praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
anuśāsana parva
dānadharma parva
adhyāya 10
sāra
mitrasauhārdabhāvadiṃda kīl̤ujātiyavanigè upadeśavannu māḍidarè doṣavuṃṭāguttadèye èṃdu praśnisida yudhiṣṭhiranigè bhīṣmanu hiṃdè śūdramunigè orva ṛṣiyu upadeśanīḍidudariṃda paḍèdukòṃḍa kaṣṭagal̤a kathèyannu hel̤idudu (1-70).
13010001 yudhiṣṭhira uvāca|
13010001a mitrasauhṛdabhāvena upadeśaṃ karoti yaḥ|
13010001c jātyāvarasya rājarṣe doṣastasya bhavenna vā||
yudhiṣṭhiranu hel̤idanu: “rājarṣe! mitrasauhārdabhāvadiṃda kīl̤ujātiyavanigè upadeśavannu māḍidarè doṣavuṃṭāguttadèye athavā illave?
13010002a etadiccāmi tattvena vyākhyātuṃ vai pitāmaha|
13010002c sūkṣmā gatirhi dharmasya yatra muhyaṃti mānavāḥ||
pitāmaha! nānu ī viṣayadalli yathāvattāgi viṣadavāgi til̤idukòl̤l̤alu bayasuttenè. dharmada gatiyu atisūkṣma. iṃtaha viṣayagal̤alliye manuṣyaru sulabhavāgi mohagòl̤l̤uttārè.”
13010003 bhīṣma uvāca|
13010003a atra te vartayiṣyāmi śṛṇu rājanyathāgamam|
13010003c ṛṣīṇāṃ vadatāṃ pūrvaṃ śrutamāsīdyathā mayā||
bhīṣmanu hel̤idanu: “rājan! ī viṣayadalli hiṃdè ṛṣigal̤u hel̤iddudanannu kel̤iddenè. adanne ninagè yathākramavāgi hel̤uttenè. kel̤u.
13010004a upadeśo na kartavyo jātihīnasya kasya cit|
13010004c upadeśe mahāndoṣa upādhyāyasya bhāṣyate||
jātihīnanu yāre āgiddarū avanigè upadeśavannu māḍabāradu. aṃtaha upadeśadalli upādhyāyana doṣavu hèccinadèṃdu hel̤uttārè.
13010005a nidarśanamidaṃ rājan śṛṇu me bharatarṣabha|
13010005c duruktavacane rājanyathā pūrvaṃ yudhiṣṭhira|
13010005e brahmāśramapade vṛttaṃ pārśve himavataḥ śubhe||
rājan! bharatarṣabha! yudhiṣṭhira! idakkè saṃbaṃdisida òṃdu nidarśanavannu kel̤u. duḥkhadalliruvavanigè upadeśisida ī ghaṭanèyu śubha himavatparvada tappalinallidda brahmāśramapadadalli naḍèyitu.
13010006a tatrāśramapadaṃ puṇyaṃ nānāvṛkṣagaṇāyutam|
13010006c bahugulmalatākīrṇaṃ mṛgadvijaniṣevitam||
nānāvṛkṣagaṇagal̤iṃda mattu bahugulmalatākīrṇagal̤iṃda kūḍidda ā puṇya āśramapadadalli mṛga-pakṣigal̤u vāsisuttiddavu.
13010007a siddhacāraṇasaṃghuṣṭaṃ ramyaṃ puṣpitakānanam|
13010007c vratibhirbahubhiḥ kīrṇaṃ tāpasairupaśobhitam||
siddhacāraṇara guṃpugal̤idda ā ramya puṣpita kānanavu aneka vratigal̤u mattu tāpasariṃda kūḍi śobhisuttittu.
