પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
અનુશાસન પર્વ
દાનધર્મ પર્વ
અધ્યાય 56
સાર
ચ્યવનનુ કુશિકનિગॆ ભૃગુવંશ મત્તુ કુશિકવંશગળ નડુવॆ આગુવ સંબંધદ કારણવન્નુ હેળિ તીર્થયાત્રॆગॆ તॆરળિદુદુ (1-20).
13056001 ચ્યવન ઉવાચ।
13056001a અવશ્યં કથનીયં મે તવૈતન્નરપુંગવ।
13056001c યદર્થં ત્વાહમુચ્ચેત્તું સંપ્રાપ્તો મનુજાધિપ।।
ચ્યવનનુ હેળિદનુ: “નરપુંગવ! મનુજાધિપ! નાનુ યાવ ઉદ્દેશદિંદ નિન્ન મૂલોચ્છેદન માડલુ ઇલ્લિગॆ બંદॆ ऎન્નુવુદન્નુ નિનગॆ અવશ્યવાગિ હેળબેકુ.
13056002a ભૃગૂણાં ક્ષત્રિયા યાજ્યા નિત્યમેવ જનાધિપ।
13056002c તે ચ ભેદં ગમિષ્યંતિ દૈવયુક્તેન હેતુના।।
જનાધિપ! ભૃગુગળિગॆ નિત્યવૂ ક્ષત્રિયરુ યજમાનરાગિદ્દારॆ. આદરॆ દૈવ્યયુક્ત કારણગળિંદ અદરલ્લિ ભેદવુંટાગુવુદિદॆ.
13056003a ક્ષત્રિયાશ્ચ ભૃગૂન્સર્વાન્વધિષ્યંતિ નરાધિપ।
13056003c આ ગર્ભાદનુકૃંતંતો દૈવદંડનિપીડિતાઃ।।
નરાધિપ! ક્ષત્રિયરુ ભૃગુગળॆલ્લરન્નૂ વધિસુત્તારॆ. દૈવદંડ પીડિતરાગિ અવરુ ગર્ભદલ્લિરુવ મક્કળન્નૂ સેરિસિ તુંડરિસુત્તારॆ.
13056004a તત ઉત્પત્સ્યતેઽસ્માકં કુલે ગોત્રવિવર્ધનઃ।
13056004c ઔર્વો નામ મહાતેજા જ્વલનાર્કસમદ્યુતિઃ।।
આગ નમ્મ કુલદલ્લિ ઔર્વ ऎંબ હॆસરિન અગ્નિ-સૂર્યસમદ્યુતિ ગોત્રવિવર્ધન મહાતેજસ્વી પુત્રનાગુત્તાનॆ.
13056005a સ ત્રૈલોક્યવિનાશાય કોપાગ્નિં જનયિષ્યતિ।
13056005c મહીં સપર્વતવનાં યઃ કરિષ્યતિ ભસ્મસાત્।।
અવનુ ત્રિલોક્યદ વિનાશક્કાગિ કોપાગ્નિયન્નુ સૃષ્ટિસુત્તાનॆ. આ અગ્નિયુ પર્વત-વનગળॊંદિગॆ ઇડી મહિયન્નુ સુટ્ટુ ભસ્મમાડુત્તદॆ.
13056006a કં ચિત્કાલં તુ તં વહ્નિં સ એવ શમયિષ્યતિ।
13056006c સમુદ્રે વડવાવક્ત્રે પ્રક્ષિપ્ય મુનિસત્તમઃ।।
સ્વલ્પ કાલદ નંતર અદે મુનિસત્તમનુ આ અગ્નિયન્નુ સમુદ્રદ વડવદ બાયિયલ્લિ હાકિ આરિસુત્તાનॆ.
13056007a પુત્રં તસ્ય મહાભાગમૃચીકં ભૃગુનંદનમ્।
13056007c સાક્ષાત્કૃત્સ્નો ધનુર્વેદઃ સમુપસ્થાસ્યતેઽનઘ।।
અનઘ! અવન મહાભાગ પુત્ર ભૃગુનંદન ઋચીકન બળિ સર્વ ધનુર્વેદવુ સાક્ષાત્ બંદુ નિલ્લુત્તદॆ.
