ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
అనుశాసన పర్వ
దానధర్మ పర్వ
అధ్యాయ 69
సార
బ్రాహ్మణన ధనవన్ను అపహరిసువుదరింద ఉంటాగువ హానియ విషయద దృష్టాంత రూపక రాజా నృగన ఉపాఖ్యాన (1-33).
13069001 భీష్మ ఉవాచ।
13069001a అత్రైవ కీర్త్యతే సద్భిర్బ్రాహ్మణస్వాభిమర్శనే।
13069001c నృగేణ సుమహత్కృచ్చ్రం యదవాప్తం కురూద్వహ।।
భీష్మను హేళిదను: “కురూద్వహ! ఈ విషయదల్లి శ్రేష్ఠ పురుషరు ఓర్వ బ్రాహ్మణన ధనవన్ను తెగెదుకొండ కారణదిందాగి రాజా నృగను మహా కష్టవన్ను అనుభవిసబేకాగి బంద ఆ ప్రసంగవన్ను హేళుత్తిరుత్తారె.
13069002a నివిశంత్యాం పురా పార్థ ద్వారవత్యామితి శ్రుతిః।
13069002c అదృశ్యత మహాకూపస్తృణవీరుత్సమావృతః।।
పార్థ! హిందె ద్వారావతియ నిర్మాణకార్యవు నడెయుత్తిద్దాగ హుల్లు-బళ్ళిగళింద ముచ్చిద్ద ఒందు మహా బావియు కాణిసితెందు కేళిద్దేవె.
13069003a ప్రయత్నం తత్ర కుర్వాణాస్తస్మాత్కూపాజ్జలార్థినః।
13069003c శ్రమేణ మహతా యుక్తాస్తస్మింస్తోయే సుసంవృతే।।
13069004a దదృశుస్తే మహాకాయం కృకలాసమవస్థితమ్।
జలార్థిగళు మహా శ్రమదింద ఆ బావియన్ను ముచ్చిద్ద కసవన్ను తెగెయతొడగిదరు. ఆగ అవరు అదరొళగిద్ద ఒందు మహాకాయద మొసళెయన్ను కండరు.
13069004c తస్య చోద్ధరణే యత్నమకుర్వంస్తే సహస్రశః।।
13069005a ప్రగ్రహైశ్చర్మపట్టైశ్చ తం బద్ధ్వా పర్వతోపమమ్।
13069005c నాశక్నువన్సముద్ధర్తుం తతో జగ్ముర్జనార్దనమ్।।
అదన్ను మేలక్కెత్తలు సహస్రారు జనరు ప్రయత్న మాడిదరు. పర్వతదంతిద్ద అదన్ను హగ్గ మత్తు చర్మద పట్టిగళింద కట్టి మేలె ఎళెయలు ప్రయత్నిసిదరు. ఆదరూ అదన్ను మేలె ఎత్తలు సాధ్యవాగదాగ అవరు జనార్దననల్లిగె హోదరు.
13069006a ఖమావృత్యోదపానస్య కృకలాసః స్థితో మహాన్।
13069006c తస్య నాస్తి సముద్ధర్తేత్యథ కృష్ణే న్యవేదయన్।।
“బావియ తుంబా అవరిసికొండు ఒందు మహా మొసళెయన్ను మేలెత్తలు యారిందలూ సాధ్యవాగుత్తిల్ల” ఎందు కృష్ణనిగె నివేదిసిదరు.
13069007a స వాసుదేవేన సముద్ధృతశ్చ పృష్టశ్చ కామాన్నిజగాద రాజా।
13069007c నృగస్తదాత్మానమథో న్యవేదయత్ పురాతనం యజ్ఞసహస్రయాజినమ్।।
ఇదన్ను కేళి వాసుదేవను ఆ బావియ బళి హోదను. అవను ఆ మొసళెయన్ను మేలక్కెత్తిదను మత్తు తన్న పావన కరగళ స్పర్షదింద రాజా నృగనన్ను ఉద్ధరిసిదను. ఆగ నృగను కృష్ణనిగె హిందిన కాలదల్లి సహస్ర యజ్ఞగళన్ను మాడిదవను తాను ఎందు తన్న పరిచయవన్ను మాడికొండను.
13069008a తథా బ్రువాణం తు తమాహ మాధవః శుభం త్వయా కర్మ కృతం న పాపకమ్।
13069008c కథం భవాన్దుర్గతిమీదృశీం గతో నరేంద్ర తద్బ్రూహి కిమేతదీదృశమ్।।
అవన ఆ మాతన్ను కేళి మాధవను అవనిగె హేళిదను: “నీను శుభకర్మగళన్నే మాడిద్దీయె. పాపకర్మగళన్ను మాడిల్ల. అదరూ నీను హేగె ఈ తరహద దుర్గతియన్ను పడెదుకొండె? నరేంద్ర! ఇంతహ కష్టవు నినగె ఏకె దొరెయితు ఎన్నువుదన్ను హేళు.