13010008a brāhmaṇaiśca mahābhāgaiḥ sūryajvalanasaṃnibhaiḥ|
13010008c niyamavratasaṃpannaiḥ samākīrṇaṃ tapasvibhiḥ|
13010008e dīkṣitairbharataśreṣṭha yatāhāraiḥ kṛtātmabhiḥ||
bharataśreṣṭha! ā āśramapadavu sūryajvalana sannibharāda mahābhāga brāhmaṇariṃda, vrata-niyama saṃpannariṃda, tapasvigal̤iṃda, dīkṣitariṃda mattu yatāhāra kṛtātmariṃda tuṃbittu.
13010009a vedādhyayanaghoṣaiśca nāditaṃ bharatarṣabha|
13010009c vālakhilyaiśca bahubhiryatibhiśca niṣevitam||
bharatarṣabha! vedādhyayanaghoṣagal̤iṃda ninādisuttidda ā āśramapadavu vālakhilyariṃda mattu aneka yatigal̤iṃda kūḍittu.
13010010a tatra kaścitsamutsāhaṃ kṛtvā śūdro dayānvitaḥ|
13010010c āgato hyāśramapadaṃ pūjitaśca tapasvibhiḥ||
yāvano òbba dayānvita śūdranu ā āśramapadakkè āgamisalu, tapasvigal̤u avanannu utsāhadiṃda ādarisi satkarisidaru.
13010011a tāṃstu dṛṣṭvā munigaṇāndevakalpānmahaujasaḥ|
13010011c vahato vividhā dīkṣāḥ saṃprahṛṣyata bhārata||
bhārata! mattu vividha dīkṣègal̤annu naḍèsuttidda ā devakalpa mahaujasa munigaṇagal̤annu noḍi avanigè atyaṃta saṃtoṣavāyitu.
13010012a athāsya buddhirabhavattapasye bharatarṣabha|
13010012c tato'bravītkulapatiṃ pādau saṃgṛhya bhārata||
bharatarṣabha! bhārata! āga avanigè tapassannācarisuva buddhiyuṃṭāyitu. kulapatiya pādagal̤annu hiḍidu avanu hel̤idanu:
13010013a bhavatprasādādiccāmi dharmaṃ cartuṃ dvijarṣabha|
13010013c tanmāṃ tvaṃ bhagavanvaktuṃ pravrājayitumarhasi||
“dvijarṣabha! ninna prasādadiṃda nānu dharmavannu ācarisalu icchisuttenè. bhagavan! ādudariṃda nīnu nanagè pravrājanannāgi māḍabeku.
13010014a varṇāvaro'haṃ bhagavanśūdro jātyāsmi sattama|
13010014c śuśrūṣāṃ kartumiccāmi prapannāya prasīda me||
sattama! bhagavan! kaḍèya varṇada śūdranāgi huṭṭiddenè. śuśrūṣè māḍalu bayasuttenè. śaraṇāgatanāgiruva nanna melè karuṇè toru.”
13010015 kulapatiruvāca|
13010015a na śakyamiha śūdreṇa liṃgamāśritya vartitum|
13010015c āsyatāṃ yadi te buddhiḥ śuśrūṣānirato bhava||
kulapatiyu hel̤idanu: “śūdranādavanu pravrājana cihnèyannu dharisi iralu śakyavilla. illiralu ninna manassādarè śuśrūṣaniratanāgi iru!””
13010016 bhīṣma uvāca|
13010016a evamuktastu muninā sa śūdro'ciṃtayannṛpa|
13010016c kathamatra mayā kāryaṃ śraddhā dharme parā ca me|
13010016e vijñātamevaṃ bhavatu kariṣye priyamātmanaḥ||
bhīṣmanu hel̤idanu: “nṛpa! muniyu hīgè hel̤alu śūdranu yocisidanu: “dharmada meliruva nanna paramaśraddhèyannu hegè kāryagatagòl̤isali? til̤iyitu! nanagè priyavādudanne māḍuttenè!”
