પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
અનુશાસન પર્વ
દાનધર્મ પર્વ
અધ્યાય 84
સાર
બ્રહ્મનુ દેવતॆગળિગॆ આશ્વાસનॆયન્નુ નીડિદુદુ (1-18), અગ્નિય અન્વેષણॆ (19-44), તન્નલ્લિ અગ્નિયુ સ્થાપિસિદ ગર્ભદલ્લિદ્દ શિવન તેજસ્સિનિંદ સંતપ્તળાદ ગંગॆયુ અદન્નુ મેરુપર્વતદ મેલॆ વિસર્જિસુવુદુ (45-74), કાર્તિકેય મત્તુ સુવર્ણદ ઉત્પત્તિ 1 (75-81).
13084001 દેવા ઊચુઃ।
13084001a અસુરસ્તારકો નામ ત્વયા દત્તવરઃ પ્રભો।
13084001c સુરાનૃષીંશ્ચ ક્લિશ્નાતિ વધસ્તસ્ય વિધીયતામ્।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “પ્રભો! નિન્નિંદ વરવન્નુ પડॆદિરુવ તારક ऎંબ અસુરનુ સુરરન્નૂ ઋષિગળન્નૂ કાડુત્તિદ્દાનॆ. અવન વધॆય કુરિતુ યોચિસુ.
13084002a તસ્માદ્ભયં સમુત્પન્નમસ્માકં વૈ પિતામહ।
13084002c પરિત્રાયસ્વ નો દેવ ન હ્યન્યા ગતિરસ્તિ નઃ।।
પિતામહ! અવનિંદ નમગॆ ભયવુંટાગિદॆ. દેવ! નમ્મન્નુ કાપાડુ. નીનલ્લદે નમગॆ અન્ય ગતિયિલ્લ.”
13084003 બ્રહ્મોવાચ।
13084003a સમોઽહં સર્વભૂતાનામધર્મં નેહ રોચયે।
13084003c હન્યતાં તારકઃ ક્ષિપ્રં સુરર્ષિગણબાધકઃ।।
બ્રહ્મનુ હેળિદનુ: “સર્વ ભૂતગળલ્લિ નનગॆ સમભાવવિદ્દરૂ અધર્મિગળુ નનગॆ ઇષ્ટવાગુવુદિલ્લ. આદુદરિંદ સુરર્ષિગણગળન્નુ બાધિસુવ તારકનન્નુ નીવુ શીઘ્રવે સંહરિસિ.
13084004a વેદા ધર્માશ્ચ નોત્સાદં2 ગચ્ચેયુઃ સુરસત્તમાઃ।
13084004c વિહિતં પૂર્વમેવાત્ર મયા વૈ વ્યેતુ વો જ્વરઃ।।
સુરસત્તમરે! વેદ-ધર્મગળ ઉચ્છેદવાગદિરલિ. નિમ્મ માનસિક ચિંતॆયુ દૂરવાગુવ ઉપાયવન્નુ નાનુ મॊદલે માડિટ્ટિદ્દેનॆ.”
13084005 દેવા ઊચુઃ।
13084005a વરદાનાદ્ભગવતો દૈતેયો બલગર્વિતઃ।
13084005c દેવૈર્ન શક્યતે હંતું સ કથં પ્રશમં વ્રજેત્।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “ભગવન્! નિન્નદે વરદાનદિંદ બલગર્વિતનાદ આ દૈત્યનન્નુ દેવતॆગળુ સંહરિસલુ શક્યરિલ્લ. હીગિરુવાગ અવનન્નુ હેગॆ શાંતગॊળિસબલ્લॆવુ?
13084006a સ હિ નૈવ સ્મ દેવાનાં નાસુરાણાં ન રક્ષસામ્।
13084006c વધ્યઃ સ્યામિતિ જગ્રાહ વરં ત્વત્તઃ પિતામહ।।
પિતામહ! તનગॆ દેવતॆગળુ, અસુરરુ મત્તુ રાક્ષસરિંદ વધॆયાગબારદॆંદુ અવનુ નિન્નિંદ વરવન્નુ પડॆદિદ્દાનॆ.
13084007a દેવાશ્ચ શપ્તા રુદ્રાણ્યા પ્રજોચ્ચેદે પુરા કૃતે।
13084007c ન ભવિષ્યતિ વોઽપત્યમિતિ સર્વજગત્પતે।।
જગત્પતે! હિંદॆ નાવુ રુદ્રાણિય સંતતિયન્નુ ઉચ્છેદગॊળિસિદાગ અવળુ ऎલ્લ દેવતॆગળિગૂ “નિમગॆ સંતાનવાગુવુદિલ્લ” ऎંદુ શપિસિદ્દળુ.”
13084008 બ્રહ્મોવાચ।
13084008a હુતાશનો ન તત્રાસીચ્ચાપકાલે સુરોત્તમાઃ।
13084008c સ ઉત્પાદયિતાપત્યં વધાર્થં ત્રિદશદ્વિષામ્।।
બ્રહ્મનુ હેળિદનુ: “સુરોત્તમરે! આ શાપદ કાલદલ્લિ અલ્લિ અગ્નિયુ ઇરલિલ્લ. ત્રિદષર દ્વેષિગળ વધॆગॆ અવને સંતાનવન્નુ હુટ્ટિસુત્તાનॆ.
13084009a તદ્વૈ સર્વાનતિક્રમ્ય દેવદાનવરાક્ષસાન્।
13084009c માનુષાનથ ગંધર્વાન્નાગાનથ ચ પક્ષિણઃ।।
13084010a અસ્ત્રેણામોઘપાતેન શક્ત્યા તં ઘાતયિષ્યતિ।
13084010c યતો વો ભયમુત્પન્નં યે ચાન્યે સુરશત્રવઃ।।
અવને દેવ-દાનવ-રાક્ષસરન્નુ, મનુષ્યરન્નુ, ગંધર્વરન્નુ, નાગ-પક્ષિ ऎલ્લરન્નૂ અતિક્રમિસિ તન્ન અમોઘ અસ્ત્ર શક્તિયિંદ હॊડॆદુ નિમગॆ ભયવન્નુંટુમાડિરુવ અવનન્નુ સંહરિસુત્તાનॆ. અન્ય સુરશત્રુગળન્નૂ અવનુ સંહરિસુત્તાનॆ.