13069009a శతం సహస్రాణి శతం గవాం పునః పునః శతాన్యష్ట శతాయుతాని।
13069009c త్వయా పురా దత్తమితీహ శుశ్రుమ నృప ద్విజేభ్యః క్వ ను తద్గతం తవ।।
నృప! హిందె నీను మొదలు ఒందు లక్ష గోవుగళన్నూ పునః నూరు గోవుగళన్నూ, పునః నూరు గోవుగళన్ను మత్తు పునః ఎంభత్తు లక్ష గోవుగళన్నూ1 ద్విజరిగె దానవాగిత్తె ఎందు నావు కేళిద్దేవె. నిన్న ఆ ఎల్ల దానగళ పుణ్యఫలవు ఎల్లిగె హోయితు?”
13069010a నృగస్తతోఽబ్రవీత్కృష్ణం బ్రాహ్మణస్యాగ్నిహోత్రిణః।
13069010c ప్రోషితస్య పరిభ్రష్టా గౌరేకా మమ గోధనే।।
ఆగ నృగను కృష్ణనిగె హేళిదను: “పరదేశక్కె హోగిద్ద ఓర్వ అగ్నిహోత్రి బ్రాహ్మణన ఒందు గోవు యావాగలో ఓడిబందు నన్న గోవుగళ గుంపినల్లి సేరికొండు బిట్టిత్తు.
13069011a గవాం సహస్రే సంఖ్యాతా తదా సా పశుపైర్మమ।
13069011c సా బ్రాహ్మణాయ మే దత్తా ప్రేత్యార్థమభికాంక్షతా।।
నన్న పశుపాలకరు ఒందు సావిర గోవుగళన్ను ఎణిసువాగ అదన్నూ సేరిసిబిట్టిద్దరు. మరణానంతర స్వర్గప్రాప్తియ ఆకాంక్షెయింద నాను అవుగళన్ను ఓర్వ బ్రాహ్మణనిగె దానవాగి కొట్టుబిట్టెను.
13069012a అపశ్యత్పరిమార్గంశ్చ తాం యాం పరగృహే ద్విజః।
13069012c మమేయమితి చోవాచ బ్రాహ్మణో యస్య సాభవత్।।
కెలవు దినగళ నంతర పరదేశదింద హిందిరుగిద ఆ బ్రాహ్మణను తన్న గోవన్ను హుడుకతొడగిదను. హుడుకుత్తా అవను తన్న గోవన్ను ఇన్నొబ్బన మనెయల్లిరువుదన్ను కండు “ఈ హసువు నన్నదు” ఎందను.
13069013a తావుభౌ సమనుప్రాప్తౌ వివదంతౌ భృశజ్వరౌ।
13069013c భవాన్దాతా భవాన్ హర్తేత్యథ తౌ మాం తదోచతుః।।
ఆగ అవరిబ్బరూ జగళవాడతొడగిదరు. మత్తు అత్యంత క్రోధితరాగి నన్న బళి బందరు. అవరల్లి ఒబ్బను హేళిదను: “ఈ గోవన్ను నీనే ననగె దానదల్లి కొట్టిద్దె” ఇన్నొబ్బను: “వాస్తవదల్లి ఈ గోవు నన్నదు. నీను ఇదన్ను కద్దిద్దె!” ఎందను.
13069014a శతేన శతసంఖ్యేన గవాం వినిమయేన వై।
13069014c యాచే ప్రతిగ్రహీతారం స తు మామబ్రవీదిదమ్।।
13069015a దేశకాలోపసంపన్నా దోగ్ధ్రీ క్షాంతాతివత్సలా।
13069015c స్వాదుక్షీరప్రదా ధన్యా మమ నిత్యం నివేశనే।।
ఆగ నాను “ఈ గోవిన బదలిగె నినగె హత్తు సావిర గోవుగళన్ను కొడుత్తేనె” ఎందు దానవన్ను పడెదుకొండిద్ద బ్రాహ్మణనిగె హేళిదెను. ఆదరె అవను “దేశకాలక్కె అనురూపవాగిరువ, హెచ్చిన హాలన్ను కొడువ, సరళవూ అతి వత్సలెయూ ఆగిరువ, సిహి హాలన్ను కొడువ ఈ హసువు నన్న మనెయల్లి సదా ఇరువంతాదరె నాను ధన్యనాగుత్తేనె” ఎందను.