13010017a gatvāśramapadāddūramuṭajaṃ kṛtavāṃstu saḥ|
13010017c tatra vediṃ ca bhūmiṃ ca devatāyatanāni ca|
13010017e niveśya bharataśreṣṭha niyamastho'bhavatsukham||
ā āśramapadadiṃda dūra hogi allòṃdu guḍisalannu kaṭṭikòṃḍanu. alli vediyannū, vāsasthal̤avannū, devālayavannū kalpisikòṃḍu niyamasthanāgi vāsisi sukhadiṃda iratòḍagidanu.
13010018a abhiṣekāṃśca niyamāndevatāyataneṣu ca|
13010018c baliṃ ca kṛtvā hutvā ca devatāṃ cāpyapūjayat||
niyamadiṃda snānamāḍi devatāsthānadalli baliyannittu, homamāḍi devatègal̤annu pūjisuttiddanu.
13010019a saṃkalpaniyamopetaḥ phalāhāro jiteṃdriyaḥ|
13010019c nityaṃ saṃnihitābhiśca oṣadhībhiḥ phalaistathā||
13010020a atithīnpūjayāmāsa yathāvatsamupāgatān|
13010020c evaṃ hi sumahānkālo vyatyakrāmatsa tasya vai||
saṃkalpaniyamagal̤iṃda kūḍi phalāhāranū jiteṃdriyanū āgidda avanu nityavū alligè āgamisuttidda atithigal̤annu hattiradalliye dòrakuttidda mūlikègal̤u mattu haṇṇugal̤iṃda satkarisuttiddanu. hīgè avanu bahal̤a samayavannu kal̤èdanu.
13010021a athāsya munirāgaccatsaṃgatyā vai tamāśramam|
13010021c saṃpūjya svāgatenarṣiṃ vidhivatparyatoṣayat||
òmmè satsaṃgavannu bayasi avana āśramakkè orva muniyu āgamisidanu. avanannu ā ṛṣiyannu vithivattāgi svāgatisi pūjisi saṃtuṣṭagòl̤isidanu.
13010022a anukūlāḥ kathāḥ kṛtvā yathāvatparyapṛccata|
13010022c ṛṣiḥ paramatejasvī dharmātmā saṃyateṃdriyaḥ||
anukūlakara mātugal̤annāḍuttā ā paramatejasvī dharmātmā saṃyateṃdriya ṛṣiyu yathāvattāgi hòraṭuhodanu.
13010023a evaṃ sa bahuśastasya śūdrasya bharatarṣabha|
13010023c so'gaccadāśramamṛṣiḥ śūdraṃ draṣṭuṃ nararṣabha||
nararṣabha! bharatarṣabha! hīgè anekabāri śūdranannu noḍalu ā ṛṣiyu avana āśramakkè hodanu.
13010024a atha taṃ tāpasaṃ śūdraḥ so'bravīdbharatarṣabha|
13010024c pitṛkāryaṃ kariṣyāmi tatra me'nugrahaṃ kuru||
bharatarṣabha! òmmè ā śūdranu tāpasanigè hel̤idanu: “pitṛkāryavannu māḍuttenè. adakkè nanagè anugrahisu.”
13010025a bāḍhamityeva taṃ vipra uvāca bharatarṣabha|
13010025c śucirbhūtvā sa śūdrastu tasyarṣeḥ pādyamānayat||
bharatarṣabha! vipranu hāgèye āgalèṃdu hel̤idanu. śūdranādaro śuciyāgi ā ṛṣigè pādyavannu taṃdanu.
13010026a atha darbhāṃśca vanyāśca oṣadhīrbharatarṣabha|
13010026c pavitramāsanaṃ caiva bṛsīṃ ca samupānayat||
bharatarṣabha! anaṃtara avanu darbhègal̤annū, vanya mūlikagal̤annū, pavitra āsanavannū, cāpèyannū taṃdanu.