13084011a સનાતનો હિ સંકલ્પઃ કામ ઇત્યભિધીયતે।
13084011c રુદ્રસ્ય તેજઃ પ્રસ્કન્નમગ્નૌ નિપતિતં ચ તત્।।
13084012a તત્તેજોઽગ્નિર્મહદ્ભૂતં દ્વિતીયમિવ પાવકમ્।
13084012c વધાર્થં દેવશત્રૂણાં ગંગાયાં જનયિષ્યતિ।।
સનાતન સંકલ્પવન્ને કામવॆન્નુત્તારॆ. અદે કામદિંદ સ્ખલિતવાદ રુદ્રન તેજસ્સુ અગ્નિયલ્લિ બિદ્દિત્તુ. ऎરડને અગ્નિયંતિદ્દ આ મહા તેજસ્સિનિંદ ગંગॆયલ્લિ અગ્નિયુ દેવશત્રુગળન્નુ વધિસુવવનન્નુ હુટ્ટિસુત્તાનॆ.
13084013a સ તુ નાવાપ તં શાપં નષ્ટઃ સ હુતભુક્તદા।
13084013c તસ્માદ્વો ભયહૃદ્દેવાઃ સમુત્પત્સ્યતિ પાવકિઃ।।
આ સમયદલ્લિ અગ્નિયુ અડગિદ્દનુ. આદુદરિંદ આ શાપવુ અવનિગॆ તાગલિલ્લ. દેવતॆગળે! અગ્નિયિંદ હુટ્ટુવ પુત્રનુ નિમ્મ સર્વ ભયગળન્નૂ કિત્તુહાકુત્તાનॆ.
13084014a અન્વિષ્યતાં વૈ જ્વલનસ્તથા ચાદ્ય નિયુજ્યતામ્।
13084014c તારકસ્ય વધોપાયઃ કથિતો વૈ મયાનઘાઃ।।
નીવુ અગ્નિયન્નુ હુડુકિ ઇંદે અવનન્નુ ઈ કાર્યક્કॆ નિયોજિસિ. અનઘરે! તારકન વધॆય ઉપાયવન્નુ નાનુ નિમગॆ હેળિદ્દેનॆ.
13084015a ન હિ તેજસ્વિનાં શાપાસ્તેજઃસુ પ્રભવંતિ વૈ।
13084015c બલાન્યતિબલં પ્રાપ્ય નબલાનિ ભવંતિ વૈ।।
તેજસ્વિગળ શાપવુ તેજસ્વિગળ મેલॆ પ્રભાવબીરુવુદિલ્લ. બલશાલિયુ તનગિંતલૂ હॆચ્ચિન બલશાલિયન્નુ ऎદુરિસિ દુર્બલને આગુત્તાનॆ.
13084016a હન્યાદવધ્યાન્વરદાનપિ ચૈવ તપસ્વિનઃ।
13084016c સંકલ્પાભિરુચિઃ કામઃ સનાતનતમોઽનલઃ।।
તપસ્વિય કામવે સંકલ્પ મત્તુ અભિરુચિયાગુત્તદॆ. આ સનાતનતમ અગ્નિયુ વરવન્નુ પડॆદુકॊંડવનન્નૂ વધિસબલ્લનુ.
13084017a જગત્પતિરનિર્દેશ્યઃ સર્વગઃ સર્વભાવનઃ।
13084017c હૃચ્ચયઃ સર્વભૂતાનાં જ્યેષ્ઠો રુદ્રાદપિ પ્રભુઃ।।
આ પ્રભુ અગ્નિયુ જગત્પતિયુ. અનિર્દેશ્યનુ. સર્વગ મત્તુ સર્વભાવનનુ. સર્વભૂતગળ હૃદયદલ્લિ વાસિસુવ અવનુ રુદ્રનિગિંતલૂ હિરિયનુ.
13084018a અન્વિષ્યતાં સ તુ ક્ષિપ્રં તેજોરાશિર્હુતાશનઃ।
13084018c સ વો મનોગતં કામં દેવઃ સંપાદયિષ્યતિ।।
આ તેજોરાશિ હુતાશનનન્નુ નીવુ બેગનॆ હુડુકિ. આ દેવને નિમ્મ મનોગત કામનॆગળન્નુ પૂર્ણગॊળિસુત્તાનॆ.”
13084019a એતદ્વાક્યમુપશ્રુત્ય તતો દેવા મહાત્મનઃ।
13084019c જગ્મુઃ સંસિદ્ધસંકલ્પાઃ પર્યેષંતો વિભાવસુમ્।।
મહાત્મ બ્રહ્મન આ માતન્નુ કેળિ દેવતॆગળુ સંસિદ્ધસંકલ્પરાગિ વિભાવસુવન્નુ હુડુકલુ તॆરળિદરુ.
13084020a તતસ્ત્રૈલોક્યમૃષયો વ્યચિન્વંત સુરૈઃ સહ।
13084020c કાંક્ષંતો દર્શનં વહ્નેઃ સર્વે તદ્ગતમાનસાઃ।।
આગ ઋષિગળુ સુરરॊંદિગॆ મૂરુ લોકગળલ્લિયૂ અગ્નિયન્નુ હુડુકિદરુ. અવરॆલ્લર મનસ્સુગળૂ અગ્નિય મેલॆયે ઇત્તુ મત્તુ ऎલ્લરૂ અવનન્ને કાણલુ બયસિદ્દરુ.
13084021a પરેણ તપસા યુક્તાઃ શ્રીમંતો લોકવિશ્રુતાઃ।
13084021c લોકાનન્વચરન્સિદ્ધાઃ સર્વ એવ ભૃગૂદ્વહ।
13084021e નષ્ટમાત્મનિ સંલીનં નાધિજગ્મુર્હુતાશનમ્।।
ભૃગૂદ્વહ! ઉત્તમ તપસ્સિનિંદ કૂડિદ્દ તેજસ્વી મત્તુ લોકવિખ્યાત ऎલ્લ સિદ્ધ-દેવગણગળૂ ऎલ્લ લોકગળલ્લિ અગ્નિયન્નુ હુડુકતॊડગિદરુ. તન્નલ્લિ તાને લીનનાગિદ્દ અગ્નિય બળિ અવરિગॆ હોગલિક્કાગલિલ્લ.
