ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
అనుశాసన పర్వ
దానధర్మ పర్వ
అధ్యాయ 97
సార
జమదగ్నియు రేణుకెయ నెత్తి-కాలుగళన్ను బిసిలినింద సుడుత్తిద్ద సూర్యన మేలె కుపితనాగి బాణప్రయోగ మాడలు సిద్ధనాదాగ సూర్యను బ్రాహ్మణవేషదల్లి బందు ప్రసన్ననాగలు కేళికొండిదుదు (1-27).
13097001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
13097001a యదిదం శ్రాద్ధధర్మేషు1 దీయతే భరతర్షభ।
13097001c చత్రం చోపానహౌ చైవ కేనైతత్సంప్రవర్తితమ్।
13097001e కథం చైతత్సముత్పన్నం కిమర్థం చ ప్రదీయతే।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “భరతర్షభ! శ్రాద్ధధర్మగళల్లి ఛత్రియన్నూ పాదరక్షెగళన్నూ దానమాడువుదన్ను యారు ప్రారంభిసిదరు? ఇవు హేగె హుట్టిదవు? యావ కారణదింద ఇవుగళన్ను దానమాడుత్తారె?
13097002a న కేవలం శ్రాద్ధధర్మే పుణ్యకేష్వపి దీయతే।
13097002c ఏతద్విస్తరతో రాజన్ శ్రోతుమిచ్చామి తత్త్వతః।।
రాజన్! శ్రాద్ధధర్మదల్లి మాత్రవల్లదే పుణ్యకర్మగళల్లియూ ఇవుగళన్ను దానమాడుత్తారె. ఇదర కురితు విస్తారవాగి తత్త్వతః కేళ బయసుత్తేనె.”
13097003 భీష్మ ఉవాచ।
13097003a శృణు రాజన్నవహితశ్చత్రోపానహవిస్తరమ్।
13097003c యథైతత్ప్రథితం లోకే యేన చైతత్ ప్రవర్తితమ్।।
భీష్మను హేళిదను: “రాజన్! ఛత్రి-పాదరక్షెగళు హేగె హుట్టిదవు మత్తు హేగె ప్రసిద్ధియాదవు హాగూ అవుగళన్ను మొదలు దానవన్నాగిత్తవర్యారు ఎన్నువుదన్ను విస్తారవాగి హేళుత్తేనె. మనస్సిట్టు కేళు.
13097004a యథా చాక్షయ్యతాం ప్రాప్తం పుణ్యతాం చ యథా గతమ్।
13097004c సర్వమేతదశేషేణ ప్రవక్ష్యామి జనాధిప।।
జనాధిప! ఇవుగళ దానద ఫలగళు హేగె అక్షయవాగుత్తవె మత్తు ఇవు హేగె పుణ్యకరగళాదవు ఎన్నువుదెల్లవన్నూ సంపూర్ణవాగి హేళుత్తేనె.
13097005a ఇతిహాసం పురావృత్తమిమం శృణు నరాధిప।
13097005c జమదగ్నేశ్చ సంవాదం సూర్యస్య చ మహాత్మనః।।
నరాధిప! హిందె నడెద జమదగ్ని మత్తు మహాత్మ సూర్యన సంవాదవాద ఈ ఇతిహాసవన్ను కేళు.
13097006a పురా స భగవాన్సాక్షాద్ధనుషాక్రీడత ప్రభో।
13097006c సంధాయ సంధాయ శరాంశ్చిక్షేప కిల భార్గవః।।
ప్రభో! హిందె భగవాన్ సాక్షాత్ భార్గవను బిల్లినొందిగె ఆటవాడుత్తిద్దను. అవను బారిబారిగూ ధనుస్సినల్లి బాణగళన్ను హూడి బిడుత్తిద్దను.
13097007a తాన్ క్షిప్తాన్రేణుకా సర్వాంస్తస్యేషూన్దీప్తతేజసః।
13097007c ఆనాయ్య సా తదా తస్మై ప్రాదాదసకృదచ్యుత।।
హాగె బిడుత్తిద్ద ప్రదీప్త తేజస్సినింద కూడిద బాణగళన్ను అవన పత్ని రేణుకెయు హిందక్కె తందు కొడుత్తిద్దళు.
13097008a అథ తేన స శబ్దేన జ్యాతలస్య శరస్య చ।
13097008c ప్రహృష్టః సంప్రచిక్షేప సా చ ప్రత్యాజహార తాన్।।
ధనుస్సిన మత్తు బాణగళ శబ్దదింద హర్షితనాద జమదగ్నియు పునః పునః బాణగళన్ను బిడుత్తలే ఇద్దను.
