍ଵିଗଳॆଂଦॆନିସିକॊଂଡିଵॆ. ଵିଵିଧ ଆକୃତିଗଳଲ୍ଲିରୁଵ ଈ ତପୋନ୍ଵେଷକରୁ ଲୋକଦଲ୍ଲି ତିରୁଗାଡୁତ୍ତିରୁତ୍ତାରॆ.

13128022a ଅସ୍ଯ ଚୈଵର୍ଷିସଂଘସ୍ଯ ମମ ଚ ପ୍ରିଯକାମ୍ଯଯା।
13128022c ଏତଂ ମମେହ ସଂଦେହଂ ଵକ୍ତୁମର୍ହସ୍ଯରିଂଦମ।।

ଅରିଂଦମ! ଈ ଋଷିସଂଘଦ ମତ୍ତୁ ନନ୍ନ ପ୍ରିଯଵନ୍ନୁ ବଯସି ଈ ସଂଦେହଵନ୍ନୁ ନୀନୁ ନିଵାରିସବେକୁ.

13128023a ଧର୍ମଃ କିଂଲକ୍ଷଣଃ ପ୍ରୋକ୍ତଃ କଥଂ ଵାଚରିତୁଂ ନରୈଃ।
13128023c ଶକ୍ଯୋ ଧର୍ମମଵିଂଦଦ୍ଭିର୍ଧର୍ମଜ୍ଞ ଵଦ ମେ ପ୍ରଭୋ।।

ଧର୍ମଜ୍ଞ! ପ୍ରଭୋ! ଧର୍ମଦ ଲକ୍ଷଣଵୁ ଏନॆଂଦୁ ହେଳୁତ୍ତାରॆ? ଧର୍ମଵନ୍ନୁ ତିଳିଯଦଵରୁ ଧର୍ମଵନ୍ନୁ ଆଚରିସୁଵୁଦାଦରୂ ହେଗॆ? ଇଦର କୁରିତୁ ନନଗॆ ହେଳୁ!””

13128024 ନାରଦ ଉଵାଚ।
13128024a ତତୋ ମୁନିଗଣଃ ସର୍ଵସ୍ତାଂ ଦେଵୀଂ ପ୍ରତ୍ଯପୂଜଯତ୍।
13128024c ଵାଗ୍ଭିର୍ଋଗ୍ଭୂଷିତାର୍ଥାଭିଃ ସ୍ତଵୈଶ୍ଚାର୍ଥଵିଦାଂ ଵର।।

ନାରଦନୁ ହେଳିଦନୁ: “ଅର୍ଥଵିଦରଲ୍ଲି ଶ୍ରେଷ୍ଠ! ଆଗ ସର୍ଵ ମୁନିଗଣଵୂ ଅର୍ଥଭୂଷିତଵାଦ ଵାକ୍କୁ-ଋକ୍କୁ ମତ୍ତୁ ସ୍ତଵଗଳିଂଦ ଦେଵିଯନ୍ନୁ ପୂଜିସିତୁ.

13128025 ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ।
13128025a ଅହିଂସା ସତ୍ଯଵଚନଂ ସର୍ଵଭୂତାନୁକଂପନମ୍।
13128025c ଶମୋ ଦାନଂ ଯଥାଶକ୍ତି ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯୋ ଧର୍ମ ଉତ୍ତମଃ।।

ମହେଶ୍ଵରନୁ ହେଳିଦନୁ: “ଅହିଂସॆ, ସତ୍ଯଵଚନ, ସର୍ଵଭୂତଗଳଲ୍ଲି ଅନୁକଂପ, ଶମ, ମତ୍ତୁ ଯଥାଶକ୍ତି ଦାନ ଇଵୁ ଗୃହସ୍ଥନ ଉତ୍ତମ ଧର୍ମଗଳୁ.

13128026a ପରଦାରେଷ୍ଵସଂକଲ୍ପୋ ନ୍ଯାସସ୍ତ୍ରୀପରିରକ୍ଷଣମ୍।
13128026c ଅଦତ୍ତାଦାନଵିରମୋ ମଧୁମାଂସସ୍ଯ ଵର୍ଜନମ୍।।
13128027a ଏଷ ପଂଚଵିଧୋ ଧର୍ମୋ ବହୁଶାଖଃ ସୁଖୋଦଯଃ।
13128027c ଦେହିଭିର୍ଧର୍ମପରମୈଃ କର୍ତଵ୍ଯୋ ଧର୍ମସଂଚଯଃ।।

ପରଦାରॆଯରନ୍ନୁ ବଯସଦିରୁଵୁଦୁ, ନ୍ଯାସରୂପଦଲ୍ଲି ଇଟ୍ଟୁକॊଂଡିରୁଵ ସ୍ତ୍ରୀଯନ୍ନୁ ପରିରକ୍ଷିସୁଵୁଦୁ, ଦାନଵାଗି କॊଟ୍ଟିରଦେ ଇରୁଵଵୁଗଳନ୍ନୁ ତॆଗॆଦୁକॊଳ୍ଳଦେ ଇରୁଵୁଦୁ, ମଧୁ-ମାଂସଗଳ ଵର୍ଜନॆ ଈ ଐଦୁଵିଧଦ ଧର୍ମଗଳୁ ସୁଖଵନ୍ନୁ ନୀଡୁତ୍ତଵॆ ମତ୍ତୁ ଇଵକ୍କॆ ଅନେକ ଶାଖॆଗଳିଵॆ. ଧର୍ମଵେ ଶ୍ରେଯସ୍କରଵॆଂଦୁ ତିଳିଦିରୁଵଵରୁ ଈ ଧର୍ମସଂଚଯଵନ୍ନୁ ମାଡବେକୁ.”

13128028 ଉମୋଵାଚ।
13128028a ଭଗଵନ୍ସଂଶଯଂ ପୃଷ୍ଟସ୍ତଂ ମେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି।
13128028c ଚାତୁର୍ଵର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଯୋ ଧର୍ମଃ ସ୍ଵେ ସ୍ଵେ ଵର୍ଣେ ଗୁଣାଵହଃ।।

ଉମॆଯୁ ହେଳିଦଳୁ: “ଭଗଵନ୍! ନନ୍ନଲ୍ଲି ମତ୍ତୂ ଇନ୍ନॊଂଦୁ ସଂଶଯଵୁ ଉଂଟାଗିଦॆ. ଅଦନ୍ନୁ ବଗॆହରିସବେକୁ. ଚାତୁର୍ଵଣ୍ଯଦଲ୍ଲି ଯାଵ ଯାଵ ଧର୍ମଵୁ ଯାଵ ଯାଵ ଵର୍ଣଦଵରିଗॆ ଶ୍ରେଷ୍ଠଵାଗିରୁତ୍ତଦॆ?