13084022a તતઃ સંજાતસંત્રાસાનગ્નેર્દર્શનલાલસાન્।
13084022c જલેચરઃ ક્લાંતમનાસ્તેજસાગ્નેઃ પ્રદીપિતઃ।
13084022e ઉવાચ દેવાન્મંડૂકો રસાતલતલોત્થિતઃ।।
આગ અગ્નિયદર્શનવન્ને બયસિદ્દ મત્તુ ભયભીતરાગિદ્દ દેવતॆગળુ રસાતલદિંદ મેલॆ બંદિદ્દ ઉરિયુત્તિરુવ અગ્નિયતેજસ્સિનિંદ ક્લાંતચિત્તગॊંડિદ્દ ऒંદુ જલેચર કપ્પॆયન્નુ નોડિદરુ. અદુ દેવતॆગળિગॆ હેળિતુ:
13084023a રસાતલતલે દેવા વસત્યગ્નિરિતિ પ્રભો।
13084023c સંતાપાદિહ સંપ્રાપ્તઃ પાવકપ્રભવાદહમ્।।
“દેવતॆગળે! અગ્નિયુ રસાતલદલ્લિ વાસિસુત્તિદ્દાનॆ. નાનુ આ પ્રભુ અગ્નિયિંદ હુટ્ટિદ સંતાપદિંદ ગાભરિગॊંડુ ઇલ્લિગॆ બંદિદ્દેનॆ.
13084024a સ સંસુપ્તો જલે દેવા ભગવાન્ હવ્યવાહનઃ।
13084024c અપઃ સંસૃજ્ય તેજોભિસ્તેન સંતાપિતા વયમ્।।
ભગવાન્ હવ્યવાહનનુ તન્ન તેજસ્સિનલ્લિ જલવન્નુ સંયોજિસિ જલદલ્લિયે મલગિદ્દાનॆ. અવન તેજસ્સિનિંદલે નાવુ સંતપ્તરાગિદ્દેવॆ.
13084025a તસ્ય દર્શનમિષ્ટં વો યદિ દેવા વિભાવસોઃ।
13084025c તત્રૈનમભિગચ્ચધ્વં કાર્યં વો યદિ વહ્નિના।।
દેવતॆગળે! નીવુ અગ્નિયન્નુ નોડબયસિદરॆ મત્તુ નિમગॆ અવનલ્લિ એનાદરૂ કॆલસવિદ્દરॆ અલ્લિગॆ હોગિ અવનન્નુ ભેટિમાડિ.
13084026a ગમ્યતાં સાધયિષ્યામો વયં હ્યગ્નિભયાત્સુરાઃ।
13084026c એતાવદુક્ત્વા મંડૂકસ્ત્વરિતો જલમાવિશત્।।
સુરરે! હોગિ. નાવૂ કૂડ અગ્નિય ભયદિંદ બેરॆ કડॆ હॊરટુ હોગુત્તેવॆ.” હીગॆ હેળિ આ કપ્પॆયુ બેગને જલવન્નુ પ્રવેશિસિતુ.
13084027a હુતાશનસ્તુ બુબુધે મંડૂકસ્યાથ પૈશુનમ્।
13084027c શશાપ સ તમાસાદ્ય ન રસાન્વેત્સ્યસીતિ વૈ।।
મંડૂકવુ ચાડિહેળિદુદુ અગ્નિગॆ તિળિયિતુ. અગ અવનુ મંડૂકક્કॆ “નિનગॆ રસદ અનુભવવાગદિરલિ!” ऎંદુ શપિસિદનુ.
13084028a તં સ સંયુજ્ય શાપેન મંડૂકં પાવકો યયૌ।
13084028c અન્યત્ર વાસાય વિભુર્ન ચ દેવાનદર્શયત્।।
મંડૂકક્કॆ શાપવન્નિત્તુ અગ્નિયુ વાસિસલુ ઇન્નॊંદુ કડॆ હોદનુ. આ વિભુવુ દેવતॆગળિગॆ કાણિસિકॊળ્ળલિલ્લ.
13084029a દેવાસ્ત્વનુગ્રહં ચક્રુર્મંડૂકાનાં ભૃગૂદ્વહ।
13084029c યત્તચ્ચૃણુ મહાબાહો ગદતો મમ સર્વશઃ।।
ભૃગૂદ્વહ! આગ દેવતॆગળુ મંડૂકગળિગॆ માડિદ અનુગ્રહવન્નુ હેળુત્તેનॆ. મહાબાહો! ऎલ્લવન્નૂ કેળુ.
13084030 દેવા ઊચુઃ।
13084030a અગ્નિશાપાદજિહ્વાપિ રસજ્ઞાનબહિષ્કૃતાઃ।
13084030c સરસ્વતીં બહુવિધાં યૂયમુચ્ચારયિષ્યથ।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “અગ્નિશાપદિંદ નિમગॆ નાલિગॆયિલ્લદે રસદ જ્ઞાનવાગદે ઇદ્દરૂ નીવુ નમ્મ કૃપॆયિંદ બહુવિધદ વાણિયન્નુ ઉચ્છરિસબલ્લિરિ.
13084031a બિલવાસગતાંશ્ચૈવ નિરાદાનાનચેતસઃ।
13084031c ગતાસૂનપિ વઃ શુષ્કાન્ ભૂમિઃ સંધારયિષ્યતિ।
13084031e તમોગતાયામપિ ચ નિશાયાં વિચરિષ્યથ।।
બિલદલ્લિ વાસિસુવાગ આહારસિગદે નીવુ પ્રાણરહિતરાગિ ऒણગિ હોદરૂ ભૂમિયુ નિમ્મન્નુ ધારણॆમાડિકॊંડિરુત્તદॆ. મળॆય નીરુ દॊરॆયલુ પુનઃ નીવુ જીવદિંદ મેલેળુત્તીરિ. ઘન અંધકારદિંદ તુંબિરુવ રાત્રિયલ્લિયૂ નીવુ વિચરિસબલ્લિરિ.”