13010027a atha dakṣiṇamāvṛtya bṛsīṃ paramaśīrṣikām|
13010027c kṛtāmanyāyato dṛṣṭvā tatastamṛṣirabravīt||
ṛṣiyu kul̤itukòl̤l̤alu cāpèyannu dakṣiṇadikkigè abhimukhavāgi hāki, āsana kūrcavannu paścimāgravāgi hākidanu. adannu noḍi ṛṣiyu hel̤idanu:
13010028a kuruṣvaitāṃ pūrvaśīrṣāṃ bhava codaṅmukhaḥ śuciḥ|
13010028c sa ca tatkṛtavānśūdraḥ sarvaṃ yadṛṣirabravīt||
“ī āsana kūrcavannu pūrvāgravāgi māḍu. nīnu śuciyāgi uttarābhimukhavāgi kul̤ituko!” ṛṣiyu hel̤idaṃtèye śūdranu èllavannū māḍidanu.
13010029a yathopadiṣṭaṃ medhāvī darbhādīṃstānyathātatham|
13010029c havyakavyavidhiṃ kṛtsnamuktaṃ tena tapasvinā||
upadeśisalpaṭṭaṃtè ā medhāviyu darbhādigal̤annu hegè bal̤asabeko hāgè bal̤asidanu. ā tapasviyu hel̤idaṃtèye havyakavyavidhigal̤èllavannū māḍidanu.
13010030a ṛṣiṇā pitṛkārye ca sa ca dharmapathe sthitaḥ|
13010030c pitṛkārye kṛte cāpi visṛṣṭaḥ sa jagāma ha||
ṛṣiya nirdeśanadaṃtèye dharmapathadalli niṃtu avanu pitṛkāryagal̤annu mugisida naṃtara, ṛṣiyu hòraṭuhodanu.
13010031a atha dīrghasya kālasya sa tapyanśūdratāpasaḥ|
13010031c vane paṃcatvamagamatsukṛtena ca tena vai|
13010031e ajāyata mahārājarājavaṃśe mahādyutiḥ||
dīrghakāladavarègè tapassannu tapisi ā śūdratapasviyu vanadalliye paṃcatvavannu hòṃdidanu. mahārāja! avana karmaphalagal̤iṃdāgi avanu rājavaṃśadalli mahādyutiyāgi janisidanu.
13010032a tathaiva sa ṛṣistāta kāladharmamavāpya ha|
13010032c purohitakule vipra ājāto bharatarṣabha||
bharatarṣabha! magū! hāgèye ā ṛṣiyū kāladharmavannu hòṃdi purohitakuladalli vipranāgi janisidanu.
13010033a evaṃ tau tatra saṃbhūtāvubhau śūdramunī tadā|
13010033c krameṇa vardhitau cāpi vidyāsu kuśalāvubhau||
hīgè śūdramuni mattu ṛṣi ibbarū hāgè huṭṭi krameṇa bèl̤èdaru. ibbarū vidyègal̤alli kuśalarāgiddaru.
13010034a atharvavede vede ca babhūvarṣiḥ suniścitaḥ|
13010034c kalpaprayoge cotpanne jyotiṣe ca paraṃ gataḥ|
13010034e sakhye cāpi parā prītistayoścāpi vyavardhata||
purohitakuladalli huṭṭida ṛṣiyu vedagal̤alli, adarallū viśeṣavāgi atharvavedadalli, pūrṇa pāṃḍityavannu paḍèdiddanu. kalpa prayoga mattu jyotiḥśāstragal̤alli pāraṃgatanāgiddanu. sāṃkhyaśāstradalliyū avanigè viśeṣa āsaktiyidditu.