13128029a ବ୍ରାହ୍ମଣେ କୀଦୃଶୋ ଧର୍ମଃ କ୍ଷତ୍ରିଯେ କୀଦୃଶୋ ଭଵେତ୍।
13128029c ଵୈଶ୍ଯେ କିଂଲକ୍ଷଣୋ ଧର୍ମଃ ଶୂଦ୍ରେ କିଂଲକ୍ଷଣୋ ଭଵେତ୍।।

ବ୍ରାହ୍ମଣର ଧର୍ମଵୁ ହେଗିରୁତ୍ତଦॆ? କ୍ଷତ୍ରିଯର ଧର୍ମଵୁ ହେଗିରୁତ୍ତଦॆ? ଵୈଶ୍ଯର ଧର୍ମଦ ଲକ୍ଷଣଵୁ ଏନୁ? ଶୂଦ୍ରର ଧର୍ମଦ ଲକ୍ଷଣଵୁ ଏନୁ?”

13128030 ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ।
⁵13128030a ନ୍ଯାଯତସ୍ତେ ମହାଭାଗେ ସଂଶଯଃ ସମୁଦୀରିତଃ।
13128030c ଭୂମିଦେଵା ମହାଭାଗାଃ ସଦା ଲୋକେ ଦ୍ଵିଜାତଯଃ।।

ମହେଶ୍ଵରନୁ ହେଳିଦନୁ: “ମହାଭାଗେ! ନିନ୍ନ ସଂଶଯଵନ୍ନୁ ଯଥାନ୍ଯାଯଵାଗିଯେ ଵ୍ଯକ୍ତପଡିସିରୁଵॆ. ମହାଭାଗ ଦ୍ଵିଜାତିଯଵରୁ ସଦା ଲୋକଦଲ୍ଲି ଭୂମିଦେଵରॆନିସିକॊଂଡିରୁତ୍ତାରॆ.

13128031a ଉପଵାସଃ ସଦା ଧର୍ମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ନ ସଂଶଯଃ।
13128031c ସ ହି ଧର୍ମାର୍ଥମୁତ୍ପନ୍ନୋ ବ୍ରହ୍ମଭୂଯାଯ କଲ୍ପତେ।।

ସଦା ବ୍ରାହ୍ମଣନ ଧର୍ମଵୁ ଉପଵାସ⁶ ऎନ୍ନୁଵୁଦରଲ୍ଲି ସଂଶଯଵିଲ୍ଲ. ଅଦେ ଧର୍ମାର୍ଥଦିଂଦ ବ୍ରହ୍ମତ୍ଵଵୁ ହୁଟ୍ଟୁତ୍ତଦॆ ऎଂଦୁ ହେଳୁତ୍ତାରॆ.

13128032a ତସ୍ଯ ଧର୍ମକ୍ରିଯା ଦେଵି ଵ୍ରତଚର୍ଯା ଚ ନ୍ଯାଯତଃ।
13128032c ତଥୋପନଯନଂ ଚୈଵ ଦ୍ଵିଜାଯୈଵୋପପଦ୍ଯତେ।।

ଦେଵୀ! ଧର୍ମକ୍ରିଯॆଗଳୂ, ନ୍ଯାଯଯୁକ୍ତଵାଦ ଵ୍ରତଚର୍ଯଵୂ, ହାଗॆଯେ ଉପନଯନଵୂ ଦ୍ଵିଜାତିଯଵରିଗॆ ହେଳଲ୍ପଟ୍ଟିଦॆ.

13128033a ଗୁରୁଦୈଵତପୂଜାର୍ଥଂ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯାଭ୍ଯସନାତ୍ମକଃ।
13128033c ଦେହିଭିର୍ଧର୍ମପରମୈଶ୍ଚର୍ତଵ୍ଯୋ ଧର୍ମସଂଭଵଃ।।

ଧର୍ମଦଲ୍ଲି ପରମ ନିଷ୍ଠॆଯୁଳ୍ଳ ମନୁଷ୍ଯରୁ ଗୁରୁ-ଦେଵତॆଗଳ ପୂଜାର୍ଥଵାଗି ଧର୍ମକ୍କॆ ମୂଲଵାଦ ଵେଦାଭ୍ଯାସଵନ୍ନୁ ମାଡବେକୁ.”

13128034 ଉମୋଵାଚ।
13128034a ଭଗଵନ୍ସଂଶଯୋ ମେଽତ୍ର ତଂ ମେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି।
13128034c ଚାତୁର୍ଵର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମଂ ହି ନୈପୁଣ୍ଯେନ ପ୍ରକୀର୍ତଯ।।

ଉମॆଯୁ ହେଳିଦଳୁ: “ଭଗଵନ୍! ଇଦର କୁରିତୁ ନନଗॆ ଇନ୍ନୂ ସଂଶଯଵିଦॆ. ଅଦନ୍ନୁ ହୋଗଲାଡିସବେକୁ. ଚାତୁର୍ଵଣ୍ଯଦ ଧର୍ମଵନ୍ନୁ ନୈପୁଣ୍ଯତॆଯିଂଦ ଵର୍ଣିସୁ.”

13128035 ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ।
13128035a ରହସ୍ଯଶ୍ରଵଣଂ ଧର୍ମୋ ଵେଦଵ୍ରତନିଷେଵଣମ୍।
13128035c ଵ୍ରତଚର୍ଯାପରୋ ଧର୍ମୋ ଗୁରୁପାଦପ୍ରସାଦନମ୍।।

ମହେଶ୍ଵରନୁ ହେଳିଦନୁ: “ଧର୍ମଦ ରହସ୍ଯଶ୍ରଵଣ, ଵେଦଵ୍ରତଗଳନ୍ନୁ ନଡॆସୁଵୁଦୁ, ମତ୍ତୁ ଗୁରୁପାଦଵନ୍ନୁ ପ୍ରସନ୍ନଗॊଳିସୁଵୁଦୁ ଇଵୁ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଦ ଧର୍ମଗଳୁ.

13128036a ଭୈକ୍ଷଚର୍ଯାପରୋ ଧର୍ମୋ ଧର୍ମୋ ନିତ୍ଯୋପଵାସିତା।
13128036c ନିତ୍ଯସ୍ଵାଧ୍ଯାଯିତା ଧର୍ମୋ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯାଶ୍ରମସ୍ତଥା।।

ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯାଶ୍ରମଦଲ୍ଲି ନିତ୍ଯଵୂ ଯଜ୍ଞୋପଵୀତଵନ୍ନୁ ଧରିସିରୁଵୁଦୁ, ନିତ୍ଯଵୂ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯଦଲ୍ଲି ନିରତନାଗିରୁଵୁଦୁ ମତ୍ତୁ ଭିକ୍ଷାଟନା ଧର୍ମଵେ⁷ ପରମ ଧର୍ମଵୁ.

13128037a ଗୁରୁଣା ତ୍ଵଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତଃ ସମାଵର୍ତେତ ଵୈ ଦ୍ଵିଜଃ।
13128037c ଵିଂଦେତାନଂତରଂ ଭାର୍ଯାମନୁରୂପାଂ ଯଥାଵିଧି।।

ଅନଂତର ଗୁରୁଵିନ ଅନୁଜ୍ଞॆଯନ୍ନୁ ପଡॆଦୁ ସମାଵର୍ତନॆଯନ୍ନୁ ମାଡିକॊଳ୍ଳବେକୁ ମତ୍ତୁ ଯଥାଵିଧିଯାଗି ଅନୁରୂପଳାଦଵଳନ୍ନୁ ଭାର୍ଯॆଯନ୍ନାଗି ମାଡିକॊଳ୍ଳବେକୁ.

