032: કૃષ્ણનારદસંવાદઃ

પ્રવેશ

।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।

શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત

શ્રી મહાભારત

અનુશાસન પર્વ

દાનધર્મ પર્વ

અધ્યાય 32

સાર

માનવરલ્લિ યારુ પૂજ્યરુ મત્તુ નમસ્કારક્કॆ અર્હરુ ऎંબ યુધિષ્ઠિરન પ્રશ્નॆગॆ ભીષ્મનુ કૃષ્ણ-નારદર સંભાષણॆયન્નુ ઉદાહરિસુવુદુ (1-33).

13032001 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
13032001a કે પૂજ્યાઃ કે નમસ્કાર્યા માનવૈર્ભરતર્ષભ।
13032001c વિસ્તરેણ તદાચક્ષ્વ ન હિ તૃપ્યામિ કથ્યતામ્।।

યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “ભરતર્ષભ! માનવરલ્લિ યારુ પૂજ્યરુ મત્તુ યારુ નમસ્કારક્કॆ અર્હરુ? અદન્નુ વિસ્તારવાગિ હેળુ. એકॆંદરॆ કેળુવુદરલ્લિ નાનુ ઇન્નૂ તૃપ્તનાગિલ્લ.”

13032002 ભીષ્મ ઉવાચ।
13032002a અત્રાપ્યુદાહરંતીમમિતિહાસં પુરાતનમ્।
13032002c નારદસ્ય ચ સંવાદં વાસુદેવસ્ય ચોભયોઃ।।

ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “ઇદક્કॆ પુરાતન ઇતિહાસવાદ વાસુદેવ મત્તુ નારદરિબ્બર નડુવિન સંવાદવન્નુ ઉદાહરિસુત્તારॆ.

13032003a નારદં પ્રાંજલિં દૃષ્ટ્વા પૂજયાનં દ્વિજર્ષભાન્।
13032003c કેશવઃ પરિપપ્રચ્ચ ભગવન્કાન્નમસ્યસિ।।

નારદનુ અંજલી બદ્ધનાગિદ્દુદન્નુ નોડિ દ્વિજર્ષભરન્નુ પૂજિસુત્તિદ્દ કેશવનુ કેળિદનુ: “ભગવન્! એકॆ નમસ્કરિસુત્તિદ્દીયॆ?

13032004a બહુમાનઃ પરઃ કેષુ ભવતો યાન્નમસ્યસિ।
13032004c શક્યં ચેચ્ચ્રોતુમિચ્ચામિ બ્રૂહ્યેતદ્ધર્મવિત્તમ।।

નીનુ યારન્નુ પરમ ગૌરવિસુત્તીયॆ? નીનુ યારન્નુ નમસ્કરિસુત્તીયॆ? ધર્મવિત્તમ! શક્યનાદરॆ કેળબયસુત્તેનॆ. હેળુ!”

13032005 નારદ ઉવાચ।
13032005a શૃણુ ગોવિંદ યાનેતાન્પૂજયામ્યરિમર્દન।
13032005c ત્વત્તોઽન્યઃ કઃ પુમાઽલ્લોકે શ્રોતુમેતદિહાર્હતિ।।

નારદનુ હેળિદનુ: “ગોવિંદ! અરિમર્દન! નાનુ યારન્નુ પૂજિસુત્તેનॆન્નુવુદન્નુ કેળુ. ઇદન્નુ કેળલુ લોકદલ્લિ નીનલ્લદે બેરॆ યારુ અર્હરાગિદ્દારॆ?

13032006a વરુણં વાયુમાદિત્યં પર્જન્યં જાતવેદસમ્।
13032006c સ્થાણું સ્કંદં તથા લક્ષ્મીં વિષ્ણું બ્રહ્માણમેવ ચ।।
13032007a વાચસ્પતિં ચંદ્રમસમપઃ પૃથ્વીં સરસ્વતીમ્।
13032007c સતતં યે નમસ્યંતિ તાન્નમસ્યામ્યહં વિભો।।

વિભો! યારુ વરુણ, વાયુ, આદિત્ય, પર્જન્ય, જાતવેદસ, સ્થાણુ, સ્કંદ, લક્ષ્મી, વિષ્ણુ, બ્રહ્મ, વાચસ્પતિ, ચંદ્રમસ, નીરુ, પૃથ્વિ મત્તુ સરસ્વતિ – ઇવરન્નુ સતતવૂ નમસ્કરિસુવરો અવરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032008a તપોધનાન્વેદવિદો નિત્યં વેદપરાયણાન્।
13032008c મહાર્હાન્વૃષ્ણિશાર્દૂલ સદા સંપૂજયામ્યહમ્।।

વૃષ્ણિશાર્દૂલ! અત્યંત દુર્લભરાદ તપોધનરન્નુ, વેદવિદુગળન્નુ, મત્તુ નિત્ય વેદપરાયણરન્નુ સદા સંપૂજિસુત્તેનॆ.

