pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
anuśāsana parva
dānadharma parva
adhyāya 6
sāra
daiva mattu manuṣya prayatnagaḷalli yāvudu śrēṣṭha eṁba yudhiṣṭhirana praśnege bhīṣmanu vasiṣṭha-brahmara saṁvādavannu udāharisi eraḍū paraspara avalaṁbisive ennuvudu (1-49).
13006001 yudhiṣṭhira uvāca।
13006001a pitāmaha mahāprājña sarvaśāstraviśārada।
13006001c daivē puruṣakārē ca kiṁ svicchrēṣṭhataraṁ bhavēt।।
yudhiṣṭhiranu hēḷidanu: “pitāmaha! mahāprājña! sarvaśāstraviśārada! daivānukūla mattu puruṣaprayatna iveraḍaralli yāvudu śrēṣṭhataravādudu?”
13006002 bhīṣma uvāca।
13006002a atrāpyudāharaṁtīmamitihāsaṁ purātanam।
13006002c vasiṣṭhasya ca saṁvādaṁ brahmaṇaśca yudhiṣṭhira।।
bhīṣmanu hēḷidanu: “yudhiṣṭhira! idara kuritu purātana itihāsavāgiruva vasiṣṭha mattu brahmara saṁvādavannu udāharisuttāre.
13006003a daivamānuṣayōḥ kiṁ svitkarmaṇōḥ śrēṣṭhamityuta।
13006003c purā vasiṣṭhō bhagavānpitāmahamapr̥ccata।।
hiṁde vasiṣṭhanu “daiva mattu mānuṣa prayatnagaḷalli yāvudu śrēṣṭha?” eṁdu bhagavān pitāmahanannu praśnisidanu.
13006004a tataḥ padmōdbhavō rājandēvadēvaḥ pitāmahaḥ।
13006004c uvāca madhuraṁ vākyamarthavaddhētubhūṣitam।।
rājan! āga dēvadēva pitāmaha padmōdbhavanu kāraṇabhūṣitavāda ī madhura vākyavannu hēḷidanu:
13006005a nābījaṁ jāyatē kiṁ cinna bījēna vinā phalam।
13006005c bījādbījaṁ prabhavati bījādēva phalaṁ smr̥tam।।
“bījavilladē yāvudū huṭṭuvudilla. bījavilladē phalavāguvudilla. bījadiṁda bījavu utpattiyāguttade. ādudariṁda bījadiṁdalē phalavu uṁṭāguttade eṁdu tiḷidide.
13006006a yādr̥śaṁ vapatē bījaṁ kṣētramāsādya karṣakaḥ।
13006006c sukr̥tē duṣkr̥tē vāpi tādr̥śaṁ labhatē phalam।।
kr̥ṣikanu holadalli yāva rītiya bījavannu bittuttānō aṁtahudē phasalannu paḍeyuttāne. hāgeyē sukr̥ta-duṣkr̥tagaḷiṁda adē rītiya phalavu doreyuttade.
13006007a yathā bījaṁ vinā kṣētramuptaṁ bhavati niṣphalam।
13006007c tathā puruṣakārēṇa vinā daivaṁ na sidhyati।।
bījavilladē holavu hēge niṣphalavāguvudō hāge puruṣakāryada vinā daivavu siddhiyāguvudilla.
13006008a kṣētraṁ puruṣakārastu daivaṁ bījamudāhr̥tam।
13006008c kṣētrabījasamāyōgāttataḥ sasyaṁ samr̥dhyatē।।
holavannu puruṣaprayatnakkū daivavannu bījakkū hōlisuttāre. hola mattu bījagaḷa samāyōgadiṁda sasyavu huṭṭuttade.
13006009a karmaṇaḥ phalanirvr̥ttiṁ svayamaśnāti kārakaḥ।
13006009c pratyakṣaṁ dr̥śyatē lōkē kr̥tasyāpyakr̥tasya ca।।
karmagaḷa phalavannu – sukr̥tavāgirali athavā duṣkr̥tavāgirali – svayaṁ kārakanē paḍedukoḷḷuttāne ennuvudu lōkadalli pratyakṣavāgi kāṇuttade.
13006010a śubhēna karmaṇā saukhyaṁ duḥkhaṁ pāpēna karmaṇā।
13006010c kr̥taṁ sarvatra labhatē nākr̥taṁ bhujyatē kva cit।।
śubha karmagaḷiṁda sukha mattu pāpa karmagaḷiṁda duḥkha. māḍidudellavugaḷa phalavu doreyuttade. ēnannū māḍadē iruvavanige yāva phalavū dorakuvudilla.