13084032a ઇત્યુક્ત્વા તાંસ્તતો દેવાઃ પુનરેવ મહીમિમામ્।
13084032c પરીયુર્જ્વલનસ્યાર્થે ન ચાવિંદન્ હુતાશનમ્।।
કપ્પॆગળિગॆ હીગॆ હેળિદ દેવતॆગળુ પુનઃ મહિયલ્લિ હુતાશનનન્નુ હુડુકતॊડગિદરુ. આદરॆ અવરિગॆ અગ્નિયુ ऎલ્લિયૂ દॊરકલિલ્લ.
13084033a અથ તાન્ દ્વિરદઃ કશ્ચિત્સુરેંદ્રદ્વિરદોપમઃ।
13084033c અશ્વત્થસ્થોઽગ્નિરિત્યેવં પ્રાહ દેવાન્ ભૃગૂદ્વહ।।
ભૃગૂદ્વહ! આગ ઇંદ્રન ઐરાવતન સમનાદ વિશાલકાય ગજરાજનુ “અશ્વત્થવુ અગ્નિરૂપવુ” ऎંદુ દેવતॆગળિગॆ હેળિદનુ.
13084034a શશાપ જ્વલનઃ સર્વાન્ દ્વિરદાન્ક્રોધમૂર્ચિતઃ।
13084034c પ્રતીપા ભવતાં જિહ્વા ભવિત્રીતિ ભૃગૂદ્વહ।।
આગ ક્રોધમૂર્છિતનાદ અગ્નિયુ ऎલ્લ આનॆગળન્નૂ શપિસુત્તા “નિમ્મ નાલિગॆયુ હિંદુમુંદાગલિ!” ऎંદનુ.
13084035a ઇત્યુક્ત્વા નિઃસૃતોઽશ્વત્થાદગ્નિર્વારણસૂચિતઃ।
13084035c પ્રવિવેશ શમીગર્ભમથ વહ્નિઃ સુષુપ્સયા।।
તન્ન ઇરુવિકॆયન્નુ સૂચિસિદ આનॆગળિગॆ હીગॆ હેળિ અગ્નિયુ અશ્વત્થદિંદ હॊરબંદુ મલગલુ બયસિ શમીવૃક્ષદॊળગॆ પ્રવેશિસિદનુ.
13084036a અનુગ્રહં તુ નાગાનાં યં ચક્રુઃ શૃણુ તં પ્રભો।
13084036c દેવા ભૃગુકુલશ્રેષ્ઠ પ્રીતાઃ સત્યપરાક્રમાઃ।।
પ્રભો! ભૃગુકુલશ્રેષ્ઠ! આગ પ્રીતરાદ સત્યપરાક્રમિ દેવતॆગળુ આનॆગળિગॆ યાવ અનુગ્રહ માડિદરુ ऎન્નુવુદન્નુ કેળુ.
13084037 દેવા ઊચુઃ।
13084037a પ્રતીપયા જિહ્વયાપિ સર્વાહારાન્કરિષ્યથ।
13084037c વાચં ચોચ્ચારયિષ્યધ્વમુચ્ચૈરવ્યંજિતાક્ષરમ્।
13084037e ઇત્યુક્ત્વા પુનરેવાગ્નિમનુસસ્રુર્દિવૌકસઃ।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “નિમ્મ નાલિગॆયુ હિંદુમુંદાદરૂ નીવુ ऎલ્લ વિધદ આહારવન્નૂ સેવિસબલ્લિરિ. મત્તુ ઉચ્છસ્વરદલ્લિ વાણિયન્નુ ઉચ્છરિસબલ્લિરિ. આદરॆ અદરિંદ યાવુદે અક્ષરદ અભિવ્યક્તિયાગુવુદિલ્લ.” હીગॆ હેળિ દેવતॆગળુ પુનઃ અગ્નિયન્નુ અનુસરિસિદરુ.
13084038a અશ્વત્થાન્નિઃસૃતશ્ચાગ્નિઃ શમીગર્ભગતસ્તદા।
13084038c શુકેન ખ્યાપિતો વિપ્ર તં દેવાઃ સમુપાદ્રવન્।।
અષ્ટરલ્લિ અગ્નિયુ અશ્વત્થદિંદ હॊરબંદુ શમીગર્ભવન્નુ પ્રવેશિસિદનુ. વિપ્ર! ગિળિગળુ અગ્નિય કુરુહન્નુ દેવતॆગળિગॆ હેળલુ અવરુ શમીવૃક્ષદॆડॆગॆ ઓડિદરુ.
13084039a શશાપ શુકમગ્નિસ્તુ વાગ્વિહીનો ભવિષ્યસિ।
13084039c જિહ્વાં ચાવર્તયામાસ તસ્યાપિ હુતભુક્તદા।।
અગ્નિયાદરો ગિળિગળિગॆ “માતિલ્લદવરાગુત્તીરિ!” ऎંદુ શપિસિદનુ. અગ્નિયુ અવર નાલિગॆયન્નુ હિંદુમુંદॆ માડિદનુ.
13084040a દૃષ્ટ્વા તુ જ્વલનં દેવાઃ શુકમૂચુર્દયાન્વિતાઃ।
13084040c ભવિતા ન ત્વમત્યંતં શકુને3 નષ્ટવાગિતિ।।
આગ અગ્નિયન્નુ નોડિ દેવતॆગળુ ગિળિગળ મેલॆ દયાન્વિતરાગિ “પક્ષિગળે! નિમ્મ વાણિયુ સંપૂર્ણવાગિ નષ્ટવાગદિરલિ.
13084041a આવૃત્તજિહ્વસ્ય સતો વાક્યં કાંતં ભવિષ્યતિ।
13084041c બાલસ્યેવ પ્રવૃદ્ધસ્ય કલમવ્યક્તમદ્ભુતમ્।।
નાલિગॆયુ હિંદુમુંદાદરૂ નિમ્મ વાણિયુ મધુરવાગુવુદુ. પ્રવૃદ્ધરિગॆ બાલકર વાણિયુ હેગॆ મધુરવॆનિસુવુદો હાગॆ નિમ્મ વાણિયૂ કૂડ અદ્ભુતવॆનિસુવુદુ.”
