પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
અનુશાસન પર્વ
દાનધર્મ પર્વ
અધ્યાય 81
સાર
શ્રી મત્તુ ગોવુગળ સંવાદ: શ્રીય પાર્થનॆયંતॆ આકॆયુ ગોમયદલ્લિયૂ ગોમૂત્રદલ્લિરૂ નિવાસિસલુ ગોવુગળુ સમ્મતિસિદુદુ (1-27).
13081001 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
13081001a મયા ગવાં પુરીષં વૈ શ્રિયા જુષ્ટમિતિ શ્રુતમ્।
13081001c એતદિચ્ચામ્યહં શ્રોતું સંશયોઽત્ર હિ મે મહાન્।।
યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “ગોમયદલ્લિ શ્રી1યુ વાસિસુત્તિરુવળॆંદુ નાનુ કેળિદ્દેનॆ. ઇદર કુરિતુ નનગॆ સંશયવિદॆ. ઈ વિષયવન્નુ કેળ બયસુત્તેનॆ.”
13081002 ભીષ્મ ઉવાચ।
13081002a અત્રાપ્યુદાહરંતીમમિતિહાસં પુરાતનમ્।
13081002c ગોભિર્નૃપેહ સંવાદં શ્રિયા ભરતસત્તમ।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “ભરતસત્તમ! નૃપ! ઇદર વિષયદલ્લિ પુરાતન ઇતિહાસવાદ શ્રી મત્તુ ગોવુગળ સંવાદવન્નુ ઉદાહરિસુત્તારॆ.
13081003a શ્રીઃ કૃત્વેહ વપુઃ કાંતં ગોમધ્યં પ્રવિવેશ હ।
13081003c ગાવોઽથ વિસ્મિતાસ્તસ્યા દૃષ્ટ્વા રૂપસ્ય સંપદમ્।।
ऒમ્મॆ શ્રીયુ મનોહર રૂપવન્નુ ધરિસિ ગોવુગળ કॊટ્ટિગॆયન્નુ પ્રવેશિસિદળુ. અવળ રૂપસંપત્તન્નુ નોડિ અચ્ચરિગॊંડ ગોવુગળુ અવળન્નુ પ્રશ્નિસિદવુ.
13081004 ગાવ ઊચુઃ।
13081004a કાસિ દેવિ કુતો વા ત્વં રૂપેણાપ્રતિમા ભુવિ।
13081004c વિસ્મિતાઃ સ્મ મહાભાગે તવ રૂપસ્ય સંપદા।।
ગોવુગળુ હેળિદવુ: “દેવી! નીનુ યારુ? ऎલ્લિંદ બંદિરુવॆ? ભુવિયલ્લિયે નીનુ અપ્રતિમ રૂપવતિયાગિરુવॆ! મહાભાગે! નિન્ન રૂપસંપત્તન્નુ નોડિ નાવુ વિસ્મિતરાગિદ્દેવॆ.
13081005a ઇચ્ચામસ્ત્વાં વયં જ્ઞાતું કા ત્વં ક્વ ચ ગમિષ્યસિ।
13081005c તત્ત્વેન ચ સુવર્ણાભે સર્વમેતદ્બ્રવીહિ નઃ।।
સુવર્ણાભે! નીનુ યારॆંદુ તિળિયલુ નાવુ ઇચ્છિસુત્તેવॆ. નીનુ યારુ મત્તુ ऎલ્લિગॆ હોગુત્તિરુવॆ ऎલ્લવન્નૂ નમગॆ હેળુ.”
13081006 શ્રીરુવાચ।
13081006a લોકકાંતાસ્મિ ભદ્રં વઃ શ્રીર્નામ્નેહ પરિશ્રુતા।
13081006c મયા દૈત્યાઃ પરિત્યક્તા વિનષ્ટાઃ શાશ્વતીઃ સમાઃ।।
શ્રીયુ હેળિદળુ: “નિમગॆ મંગળવાગલિ! શ્રી ऎંબ હॆસરિનિંદ નાનુ પ્રસિદ્ધળુ. લોકદલ્લિરુવવરॆલ્લરિગૂ બેકાદવળુ નાનુ. નન્નિંદ પરિત્યજિસલ્પટ્ટ દૈત્યરુ દીર્ઘકાલદવરॆગॆ નષ્ટરાગિરુત્તારॆ.