13010035a pitaryuparate cāpi kṛtaśaucaḥ sa bhārata|
13010035c abhiṣiktaḥ prakṛtibhī rājaputraḥ sa pārthivaḥ|
13010035e abhiṣiktena sa ṛṣirabhiṣiktaḥ purohitaḥ||
bhārata! taṃdèyu maraṇahòṃdalu śaucagal̤u mugidanaṃtara ā rājaputranu prajègal̤iṃda pārthivanāgi abhiṣiktanādanu. avanu abhiṣiktanādāgale ṛṣiyū avana purohitanāgi abhiṣiktanādanu.
13010036a sa taṃ purodhāya sukhamavasadbharatarṣabha|
13010036c rājyaṃ śaśāsa dharmeṇa prajāśca paripālayan||
bharatarṣabha! avanannu purohitanannāgi paḍèdu rājanu sukhavāgiddanu. dharmadiṃda rājyavannāl̤idanu mattu prajègal̤annu paripālisidanu.
13010037a puṇyāhavācane nityaṃ dharmakāryeṣu cāsakṛt|
13010037c utsmayanprāhasaccāpi dṛṣṭvā rājā purohitam|
13010037e evaṃ sa bahuśo rājanpurodhasamupāhasat||
nityavū puṇyāhavācana mattu dharmakāryagal̤annu naḍèsuttiruvāga rājanu purohitanannu noḍi nasunaguttiddanu mattu halavu bāri jorāgi naguttiddanu kūḍa. hīgè rājanu purohitana apahāsyamāḍuttiddanu.
13010038a lakṣayitvā purodhāstu bahuśastaṃ narādhipam|
13010038c utsmayaṃtaṃ ca satataṃ dṛṣṭvāsau manyumānabhūt||
narādhipanu satatavū nasunaguvudannu noḍi purohitanigè kopavuṃṭāyitu. ādarè rājana muṃdè kopavannu prakaṭagòl̤isalāguttiralilla.
13010039a atha śūnye purodhāstu saha rājñā samāgataḥ|
13010039c kathābhiranukūlābhī rājānamabhirāmayat||
òmmè purohitanu rājanannu ekāṃtadalli bheṭiyādanu. anukūlakara mātugal̤iṃda rājanannu saṃtuṣṭagòl̤isidanu.
13010040a tato'bravīnnareṃdraṃ sa purodhā bharatarṣabha|
13010040c varamiccāmyahaṃ tvekaṃ tvayā dattaṃ mahādyute||
bharatarṣabha! āga purohitanu nareṃdranigè hel̤idanu: “mahādyute! ninniṃda òṃdu varavannu paḍèdukòl̤l̤alu bayasuttenè.”
13010041 rājovāca|
13010041a varāṇāṃ te śataṃ dadyāṃ kimutaikaṃ dvijottama|
13010041c snehācca bahumānācca nāstyadeyaṃ hi me tava||
rājanu hel̤idanu: “dvijottama! òṃde varavekè? nūru varagal̤annādarū kòḍaballè. ninna melina snehadiṃdāgi nanagè ninagè kòḍabāradènnuva vastuve illavāgidè.”
13010042 purohita uvāca|
13010042a ekaṃ vai varamiccāmi yadi tuṣṭo'si pārthiva|
13010042c yaddadāsi mahārāja satyaṃ tadvada mānṛtam||
purohitanu hel̤idanu: “pārthiva! nīnu saṃtuṣṭanāgiddarè òṃde varavannu bayasuttenè. mahārāja! adannu kòḍuttenè ènnuva satyavannu nuḍi. sul̤l̤annāḍabeḍa!””
13010043 bhīṣma uvāca|
13010043a bāḍhamityeva taṃ rājā pratyuvāca yudhiṣṭhira|
13010043c yadi jñāsyāmi vakṣyāmi ajānanna tu saṃvade||
bhīṣmanu hel̤idanu: “yudhiṣṭhira! hāgèye āgali èṃdu rājanu uttarisidanu. “nanagè til̤ididdarè hel̤uttenè. til̤iyade iddarè hel̤uvudilla.”