13006011a kr̥tī sarvatra labhatē pratiṣṭhāṁ bhāgyavikṣataḥ।
13006011c akr̥tī labhatē bhraṣṭaḥ kṣatē kṣārāvasēcanam।।
karmagaḷannu māḍuvavanu sadā bhāgyayuktavāda pratiṣṭheyannu paḍeyuttāne. karmagaḷannu māḍadavanu bhraṣṭanāgi gāyada mēle uppu suridukoṁḍavana paristhitiyannu paḍedukoḷḷuttāne.
13006012a tapasā rūpasaubhāgyaṁ ratnāni vividhāni ca।
13006012c prāpyatē karmaṇā sarvaṁ na daivādakr̥tātmanā।।
tapassiniṁda rūpasaubhāgya mattu vividha ratnagaḷannu paḍedukoḷḷabahudu. karmadiṁda sarvavū doreyuttade. ādare ēnannū māḍadē iruvavanige daivānukūlavū āguvudilla.
13006013a tathā svargaśca bhōgaśca niṣṭhā yā ca manīṣitā।
13006013c sarvaṁ puruṣakārēṇa kr̥tēnēhōpapadyatē।।
hāgeyē svarga, bhōga, niṣṭhe hāgū buddhivaṁtike ellavannū puruṣanu iṣṭapaṭṭu māḍuva kāryagaḷiṁda paḍedukoḷḷabahudu.
13006014a jyōtīṁṣi tridaśā nāgā yakṣāścaṁdrārkamārutāḥ।
13006014c sarvē puruṣakārēṇa mānuṣyāddēvatāṁ gatāḥ।।
nakṣatragaḷu, dēvategaḷu, nāgaru, yakṣaru, caṁdra-sūrya-vāyugaḷu ellarū puruṣa prayatnadiṁdalē manuṣyatvadiṁda dēvatvavannu paḍedukoṁḍaru.
13006015a arthō vā mitravargō vā aiśvaryaṁ vā kulānvitam।
13006015c śrīścāpi durlabhā bhōktuṁ tathaivākr̥takarmabhiḥ।।
karmagaḷannu māḍadē iruvavarige arthavāgalī, mitravargavāgalī, athavā aiśvaryavāgalī, uttama kuladalli janmavāgalī, mattu śrīyāgalī bhōgisalu durlabhavāguttade.
13006016a śaucēna labhatē vipraḥ kṣatriyō vikramēṇa ca।
13006016c vaiśyaḥ puruṣakārēṇa śūdraḥ śuśrūṣayā śriyam।।
śaucadiṁda vipranū, vikramadiṁda kṣatriyanū, puruṣaprayatnadiṁda vaiśyanū mattu śuśrūṣeyiṁda śūdranū saṁpattannu paḍedukoḷḷuttāre.
13006017a nādātāraṁ bhajaṁtyarthā na klībaṁ nāpi niṣkriyam।
13006017c nākarmaśīlaṁ nāśūraṁ tathā naivātapasvinam।।
dānamāḍadavanannu, napuṁsakanannu, kelasamāḍadē iruvavanannu, karmaśīlanalladavanannu, śūranalladavanannu mattu tapasviyalladavanannu aiśvaryavu sēvisuvudilla.
13006018a yēna lōkāstrayaḥ sr̥ṣṭā daityāḥ sarvāśca dēvatāḥ।
13006018c sa ēṣa bhagavānviṣṇuḥ samudrē tapyatē tapaḥ।।
mūru lōkagaḷa, daityaru mattu sarva dēvategaḷa sr̥ṣṭanāda bhagavān viṣṇuvē samudradalli tapassannu tapisuttiddāne.
13006019a svaṁ cētkarmaphalaṁ na syātsarvamēvāphalaṁ bhavēt।
13006019c lōkō daivaṁ samālaṁbya udāsīnō bhavēnna tu।।
oṁdu vēḷe karmagaḷige phalaveṁbudē illadāgiddare mattu sarva karmagaḷu niṣphalagoḷḷuttiddare lōkavu daivavannē avalaṁbisi udāsīnavāguttittu tānē?
13006020a akr̥tvā mānuṣaṁ karma yō daivamanuvartatē।
13006020c vr̥thā śrāmyati saṁprāpya patiṁ klībamivāṁganā।।
manuṣya karmagaḷannu māḍadē daivavannē avalaṁbisiruvavanu patniyannu samīpisi napuṁsakanāguva patiyaṁte vr̥thā śramapaḍuvavanāguttāne.
13006021a na tathā mānuṣē lōkē bhayamasti śubhāśubhē।
13006021c yathā tridaśalōkē hi bhayamalpēna jāyatē।।
dēvalōkadalli svalpadariṁdalē bhayavuṁṭāguvaṁte manuṣyalōkadalli śubhāśubha karmagaḷa bhayavu aṣṭoṁdu iruvudilla.