13084042a ઇત્યુક્ત્વા તં શમીગર્ભે વહ્નિમાલક્ષ્ય દેવતાઃ।
13084042c તદેવાયતનં ચક્રુઃ પુણ્યં સર્વક્રિયાસ્વપિ।।
હીગॆ હેળિ શમીગર્ભદલ્લિ અગ્નિયન્નુ નોડિ દેવતॆગળુ સર્વક્રિયॆગળિગૂ શમીવૃક્ષવે અગ્નિય પવિત્રસ્થાનવॆંદુ નિયમિસિદરુ.
13084043a તતઃપ્રભૃતિ ચાપ્યગ્નિઃ શમીગર્ભેષુ દૃશ્યતે।
13084043c ઉત્પાદને તથોપાયમનુજગ્મુશ્ચ માનવાઃ।।
અંદિનિંદ અગ્નિયુ શમીગર્ભદલ્લિ દૃષ્ટિગોચરનાગ તॊડગિદનુ. માનવરુ અગ્નિયન્નુ પ્રકટગॊળિસલુ શમિય મંથનદ ઉપાયવન્નુ કંડુકॊંડરુ.
13084044a આપો રસાતલે યાસ્તુ સંસૃષ્ટાશ્ચિત્રભાનુના।
13084044c તાઃ પર્વતપ્રસ્રવણૈરૂષ્માં મુંચંતિ ભાર્ગવ।
13084044e પાવકેનાધિશયતા સંતપ્તાસ્તસ્ય તેજસા।।
ભાર્ગવ! રસાતલદલ્લિ અગ્નિયુ સ્પર્શિસિદ્દ મત્તુ મલગિદ્દ નીરુ અવન તેજસ્સિનિંદ સંતપ્તગॊંડુ પર્વતદ બિસિ ચિલુમॆગળ રૂપદલ્લિ હॊરબંદિતુ.
13084045a તતોઽગ્નિર્દેવતા દૃષ્ટ્વા બભૂવ વ્યથિતસ્તદા।
13084045c કિમાગમનમિત્યેવં તાનપૃચ્ચત પાવકઃ।।
દેવતॆગળન્નુ નોડિ અગ્નિયુ વ્યથિતનાગિ કેળિદનુ: “યાવ ઉદ્દેશદિંદ ઇલ્લિગॆ નિમ્મ શુભાગમનવાયિતુ?”
13084046a તમૂચુર્વિબુધાઃ સર્વે તે ચૈવ પરમર્ષયઃ।
13084046c ત્વાં નિયોક્ષ્યામહે કાર્યે તદ્ભવાન્કર્તુમર્હતિ।
13084046e કૃતે ચ તસ્મિન્ ભવિતા તવાપિ સુમહાન્ગુણઃ।।
આગ સર્વ દેવતॆગળૂ મત્તુ મહર્ષિગળૂ અવનિગॆ હેળિદરુ: “નાવુ નિન્નન્નુ ऒંદુ કાર્યદલ્લિ નિયોજિસુત્તેવॆ. અદન્નુ નીનુ માડબેકુ. આ કાર્યવન્નુ સંપન્નગॊળિસિદરॆ નિનગૂ કૂડ અતિ દॊડ્ડ લાભવાગુવુદુ.”
13084047 અગ્નિરુવાચ।
13084047a બ્રૂત યદ્ભવતાં કાર્યં સર્વં કર્તાસ્મિ તત્સુરાઃ।
13084047c ભવતાં હિ નિયોજ્યોઽહં મા વોઽત્રાસ્તુ વિચારણા।।
અગ્નિયુ હેળિદનુ: “સુરરે! નિમ્મ કાર્યવેનિદॆયો હેળિરિ. અવॆલ્લવન્નૂ નાનુ માડુત્તેનॆ. નાનુ નિમ્મ આજ્ઞાપાલકનુ. ઈ વિષયદલ્લિ નીવુ અન્યથા વિચારિસબેકાદુદેનૂ ઇલ્લ.”
13084048 દેવા ઊચુઃ।
13084048a અસુરસ્તારકો નામ બ્રહ્મણો વરદર્પિતઃ।
13084048c અસ્માન્ પ્રબાધતે વીર્યાદ્વધસ્તસ્ય વિધીયતામ્।।
દેવતॆગળુ હેળિદરુ: “તારકનॆંબ અસુરનુ બ્રહ્મન વરવન્નુ પડॆદુ દર્પિતનાગિ તન્ન વીર્યદિંદ નમ્મન્નુ બાધિસુત્તિદ્દાનॆ. અવન વધॆગॆ યાવુદાદરૂ ઉપાયવન્નુ માડબેકુ.
13084049a ઇમાન્દેવગણાંસ્તાત પ્રજાપતિગણાંસ્તથા।
13084049c ઋષીંશ્ચાપિ મહાભાગાન્પરિત્રાયસ્વ પાવક।।
અય્યા! પાવક! ઈ મહાભાગ દેવગણગળન્નુ, પ્રજાપતિગણગળન્નુ મત્તુ ઋષિગળન્નૂ પરિપાલિસુ!
13084050a અપત્યં તેજસા યુક્તં પ્રવીરં જનય પ્રભો।
13084050c યદ્ભયં નોઽસુરાત્તસ્માન્નાશયેદ્ધવ્યવાહન।।
પ્રભો! હવ્યવાહન! તેજસ્વી મત્તુ મહાવીર પુત્રનન્નુ હુટ્ટિસુ. અવનુ અસુરનિંદાગુવ નમ્મ ભયવન્નુ નાશમાડુત્તાનॆ.
13084051a શપ્તાનાં નો મહાદેવ્યા નાન્યદસ્તિ પરાયણમ્।
13084051c અન્યત્ર ભવતો વીર્યં તસ્માત્ત્રાયસ્વ નસ્તતઃ।।
મહાદેવિય શાપક્કॊળગાદ નમગॆ નિન્ન બલવીર્યવલ્લદે બેરॆ યાવ આશ્રયવૂ ઇલ્લ. નમ્મન્નુ રક્ષિસુ.
13084052a ઇત્યુક્તઃ સ તથેત્યુક્ત્વા ભગવાન્ હવ્યકવ્યભુક્।
13084052c જગામાથ દુરાધર્ષો ગંગાં ભાગીરથીં પ્રતિ।।
ઇદન્નુ કેળિ હાગॆયે આગલॆંદુ હેળિ ભગવાન્ દુરાધર્ષ અગ્નિયુ ભાગીરથી ગંગાતીરક્કॆ હોદનુ.