13032009a અભુક્ત્વા દેવકાર્યાણિ કુર્વતે યેઽવિકત્થનાઃ।
13032009c સંતુષ્ટાશ્ચ ક્ષમાયુક્તાસ્તાન્નમસ્યામ્યહં વિભો।।

વિભો! આહારસેવિસદે દેવકાર્યવન્નુ માડુવવરન્નુ, તમ્મન્નુ તાવે હॊગળિકॊળ્ળદિરુવવરન્નુ, સંતુષ્ટરન્નુ મત્તુ ક્ષમાવંતરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032010a સમ્યગ્દદતિ યે ચેષ્ટાન્ક્ષાંતા દાંતા જિતેંદ્રિયાઃ।
13032010c સસ્યં ધનં ક્ષિતિં ગાશ્ચ તાન્નમસ્યામિ યાદવ।।

યાદવ! ચॆન્નાગિ ઇષ્ટિ-દાનગળન્નુ માડિરુવવનુ, દાંતનુ. જિતેંદ્રિયનુ, સસ્ય-ધન-ભૂમિ મત્તુ ગોવુગળન્નુ રક્ષિસુવવનન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032011a યે તે તપસિ વર્તંતે વને મૂલફલાશનાઃ।
13032011c અસંચયાઃ ક્રિયાવંતસ્તાન્નમસ્યામિ યાદવ।।

યાદવ! વનદલ્લિ મૂલ-ફલગળન્નુ તિન્નુત્તા તપસ્સિનલ્લિ નિરતરાદવરન્નુ મત્તુ સંગ્રહિસદે ઇરુવ ક્રિયાવંતરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032012a યે ભૃત્યભરણે સક્તાઃ સતતં ચાતિથિપ્રિયાઃ।
13032012c ભુંજંતે દેવશેષાણિ તાન્નમસ્યામિ યાદવ।।

યાદવ! કુટુંબ મત્તુ સેવકર ભરણ-પોષણॆગળન્નુ માડુવ, સતતવૂ અતિથિપ્રિયરાગિરુવ, દેવરિગॆ કॊટ્ટુ ઉળિદુદન્નુ ભુંજિસુવવરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032013a યે વેદં પ્રાપ્ય દુર્ધર્ષા વાગ્મિનો બ્રહ્મવાદિનઃ।
13032013c યાજનાધ્યાપને યુક્તા નિત્યં તાન્પૂજયામ્યહમ્।।

વેદવન્નુ પડॆદુ દુર્ધર્ષરૂ વાગ્મિગળૂ બ્રહ્મવાદિગળૂ આદ, મત્તુ યાજન-અધ્યાપનગળલ્લિ નિત્યવૂ યુક્તરાગિરુવવરન્નુ નાનુ પૂજિસુત્તેનॆ.

13032014a પ્રસન્નહૃદયાશ્ચૈવ સર્વસત્ત્વેષુ નિત્યશઃ।
13032014c આ પૃષ્ઠતાપાત્સ્વાધ્યાયે યુક્તાસ્તાન્પૂજયામ્યહમ્।।

સર્વસત્વગળ કુરિતુ પ્રસન્નહૃદયિગળાગિરુવ, નિત્યવૂ મધ્યાહ્નદ વરॆગॆ સ્વાધ્યાયદલ્લિ યુક્તરાગિરુવવરન્નુ નાનુ પૂજિસુત્તેનॆ.

13032015a ગુરુપ્રસાદે સ્વાધ્યાયે યતંતે યે સ્થિરવ્રતાઃ।
13032015c શુશ્રૂષવોઽનસૂયંતસ્તાન્નમસ્યામિ યાદવ।।

યાદવ! ગુરુવન્નુ પ્રસન્નગॊળિસુવુદરલ્લિ મત્તુ સ્વાધ્યાયદલ્લિ પ્રયત્નપડુત્તિરુવ સ્થિરવ્રતરુ મત્તુ અસૂયॆયિલ્લદે શુશ્રૂષॆમાડુવવરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032016a સુવ્રતા મુનયો યે ચ બ્રહ્મણ્યાઃ સત્યસંગરાઃ।
13032016c વોઢારો હવ્યકવ્યાનાં તાન્નમસ્યામિ યાદવ।।

યાદવ! સુવ્રત મુનિગળુ, સત્યસંગર બ્રહ્મણ્યરુ મત્તુ હવ્ય-કવ્યગળન્નુ નિર્વહિસુવવરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032017a ભૈક્ષ્યચર્યાસુ નિરતાઃ કૃશા ગુરુકુલાશ્રયાઃ।
13032017c નિઃસુખા નિર્ધના યે ચ તાન્નમસ્યામિ યાદવ।।