13010044 purohita uvāca|
13010044a puṇyāhavācane nityaṃ dharmakṛtyeṣu cāsakṛt|
13010044c śāṃtihomeṣu ca sadā kiṃ tvaṃ hasasi vīkṣya mām||
purohitanu hel̤idanu: “nityavū puṇyāhavācana mattu śāṃtihoma mòdalāda dharmakāryagal̤annu māḍisuvāga, ekè nīnu sadā nannannu noḍi naguttiruttīyè?
13010045a savrīḍaṃ vai bhavati hi mano me hasatā tvayā|
13010045c kāmayā śāpito rājannānyathā vaktumarhasi||
nīnu nanna kuritu naguvāga nanna manassigè tuṃbā nācikèyāguttadè. rājan! āṇèyiṭṭu hel̤uttiddenè. anyathā hel̤abāradu.
13010046a bhāvyaṃ hi kāraṇenātra na te hāsyamakāraṇam|
13010046c kautūhalaṃ me subhṛśaṃ tattvena kathayasva me||
idakkè yāvudo òṃdu kāraṇavidè. akāraṇavāgi nīnu nannannu hāsyamāḍuttilla. idara kuritu nanagè tuṃbā kutūhalavāgidè. tattvayutavāgi nanagè hel̤u.”
13010047 rājovāca|
13010047a evamukte tvayā vipra yadavācyaṃ bhavedapi|
13010047c avaśyameva vaktavyaṃ śṛṇuṣvaikamanā dvija||
rājanu hel̤idanu: “vipra! dvija! nīnu idannu kel̤idudariṃda hel̤abāradāgiddarū avaśyavāgi adannu hel̤ale bekāgidè. ekamanaskanāgi kel̤u.
13010048a pūrvadehe yathā vṛttaṃ tannibodha dvijottama|
13010048c jātiṃ smarāmyahaṃ brahmannavadhānena me śṛṇu||
dvijottama! pūrvadehadalli enāyitu ènnuvudannu kel̤u. brahman! pūrvajanmavu nanna smaraṇèyallidè. ekāgracittanāgi nannannu kel̤u.
13010049a śūdro'hamabhavaṃ pūrvaṃ tāpaso bhṛśasaṃyutaḥ|
13010049c ṛṣirugratapāstvaṃ ca tadābhūrdvijasattama||
dvijasattama! hiṃdè nānu śūdranāgiddè. mahā tapassiniṃda kūḍiddè. nīnu āga ugratapasvi ṛṣiyāgiddè.
13010050a prīyatā hi tadā brahmanmamānugrahabuddhinā|
13010050c pitṛkārye tvayā pūrvamupadeśaḥ kṛto'nagha|
13010050e bṛsyāṃ darbheṣu havye ca kavye ca munisattama||
brahman! anagha! munisattama! āga prītiyiṃda nanna melina anugraha buddhiyiṃda nīnu hiṃdè pitṛkāryadalli cāpè, darbhè mattu havya-kavyagal̤a viṣayagal̤alli nanagè upadeśamāḍiddè.
13010051a etena karmadoṣeṇa purodhāstvamajāyathāḥ|
13010051c ahaṃ rājā ca vipreṃdra paśya kālasya paryayam|
13010051e matkṛte hyupadeśena tvayā prāptamidaṃ phalam||
ī karmadoṣadiṃda nīnu purohitanāgi huṭṭidè. vipreṃdra! nānu rājanāgi huṭṭidè. kālada paryayavannu noḍu! nanagè upadeśamāḍidudariṃda ninagè ī phalavu prāptavāyitu.
13010052a etasmātkāraṇādbrahmanprahase tvāṃ dvijottama|
13010052c na tvāṃ paribhavanbrahmanprahasāmi gururbhavān||
brahman! dvijottama! ī kāraṇadiṃdale nānu ninnannu noḍi naguttiddè. ninnannu apamānagòl̤isalu nānu naguttiralilla. nīnu nanna guruvāgiruvè!