13097009a తతో మధ్యాహ్నమారూఢే జ్యేష్ఠామూలే దివాకరే।
13097009c స సాయకాన్ ద్విజో విద్ధ్వా రేణుకామిదమబ్రవీత్।।
13097010a గచ్చానయ విశాలాక్షి శరానేతాన్ ధనుశ్చ్యుతాన్।
13097010c యావదేతాన్ పునః సుభ్రు క్షిపామీతి జనాధిప।।
జనాధిప! జ్యేష్ఠమాసద సూర్యను నెత్తియ మేలె బరలు ఆ ద్విజను బాణగళన్ను ప్రయోగిసి రేణుకెగె హేళిదను: “విశాలాక్షీ! బేగ హోగు. ధనుస్సినింద బిట్టిరువ బాణగళన్ను బేగనె తెగెదుకొండు బా. నీను తరువ బాణగళన్ను పునః హూడుత్తేనె.”
13097011a సా గచ్చత్యంతరా చాయాం వృక్షమాశ్రిత్య భామినీ।
13097011c తస్థౌ తస్యా హి సంతప్తం శిరః పాదౌ తథైవ చ।।
బిసిలు అధికవాదుదరింద భామినీ రేణుకెయు బాణగళన్ను తరలు మరగళ మధ్యద నెరళినల్లియే హోగుత్తిద్దళు. ఆదరూ అవళ తలెయూ కాలుగళూ సుడుత్తిద్దవు. ఆదుదరింద వృక్షద నెరళినల్లియే స్వల్ప హొత్తు నింతుకొండళు.
13097012a స్థితా సా తు ముహూర్తం వై భర్తుః శాపభయాచ్చుభా।
13097012c యయావానయితుం భూయః సాయకానసితేక్షణా।
13097012e ప్రత్యాజగామ చ శరాంస్తానాదాయ యశస్వినీ।।
ఆదరె పతియ శాపద భయదింద అల్లి హెచ్చు హొత్తు నిల్లదే బాణగళన్ను తరలు పునః అల్లింద హొరటళు. ఆ అసితేక్షణె యశస్వినీ రేణుకెయు జమదగ్నియు బిట్టిద్ద బాణగళెల్లవన్నూ తెగెదుకొండు హిందిరుగిదళు.
13097013a సా ప్రస్విన్నా సుచార్వంగీ పద్భ్యాం దుఃఖం నియచ్చతీ।
13097013c ఉపాజగామ భర్తారం భయాద్భర్తుః ప్రవేపతీ।।
ఆగ అవళు కాలుగళు సుడుత్తిద్దుదరింద బహళ ఖిన్నళాగి దుఃఖవన్ను కష్టపట్టు సహిసికొండిద్దళు. భయదింద నడుగుత్తా అవళు తన్న పతియ బళి హోదళు.
13097014a స తామృషిస్తతః క్రుద్ధో వాక్యమాహ శుభాననామ్।
13097014c రేణుకే కిం చిరేణ త్వమాగతేతి పునః పునః।।
ఆ శుభాననెయన్ను నోడి ఋషియు “రేణుకే! నీను బరలు ఇష్టేకె హొత్తాయితు?” ఎందు పునః పునః కేళిదను.
13097015 రేణుకోవాచ।
13097015a శిరస్తావత్ ప్రదీప్తం మే పాదౌ చైవ తపోధన।
13097015c సూర్యతేజోనిరుద్ధాహం వృక్షచ్చాయాముపాశ్రితా।।
రేణుకెయు హేళిదళు: “తపోధన! నన్న తలె మత్తు పాదగళు సుడుత్తిద్దవు. సూర్యన తేజస్సన్ను తప్పిసికొళ్ళలు మరద నెరళినల్లి నింతిద్దె.
13097016a ఏతస్మాత్కారణాద్బ్రహ్మంశ్చిరమేతత్కృతం మయా।
13097016c ఏతజ్జ్ఞాత్వా మమ విభో మా క్రుధస్త్వం తపోధన।।
బ్రహ్మన్! తపోధన! ఈ కారణదింద నాను బరువుదు స్వల్ప తడవాయితు. నన్న స్వామియే! ఇదన్ను తిళిదు నన్న మేలె కుపితనాగబేడ.”
13097017 జమదగ్నిరువాచ।
13097017a అద్యైనం దీప్తకిరణం రేణుకే తవ దుఃఖదమ్।
13097017c శరైర్నిపాతయిష్యామి సూర్యమస్త్రాగ్నితేజసా।।
జమదగ్నియు హేళిదను: “రేణుకే! హాగాదరె నినగె దుఃఖవన్నుంటుమాడిద దీప్తకిరణ సూర్యనన్ను అగ్నితేజస్సిన అస్త్రదింద యుక్తవాద శరగళింద కెళగురుళిసుత్తేనె.””
13097018 భీష్మ ఉవాచ।
13097018a స విస్ఫార్య ధనుర్దివ్యం గృహీత్వా చ బహూన్శరాన్।
13097018c అతిష్ఠత్సూర్యమభితో యతో యాతి తతోముఖః।।
భీష్మను హేళిదను: “అవను దివ్య ధనుస్సన్ను టేంకరిసి, అనేక శరగళన్ను హిడిదు సూర్యన కడె ముఖవన్ను తిరుగిసి నింతుకొండను. సూర్యను ఎత్త సాగుత్తిద్దనో అత్తకడెయే అవన ముఖవూ తిరుగుత్తిత్తు.