યાદવ! ભૈક્ષ્યચર્યદલ્લિ નિરતરાગિરુવવરુ, ગુરુકુલાશ્રયદલ્લિ કૃશરાદવરુ, સુખવિલ્લદવરુ, નિર્ધનરુ – ઇવરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032018a નિર્મમા નિષ્પ્રતિદ્વંદ્વા નિર્હ્રીકા નિષ્પ્રયોજનાઃ।
13032018c અહિંસાનિરતા યે ચ યે ચ સત્યવ્રતા નરાઃ।
13032018e દાંતાઃ શમપરાશ્ચૈવ તાન્નમસ્યામિ કેશવ।।

કેશવ! મમકારવિલ્લદવરૂ, દ્વંદ્વરહિતરાદવરૂ, નાચિકॆયિલ્લદવરૂ, નિષ્પ્રયોજનરૂ, અહિંસાનિરતરૂ, સત્યવ્રત નરરૂ, દાંતરૂ, શમપરરૂ આદવરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032019a દેવતાતિથિપૂજાયાં પ્રસક્તા ગૃહમેધિનઃ।
13032019c કપોતવૃત્તયો નિત્યં તાન્નમસ્યામિ યાદવ।।

યાદવ! દેવ-અતિથિપૂજનॆગળલ્લિ પ્રસક્તરાગિરુવ, નિત્યવૂ કપોતવૃત્તિયલ્લિરુવ ગૃહસ્થરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032020a યેષાં ત્રિવર્ગઃ કૃત્યેષુ વર્તતે નોપહીયતે।
13032020c શિષ્ટાચારપ્રવૃત્તાશ્ચ તાન્નમસ્યામ્યહં સદા।।

યાર કૃત્યગળલ્લિ ધર્મ-અર્થ-કામગળॆંબ ત્રિવર્ગગળૂ અડકવાગિરુવવો, યાવુદક્કૂ હાનિયુંટાગદંતॆ યારુ નડॆદુકॊળ્ળુત્તારો, મત્તુ યારુ શિષ્ટાચારપ્રવૃત્તરો અવરન્નુ સદા નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032021a બ્રાહ્મણાસ્ત્રિષુ લોકેષુ યે ત્રિવર્ગમનુષ્ઠિતાઃ।
13032021c અલોલુપાઃ પુણ્યશીલાસ્તાન્નમસ્યામિ કેશવ।।

કેશવ! મૂરુ લોકગળલ્લિયૂ ત્રિવર્ગવન્નુ સાધિસુવ, યાવુદક્કૂ લોપવુંટાગદે ઇરુવ પુણ્યશીલ બ્રાહ્મણરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032022a અબ્ભક્ષા વાયુભક્ષાશ્ચ સુધાભક્ષાશ્ચ યે સદા।
13032022c વ્રતૈશ્ચ વિવિધૈર્યુક્તાસ્તાન્નમસ્યામિ માધવ।।

માધવ! નીરન્નુ સેવિસુત્તા, વાયુવન્નુ સેવિસુત્તા મત્તુ સદા યજ્ઞોશિષ્ટવન્નુ સેવિસુત્તા વિવિધ વ્રતગળલ્લિ યુક્તરાદવરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032023a અયોનીનગ્નિયોનીંશ્ચ બ્રહ્મયોનીંસ્તથૈવ ચ।
13032023c સર્વભૂતાત્મયોનીંશ્ચ તાન્નમસ્યામ્યહં દ્વિજાન્।।

અયોનિગળુ, અગ્નિયોનિગળુ, બ્રહ્મયોનિગળુ, મત્તુ સર્વભૂતાત્મયોનિ દ્વિજરન્નુ નાનુ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032024a નિત્યમેતાન્નમસ્યામિ કૃષ્ણ લોકકરાનૃષીન્।
13032024c લોકજ્યેષ્ઠાન્ જ્ઞાનનિષ્ઠાંસ્તમોઘ્નાઽલ્લોકભાસ્કરાન્।।

કૃષ્ણ! લોકજ્યેષ્ઠરન્નૂ, અજ્ઞાનવॆંબ તમવન્નુ કળॆયુવ લોક ભાસ્કરરંતિરુવ જ્ઞાનનિષ્ઠરન્નૂ, લોકકર ઋષિગળન્નૂ નાનુ નિત્યવૂ નમસ્કરિસુત્તેનॆ.

13032025a તસ્માત્ત્વમપિ વાર્ષ્ણેય દ્વિજાન્પૂજય નિત્યદા।
13032025c પૂજિતાઃ પૂજનાર્હા હિ સુખં દાસ્યંતિ તેઽનઘ।।

અનઘ! વાર્ષ્ણેય! આદુદરિંદ નીનૂ કૂડ નિત્યવૂ દ્વિજરન્નુ પૂજિસુ. પૂજિસિદ પૂજનાર્હરુ સુખવન્નુ કરુણિસુત્તારॆ.