13010053a viparyayeṇa me manyustena saṃtapyate manaḥ|
13010053c jātiṃ smarāmyahaṃ tubhyamatastvāṃ prahasāmi vai||
ī vaiparītyadiṃdāgi nanna manassigè khedavuṃṭāgidè. paritāpavuṃṭāguttidè. namma hiṃdina janmavannu smarisikòṃḍu ninnannu noḍidāgalèllā naguttenè.
13010054a evaṃ tavograṃ hi tapa upadeśena nāśitam|
13010054c purohitatvamutsṛjya yatasva tvaṃ punarbhave||
ā upadeśadiṃda ninna ugra tapassu nāśavāyitu. ādudariṃda ī purohitatvavannu tòrèdu śreṣṭha janmavannu paḍèyalu punaḥ prayatnisu.
13010055a itastvamadhamāmanyāṃ mā yoniṃ prāpsyase dvija|
13010055c gṛhyatāṃ draviṇaṃ vipra pūtātmā bhava sattama||
dvija! sattama! innu muṃdādarū ninagè anya yoniyu prāptavāgadirali. vipra! bekādaṣṭu dhanavannu tègèduko! pūtātmanāgu!””
13010056 bhīṣma uvāca|
13010056a tato visṛṣṭo rājñā tu vipro dānānyanekaśaḥ|
13010056c brāhmaṇebhyo dadau vittaṃ bhūmiṃ grāmāṃśca sarvaśaḥ||
bhīṣmanu hel̤idanu: “rājaniṃda kal̤uhisalpaṭṭa ā vipranu aneka brāhmaṇarigè vitta, bhūmi, grāma mattu sarvavannū dānagal̤annāgittanu.
13010057a kṛccrāṇi cīrtvā ca tato yathoktāni dvijottamaḥ|
13010057c tīrthāni cābhigatvā vai dānāni vividhāni ca||
ā dvijottamanu brāhmaṇarigè hel̤idaṃtaha kṛccrādi vratagal̤annu māḍi tīrthagal̤igè hogi vividha dānagal̤annittanu.
13010058a dattvā gāścaiva viprāṇāṃ pūtātmā so'bhavaddvijaḥ|
13010058c tameva cāśramaṃ gatvā cacāra vipulaṃ tapaḥ||
ā dvijanu govugal̤annū viprarigè nīḍi pūtātmanāgi ade āśramakkè hogi vipula tapassannu ācarisidanu.
13010059a tataḥ siddhiṃ parāṃ prāpto brāhmaṇo rājasattama|
13010059c saṃmataścābhavatteṣāmāśrame'’śramavāsinām||
rājasattama! anaṃtara ā brāhmaṇanu parama siddhiyannu paḍèdanu. ā āśramadalli āśramavāsigal̤a mānanīyanū ādanu.
13010060a evaṃ prāpto mahatkṛccramṛṣiḥ sa nṛpasattama|
13010060c brāhmaṇena na vaktavyaṃ tasmādvarṇāvare jane||
nṛpasattama! hīgè ā ṛṣiyu mahā kaṣṭavannu anubhavisidanu. ādudariṃda brāhmaṇanu kèl̤avarṇada janarigè upadeśisabāradu.
13010061a varjayedupadeśaṃ ca sadaiva brāhmaṇo nṛpa|
13010061c upadeśaṃ hi kurvāṇo dvijaḥ kṛccramavāpnuyāt||
nṛpa! yāvāgalū upadeśamāḍuvudannu brāhmaṇanu varjisabeku. ekèṃdarè upadeśa māḍuva dvijanu kaṣṭagal̤annu paḍèdukòl̤l̤uttānè.