13097019a అథ తం ప్రహరిష్యంతం సూర్యోఽభ్యేత్య వచోఽబ్రవీత్।
13097019c ద్విజరూపేణ కౌంతేయ కిం తే సూర్యోఽపరాధ్యతే।।
కౌంతేయ! తన్నన్ను ప్రహరిసలు సిద్ధనాగిద్ద జమదగ్నియన్ను నోడి సూర్యను బ్రాహ్మణవేషవన్ను ధరిసి మునియ బళి బందు కేళిదను: “సూర్యను ఏను అపరాధవన్నెసగిద్దానె?
13097020a ఆదత్తే రశ్మిభిః సూర్యో దివి విద్వంస్తతస్తతః।
13097020c రసం స తం వై వర్షాసు ప్రవర్షతి దివాకరః।।
సూర్య దివాకరను ఆకాశదల్లి సంచరిసుత్తా తన్న కిరణగళింద భూమియ రసవన్ను అయా స్థళగళింద సంగ్రహిసి, వర్షాకాలవు ప్రారంభవాదొడనెయే పునః భూమియ మేలె సురిసుత్తానె.
13097021a తతోఽన్నం జాయతే విప్ర మనుష్యాణాం సుఖావహమ్।
13097021c అన్నం ప్రాణా ఇతి యథా వేదేషు పరిపఠ్యతే।।
విప్ర! అదరింద మనుష్యరిగె సుఖవన్ను నీడువ అన్నవు హుట్టుత్తదె. అన్నవే ప్రాణ ఎందు వేదగళు సారుత్తవె.
13097022a అథాభ్రేషు నిగూఢశ్చ రశ్మిభిః పరివారితః।
13097022c సప్త ద్వీపానిమాన్ బ్రహ్మన్వర్షేణాభిప్రవర్షతి।।
బ్రహ్మన్! కిరణగళింద పరివృతనాద సూర్యను మోడగళల్లి అడగికొండు ఈ సప్తద్వీపగళల్లి మళెయన్ను సురిసుత్తానె.
13097023a తతస్తదౌషధీనాం చ వీరుధాం పత్రపుష్పజమ్।
13097023c సర్వం వర్షాభినిర్వృత్తమన్నం సంభవతి ప్రభో।।
ప్రభో! అదరిందలే ఔషధిగళూ, లతెగళూ, పత్ర-పుష్పగళూ, మత్తు హుల్లుగళు బెళెయుత్తవె. సామాన్యవాగి ఎల్ల అన్నగళూ మళెయిందలే ఉత్పన్నవాగుత్తవె.
13097024a జాతకర్మాణి సర్వాణి వ్రతోపనయనాని చ।
13097024c గోదానాని వివాహాశ్చ తథా యజ్ఞసమృద్ధయః।।
13097025a సత్రాణి దానాని తథా సంయోగా విత్తసంచయాః।
13097025c అన్నతః సంప్రవర్తంతే యథా త్వం వేత్థ భార్గవ।।
భార్గవ! జాతకర్మ, వ్రత, ఉపనయన, గోదాన, వివాహ, యజ్ఞసమృద్ధి, హాగూ సత్రగళు, దానగళు, సంయోగ మత్తు ధన సంచయ ఎల్లవూ అన్నదిందలే ఆగుత్తవె ఎన్నువుదన్ను నీను తిళిదుకో.
13097026a రమణీయాని యావంతి యావదారంభకాణి చ।
13097026c సర్వమన్నాత్ ప్రభవతి విదితం కీర్తయామి తే।।
రమణీయవాదవుగళు మత్తు ఉత్పాదిసబేకాదవుగళెల్లవూ అన్నదిందలే హుట్టుత్తవె. ననగె తిళిదుదన్ను నినగె హేళిద్దేనె.
13097027a సర్వం హి వేత్థ విప్ర త్వం యదేతత్కీర్తితం మయా।
13097027c ప్రసాదయే త్వా విప్రర్షే కిం తే సూర్యో నిపాత్యతే।।
విప్ర! నినగె ఎల్లవూ తిళిదిదె. ఆదరూ నాను నినగె హేళిద్దేనె. విప్రర్షే! ప్రసన్ననాగు. నీను ఏకె సూర్యనన్ను కెళగురుళిసుత్తిద్దీయె?”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే అనుశాసనపర్వణి దానధర్మపర్వణి ఛత్రోపానహోత్పత్తిర్నామ సప్తనవతితమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి అనుశాసనపర్వదల్లి దానధర్మపర్వదల్లి ఛత్రోపానహోత్పత్తి ఎన్నువ తొంబత్తేళనే అధ్యాయవు.
-
శ్రాద్ధకృత్యేషు (భారత దర్శన/గీతా ప్రెస్). ↩︎