13006022a kr̥taḥ puruṣakārastu daivamēvānuvartatē।
13006022c na daivamakr̥tē kiṁ citkasya ciddātumarhati।।
puruṣana karmaphalagaḷu daivānukūlavannē anusarisi doreyuttave. ēnannū māḍadē iruvavanige daivavu ēnannū koḍalu śakyavāguvudilla.
13006023a yadā sthānānyanityāni dr̥śyaṁtē daivatēṣvapi।
13006023c kathaṁ karma vinā daivaṁ sthāsyatē sthāpayiṣyati।।
dēvategaḷa sthānagaḷū anityaveṁdu kāṇuttiruvāga karmagaḷilladē daivavu sadā tanna sthānadalliyē sthāpisiralu hēge sādhya?
13006024a na daivatāni lōkē'sminvyāpāraṁ yāṁti kasya cit।
13006024c vyāsaṁgaṁ janayaṁtyugramātmābhibhavaśaṁkayā।।
manuṣya prayatnavannu dēvategaḷū prōtsāhisuvudilla. manuṣyaru tammaṁte āgi biḍuttāre ennuva saṁśayadiṁda avaru avana prayatnagaḷige vighnagaḷannuṁṭumāḍuttalē iruttāre.
13006025a r̥ṣīṇāṁ dēvatānāṁ ca sadā bhavati vigrahaḥ।
13006025c kasya vācā hyadaivaṁ syādyatō daivaṁ pravartatē।।
13006026a kathaṁ cāsya samutpattiryathā daivaṁ pravartatē।
13006026c ēvaṁ tridaśalōkē'pi prāpyaṁtē bahavaścalāḥ।।
r̥ṣigaḷigū dēvategaḷigū sadā kalahavāguttiruttade. “yāra mātiniṁda daivavu niṣpalavāguttade? yāvāga daivavu tanna kāryavannu prāraṁbhisuttade? daivada utpattiyu hēge mattu daivavu hēge kelasamāḍuttade?” hīge dēvategaḷalliyū kūḍa anēka jijñāsegaḷu naḍeyuttiruttave.
13006027a ātmaiva hyātmanō baṁdhurātmaiva ripurātmanaḥ।
13006027c ātmaiva cātmanaḥ sākṣī kr̥tasyāpyakr̥tasya ca।।
manuṣyanu tanage tānē baṁdhuvu. tanage tānē śatruvu. tanna satkarma-duṣkarmagaḷige tānē sākṣiyāgiruttāne.
13006028a kr̥taṁ ca vikr̥taṁ kiṁ citkr̥tē karmaṇi sidhyati।
13006028c sukr̥tē duṣkr̥taṁ karma na yathārthaṁ prapadyatē।।
māḍuva karmavu svalpa nyūnateyiṁda kūḍiddarū kāryavannu muṁduvarisikoṁḍu hōdare adu siddhiyāguttade. sukr̥tavannu māḍuvudariṁda duṣkr̥tagaḷu yathārtha phalavannu nīḍuvudilla.
13006029a dēvānāṁ śaraṇaṁ puṇyaṁ sarvaṁ puṇyairavāpyatē।
13006029c puṇyaśīlaṁ naraṁ prāpya kiṁ daivaṁ prakariṣyati।।
dēvategaḷū puṇyakke śaraṇu hōguttāre. ellavū puṇyadiṁdalē doreyuttade. puṇyaśīla nararige daivavu ēnu māḍaballadu?
13006030a purā yayātirvibhraṣṭaścyāvitaḥ patitaḥ kṣitau।
13006030c punarārōpitaḥ svargaṁ dauhitraiḥ puṇyakarmabhiḥ।।
hiṁde yayātiyu puṇyadiṁda bhraṣṭanāgi taḷḷalpaṭṭu bhūmiya mēle bīḷalu puṇyakarmagaḷannu māḍida magaḷa makkaḷiṁdāgi punaḥ svargavannēridanu.
13006031a purūravāśca rājarṣirdvijairabhihitaḥ purā।
13006031c aila ityabhivikhyātaḥ svargaṁ prāptō mahīpatiḥ।।
hiṁde aila eṁdu vikhyātanāda purūrava rājarṣi mahīpatiyu dvijaru hēḷidudannu anusarisi svargavannu paḍedukoṁḍanu.
13006032a aśvamēdhādibhiryajñaiḥ satkr̥taḥ kōsalādhipaḥ।
13006032c maharṣiśāpātsaudāsaḥ puruṣādatvamāgataḥ।।
aśvamēdhavē modalāda yajñagaḷiṁda satkr̥tanāgidda kōsalādhipa saudāsanu maharṣi vasiṣṭhana śāpadiṁda narabhakṣakanādanu.