13128038a ଶୂଦ୍ରାନ୍ନଵର୍ଜନଂ ଧର୍ମସ୍ତଥା ସତ୍ପଥସେଵନମ୍।
13128038c ଧର୍ମୋ ନିତ୍ଯୋପଵାସିତ୍ଵଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ତଥୈଵ ଚ।।

ନଂତର ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମଦଲ୍ଲି ଶୂଦ୍ରାନ୍ନଵନ୍ନୁ ଵର୍ଜିସୁଵୁଦୁ, ସତ୍ପଥଦଲ୍ଲି ନଡॆଯୁଵୁଦୁ, ନିତ୍ଯଵୂ ଉପଵାସମାଡୁଵୁଦୁ ମତ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ⁸ ଇଵୁ ଧର୍ମଗଳୁ.

13128039a ଆହିତାଗ୍ନିରଧୀଯାନୋ ଜୁହ୍ଵାନଃ ସଂଯତେଂଦ୍ରିଯଃ।
13128039c ଵିଘସାଶୀ ଯତାହାରୋ ଗୃହସ୍ଥଃ ସତ୍ଯଵାକ୍ଶୁଚିଃ।।

ଗୃହସ୍ଥନୁ ଜିତେଂଦ୍ରିଯନାଗି ଅଗ୍ନିଯନ୍ନୁ ସିଦ୍ଧପଡିସି ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରଵନ୍ନୁ ମାଡବେକୁ. ऎଲ୍ଲରୂ ଊଟମାଡିଦ ନଂତର ଯଜ୍ଞଶେଷଵନ୍ନୁ ଊଟମାଡବେକୁ, ଯତାହାରିଯାଗିରବେକୁ. ସତ୍ଯଵାନନୂ ଶୁଚିଯାଗିଯୂ ଇରବେକୁ.

13128040a ଅତିଥିଵ୍ରତତା ଧର୍ମୋ ଧର୍ମସ୍ତ୍ରେତାଗ୍ନିଧାରଣମ୍।
13128040c ଇଷ୍ଟୀଶ୍ଚ ପଶୁବଂଧାଂଶ୍ଚ ଵିଧିପୂର୍ଵଂ ସମାଚରେତ୍।।

ଅତିଥିଵ୍ରତଵୁ ଅଵନ ଧର୍ମ. ଗାର୍ହପତ୍ଯାଦି ମୂରୁ ଅଗ୍ନିଗଳନ୍ନୁ ରକ୍ଷିସୁଵୁଦୁ ଅଵନ ଧର୍ମ. ଇଷ୍ଟି ମତ୍ତୁ ପଶୁବଂଧଗଳନ୍ନୂ ଵିଧିପୂର୍ଵକଵାଗି ଆଚରିସବେକୁ.

13128041a ଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ପରମୋ ଧର୍ମସ୍ତଥାହିଂସା ଚ ଦେହିଷୁ।
13128041c ଅପୂର୍ଵଭୋଜନଂ ଧର୍ମୋ ଵିଘସାଶିତ୍ଵମେଵ ଚ।।

ଅଵନ ପରମ ଧର୍ମଵୁ ଯଜ୍ଞ ମତ୍ତୁ ଦେହିଗଳିଗॆ ଅହିଂସॆ. ମॊଦଲୁ ଊଟମାଡଦେ ଵିଘସଵନ୍ନୁ ଊଟମାଡୁଵୁଦୂ ଅଵନ ଧର୍ମଵୁ.

13128042a ଭୁକ୍ତେ ପରିଜନେ ପଶ୍ଚାଦ୍ଭୋଜନଂ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ।
13128042c ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଗୃହସ୍ଥସ୍ଯ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯସ୍ଯ ଵିଶେଷତଃ।।

ପରିଜନରୁ ଊଟମାଡିଦ ନଂତର ଊଟମାଡୁଵୁଦୁ ଧର୍ମ ऎଂଦୁ ହେଳିଦ୍ଦାରॆ. ଇଦୁ ଵିଶେଷଵାଗି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶ୍ରୋତ୍ରୀଯ ଗୃହସ୍ଥନ ଧର୍ମଵାଗିରୁତ୍ତଦॆ.

13128043a ଦଂପତ୍ଯୋଃ ସମଶୀଲତ୍ଵଂ ଧର୍ମଶ୍ଚ ଗୃହମେଧିନାମ୍।
13128043c ଗୃହ୍ଯାଣାଂ ଚୈଵ ଦେଵାନାଂ ନିତ୍ଯଂ ପୁଷ୍ପବଲିକ୍ରିଯା।।

ଦଂପତିଗଳଲ୍ଲି ସମଶୀଲତ୍ଵଵିରବେକୁ. ଇଦୁ ଗୃହସ୍ଥନ ଧର୍ମଵୁ. ମନॆଯଲ୍ଲିରୁଵ ଦେଵରିଗॆ ନିତ୍ଯଵୂ ପୁଷ୍ପଗଳିଂଦ ପୂଜିସି ଅନ୍ନଦ ବଲିଯନ୍ନୁ ନୀଡବେକୁ.

13128044a ନିତ୍ଯୋପଲେପନଂ ଧର୍ମସ୍ତଥା ନିତ୍ଯୋପଵାସିତା।
13128044c ସୁସଂମୃଷ୍ଟୋପଲିପ୍ତେ ଚ ସାଜ୍ଯଧୂମୋଦ୍ଗମେ ଗୃହେ।।

ନିତ୍ଯଵୂ ମନॆଯନ୍ନୁ ସାରିସୁଵୁଦୁ ମତ୍ତୁ ନିତ୍ଯଵୂ ଵ୍ରତଗଳନ୍ନୁ ନଡॆସୁଵୁଦୂ ଗୃହସ୍ଥନ ଧର୍ମଗଳୁ. ଚॆନ୍ନାଗି ଗୁଡିସି ସାରିସିଦ ମନॆଯଲ୍ଲି ଆଜ୍ଯଦ ହୋମଦ ହॊଗॆଯୁ ପସରିସବେକୁ.

13128045a ଏଷ ଦ୍ଵିଜଜନେ ଧର୍ମୋ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯୋ ଲୋକଧାରଣଃ।
13128045c ଦ୍ଵିଜାତୀନାଂ ସତାଂ ନିତ୍ଯଂ ସଦୈଵୈଷ ପ୍ରଵର୍ତତେ।।

ଇଦେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୃହସ୍ଥନ ଲୋକଵନ୍ନୁ ରକ୍ଷିସୁଵ ଧର୍ମଵୁ. ଉତ୍ତମ ବ୍ରାହ୍ମଣରୁ ନିତ୍ଯଵୂ ହୀଗॆଯେ ନଡॆଦୁକॊଳ୍ଳୁତ୍ତାରॆ.