13084053a તયા ચાપ્યભવન્મિશ્રો ગર્ભશ્ચાસ્યાભવત્તદા।
13084053c વવૃધે સ તદા ગર્ભઃ કક્ષે કૃષ્ણગતિર્યથા।।
ગંગॆયુ રુદ્રન આ તેજસ્સન્નુ ગર્ભરૂપદલ્લિ ધરિસિદળુ. આગ અદુ ऒણ કટ્ટિગॆય મધ્યॆ બॆળॆયુવ અગ્નિયંતॆ વર્ધિસિતુ.
13084054a તેજસા તસ્ય ગર્ભસ્ય ગંગા વિહ્વલચેતના।
13084054c સંતાપમગમત્તીવ્રં સા સોઢું ન શશાક હ।।
આ ગર્ભદ તેજસ્સિનિંદ વિહ્વલળાદ ગંગॆયુ તીવ્ર સંતાપપટ્ટળુ મત્તુ અદન્નુ સહિસિકॊળ્ળલુ અવળિગાગલિલ્લ.
13084055a આહિતે જ્વલનેનાથ ગર્ભે તેજઃસમન્વિતે।
13084055c ગંગાયામસુરઃ કશ્ચિદ્ ભૈરવં નાદમુત્સૃજત્।।
અગ્નિયિંદ ગંગॆયલ્લિ સ્થાપિતગॊંડ આ તેજસ્વી ગર્ભવુ બॆળॆયુત્તિરુવાગ ઓર્વ અસુરનુ બંદુ ભૈરવ કૂગન્નુ કૂગિદનુ.
13084056a અબુદ્ધાપતિતેનાથ નાદેન વિપુલેન સા।
13084056c વિત્રસ્તોદ્ભ્રાંતનયના ગંગા વિપ્લુતલોચના।
13084056e વિસંજ્ઞા નાશકદ્ગર્ભં સંધારયિતુમાત્મના।।
આ આકસ્મિક મહા સિંહનાદદિંદ ભયભીતળાદ ગંગॆય કણ્ણુગળુ તિરુગતॊડગિદવુ મત્તુ અવળ કણ્ણુગળિંદ કણ્ણીરુ સુરિયતॊડગિતુ. મૂર્છિતળાદ અવળિગॆ આ ગર્ભવન્નુ મત્તુ તન્નન્નુ તાને સહિસિકॊળ્ળલુ સાધ્યવાગલિલ્લ.
13084057a સા તુ તેજઃપરીતાંગી કંપમાના ચ જાહ્નવી।
13084057c ઉવાચ વચનં વિપ્ર તદા ગર્ભબલોદ્ધતા।
13084057e ન તે શક્તાસ્મિ ભગવંસ્તેજસોઽસ્ય વિધારણે।।
વિપ્ર! આ તેજસ્સિનિંદ અંગાંગળલ્લિ સંતપ્તળાદ જાહ્નવિયુ નડુગુત્તા ગર્ભદ બલદિંદ કર્શિતળાગિ હેળિદળુ: “ભગવન્! નિન્ન ઈ તેજસ્સન્નુ સહિસિકॊળ્ળલારॆ!
13084058a વિમૂઢાસ્મિ કૃતાનેન તથાસ્વાસ્થ્યં કૃતં પરમ્।
13084058c વિહ્વલા ચાસ્મિ ભગવંસ્તેજો નષ્ટં ચ મેઽનઘ।।
અનઘ! ભગવન્! ઇદરિંદ નાનુ વિમૂઢળાગિબિટ્ટિદ્દેનॆ. મॊદલિનંતॆ સ્વસ્થળાગિલ્લ. નાનુ વિહ્વલળાગિદ્દેનॆ. નન્ન તેજસ્સુ નષ્ટવાગુત્તિદॆ.
13084059a ધારણે નાસ્ય શક્તાહં ગર્ભસ્ય તપતાં વર।
13084059c ઉત્સ્રક્ષ્યેઽહમિમં દુઃખાન્ન તુ કામાત્કથં ચન।।
તપનરલ્લિ શ્રેષ્ઠ! ઇન્નુ નનગॆ ઈ ગર્ભવન્નુ ધરિસિકॊંડિરુવ શક્તિયિલ્લવાગિદॆ. ઈ અસહ્ય દુઃખદિંદાગિ નાનુ ઇદન્નુ ત્યજિસલુ બયસુત્તેનॆ. નન્નદે ઇષ્ટદિંદલ્લ.
13084060a ન ચેતસોઽસ્તિ4 સંસ્પર્શો મમ દેવ વિભાવસો।
13084060c આપદર્થે હિ સંબંધઃ સુસૂક્ષ્મોઽપિ મહાદ્યુતે।।
વિભાવસો! મહાદ્યુતે! દેવ! ઈ ચેતસ્સિનॊંદિગॆ નન્ન સંપર્કવેનૂ ઇલ્લ. ઈ સમયદલ્લિ ઉંટાગિરુવ અતિ સૂક્ષ્મ સંબંધવૂ કૂડ દેવતॆગળિગॆ બંદિરુવ વિપત્તન્નુ દૂરમાડબેકॆંબ ઉદ્દેશદિંદલે આગિદॆ.
13084061a યદત્ર ગુણસંપન્નમિતરં વા હુતાશન।
13084061c ત્વય્યેવ તદહં મન્યે ધર્માધર્મૌ ચ કેવલૌ।।
હુતાશન! ઈ કાર્યદલ્લિ યાવુદાદરૂ ગુણ અથવા દોષવિદ્દરॆ અથવા ધર્મ-અધર્મગળિદ્દરॆ અવॆલ્લવુગળ ઉત્તરદાયિત્વવુ નિન્ન મેલॆયે ઇદॆ. ઇદુ નન્ન મત.”
13084062a તામુવાચ તતો વહ્નિર્ધાર્યતાં ધાર્યતામયમ્।
13084062c ગર્ભો મત્તેજસા યુક્તો મહાગુણફલોદયઃ।।
આગ વહ્નિયુ અવળિગॆ “ઈ ગર્ભવુ નન્ન તેજસ્સિનિંદ યુક્તવાગિદॆ. ઇદરિંદ મહા ગુણયુક્ત ફલવુંટાગુવુદુ. ઇદન્નુ ધરિસિકॊંડિરુ. ધારણॆમાડિકॊંડિરુ.