113081007a ઇંદ્રો વિવસ્વાન્સોમશ્ચ વિષ્ણુરાપોઽગ્નિરેવ ચ।
13081007c મયાભિપન્ના ઋધ્યંતે2 ઋષયો દેવતાસ્તથા।।
નન્નન્નુ મॊરॆહॊક્કિરુવ ઇંદ્ર, સૂર્ય, ચંદ્ર, વિષ્ણુ, વરુણ, અગ્નિ ઇવે મॊદલાદ દેવતॆગળુ મત્તુ ઋષિગળુ નન્નન્નુ પડॆદુ વૃદ્ધિહॊંદુત્તારॆ.
13081008a યાંશ્ચ દ્વિષામ્યહં3 ગાવસ્તે વિનશ્યંતિ સર્વશઃ।
13081008c ધર્માર્થકામહીનાશ્ચ તે ભવંત્યસુખાન્વિતાઃ।।
ગોવુગળે! નાનુ યારન્નુ દ્વેષિસુત્તેનો અવરુ સંપૂર્ણવાગિ નાશહॊંદુત્તારॆ. ધર્માર્થકામગળન્નુ કળॆદુકॊંડુ અવરુ અસુખિગળાગુત્તારॆ.
13081009a એવંપ્રભાવાં માં ગાવો વિજાનીત સુખપ્રદામ્।
13081009c ઇચ્ચામિ ચાપિ યુષ્માસુ વસ્તું સર્વાસુ નિત્યદા।
13081009e આગતા પ્રાર્થયાનાહં4 શ્રીજુષ્ટા ભવતાનઘાઃ।।
ગોવુગળે! નાનુ ઇંથહ સુખપ્રદ પ્રભાવવુળ્ળવળુ ऎંદુ તિળિયિરિ. નાનુ નિમ્મॆલ્લર શરીરગળલ્લિ નિત્યવૂ ઇરબયસુત્તેનॆ. અનઘરે! નન્ન પ્રાર્થનॆયંતॆ નનગॆ આશ્રયવન્નિત્તુ નીવॆલ્લરૂ શ્રીસંપન્નરાગિરિ!”
13081010 ગાવ ઊચુઃ।
13081010a અધ્રુવાં ચંચલાં ચ ત્વાં સામાન્યાં બહુભિઃ સહ।
13081010c ન ત્વામિચ્ચામ ભદ્રં તે ગમ્યતાં યત્ર રોચતે।।
ગોવુગળુ હેળિદવુ: “ऎલ્લિયૂ સ્થિરળાગિરદ નીનુ ચંચલॆયુ. ऒંદે કાલદલ્લિ અનેકરॊડનॆ ઇરુવવળુ. નાવુ નિન્નન્નુ ઇષ્ટપડુવુદિલ્લ. નિનગॆ મંગળવાગલિ! નિનગિષ્ટવાદલ્લિગॆ હોગબહુદુ.
13081011a વપુષ્મંત્યો વયં સર્વાઃ કિમસ્માકં ત્વયાદ્ય વૈ।
13081011c યત્રેષ્ટં ગમ્યતાં તત્ર કૃતકાર્યા વયં ત્વયા।।
નાવॆલ્લરૂ રૂપવતિયરાગિયે ઇદ્દેવॆ. નિન્નિંદ ઇંદુ નમગેનાગબેકાગિદॆ? નિન્નન્નુ નોડિ નાવુ કૃતકૃત્યરાગિદ્દેવॆ. ઇન્નુ નીનુ નિનગિષ્ટવાદલ્લિગॆ હોગબહુદુ.”
13081012 શ્રીરુવાચ।
13081012a કિમેતદ્વઃ ક્ષમં ગાવો યન્માં નેહાભ્યનંદથ।
13081012c ન માં સંપ્રતિ ગૃહ્ણીથ કસ્માદ્વૈ દુર્લભાં સતીમ્।।
શ્રીયુ હેળિદળુ: “ગોવુગળે! ઇદેનુ હીગॆ હેળુત્તિરુવિરિ? નાનાગિયે બંદિરુવાગ નીવુ નન્નન્નુ અભિનંદિસુત્તિલ્લવલ્લ! સાધ્વિયૂ દુર્લભળૂ આગિરુવ નન્નન્નુ નીવુ એકॆ સ્વીકરિસુત્તિલ્લ?