13128046a ଯସ୍ତୁ କ୍ଷତ୍ରଗତୋ ଦେଵି ତ୍ଵଯା ଧର୍ମ ଉଦୀରିତଃ।
13128046c ତମହଂ ତେ ପ୍ରଵକ୍ଷ୍ଯାମି ତଂ ମେ ଶୃଣୁ ସମାହିତା।।

କ୍ଷତ୍ରିଯର ଧର୍ମଦ କୁରିତୁ ହେଳିଦୁଦନ୍ନୁ ନିନଗॆ ହେଳୁତ୍ତେନॆ. ସମାହିତଳାଗି କେଳୁ.

13128047a କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ସ୍ମୃତୋ ଧର୍ମଃ ପ୍ରଜାପାଲନମାଦିତଃ।
13128047c ନିର୍ଦିଷ୍ଟଫଲଭୋକ୍ତା ହି ରାଜା ଧର୍ମେଣ ଯୁଜ୍ଯତେ।।

କ୍ଷତ୍ରିଯନିଗॆ ପ୍ରଜାପରିପାଲନॆଯୁ ପ୍ରଥମ ଧର୍ମଵॆଂଦୁ ହେଳିଦ୍ଦାରॆ. ପ୍ରଜॆଗଳ ନିର୍ଧିଷ୍ଟ ଫଲଵନ୍ନୁ ପଡॆଦୁକॊଳ୍ଳୁଵ ରାଜନୁ ଧର୍ମଦ ଫଲଵନ୍ନୁ ପଡॆଦୁକॊଳ୍ଳୁତ୍ତାନॆ.

⁹13128048a ପ୍ରଜାଃ ପାଲଯତେ ଯୋ ହି ଧର୍ମେଣ ମନୁଜାଧିପଃ।
13128048c ତସ୍ଯ ଧର୍ମାର୍ଜିତା ଲୋକାଃ ପ୍ରଜାପାଲନସଂଚିତାଃ।।

ଧର୍ମଦିଂଦ ପ୍ରଜॆଗଳନ୍ନୁ ପାଲିସୁଵ ମନୁଜାଧିପନୁ ପ୍ରଜାପାଲନଦିଂଦ ସଂପାଦିସି କୂଡିଟ୍ଟ ଧର୍ମଦିଂଦ ଉତ୍ତମ ଲୋକଗଳନ୍ନୁ ପଡॆଦୁକॊଳ୍ଳୁତ୍ତାନॆ.

13128049a ତତ୍ର ରାଜ୍ଞଃ ପରୋ ଧର୍ମୋ ଦମଃ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ ଏଵ ଚ।
13128049c ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରପରିସ୍ପଂଦୋ ଦାନାଧ୍ଯଯନମେଵ ଚ।।
13128050a ଯଜ୍ଞୋପଵୀତଧାରଣଂ ଯଜ୍ଞୋ ଧର୍ମକ୍ରିଯାସ୍ତଥା।
13128050c ଭୃତ୍ଯାନାଂ ଭରଣଂ ଧର୍ମଃ କୃତେ କର୍ମଣ୍ଯମୋଘତା।।
13128051a ସମ୍ଯଗ୍ଦଂଡେ ସ୍ଥିତିର୍ଧର୍ମୋ ଧର୍ମୋ ଵେଦକ୍ରତୁକ୍ରିଯାଃ।
13128051c ଵ୍ଯଵହାରସ୍ଥିତିର୍ଧର୍ମଃ ସତ୍ଯଵାକ୍ଯରତିସ୍ତଥା।।

ଇଂଦ୍ରିଯ ସଂଯମ, ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ, ଅଗ୍ନିହୋତ୍ର, ଦାନ, ଅଧ୍ଯଯନ, ଯଜ୍ଞୋପଵୀତଧାରଣ, ଯଜ୍ଞ, ଧର୍ମକାର୍ଯଗଳୁ, ସେଵକରନ୍ନୁ ପୋଷିସୁଵୁଦୁ, ପ୍ରାରଂଭିସିଦ କାର୍ଯଵନ୍ନୁ ପୂର୍ଣଗॊଳିସୁଵୁଦୁ, ଉଚିତ ଦଂଡନॆଯନ୍ନୁ ଵିଧିସୁଵୁଦୁ, ଵୈଦିକ ଯଜ୍ଞାଦି କର୍ମଗଳ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଵ୍ଯଵହାରସ୍ଥିତି ଧର୍ମ, ମତ୍ତୁ ସତ୍ଯଵାକ୍ଯଗଳନ୍ନେ ଆଡୁଵୁଦୁ – ଇଵୁ ରାଜନ ପରମ ଧର୍ମଗଳୁ.

13128052a ଆର୍ତହସ୍ତପ୍ରଦୋ ରାଜା ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ମହୀଯତେ।
13128052c ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥେ ଵିକ୍ରାଂତଃ ସଂଗ୍ରାମେ ନିଧନଂ ଗତଃ।
13128052e ଅଶ୍ଵମେଧଜିତାଽଲ୍ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ନୋତି ତ୍ରିଦିଵାଲଯେ।।

ଆର୍ତରାଗି ଯାଚିସିଦଵରିଗॆ କॊଡୁଵ ରାଜନୁ ଇହ-ପରଗଳॆରଡରଲ୍ଲୂ ମॆରॆଯୁତ୍ତାନॆ. ଗୋ-ବ୍ରାହ୍ମଣରିଗାଗି ସଂଗ୍ରାମଦଲ୍ଲି ନିଧନ ହॊଂଦୁଵ ଵିକ୍ରାଂତନୁ ଅଶ୍ଵମେଧଦିଂଦ ପଡॆଯୁଵ ଲୋକଗଳନ୍ନୁ ତ୍ରିଦିଵାଲଯଦଲ୍ଲି ପଡॆଯୁତ୍ତାନॆ.

¹⁰13128053a ଵୈଶ୍ଯସ୍ଯ ସତତଂ ଧର୍ମଃ ପାଶୁପାଲ୍ଯଂ କୃଷିସ୍ତଥା।
13128053c ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରପରିସ୍ପଂଦୋ ଦାନାଧ୍ଯଯନମେଵ ଚ।।
13128054a ଵାଣିଜ୍ଯଂ ସତ୍ପଥସ୍ଥାନମାତିଥ୍ଯଂ ପ୍ରଶମୋ ଦମଃ।
13128054c ଵିପ୍ରାଣାଂ ସ୍ଵାଗତଂ ତ୍ଯାଗୋ ଵୈଶ୍ଯଧର୍ମଃ ସନାତନଃ।।

ପଶୁପାଲନॆ ମତ୍ତୁ କୃଷିଗଳୁ ଵୈଶ୍ଯନ ସତତ ଧର୍ମଵୁ. ଅଗ୍ନିହୋତ୍ର, ଦାନ, ଅଧ୍ଯଯନ, ଵାଣିଜ୍ଯ, ସତ୍ପଥଦଲ୍ଲିରୁଵୁଦୁ, ଆତିଥ୍ଯ, ଶମ, ଦମ, ବ୍ରାହ୍ମଣର ସ୍ଵାଗତ ମତ୍ତୁ ତ୍ଯାଗ ଇଵୁ ସନାତନ ଵୈଶ୍ଯଧର୍ମଵୁ.