13010062a eṣitavyaṃ sadā vācā nṛpeṇa dvijasattamāt1|
13010062c na pravaktavyamiha hi kiṃ cidvarṇāvare jane||
nṛpanu dvijasattamana mātina mūlaka upadeśavannu paḍèdukòl̤l̤abahudu. ādarè kèl̤agina jātiya janarigè adannu hel̤ikòḍabāradu.
13010063a brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāstrayo varṇā dvijātayaḥ|
13010063c eteṣu kathayanrājanbrāhmaṇo na praduṣyati||
rājan! brāhmaṇa, kṣatriya mattu vaiśya – ī mūru varṇadavaru dvijātigal̤u. ivaròṃdigè mātanāḍuvudariṃda brāhmaṇanu pradūṣitanāguvudilla.
13010064a tasmātsadbhirna vaktavyaṃ kasya citkiṃ cidagrataḥ|
13010064c sūkṣmā gatirhi dharmasya durjñeyā hyakṛtātmabhiḥ||
ādudariṃda sādhujanaru yāròḍanèyādarū mātanāḍalu muṃdāgabāradu. dharmada gatiyu sūkṣma. akṛtātmarigè idu sulabhavāgi til̤iyuvudilla.
13010065a tasmānmaunāni munayo dīkṣāṃ kurvaṃti cādṛtāḥ|
13010065c duruktasya bhayādrājannānubhāṣaṃti kiṃ cana||
rājan! ādudariṃda munigal̤u maunadiṃda dīkṣègal̤annu naḍèsuttārè. anucita mātugal̤u hòrabīl̤abahudèṃba bhayadiṃda avaru yāròḍanèyū mātannāḍuvudilla.
13010066a dhārmikā guṇasaṃpannāḥ satyārjavaparāyaṇāḥ|
13010066c duruktavācābhihatāḥ prāpnuvaṃtīha duṣkṛtam||
dhārmikaru, guṇasaṃpannaru, satya-saral̤atègal̤annu paripālisuvavaru anucita mātagal̤annāḍuvudariṃda pāpavannu paḍèdukòl̤l̤uttārè.
13010067a upadeśo na kartavyaḥ kadā cidapi kasya cit|
13010067c upadeśāddhi tatpāpaṃ brāhmaṇaḥ samavāpnuyāt||
brāhmaṇanu yāvāgalū yārigū upadeśavannu māḍabāradu. upadeśamāḍuvudariṃda śiṣyana pāpavannu avanu paḍèdukòl̤l̤uttānè.
13010068a vimṛśya tasmātprājñena vaktavyaṃ dharmamiccatā|
13010068c satyānṛtena hi kṛta upadeśo hinasti vai||
ādudariṃda dharmavannu bayasuvavanu prajñèyiṃda vimarśisi hel̤abeku. satya-anṛtagal̤annu kūḍisi māḍida upadeśavu avananne nāśagòl̤isuttadè.
13010069a vaktavyamiha pṛṣṭena viniścitya viparyayam|
13010069c sa copadeśaḥ kartavyo yena dharmamavāpnuyāt||
kel̤idāga viparyāsagal̤annu vimarśisi upadeśisabeku. adariṃda puṇyavu labhisuttadè.
13010070a etatte sarvamākhyātamupadeśe kṛte sati|
13010070c mahān kleśo hi bhavati tasmānnopadiśetkva cit||
upadeśada saṃbaṃdhavāgi nānu èllavannū ninagè hel̤iddenè. upadeśamāḍuvudariṃda mahākleśavuṃṭāguttadè. ādudariṃda yārigū upadeśamāḍabāradu.”
samāpti
iti śrīmahābhārate anuśāsana parvaṇi dānadharma parvaṇi śūdramunisaṃvāde daśamo'dhyāyaḥ||
idu śrīmahābhāratadalli anuśāsana parvadalli dānadharma parvadalli śūdramunisaṃvāda ènnuva hattane adhyāyavu.
-
neṣitavyaṃ sadā vācā dvijena nṛpasattama| (gītā près). ↩︎