13081013a સત્યશ્ચ લોકવાદોઽયં લોકે ચરતિ સુવ્રતાઃ।
13081013c સ્વયં પ્રાપ્તે પરિભવો ભવતીતિ વિનિશ્ચયઃ।।
સુવ્રતરે! આહ્વાનવિલ્લદે તાનાગિયે ઇન્નॊબ્બર મનॆગॆ હોદવનિગॆ તિરસ્કારવુ નિશ્ચિત ऎંબ ગાદॆયુ નિમ્મ ઈ વર્તનॆયિંદ સત્યવાયિતુ.
13081014a મહદુગ્રં તપઃ કૃત્વા માં નિષેવંતિ માનવાઃ।
13081014c દેવદાનવગંધર્વાઃ પિશાચોરગરાક્ષસાઃ।।
માનવરૂ, દેવ-દાનવ-ગંધર્વરૂ, પિશાચ-ઉરગ-રાક્ષસરૂ મહા ઉગ્ર તપસ્સન્નાચરિસિ નન્ન સેવॆમાડુત્તારॆ.
13081015a ક્ષમમેતદ્ધિ વો ગાવઃ પ્રતિગૃહ્ણીત મામિહ।
13081015c નાવમન્યા હ્યહં સૌમ્યાસ્ત્રૈલોક્યે સચરાચરે।।
ગોવુગળે! સૌમ્યરે! ઇંતહ પરાક્રમવુળ્ળ નાનુ નિમ્મ બળિ બંદિદ્દેનॆ. નન્નન્નુ સ્વીકરિસિ. સચરાચર મૂરુલોકગળલ્લિ યારિંદલૂ નાનુ અવમાનિતળાગુવવળલ્લ.”
13081016 ગાવ ઊચુઃ।
13081016a નાવમન્યામહે દેવિ ન ત્વાં પરિભવામહે।
13081016c અધ્રુવા ચલચિત્તાસિ તતસ્ત્વાં વર્જયામહે।।
ગોવુગળુ હેળિદવુ: “દેવી! નાવુ નિન્નન્નુ અવમાનિસુવુદૂ ઇલ્લ. અનાદરણॆ માડુત્તલૂ ઇલ્લ. નીનુ અસ્થિરળુ મત્તુ ચંચલળુ ऎન્નુવ કારણદિંદ નિન્નન્નુ વર્જિસુત્તિદ્દેવॆ.
13081017a બહુનાત્ર કિમુક્તેન ગમ્યતાં યત્ર વાંચસિ।
13081017c વપુષ્મત્યો વયં સર્વાઃ કિમસ્માકં ત્વયાનઘે।।
અનઘે! ઈ વિષયદલ્લિ હॆચ્ચુ માતનાડુવુદરિંદ પ્રયોજનવાદરૂ એનિદॆ? નાવॆલ્લરૂ રૂપમતિયરુ. નિન્નિંદ નમગેનાગબેકાગિદॆ?”
13081018 શ્રીરુવાચ।
13081018a અવજ્ઞાતા ભવિષ્યામિ સર્વલોકેષુ માનદાઃ।
13081018c પ્રત્યાખ્યાનેન યુષ્માભિઃ પ્રસાદઃ ક્રિયતામિતિ।।
શ્રીયુ હેળિદળુ: “માનદરે! સ્વયં પ્રેરિતળાગિ બંદિરુવ નન્નન્નુ નીવેનાદરૂ તિરસ્કરિસિદરॆ સંપૂર્ણ જગત્તિનલ્લિયે નાનુ ઉપેક્ષિતળાગુત્તેનॆ. આદુદરિંદ નન્ન મેલॆ કૃપॆતોરિ નન્નન્નુ સ્વીકરિસિરિ.
13081019a મહાભાગા ભવત્યો વૈ શરણ્યાઃ શરણાગતામ્।
13081019c પરિત્રાયંતુ માં નિત્યં ભજમાનામનિંદિતામ્।
મહાભાગॆયરે! શરણાગતરાદવરિગॆ નીવુ આશ્રયવન્નુ નીડુવવરુ. નિત્યવૂ નિમ્મન્ને સેવિસલુ ઇચ્છિસુવ અનિંદિતॆયાદ નનગॆ આશ્રયવન્નિત્તુ રક્ષિસિરિ.
13081019e માનનાં ત્વહમિચ્ચામિ ભવત્યઃ સતતં શુભાઃ।।
13081020a અપ્યેકાંગે તુ વો વસ્તુમિચ્ચામિ ચ સુકુત્સિતે।
સતતવૂ કલ્યાણવન્નુંટુમાડુવ નિમ્મિંદ માન્યતॆયન્નુ પડॆય બયસુત્તેનॆ. નિમ્મ યાવુદાદરૂ અંગદલ્લિ – અદુ કુત્સિતવાદ અંગવે આગિદ્દરૂ – અલ્લિ વાસમાડિકॊંડિરલુ બયસુત્તેનॆ.