13128055a ତିଲାନ୍ଗଂଧାନ୍ରସାଂଶ୍ଚୈଵ ନ ଵିକ୍ରୀଣୀତ ଵୈ କ୍ଵ ଚିତ୍।
13128055c ଵଣିକ୍ପଥମୁପାସୀନୋ ଵୈଶ୍ଯଃ ସତ୍ପଥମାଶ୍ରିତଃ।।
13128056a ସର୍ଵାତିଥ୍ଯଂ ତ୍ରିଵର୍ଗସ୍ଯ ଯଥାଶକ୍ତି ଯଥାର୍ହତଃ।

ସତ୍ପଥଵନ୍ନାଶ୍ରଯିସି ଵାଣିଜ୍ଯଵୃତ୍ତିଯନ୍ନୁ ଅଵଲଂବିସିଦ ଵୈଶ୍ଯନୁ ऎଳ୍ଳୁ, ଗଂଧଗଳୁ ମତ୍ତୁ ରସଗଳନ୍ନୁ ମାରାଟମାଡବାରଦୁ. ତ୍ରିଵର୍ଗଦ¹¹ ऎଲ୍ଲ ଅତିଥିଗଳନ୍ନୂ ଯଥାଶକ୍ତିଯାଗି ମତ୍ତୁ ଯଥାର୍ହଵାଗି ସତ୍କରିସବେକୁ.

13128056c ଶୂଦ୍ରଧର୍ମଃ ପରୋ ନିତ୍ଯଂ ଶୁଶ୍ରୂଷା ଚ ଦ୍ଵିଜାତିଷୁ।।
13128057a ସ ଶୂଦ୍ରଃ ସଂଶିତତପାଃ ସତ୍ଯସଂଧୋ ଜିତେଂଦ୍ରିଯଃ।
13128057c ଶୁଶ୍ରୂଷନ୍ନତିଥିଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ତପଃ ସଂଚିନୁତେ ମହତ୍।।

ନିତ୍ଯଵୂ ଦ୍ଵିଜାତିଯଵର ଶୁଶ୍ରୂଷॆଯେ ଶୂଦ୍ରର ପରମ ଧର୍ମ. ସଂଶିତନୂ, ତପସ୍ଵିଯୂ, ସତ୍ଯସଂଧନୂ, ଜିତେଂଦ୍ରିଯନୂ, ମନॆଗॆ ବଂଦ ଅତିଥିଯ ଶୁଶ୍ରୂଷॆ ମାଡୁଵ ଶୂଦ୍ରନୁ ମହା ତପସ୍ସିନ ଫଲଵନ୍ନୁ ପଡॆଦୁକॊଳ୍ଳୁତ୍ତାନॆ.

13128058a ତ୍ଯକ୍ତହିଂସଃ ଶୁଭାଚାରୋ ଦେଵତାଦ୍ଵିଜପୂଜକଃ।
13128058c ଶୂଦ୍ରୋ ଧର୍ମଫଲୈରିଷ୍ଟୈଃ ସଂପ୍ରଯୁଜ୍ଯେତ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍।।

ହିଂସॆଯନ୍ନୁ ତ୍ଯଜିସି ଶୁଭାଚାରଗଳିଂଦ ଦେଵତॆଗଳୁ ମତ୍ତୁ ଦ୍ଵିଜରନ୍ନୁ ପୂଜିସୁଵ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ଶୂଦ୍ରନୁ ଧର୍ମଦ ମନୋଵାଂଛିତ ଫଲଵନ୍ନୁ ପଡॆଦୁକॊଳ୍ଳୁତ୍ତାନॆ.

¹²13128059a ଏତତ୍ତେ ସର୍ଵମାଖ୍ଯାତଂ ଚାତୁର୍ଵର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଶୋଭନେ।
13128059c ଏକୈକସ୍ଯେହ ସୁଭଗେ କିମନ୍ଯଚ୍ଚ୍ରୋତୁମିଚ୍ଚସି।।

ଶୋଭନେ! ହୀଗॆ ନାନୁ ऒଂଦॊଂଦାଗି ଚାତୁର୍ଵଣ୍ଯଗଳ କୁରିତୁ ऎଲ୍ଲଵନ୍ନୂ ହେଳିଦ୍ଦେନॆ. ସୁଭଗେ! ବେରॆ ଏନନ୍ନୁ କେଳଲୁ ଇଚ୍ଛିସୁତ୍ତୀଯॆ?”

ସମାପ୍ତି

ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନ ପର୍ଵଣି ଦାନଧର୍ମ ପର୍ଵଣି ଉମାମହେଶ୍ଵରସଂଵାଦେ ଅଷ୍ଟାଵିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ।।
ଇଦୁ ଶ୍ରୀମହାଭାରତଦଲ୍ଲି ଅନୁଶାସନ ପର୍ଵଦଲ୍ଲି ଦାନଧର୍ମ ପର୍ଵଦଲ୍ଲି ଉମାମହେଶ୍ଵରସଂଵାଦ ऎନ୍ନୁଵ ନୂରାଇପ୍ପତ୍ତॆଂଟନେ ଅଧ୍ଯାଯଵୁ.