13056008a ક્ષત્રિયાણામભાવાય દૈવયુક્તેન હેતુના।
13056008c સ તુ તં પ્રતિગૃહ્યૈવ પુત્રે સંક્રામયિષ્યતિ।।
13056009a જમદગ્નૌ મહાભાગે તપસા ભાવિતાત્મનિ।
13056009c સ ચાપિ ભૃગુશાર્દૂલસ્તં વેદં ધારયિષ્યતિ।।
દૈવયુક્ત કારણદિંદ ક્ષત્રિયરન્નુ વિનાશગॊળિસલુ અવનુ આ ધનુર્વેદવન્નુ સ્વીકરિસિ તપસ્સિનિંદ શુદ્ધ અંતઃકરણનાદ તન્ન પુત્ર મહાભાગ જમદગ્નિગॆ અદર શિક્ષॆયન્નુ નીડુત્તાનॆ. ભૃગુશાર્દૂલ જમદગ્નિયુ આ ધનુર્વેદદ ધારણॆ માડુત્તાનॆ.
13056010a કુલાત્તુ તવ ધર્માત્મન્કન્યાં સોઽધિગમિષ્યતિ।
13056010c ઉદ્ભાવનાર્થં ભવતો વંશસ્ય નૃપસત્તમ।।
ધર્માત્મન્! નૃપસત્તમ! આ ઋચીકનુ નિન્ન કુલવન્નુ ઉદ્ધરિસુવ સલુવાગિ નિન્ન વંશદ કન્યॆય પાણિગ્રહણ માડુત્તાનॆ.
13056011a ગાધેર્દુહિતરં પ્રાપ્ય પૌત્રીં તવ મહાતપાઃ।
13056011c બ્રાહ્મણં ક્ષત્રધર્માણં રામમુત્પાદયિષ્યતિ।।
નિન્ન મॊમ્મગળુ ગાધિય પુત્રિયન્નુ પડॆદુ આ મહાતપસ્વિ બ્રાહ્મણનુ ક્ષત્રધર્મદ રામનન્નુ હુટ્ટિસુત્તાનॆ.
13056012a ક્ષત્રિયં વિપ્રકર્માણં બૃહસ્પતિમિવૌજસા।
13056012c વિશ્વામિત્રં તવ કુલે ગાધેઃ પુત્રં સુધાર્મિકમ્।
13056012e તપસા મહતા યુક્તં પ્રદાસ્યતિ મહાદ્યુતે।।
મહાદ્યુતે! આ ઋચીકનુ નિન્ન કુલદલ્લિ રાજા ગાધિગॆ ઓર્વ મહાન્ તપસ્વી મત્તુ પરમ ધાર્મિક પુત્રનન્નુ નીડુત્તાનॆ. અવન હॆસરુ વિશ્વામિત્રનॆંદાગુત્તદॆ. અવનુ બૃહસ્પતિય સમાન તેજસ્વિયૂ મત્તુ બ્રાહ્મણોચિત કર્મગળન્નુ માડુવ ક્ષત્રિયનૂ આગુત્તાનॆ.
13056013a સ્ત્રિયૌ તુ કારણં તત્ર પરિવર્તે ભવિષ્યતઃ।
13056013c પિતામહનિયોગાદ્વૈ નાન્યથૈતદ્ભવિષ્યતિ।।
બ્રહ્મન પ્રેરણॆયિંદ ગાધિય પત્નિ મત્તુ મગળુ ઈ ઇબ્બરુ સ્ત્રીયરુ ઈ મહા પરિવર્તનॆય કારણરાગુત્તારॆ. ઇદુ અવશ્યવાગિ હીગॆયે નડॆયુત્તદॆ. ઇદન્નુ યારૂ બદલાયિસલારરુ.