13069016a కృశం చ భరతే యా గౌర్మమ పుత్రమపస్తనమ్।
13069016c న సా శక్యా మయా హాతుమిత్యుక్త్వా స జగామ హ।।
“కృశనాగిరువ నన్న మగనన్ను ఈ గోవు పోషిసుత్తిదె. ఆద్దరింద ఇదన్ను తొరెయలు నాను శక్యనిల్ల” ఎందు హేళి అవను హొరటే హోదను.
13069017a తతస్తమపరం విప్రం యాచే వినిమయేన వై।
13069017c గవాం శతసహస్రం వై తత్కృతే గృహ్యతామితి।।
ఆగ నాను ఇన్నొబ్బ విప్రనల్లి “ఆ గోవిన బదలాగి నాను నినగె ఒందు లక్ష గోవుగళన్ను నీడుత్తేనె. స్వీకరిసబేకు” ఎందెను.
13069018 బ్రాహ్మణ ఉవాచ।
13069018a న రాజ్ఞాం ప్రతిగృహ్ణామి శక్తోఽహం స్వస్య మార్గణే।
13069018c సైవ గౌర్దీయతాం శీఘ్రం మమేతి మధుసూదన।।
మధుసూదన! ఆగ బ్రాహ్మణను హేళిదను: “నాను రాజర దానవన్ను స్వీకరిసువుదిల్ల. నాను ధనసంపాదిసలు శక్యనాగిద్దేనె. ననగె నన్న అదే గోవన్ను శీఘ్రవాగి తందుకొడబేకు.”
13069019a రుక్మమశ్వాంశ్చ దదతో రజతం స్యందనాంస్తథా।
13069019c న జగ్రాహ యయౌ చాపి తదా స బ్రాహ్మణర్షభః।।
నాను అవనిగె చిన్న, బెళ్ళి, రథ మత్తు కుదురెగళన్ను – ఎల్లవన్నూ కొడలు బయసిదె. ఆదరె ఆ బ్రాహ్మణర్షభను నన్నింద ఏనన్నూ స్వీకరిసదే సుమ్మనే హొరటు హోదను.
13069020a ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు చోదితః కాలధర్మణా।
13069020c పితృలోకమహం ప్రాప్య ధర్మరాజముపాగమమ్।।
ఈ కాలద నంతర కాలధర్మక్కె సిలుకిద నాను పితృలోకవన్ను సేరి ధర్మరాజన బళి హోదెను.
13069021a యమస్తు పూజయిత్వా మాం తతో వచనమబ్రవీత్।
13069021c నాంతః సంఖ్యాయతే రాజంస్తవ పుణ్యస్య కర్మణః।।
యమనాదరో నన్నన్ను పూజిసి ఈ మాతన్నాడిదను: “రాజన్! నిన్న పుణ్య కర్మగళన్ను ఎణిసలూ సాధ్యవిల్ల.
13069022a అస్తి చైవ కృతం పాపమజ్ఞానాత్తదపి త్వయా।
13069022c చరస్వ పాపం పశ్చాద్వా పూర్వం వా త్వం యథేచ్చసి।।
ఆదరె నినగె తిళియదెయే ఒందు పాపవు నిన్నింద నడెదుహోగిదె. నీను బయసిదంతె ఇదన్ను మొదలు భోగిసబహుదు అథవా నంతర భోగిసబహుదు.
13069023a రక్షితాస్మీతి చోక్తం తే ప్రతిజ్ఞా చానృతా తవ।
13069023c బ్రాహ్మణస్వస్య చాదానం త్రివిధస్తే వ్యతిక్రమః।।
రక్షణెమాడుత్తేనె ఎందు హేళిద్ద ఆ నిన్న ప్రతిజ్ఞెయు, బ్రాహ్మణను తన్న గోవన్ను కళెదుకొండిదుదరింద సుళ్ళాగి హోయితు. మత్తు ఆ బ్రాహ్మణన గోవన్ను తిళియదే నీను అపహరిసిబిట్టిద్దె. ఈ రీతి మూరు విధదల్లి నీను పాపవన్నెసగిద్దీయె.”
13069024a పూర్వం కృచ్చ్రం చరిష్యేఽహం పశ్చాచ్చుభమితి ప్రభో।
13069024c ధర్మరాజం బ్రువన్నేవం పతితోఽస్మి మహీతలే।।
“ప్రభో! మొదలు నాను పాపవన్ను భోగిసి నంతర పుణ్యవన్ను బోగిసుత్తేనె” ఎందు ధర్మరాజనిగె హేళుత్తిరువాగలే నాను భూమియ మేలె బిద్దెను.