13032026a અસ્મિઽલ્લોકે સદા હ્યેતે પરત્ર ચ સુખપ્રદાઃ।
13032026c ત એતે માન્યમાના વૈ પ્રદાસ્યંતિ સુખં તવ।।

ઇવરુ લોકદલ્લિ સદા ઇતરરિગॆ સુખવન્નુ નીડુત્તારॆ. ગૌરવિસિદ નિનગૂ કૂડ ઇવરુ સુખવન્નુ નીડુત્તારॆ.

13032027a યે સર્વાતિથયો નિત્યં ગોષુ ચ બ્રાહ્મણેષુ ચ।
13032027c નિત્યં સત્યે ચ નિરતા દુર્ગાણ્યતિતરંતિ તે।।

ऎલ્લ અતિથિગળુ, ગોવુગળુ મત્તુ બ્રાહ્મણરલ્લિ નિત્યવૂ નિરતરાગિરુવવરુ મત્તુ નિત્યવૂ સત્યદલ્લિ નિરતરાગિરુવવરુ કષ્ટગળન્નુ દાટુત્તારॆ.

13032028a નિત્યં શમપરા યે ચ તથા યે ચાનસૂયકાઃ।
13032028c નિત્યં સ્વાધ્યાયિનો યે ચ દુર્ગાણ્યતિતરંતિ તે।।

નિત્યવૂ શમપરરાગિરુવ મત્તુ અનસૂયકરાગિરુવ ઇવરુ નિત્યવૂ સ્વાધ્યાયપરરાગિદ્દુ કષ્ટગળન્નુ દાટુત્તારॆ.

13032029a સર્વાન્દેવાન્નમસ્યંતિ યે ચૈકં દેવમાશ્રિતાઃ।
13032029c શ્રદ્દધાનાશ્ચ દાંતાશ્ચ દુર્ગાણ્યતિતરંતિ તે।।

સર્વ દેવરન્નૂ નમસ્કરિસુવ, ऒબ્બને દેવનન્નુ આશ્રયિસિરુવ, શ્રદ્ધધાન દાંતરુ કષ્ટગળન્નુ દાટુત્તારॆ.

13032030a તથૈવ વિપ્રપ્રવરાન્નમસ્કૃત્ય યતવ્રતાન્।
13032030c ભવંતિ યે દાનરતા દુર્ગાણ્યતિતરંતિ તે।।

હાગॆયે વિપ્રપ્રવરરન્નુ યતવ્રતરન્નુ નમસ્કરિસિ દાનરતરાગિ ઇરુવવરુ કષ્ટગળન્નુ દાટુત્તારॆ.

13032031a અગ્નીનાધાય વિધિવત્પ્રયતા ધારયંતિ યે।
13032031c પ્રાપ્તાઃ સોમાહુતિં ચૈવ દુર્ગાણ્યતિતરંતિ તે।।

અગ્નિયન્નુ આધાનદિંદ ઉત્પત્તિમાડિ, સદા રક્ષિસિકॊંડુ સોમાહુતિયન્નુ નીડુવવરુ કષ્ટગળન્નુ દાટુત્તારॆ.

13032032a માતાપિત્રોર્ગુરુષુ ચ સમ્યગ્વર્તંતિ યે સદા।
13032032c યથા ત્વં વૃષ્ણિશાર્દૂલેત્યુક્ત્વૈવં વિરરામ સઃ।।

વૃષ્ણિશાર્દૂલ! નિન્નંતॆ માતાપિત્રુગળુ મત્તુ ગુરુગળ કુરિતાગિ સદા ઉત્તમવાગિ નડॆદુકॊળ્ળુવવરૂ કષ્ટગળન્નુ દાટુત્તારॆ.” હીગॆ હેળિ નારદનુ સુમ્મનાદનુ.

13032033a તસ્માત્ત્વમપિ કૌંતેય પિતૃદેવદ્વિજાતિથીન્।
13032033c સમ્યક્પૂજય યેન ત્વં ગતિમિષ્ટામવાપ્સ્યસિ।।

કૌંતેય! નીનૂ કૂડ પિતૃ-દેવ-દ્વિજ-અતિથિગળન્નુ ચॆન્નાગિ પૂજિસુવુદરિંદ ઇષ્ટગતિયન્નુ પડॆયુત્તીયॆ.”

સમાપ્તિ

ઇતિ શ્રીમહાભારતે અનુશાસન પર્વણિ દાનધર્મ પર્વણિ કૃષ્ણનારદસંવાદે દ્વાત્રિંશોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ અનુશાસન પર્વદલ્લિ દાનધર્મ પર્વદલ્લિ કૃષ્ણનારદસંવાદ ऎન્નુવ મૂવત્તॆરડને અધ્યાયવુ.