13084063a શક્તા હ્યસિ મહીં કૃત્સ્નાં વોઢું ધારયિતું તથા।
13084063c ન હિ તે કિં ચિદપ્રાપ્યં મદ્રેતોધારણાદૃતે।।
નીનુ ઇડી પૃથ્વિયન્ને ધરિસલુ સમર્થળાગિરુવॆ. ઇન્નુ ઈ ગર્ભધારણॆ માડિકॊળ્ળલુ નિનગॆ સ્વલ્પવૂ અસાધ્યવલ્લ.”
13084064a સા વહ્નિના વાર્યમાણા દેવૈશ્ચાપિ સરિદ્વરા।
13084064c સમુત્સસર્જ તં ગર્ભં મેરૌ ગિરિવરે તદા।।
અગ્નિ મત્તુ દેવતॆગળુ તડॆદરૂ આ સરિદ્વરॆયુ આ ગર્ભવન્નુ ગિરિશ્રેષ્ઠ મેરુપર્વતદ મેલॆ વિસર્જિસિદળુ.
13084065a સમર્થા ધારણે ચાપિ રુદ્રતેજઃપ્રધર્ષિતા।
13084065c નાશકત્તં તદા ગર્ભં સંધારયિતુમોજસા।।
ગર્ભવન્નુ ધરિસલુ સમર્થળાગિદ્દરૂ રુદ્રન તેજસ્સિનિંદ પ્રધર્ષિતગॊંડિદ્દ આ ગર્ભવન્નુ અવળિગॆ ધરિસલાગલિલ્લ.
13084066a સા સમુત્સૃજ્ય તં દુઃખાદ્દીપ્તવૈશ્વાનરપ્રભમ્।
13084066c દર્શયામાસ ચાગ્નિસ્તાં તદા ગંગાં ભૃગૂદ્વહ।
13084066e પપ્રચ્ચ સરિતાં શ્રેષ્ઠાં કચ્ચિદ્ગર્ભઃ સુખોદયઃ।।
13084067a કીદૃગ્વર્ણોઽપિ વા દેવિ કીદૃગ્રૂપશ્ચ દૃશ્યતે।
13084067c તેજસા કેન વા યુક્તઃ સર્વમેતદ્ બ્રવીહિ મે।।
ભૃગૂદ્વહ! ગંગॆયુ વૈશ્વાનરન પ્રભॆયિંદ બॆળગુત્તિદ્દ આ ગર્ભવન્નુ દુઃખદિંદલે ત્યજિસિદ નંતર અદન્નુ અવળુ અગ્નિગॆ તોરિસિદળુ. આગ અવનુ સરિત્તુગળલ્લિ શ્રેષ્ઠॆ ગંગॆયન્નુ પ્રશ્નિસિદનુ: “દેવી! નિન્ન ગર્ભવુ સુખદિંદ બॆળॆયુત્તિદॆ તાને? અદર કાંતિયુ હેગિદॆ અથવા અદર રૂપવુ હેગॆ કાણુત્તિદॆ? અવનુ ऎષ્ટુ તેજોયુક્તનાગિદ્દાનॆ? ઇવॆલ્લવન્નૂ નનગॆ હેળુ.”
13084068 ગંગોવાચ।
13084068a જાતરૂપઃ સ ગર્ભો વૈ તેજસા ત્વમિવાનલ।
13084068c સુવર્ણો વિમલો દીપ્તઃ પર્વતં ચાવભાસયત્।।
ગંગॆયુ હેળિદળુ: “અનલ! આ ગર્ભવાદરો ચિન્નવુ. તેજસ્સિનલ્લિ અવનુ નિન્નંતॆયે ઇદ્દાનॆ. સુવર્ણદંતॆ વિમલનૂ, પ્રકાશિતનૂ આગિદ્દાનॆ. ઇડી પર્વતવન્ને બॆળગિસુત્તિદ્દાનॆ.
13084069a પદ્મોત્પલવિમિશ્રાણાં હ્રદાનામિવ શીતલઃ।
13084069c ગંધોઽસ્ય સ કદંબાનાં તુલ્યો વૈ તપતાં વર।।
તાપનરલ્લિ શ્રેષ્ઠ! કમલ મત્તુ ઉત્પલગળિંદ કૂડિદ સરોવરદંતॆ અવન અંગગળુ શીતલવાગિવॆ મત્તુ કદંબ પુષ્પગળંતॆ અવનિંદ મધુર સુગંધવુ સૂસુત્તિદॆ.
13084070a તેજસા તસ્ય ગર્ભસ્ય ભાસ્કરસ્યેવ રશ્મિભિઃ।
13084070c યદ્દ્રવ્યં પરિસંસૃષ્ટં પૃથિવ્યાં પર્વતેષુ વા।
13084070e તત્સર્વં કાંચનીભૂતં સમંતાત્ પ્રત્યદૃશ્યત।।
ભાસ્કરન કિરણગળંતિરુવ આ ગર્ભદ તેજસ્સુ યાવ દ્રવ્યદ મેલॆ બીળુત્તિદॆયો – ભૂમિયલ્લાગલી અથવા પર્વતગળલ્લિયાગલી – ऎલ્લવૂ કાંચનરૂપવન્નુ તળॆદંતॆ ऎલ્લકડॆ કાણુત્તિદॆ.
13084071a પર્યધાવત શૈલાંશ્ચ નદીઃ પ્રસ્રવણાનિ ચ।
13084071c વ્યદીપયત્તેજસા ચ ત્રૈલોક્યં સચરાચરમ્।।
આ બાલકનુ તન્ન તેજસ્સિનિંદ ચરાચર પ્રાણિગળન્નુ પ્રકાશિતગॊળિસુત્તા પર્વતગળુ, નદિગળુ મત્તુ ચિલુમॆગળ કડॆ ઓડુત્તિદ્દાનॆ.