ଦକ୍ଷିଣାତ୍ଯ ପାଠଦଲ୍ଲି ଇଦକ୍କॆ ମॊଦଲୁ ଈ ଅଧିକ ଶ୍ଲୋକଗଳିଵॆ: ପୁରା ଯୁଗାଂତରେ ଯତ୍ନାଦମୃତାର୍ଥଂ ସୁରାସୁରୈଃ। ବଲଵଦ୍ଭିର୍ଵିମଥିତଶ୍ଚିରକାଲଂ ମହୋଦଧିଃ।। ରଜ୍ଜୁନା ନାଗରାଜେନ ମଥ୍ଯମାନେ ମହାଦଧୌ। ଵିଷଂ ତତ୍ର ସମୁଦ୍ଭୂତଂ ସର୍ଵଲୋକଵିନାଶନମ୍।। ତଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ଵିବୁଧାସ୍ସର୍ଵେ ତଦା ଵିମନସୋଽଭଵନ୍। ଗ୍ରସ୍ତଂ ହି ତନ୍ମଯା ଦେଵି ଲୋକାନାମ୍ ହିତକାରଣାତ୍।। ତତ୍କୃତା ନୀଲତା ଚାସୀତ୍ କଂଠେ ବର୍ହିନିଭା ଶୁଭେ। ତଦାପ୍ରଭୃତିଚୈଵାହଂ ନୀଲକଂଠ ଇତିସ୍ମୃତଃ।। ଏତତ୍ତେ ସର୍ଵମାଖ୍ଯାତଂ କିଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି। ଉମୋଵାଚ। ନୀଲକଂଠ ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ସର୍ଵଲୋକସୁଖାଵହ। ବହୂନାମାଯୁଧାନାଂ ଚ ପିନାକଂ ଧର୍ତୁମିଚ୍ଛସି। କିମର୍ଥଂ ଦେଵଦେଵେଶ ତନ୍ମେ ଶଂଶିତୁମର୍ହସି।। ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ। ଶାସ୍ତ୍ରାଗମଂ ତେ ଵକ୍ଷ୍ଯାମି ଶୃଣୁ ଧର୍ମ୍ଯଂ ଶୁଚିସ୍ମିତେ। ଯୁଗାଂତରେ ମହାଦେଵି କଣ୍ଵୋ ନାମ ମହାମୁନିଃ।। ସ ହି ଦିଵ୍ଯାଂ ତପଶ୍ଚର୍ଯାଂ କର୍ତୁମେଵୋପଚକ୍ରମେ। ତଥା ତସ୍ଯ ତପୋ ଘୋରଂ ଚରତଃ କାଲପର୍ଯଯାତ୍।। ଵଲ୍ମୀକଂ ପୁନରୁଦ୍ଭୂତଂ ତସୈଵ ଶିରସି ପ୍ରିଯେ। ଧରମାଣଶ୍ଚ ତତ୍ସର୍ଵଂ ତପଶ୍ଚର୍ଯାଂ ତଥାକରୋତ୍।। ତସ୍ମୈ ବ୍ରହ୍ମ ଵରଂ ଦାତୁଂ ଜଗାମ ତପସାର୍ଚିତଃ। ଦତ୍ଵା ତସ୍ମୈ ଵରଂ ଦେଵୋ ଵେଣୁଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ତ୍ଵଚିଂତଯତ୍।। ଲୋକକାର୍ଯଂ ସମୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ ଵେଣୁନାନେନ ଭାମିନି। ଚିଂତଯିତ୍ଵା ତମାଦାଯ କାମୁକାର୍ଥେ ନ୍ଯଯୋଜଯତ୍।। ଵିଷ୍ଣୋର୍ମମ ଚ ସାମର୍ଥ୍ଯଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ଲୋକପିତାମହଃ। ଧନୁଷୀ ଦ୍ଵେ ତଦା ପ୍ରାଦାଦ୍ଵିଷ୍ଣଵେ ମମ ଚୈଵ ତୁ।। ପିନାକଂ ନାମ ମେ ଚାପଂ ଶାଂର୍ଙ୍ରଂ ନାମ ହରେର୍ଧନୁଃ। ତୃତୀଯମଵଶେଷେଣ ଗାଂଡୀଵମଭଵଦ୍ଧନୁଃ।। ତଚ୍ଚ ସୋମାଯ ନିର୍ଦିଶ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମା ଲୋକଂ ଗତଃ ପୁନଃ। ଏତତ୍ତେ ସର୍ଵମାଖ୍ଯାତଂ ଶାସ୍ତ୍ରାଗମମନିଂଦିତେ।। (ଗୀତା ପ୍ରॆସ୍). ↩︎
ଈ କଥॆଯୁ ଇଦେ ଅନୁଶାସନ ପର୍ଵଦ ଅଧ୍ଯାଯ 76ରଲ୍ଲି ବ୍ରହ୍ମନୁ ଇଂଦ୍ରନିଗॆ ହେଳିଦ୍ଦିଦୁ ବଂଦିଦॆ. ↩︎
ଶ୍ମଶାନ ଶବ୍ଧକ୍କॆ ମହାଶ୍ମଶାନଵॆନିସିରୁଵ କାଶିଯॆଂଦୂ ମେଧ୍ଯ ऎଂବ ଶବ୍ଧକ୍କॆ ବ୍ରହ୍ମଵॆଂଦୂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମାଡିରୁତ୍ତାରॆ. ମେଧ୍ଯଂବ୍ରହ୍ମ ତତ୍ପାପ୍ତିକାମୈଃ ଇଦଂ ଶ୍ମଶାନଂ ଉପାସ୍ଯତେ – ବ୍ରହ୍ମତ୍ଵଵନ୍ନୁ ହॊଂଦଲୁ ଇଚ୍ଛିସୁଵଵରୁ ମହାଶ୍ମଶାନଵାଦ କାଶିକ୍ଷେତ୍ରଵନ୍ନୁ ଆଶ୍ରଯିସୁତ୍ତାରॆ. ↩︎
ଦକ୍ଷିଣାତ୍ଯ ପାଠଦଲ୍ଲି ଇଦକ୍କॆ ମॊଦଲୁ ଈ ଅଧିକ ଶ୍ଲୋକଗଳିଵॆ: ଅସ୍ମାଚ୍ଛ୍ମଶାନମେଧ୍ଯଂ ତୁ ନାସ୍ତି କିଂଚିଦନିଂଦିତେ। ନିସ୍ସଂପାତାନ୍ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ତସ୍ମାଚ୍ଛୁଚିତମଂ ସ୍ମୃତମ୍।। ସ୍ଥାନଂ ମେ ତତ୍ର ଵିହିତଂ ଵୀରସ୍ଥାନମିତି ପ୍ରିଯେ। କପାଲଶତସଂପୂର୍ଣମଭିରୂପଂ ଭଯାନକମ୍।। ମଧ୍ଯାହ୍ନେ ସଂଧ୍ଯଯୋସ୍ତତ୍ର ନକ୍ଷତ୍ରେ ରୁଦ୍ରଦୈଵତେ। ଆଯୁଷ୍କାମୈରଶୁଦ୍ଧୈର୍ଵା ନ ଗଂତ୍ଯଵ୍ଯମିତି ସ୍ଥିତିଃ।। ମଦନ୍ଯେନ ନ ଶକ୍ଯଂ ହି ନିହଂତଂ ଭୂତଜଂ ଭଯମ୍। ତତ୍ରସ୍ଥୋଽହଂ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ଵାଃ ପାଲଯାମି ଦିନେ ଦିନେ।। ମନ୍ନିଯୋଗାଦ୍ଭୂତସଂଘା