13069025a అశ్రౌషం ప్రచ్యుతశ్చాహం యమస్యోచ్చైః ప్రభాషతః।
13069025c వాసుదేవః సముద్ధర్తా భవితా తే జనార్దనః।।
13069026a పూర్ణే వర్షసహస్రాంతే క్షీణే కర్మణి దుష్కృతే।
13069026c ప్రాప్స్యసే శాశ్వతాఽల్లోకాన్జితాన్స్వేనైవ కర్మణా।।
బీళుత్తిరువాగ ననగె యమను ఉచ్ఛస్వరదల్లి హేళిద ఈ మాతు నన్న కివిగళ మేలె బిద్దితు: “ఒందు సహస్ర దివ్య వర్షగళు పూర్ణవాద నంతర నిన్న పాపకర్మద భోగవు సమాప్తవాగుత్తదె. ఆగ వాసుదేవ జనార్దనను నిన్నన్ను ఉద్ధరిసుత్తానె మత్తు నిన్న పుణ్యకర్మగళ ప్రభావదింద ప్రాప్తవాద సనాతన లోకగళిగె హోగుత్తీయె.”
13069027a కూపేఽత్మానమధఃశీర్షమపశ్యం పతితం చ హ।
13069027c తిర్యగ్యోనిమనుప్రాప్తం న తు మామజహాత్ స్మృతిః।।
బావియల్లి బిద్దాగ ననగె తిర్యగ్యోనియు దొరకిదె మత్తు నన్న శిరవు కెళగాగిదె ఎందు కండుకొండెను. ఈ యోనియల్లియూ కూడ నన్న పూర్వజన్మద స్మరణశక్తియు నన్నొడనిత్తు.
13069028a త్వయా తు తారితోఽస్మ్యద్య కిమన్యత్ర తపోబలాత్।
13069028c అనుజానీహి మాం కృష్ణ గచ్చేయం దివమద్య వై।।
కృష్ణ! ఇందు నీను నన్నన్ను ఉద్ధరిసిదె. తపోబలవల్లదే ఇదక్కె బేరె యావ కారణవిదె? అనుమతి నీడు. నాను స్వర్గక్కె తెరళుత్తేనె.”
13069029a అనుజ్ఞాతః స కృష్ణేన నమస్కృత్య జనార్దనమ్।
13069029c విమానం దివ్యమాస్థాయ యయౌ దివమరిందమ।।
అరిందమ! కృష్ణనింద అనుజ్ఞాతనాగి జనార్దననిగె నమస్కరిసి అవను దివ్య విమానదల్లి కుళితు దివక్కె హోదను.
13069030a తతస్తస్మిన్దివం ప్రాప్తే నృగే భరతసత్తమ।
13069030c వాసుదేవ ఇమం శ్లోకం జగాద కురునందన।।
భరతసత్తమ! కురునందన! నృగను దివక్కె హొరటుహోద నంతర వాసుదేవను ఈ శ్లోకవన్ను హాడిదను:
13069031a బ్రాహ్మణస్వం న హర్తవ్యం పురుషేణ విజానతా।
13069031c బ్రాహ్మణస్వం హృతం హంతి నృగం బ్రాహ్మణగౌరివ।।
“తిళిద పురుషను బ్రాహ్మణన స్వత్తన్ను అపహరిసబారదు. బ్రాహ్మణన గోవు నృగనన్ను హేగో హాగె బ్రాహ్మణనింద అపహరిసిదుదు అపహరిసిదవనన్ను నాశగొళిసుత్తదె.”
13069032a సతాం సమాగమః సద్భిర్నాఫలః పార్థ విద్యతే।
13069032c విముక్తం నరకాత్పశ్య నృగం సాధుసమాగమాత్।।
పార్థ! సజ్జనర సంగవు సత్పురుషనిగె వ్యర్థవాగువుదిల్ల. నోడు! సాధుపురుషన సమాగమదింద నృగను నరకదింద విముక్తనాదను.
13069033a ప్రదానం ఫలవత్తత్ర ద్రోహస్తత్ర తథాఫలః।
13069033c అపచారం గవాం తస్మాద్వర్జయేత యుధిష్ఠిర।।
యుధిష్ఠిర! గోదానమాడువుదరింద యావ ఫలవు దొరెయుత్తదెయో హాగెయే గోవిగె ద్రోహమాడువుదరింద అష్టే దొడ్డ కుఫలవన్ను భోగిసబేకాగుత్తదె. ఆదుదరింద గోవిగె ఎందూ కష్టకొడబారదు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే అనుశాసన పర్వణి దానధర్మ పర్వణి నృగోపాఖ్యానే ఏకోనసప్తతితమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి అనుశాసన పర్వదల్లి దానధర్మ పర్వదల్లి నృగోపాఖ్యాన ఎన్నువ అరవత్తొంభత్తనే అధ్యాయవు.
-
ఒట్టు ఎంభత్తొందు లక్షద ఎరడు నూరు గోవుగళు. ↩︎