13084072a એવંરૂપઃ સ ભગવાન્ પુત્રસ્તે હવ્યવાહન।
13084072c સૂર્યવૈશ્વાનરસમઃ કાંત્યા સોમ ઇવાપરઃ।
13084072e એવમુક્ત્વા તુ સા દેવી તત્રૈવાંતરધીયત।।
હવ્યવાહન! ભગવન્! નિન્ન પુત્રનુ ઇંથહદે રૂપવંતનુ. અવનુ સૂર્ય મત્તુ નિન્ન સમાન કાંતિયિંદ ઇન્નॊંદુ સોમનો ऎંબંતॆ તોરુત્તિદ્દાનॆ.” હીગॆ હેળિ આ દેવિયુ અલ્લિયે અંતર્ધાનળાદળુ.
13084073a પાવકશ્ચાપિ તેજસ્વી કૃત્વા કાર્યં દિવૌકસામ્।
13084073c જગામેષ્ટં તતો દેશં તદા ભાર્ગવનંદન।।
ભાર્ગવનંદન! તેજસ્વી પાવકનૂ કૂડ દિવૌકસર કાર્યવન્નુ માડિ તનગિષ્ટવાદ પ્રદેશક્કॆ હॊરટુહોદનુ.
13084074a એતૈઃ કર્મગુણૈર્લોકે નામાગ્નેઃ પરિગીયતે।
13084074c હિરણ્યરેતા ઇતિ વૈ ઋષિભિર્વિબુધૈસ્તથા।
13084074e પૃથિવી ચ તદા દેવી ખ્યાતા વસુમતીતિ વૈ।।
ઈ કર્મ મત્તુ ગુણગળિંદ ઋષિગળુ મત્તુ દેવતॆગળુ અગ્નિયન્નુ હિરણ્યરેતા ऎંબ હॆસરિનિંદલૂ કરॆયુત્તારॆ. હાગॆયે દેવી પૃથ્વિયુ વસુમતિ ऎંદાદળુ.
13084075a સ તુ ગર્ભો મહાતેજા ગાંગેયઃ પાવકોદ્ભવઃ।
13084075c દિવ્યં શરવણં પ્રાપ્ય વવૃધેઽદ્ભુતદર્શનઃ।।
પાવકોદ્ભવ ગાંગેય આ મહાતેજસ્વી ગર્ભવુ દિવ્ય શરવણવન્નુ સેરિ અલ્લિ બॆળॆદુ અદ્ભુતનાગિ કંડનુ.
13084076a દદૃશુઃ કૃત્તિકાસ્તં તુ બાલાર્કસદૃશદ્યુતિમ્।
13084076c જાતસ્નેહાશ્ચ તં બાલં પુપુષુઃ સ્તન્યવિસ્રવૈઃ।।
બાલાર્કસદૃશનાગિ બॆળગુત્તિદ્દ આ બાલકનન્નુ કૃત્તિકॆયરુ નોડિદરુ મત્તુ અવનન્નુ તમ્મ પુત્રનॆંદે તિળિદુ તમ્મ સ્તનપાનદિંદ અવનન્નુ પોષિસિદરુ.
13084077a તતઃ સ કાર્ત્તિકેયત્વમવાપ પરમદ્યુતિઃ।
13084077c સ્કન્નત્વાત્સ્કંદતાં ચાપિ ગુહાવાસાદ્ગુહોઽભવત્।।
આગ આ પરમદ્યુતિયુ કાર્તિકેયત્વવન્નુ પડॆદુકॊંડનુ. શિવન સ્ખલિત વીર્યદિંદ ઉત્પન્નનાદુદરિંદ અવન હॆસરુ સ્કંદ ऎંદૂ આયિતુ મત્તુ પર્વત ગુહॆગળલ્લિ નિવાસમાડુત્તિદ્દુદરિંદ અવનુ ગુહ ऎંદૂ આદનુ.
13084078a એવં સુવર્ણમુત્પન્નમપત્યં જાતવેદસઃ।
13084078c તત્ર જાંબૂનદં શ્રેષ્ઠં દેવાનામપિ ભૂષણમ્।।
હીગॆ જાતવેદસન સંતાનરૂપદલ્લિ સુવર્ણદ ઉત્પત્તિયાયિતુ. અદરલ્લિયૂ જાંબૂનદ ऎંબ સુવર્ણવુ અત્યંત શ્રેષ્ઠવુ મત્તુ અદુ દેવતॆગળ ભૂષણવૂ હૌદુ.
13084079a તતઃપ્રભૃતિ ચાપ્યેતજ્જાતરૂપમુદાહૃતમ્।
13084079c યત્સુવર્ણં સ ભગવાનગ્નિરીશઃ પ્રજાપતિઃ।।
અંદિનિંદ સુવર્ણદ હॆસરુ જાતરૂપ ऎંદાયિતુ. સુવર્ણવુ ભગવાન્ અગ્નિયુ. અદુ ઈશ્વર મત્તુ પ્રજાપતિયુ.
13084080a પવિત્રાણાં પવિત્રં હિ કનકં દ્વિજસત્તમ।
13084080c અગ્નીષોમાત્મકં ચૈવ જાતરૂપમુદાહૃતમ્।।
દ્વિજસત્તમ! કનકવુ પવિત્રવાદવુગળલ્લિયે પવિત્રવાદુદુ. જાતરૂપવન્નુ અગ્નિ-સોમ સ્વરૂપવॆંદુ હેળિદ્દારॆ.
13084081a રત્નાનામુત્તમં રત્નં ભૂષણાનાં તથોત્તમમ્।
13084081c પવિત્રં ચ પવિત્રાણાં મંગલાનાં ચ મંગલમ્।।
સુવર્ણવુ રત્નગળલ્લિયે ઉત્તમ રત્નવુ. ભૂષણગળલ્લિયે ઉત્તમવુ. પવિત્રવાદવુગળલ્લિ પવિત્રવુ મત્તુ મંગળવાદવુગળલ્લિ મંગળવુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે અનુશાસન પર્વણિ દાનધર્મ પર્વણિ કાર્તિકેયોત્પત્તિર્નામ ચતુરાશીતિતમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ અનુશાસન પર્વદલ્લિ દાનધર્મ પર્વદલ્લિ કાર્તિકેયોત્પત્તિ ऎન્નુવ ऎંભત્નાલ્કને અધ્યાયવુ.