ନ ଚ ଘ୍ନଂତୀହ କଂଚନ। ତାଂସ୍ତୁ ଲୋକହିତାର୍ଥାଯ ଶ୍ମଶାନେ ରମମାମ୍ଯହମ୍।। ଏତତ୍ତେ ସର୍ଵମାଖ୍ଯାତଂ କିଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି। ଉମୋଵାଚ। ଭଗଵନ୍ଦେଵଦେଵେଶ ତ୍ରିନେତ୍ର ଵୃଷଭଧ୍ଵଜ। ପିଂଗଲଂ ଵିକୃତଂ ଭାତି ରୂପଂ ତେ ତୁ ଭଯାନକମ୍।। ଭସ୍ମଦିଗ୍ଧଂ ଵିରୂପାକ୍ଷଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣଦଂଷ୍ଟ୍ରଂ ଜଟାକୁଲମ୍। ଵ୍ଯାଘ୍ରୋଦରତ୍ଵକ୍ସଂଵୀତଂ କପିଲଶ୍ମଶ୍ରୁସଂତତମ୍।। ରୌଦ୍ରଂ ଭଯାନକଂ ଘୋରଂ ଶୂଲପଟ୍ଟିଶସଂଯୁତମ୍। କିମର୍ଥଂ ତ୍ଵୀଦୃଶଂ ରୂପଂ ତନ୍ମେ ଶଂସିତୁମର୍ହସି।। ମହେଶ୍ଵର ଉଵାଚ। ତଦହଂ କଥଯିଷ୍ଯାମି ଶୃତୁ ତତ୍ତ୍ଵଂ ସମାହିତା। ଦ୍ଵିଵିଧୋ ଲୌକିକୋ ଭାଵଃ ଶୀତମୁଷ୍ଣମିତି ପ୍ରିଯେ।। ତଯୋର୍ହି ଗ୍ରଥିତଂ ସର୍ଵଂ ସୌମ୍ଯାଗ୍ନେଯମିଦଂ ଜଗତ୍। ସୌମ୍ଯତ୍ଵଂ ସତତଂ ଵିଷ୍ଣୌ ମଯ୍ଯାଗ୍ନେଯଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍।। ଅନେନ ଵପୁଷା ନିତ୍ଯଂ ସର୍ଵଲୋକାନ୍ବିଭର୍ମ୍ଯହମ୍। ରୌଦ୍ରାକୃତିଂ ଵିରୂପାକ୍ଷଂ ଶୂଲପଟ୍ଟିଶସଂଯୁତମ୍। ଆଗ୍ନେଯମିତି ମେ ରୂପଂ ଦେଵି ଲୋକହିତେ ରତମ୍।। ଯଦ୍ଯହଂ ଵିପରୀତଃ ସ୍ଯାମେତତ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ଶୁଭାନନେ। ତଦୈଵ ସର୍ଵଲୋକାନାଂ ଵିପରୀତଂ ପ୍ରଵର୍ତତେ।। ତସ୍ମାନ୍ମଯେଦଂ ଧ୍ରିଯତେ ରୂପଂ ଲୋକହିତୈଷିଣା। ଇତି ତେ କଥିତଂ ଦେଵି କିଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି।। ନାରଦ ଉଵାଚ। ଏଵଂ ବ୍ରୁଵତି ଦେଵେଶେ ଵିସ୍ମିତା ପରମର୍ଷଯଃ। ଵାଗ୍ଭିଃସାଂଜଲିମାଲାଭିରଭିତୁଷ୍ଟୁଵୁରୀଶ୍ଵରମ୍।। ଋଷଯ ଊଚୁଃ। ନମଃ ଶଂକର ସର୍ଵେଶ ନମଃ ସର୍ଵଜଗଦ୍ଗୁରୋ। ନମୋ ଦେଵାଦିଦେଵାଯ ନମଃ ଶଶିକଲାଧର।। ନମୋ ଘୋରତରାଦ୍ଘୋର ନମୋ ରୁଦ୍ରାଯ ଶଂକର। ନମଃ ଶାଂତତରାଚ୍ଛାଂତଂ ନମଶ୍ଚଂଦ୍ରସ୍ଯ ପାଲକ।। ନମଃ ସୋମାଯ ଦେଵାଯ ନମସ୍ତୁଭ୍ଯଂ ଚତୁର୍ମୁଖ। ନମୋ ଭୂତପତେ ଶଂଭୋ ଜହ୍ନୁକନ୍ଯାଂବୁଶେଖର।। ନମସ୍ତ୍ରିଶୂଲହସ୍ତାଯ ପନ୍ନଗାଭରଣାଯ ଚ। ନମୋଽସ୍ତୁ ଵିଷମାକ୍ଷାଯ ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞପ୍ରଦାହକ।। ନମୋସ୍ତୁ ବହୁନେତ୍ରାଯ ଲୋକରକ୍ଷଣତତ୍ପର। ଅହୋ ଦେଵସ୍ଯ ମାହାତ୍ମ୍ଯମହୋ ଦେଵସ୍ଯ ଵୈ କୃପା।। ଏଵଂ ଧର୍ମ ପରତ୍ଵଂ ଚ ଦେଵଦେଵସ୍ଯ ଚାର୍ହତି। (ଗୀତା ପ୍ରॆସ୍). ↩︎
ଦକ୍ଷିଣାତ୍ଯ ପାଠଦଲ୍ଲି ଇଦକ୍କॆ ମॊଦଲୁ ଈ ଅଧିକ ଶ୍ଲୋକଗଳିଵॆ: ଏତତ୍ତେ କଥଯିଷ୍ଯାମି ଯତ୍ତେ ଦେଵି ମନଃପ୍ରିଯମ୍। ଶୃଣୁ ତତ୍ସର୍ଵମଖିଲଂ ଧର୍ମଂ ଵର୍ଣାଶ୍ରମାଶ୍ରିତମ୍।। ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ଵୈଶ୍ଯାଃ ଶୂଦ୍ରାଶ୍ଚେତି ଚତୁର୍ଵିଧମ୍। ବ୍ରହ୍ମଣା ଵିହିତାଃ ପୂର୍ଵଂ ଲୋକତଂତ୍ରମଭୀପ୍ସତା।। କର୍ମାଣି ଚ ତଦର୍ହାଣି ଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ଵିହିତାନି ଵୈ। ଯଦୀଦମେକଵର୍ଣଂ ସ୍ଯାଜ୍ଜଗତ୍ସର୍ଵଂ ଵିନଶ୍ଯତି।। ସହୈଵ ଦେଵି ଵର୍ଣାନି ଚତ୍ଵାରି ଵିହିତାନ୍ଯତଃ। ମୁଖତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସୃଷ୍ଟାତ୍ତସ୍ମାତ୍ତେ ଵାଗ୍ଵିଶାରଦାଃ।। ବାହୁଭ୍ଯାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ ସୃଷ୍ଟାତ୍ତସ୍ମାତ୍ତେ ବାହୁଗର୍ଵିତାଃ। ଉଦରାଦୁଦ୍ଗତା ଵୈଶ୍ଯାସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଵାରୋପଜୀଵିନଃ।। ଶୂଦ୍ରଶ୍ଚ ପାଦତଃ ସୃଷ୍ଟାତ୍ତସ୍ମାତ୍ତେ ପରିଚାରକାଃ। ତେଷାଂ ଧର୍ମାଂଶ୍ଚ କର୍ମାଣି ଶୃଣୁ ଦେଵି ସମାହିତା।। ଵିପ୍ରାଃ କୃତା ଭୂମିଦେଵା ଲୋକାନାଂ ଧାରଣେ କୃତାଃ। ତେ କୈଶ୍ଚିନ୍ନାଵମଂତଵ୍ଯା ବ୍ରହ୍ମଣା ହିତମିଚ୍ଛୁଭିଃ।। ଯଦି ତେ ବ୍ରହ୍ମଣା ନ ସ୍ଯୁର୍ଦାନଯୋଗଵହାଃ ସଦା। ଉଭଯୋର୍ଲୋକଯୋର୍ଦେଵି ସ୍ଥିତିର୍ନସ୍ଯାତ୍ସମାସତଃ।। ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ଯୋଽଵମନ୍ଯେତ ନିଂଦେଚ୍ଚ କ୍ରୋଧଯେଚ୍ଚ ଵା। ପ୍ରହରେତ ହରେଦ୍ଵାପି ଧନଂ ତେଷାଂ ନରାଧମଃ।। କାରଯେଦ୍ଦୀନକର୍ମାଣି କାମଲୋଭଵିମୋହନାତ୍। ସ ଚ ମାମଵମନ୍ଯେତ ମାଂ କ୍ରୋଧଯତି ନିଂଦତି।। ମାମେଵ ପ୍ରହରେନ୍ମୂଢୋ ମଦ୍ଧନସ୍ଯାପହାରକଃ। ମାମେଵ ପ୍ରେଷଣଂ କୃତ୍ଵା ନିଂଦତେ ମୂଢଚେତନଃ।। ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯୋ ଯଜନଂ ଦାନଂ ତସ୍ଯ ଧର୍ମ ଇତି ସ୍ଥିତିଃ। କର୍ମାଣଧ୍ଯାପନଂ ଚୈଵ ଯାଜନଂ ଚ ପ୍ରତିଗ୍ରହଃ।। ସତ୍ଯଂ ଶାଂତିସ୍ତପଃ ଶୌଚଂ ତସ୍ଯ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ। ଵିକ୍ରଯୋ ରସଧାନ୍ଯାନାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଵିଗର୍ହିତଃ।। ତପ ଏଵ ସଦା ଧର୍ମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ନ ସଂଶଯଃ। ସ ତୁ ଧର୍ମାର୍ଥମୁତ୍ପନ୍ନଃ ପୂର୍ଵଂ ଧାତ୍ରା ତପୋବଲାତ୍।। (ଗୀତା ପ୍ରॆସ୍). ↩︎
ପରମାତ୍ମନ ସମୀପଦଲ୍ଲି ଵାସମାଡୁଵୁଦୁ ऎଂବ ଅର୍ଥଵୂ ଉପଵାସ ଶବ୍ଧକ୍କିଦॆ. ଉପାଵୃତସ୍ଯ ପାପେଭ୍ଯୋ ଯଶ୍ଚ ଵାସୋ ଗୁଣୈଃ ସହ। ଉପଵାସଃ ସ ଵିଜ୍ଞେଯଃ ସର୍ଵଭୋଗଵିଵର୍ଜିତଃ।। ଅର୍ଥାତ୍ ପାପକର୍ମଗଳନ୍ନୁ ବିଟ୍ଟୁ ପ୍ରାଣିଦଯ, ସହନॆ, ଦ୍ଵେଷାସୂଯପରିତ୍ଯାଗ, ଅକାର୍ପଣ୍ଯ, ନିଃସ୍ପୃହତॆ ଇତ୍ଯାଦି ଗୁଣଗଳନ୍ନୁ ହॊଂଦି ସମସ୍ତ ଭୋଗଵସ୍ତୁଗଳନ୍ନୂ ତ୍ଯାଗମାଡୁଵୁଦେ ଉପଵାସ. ↩︎
ଭିକ୍ଷାଟନॆଯନ୍ନୁ ମାଡି ସଂଗ୍ରହିସିଦ ଅନ୍ନଵନ୍ନୁ ଗୁରୁଵିଗॆ ସମର୍ପିସି ଅଵର ଅନୁମତିଯନ୍ନୁ ପଡॆଦୁ ତିନ୍ନୁଵୁଦୁ. ↩︎
ତନ୍ନ ପତ୍ନିଯଲ୍ଲି ମାତ୍ର ଅଵଳୁ ଋତୁମତିଯାଗିଦ୍ଦାଗ ମାତ୍ର ସଂଭୋଗମାଡୁଵୁଦୁ. ↩︎
ଦକ୍ଷିଣାତ୍ଯ ପାଠଦଲ୍ଲି ଇଦକ୍କॆ ମॊଦଲୁ ଈ ଅଧିକ ଶ୍ଲୋକଗଳିଵॆ: କ୍ଷତ୍ରିଯାସ୍ତୁ ତତୋ ଦେଵି ଦ୍ଵିଜାନାଂ ପାଲନେ ସ୍ମୃତାଃ। ଯଦି ନ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଲୋକେ ଜଗତ୍ସ୍ଯାଦଧରୋତ୍ତରମ୍।। ରକ୍ଷଣାତ୍ କ୍ଷତ୍ରିଯୈରେଵ ଜଗଦ୍ଭଵତି ଶାଶ୍ଵତମ୍। ସମ୍ଯଗ୍ଗୁଣହିତୋ ଧର୍ମୋ ଧର୍ମଃ ପୌରହିତକ୍ରିଯା। ଵ୍ଯଵହାରସ୍ଥିତିର୍ନିତ୍ଯଂ ଗୁଣଯୁକ୍ତୋ ମହୀପତିଃ।। (ଗୀତା ପ୍ରॆସ୍). ↩︎
ଦକ୍ଷିଣାତ୍ଯ ପାଠଦଲ୍ଲି ଇଦକ୍କॆ ମॊଦଲୁ ଈ ଅଧିକ ଶ୍ଲୋକଗଳିଵॆ: ତଥୈଵ ଦେଵି ଵୈଶ୍ଯାଶ୍ଚ ଲୋକଯାତ୍ରାହିତାସ୍ମୃତାଃ। ଅନ୍ଯେ ତାନୁପଜୀଵଂତି ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଫଲଦା ହି ତେ।। ଯଦି ନ ସ୍ଯୁସ୍ତଥା ଵୈଶ୍ଯା ନ ଭଵେଯୁସ୍ତଥା ପରେ। (ଗୀତା ପ୍ରॆସ୍). ↩︎
ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିଯ ମତ୍ତୁ ଵୈଶ୍ଯରୁ ↩︎
ଦକ୍ଷିଣାତ୍ଯ ପାଠଦଲ୍ଲି ଇଦକ୍କॆ ମॊଦଲୁ ଈ ଅଧିକ ଶ୍ଲୋକଗଳିଵॆ: ତଥୈଵ ଶୂଦ୍ରା ଵିହିତାଃ ସର୍ଵଧର୍ମପ୍ରସାଧକାଃ। ଶୂଦ୍ରାଶ୍ଚ ଯଦି ତେ ନ ସ୍ଯୁଃ କର୍ମକର୍ତା ନ ଵିଦ୍ଯତେ।। ତ୍ରଯଃ ପୂର୍ଵେ ଶୂଦ୍ରମୂଲାଃ ସର୍ଵେ କର୍ମକରାଃ ସ୍ମୃତାଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣାଦିଷୁ ଶୁଶ୍ରୂଷା ଦାସଧର୍ମ ଇତି ସ୍ମୃତଃ।। ଵାର୍ତା ଚ କାରୁକର୍ମାଣି ଶିଲ୍ପଂ ନାଟ୍ଯଂ ତଥୈଵ ଚ। ଅହିଂସକଃ ଶୁଭାଚାରୋ ଦୈଵତଦ୍ଵିଜଵଂଦକଃ।। ଶୂଦ୍ରୋ ଧର୍ମଫଲୈରିଷ୍ଟୈଃ ସ୍ଵଧର୍ମେଣୋପଯୁଜ୍ଯତେ। ଏଵମାଦି ତଥାନ୍ଯଚ୍ଚ ଶୂଦ୍ରଧର୍ମ ଇତି ସ୍ମୃତଃ।। (ଗୀତା ପ୍ରॆସ୍). ↩︎