13081020c ન વોઽસ્તિ કુત્સિતં કિં ચિદંગેષ્વાલક્ષ્યતેઽનઘાઃ।।
13081021a પુણ્યાઃ પવિત્રાઃ સુભગા મમાદેશં પ્રયચ્ચત।
13081021c વસેયં યત્ર ચાંગેઽહં તન્મે વ્યાખ્યાતુમર્હથ।।
અનઘરે! નિમ્મલ્લિ કુત્સિત અંગવॆન્નુવુદે ઇલ્લ. નીવॆલ્લરૂ પુણ્યાત્મરુ. પવિત્રરુ. સુભગॆયરુ. નનગॆ આદેશવન્નુ નીડિ. નિમ્મ શરીરદ યાવ અંગદલ્લિ નાનુ વાસિસબેકુ ऎંદુ હેળિ.””
13081022 ભીષ્મ ઉવાચ।
13081022a એવમુક્તાસ્તુ તા ગાવઃ શુભાઃ કરુણવત્સલાઃ।
13081022c સંમંત્ર્ય સહિતાઃ સર્વાઃ શ્રિયમૂચુર્નરાધિપ।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “નરાધિપ! અવળુ હીગॆ હેળલુ કરુણવત્સલॆયરાદ શુભ ગોવુગળુ ऎલ્લરૂ ऒટ્ટાગિ આલોચિસિ શ્રીગॆ હેળિદવુ:
13081023a અવશ્યં માનના કાર્યા તવાસ્માભિર્યશસ્વિનિ।
13081023c શકૃન્મૂત્રે નિવસ નઃ પુણ્યમેતદ્ધિ નઃ શુભે।।
“યશસ્વિની! શુભે! અવશ્યવાગિ નાવુ નિન્નન્નુ સમ્માનિસલે બેકુ. નીવુ નમ્મ સગણિ-મૂત્રગળલ્લિ વાસિસુ. ઇવॆરડૂ નમ્મ પરમ પવિત્ર વસ્તુગળાગિવॆ.”
13081024 શ્રીરુવાચ।
13081024a દિષ્ટ્યા પ્રસાદો યુષ્માભિઃ કૃતો મેઽનુગ્રહાત્મકઃ।
13081024c એવં ભવતુ ભદ્રં વઃ પૂજિતાસ્મિ સુખપ્રદાઃ।।
શ્રીયુ હેળિદળુ: “સુખપ્રદॆયરે! નન્ન ભાગ્યવિશેષદિંદ નીવુ નનગॆ અનુગ્રહાત્મક પ્રસાદવન્નુ કરુણિસિદ્દીરિ. નિમ્મિંદ સત્કૃતળાગિદ્દેનॆ. નિમગॆ મંગળવાગલિ!””
13081025 ભીષ્મ ઉવાચ।
13081025a એવં કૃત્વા તુ સમયં શ્રીર્ગોભિઃ સહ ભારત।
13081025c પશ્યંતીનાં તતસ્તાસાં તત્રૈવાંતરધીયત।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “ભારત! હીગॆ ગોવુગળॊંદિગॆ ऒપ્પંદ માડિકॊંડુ શ્રીયુ અવરુ નોડુત્તિદ્દંતॆયે અલ્લિયે અંતર્ધાનળાદળુ.
13081026a એતદ્ગોશકૃતઃ પુત્ર માહાત્મ્યં તેઽનુવર્ણિતમ્।
13081026c માહાત્મ્યં ચ ગવાં ભૂયઃ શ્રૂયતાં ગદતો મમ।।
પુત્ર! હીગॆ નાનુ નિનગॆ ગોમયદ મહાત્મ્યॆયન્નુ વર્ણિસિદ્દેનॆ. ગોવુગળ મહાત્મ્યॆયન્નુ ઇન્નૂ હેળુત્તેનॆ. કેળુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે અનુશાસન પર્વણિ દાનધર્મ પર્વણિ શ્રીગોસંવાદો નામ એકાશીતિતમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ અનુશાસન પર્વદલ્લિ દાનધર્મ પર્વદલ્લિ શ્રીગોસંવાદ ऎન્નુવ ऎંભત્તॊંદને અધ્યાયવુ.