13056014a તૃતીયે પુરુષે તુભ્યં બ્રાહ્મણત્વમુપૈષ્યતિ।
13056014c ભવિતા ત્વં ચ સંબંધી ભૃગૂણાં ભાવિતાત્મનામ્।।
નિન્નિંદ મૂરનॆય પુરુષનુ બ્રાહ્મણત્વવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ. મત્તુ નીનુ ભાવિતાત્મરાદ ભૃગુગળ સંબંધિયાગુવॆ.””
13056015 ભીષ્મ ઉવાચ।
13056015a કુશિકસ્તુ મુનેર્વાક્યં ચ્યવનસ્ય મહાત્મનઃ।
13056015c શ્રુત્વા હૃષ્ટોઽભવદ્રાજા વાક્યં ચેદમુવાચ હ।
13056015e એવમસ્ત્વિતિ ધર્માત્મા તદા ભરતસત્તમ।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “ભરતસત્તમ! ધર્માત્મા રાજા કુશિકનાદરો મહાત્મ ચ્યવન મુનિય માતન્નુ કેળિ હર્ષિતનાગિ “હીગॆયે આગલિ” ऎંદનુ.
13056016a ચ્યવનસ્તુ મહાતેજાઃ પુનરેવ નરાધિપમ્।
13056016c વરાર્થં ચોદયામાસ તમુવાચ સ પાર્થિવઃ।।
મહાતેજસ્વી ચ્યવનનુ પુનઃ આ નરાધિપનિગॆ વરવન્નુ કેળિકॊળ્ળલુ પ્રચોદિસિદનુ. આગ આ પાર્થિવનુ હેળિદનુ:
13056017a બાઢમેવં ગ્રહીષ્યામિ કામં ત્વત્તો મહામુને।
13056017c બ્રહ્મભૂતં કુલં મેઽસ્તુ ધર્મે ચાસ્ય મનો ભવેત્।।
“મહામુને! ऒળ્ળॆયદાયિતુ! નાનુ નન્ન મનોકામનॆયન્નુ નિન્નલ્લિ હેળિકॊળ્ળબલ્લॆ. નન્ન કુલવુ બ્રહ્મભૂતવાગલિ મત્તુ ધર્મદલ્લિયે અદર મનસ્સુ નॆલસિરલિ!”
13056018a એવમુક્તસ્તથેત્યેવં પ્રત્યુક્ત્વા ચ્યવનો મુનિઃ।
13056018c અભ્યનુજ્ઞાય નૃપતિં તીર્થયાત્રાં યયૌ તદા।।
હાગॆયે આગલॆંદુ પ્રત્યુત્તરવન્નિત્તુ મુનિ ચ્યવનનુ નૃપતિગॆ અનુજ્ઞॆયન્નિત્તુ તીર્થયાત્રॆગॆ હોદનુ.
13056019a એતત્તે કથિતં સર્વમશેષેણ મયા નૃપ।
13056019c ભૃગૂણાં કુશિકાનાં ચ પ્રતિ સંબંધકારણમ્।।
નૃપ! ઇદો નાનુ ભૃગુગળ મત્તુ કુશિકર સંબંધદ કારણવન્નુ સંપૂર્ણવાગિ નિનગॆ હેળિદ્દેનॆ.
13056020a યથોક્તં મુનિના ચાપિ તથા તદભવન્નૃપ।
13056020c જન્મ રામસ્ય ચ મુનેર્વિશ્વામિત્રસ્ય ચૈવ હ।।
નૃપ! મુનિયુ હેળિદંતॆયે રામન મત્તુ મુનિ વિશ્વામિત્રન જન્મવુ આયિતુ કૂડ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે અનુશાસનપર્વણિ દાનધર્મપર્વણિ ચ્યવનકુશિકસંવાદે ષટ્પંચાશત્તમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ અનુશાસનપર્વદલ્લિ દાનધર્મપર્વદલ્લિ ચ્યવનકુશિકસંવાદ ऎન્નુવ ઐવત્તારને અધ્યાયવુ.