13006033a aśvatthāmā ca rāmaśca muniputrau dhanurdharau।
13006033c na gaccataḥ svargalōkaṁ sukr̥tēnēha karmaṇā।।
muniputrarū dhanurdhararū āda aśvatthāma mattu rāmaru tāvu māḍida sukr̥ta karmagaḷiṁda ciraṁjīvigaḷāgi svargalōkakkē hōguvudilla.
13006034a vasuryajñaśatairiṣṭvā dvitīya iva vāsavaḥ।
13006034c mithyābhidhānēnaikēna rasātalatalaṁ gataḥ।।
nūru yajña-iṣṭigaḷannu māḍi eraḍanē vāsavanō eṁbaṁtidda upacara vasuvu oṁdē oṁdu suḷḷiniṁdāgi rasātala talakke hōdanu.
13006035a balirvairōcanirbaddhō dharmapāśēna daivataiḥ।
13006035c viṣṇōḥ puruṣakārēṇa pātālaśayanaḥ kr̥taḥ।।
virōcanana maga baliyannu dēvategaḷu dharmapāśadiṁda baṁdhisidaru mattu viṣṇuvina puruṣaprayatnadiṁda avanu pātālaśayananādanu.
13006036a śakrasyōdasya caraṇaṁ prasthitō janamējayaḥ।
13006036c dvijastrīṇāṁ vadhaṁ kr̥tvā kiṁ daivēna na vāritaḥ।।
dvijastrīyarannu vadhisiddarū janamējayanu śakrana caraṇagaḷa āśrayavannu paḍedu svargakke horaṭuhōdanu. daivavu avanannu taḍeyitēnu?
13006037a ajñānādbrāhmaṇaṁ hatvā spr̥ṣṭō bālavadhēna ca।
13006037c vaiśaṁpāyanaviprarṣiḥ kiṁ daivēna nivāritaḥ।।
viprarṣi vaiśaṁpāyananu ajñānadiṁda brāhmaṇanannu saṁharisi bālavadheya pāpadiṁdalū liptarāgiddanu. daivavu avanannu taḍeyitēnu?
13006038a gōpradānēna mithyā ca brāhmaṇēbhyō mahāmakhē।
13006038c purā nr̥gaśca rājarṣiḥ kr̥kalāsatvamāgataḥ।।
hiṁde rājarṣi nr̥ganu mahāmakhadalli brāhmaṇarige gōdānavannu nīḍuttiddāga mithyācāravannācarisidanu1. avanige heṁṭēgoddada yōniyalli huṭṭabēkāyitu.
13006039a dhuṁdhumāraśca rājarṣiḥ satrēṣvēva jarāṁ gataḥ।
13006039c prītidāyaṁ parityajya suṣvāpa sa girivrajē।।
rājarṣi dhuṁdhumāranu yajñagaḷannu māḍuttalē vr̥ddhanādanu. āga dēvategaḷu prītarāgi koṭṭa varavannū tyajisi avanu girivrajadalli sukhavāgi malagibiṭṭanu!
13006040a pāṁḍavānāṁ hr̥taṁ rājyaṁ dhārtarāṣṭrairmahābalaiḥ।
13006040c punaḥ pratyāhr̥taṁ caiva na daivādbhujasaṁśrayāt।।
mahābala dhārtarāṣṭraru pāṁḍavara rājyavannu apaharisidaru. punaḥ avaru adannu hiṁde paḍedukoṁḍaru. idu daivada bhujāśrayadiṁdalladē āgalilla.
13006041a tapōniyamasaṁyuktā munayaḥ saṁśitavratāḥ।
13006041c kiṁ tē daivabalāccāpamutsr̥jaṁtē na karmaṇā।।
tapōniyama saṁyuktarāda saṁśitavrata munigaḷu daivabaladiṁda śapisuvarēnu? tammadē karmagaḷa baladiṁda tānē?
13006042a pāpamutsr̥jatē lōkē sarvaṁ prāpya sudurlabham।
13006042c lōbhamōhasamāpannaṁ na daivaṁ trāyatē naram।।
atiśaya puṇyakāryavannu māḍuvavanu lōkadalli durlabhavāda sarvavannū paḍedu pāpagaḷannu kaḷedukoḷḷuttāne. lōbha-mōhagaḷiṁda saṁpannanāda naranannu daivavū kūḍa rakṣisuvudilla.
13006043a yathāgniḥ pavanōddhūtaḥ sūkṣmō'pi bhavatē mahān।
13006043c tathā karmasamāyuktaṁ daivaṁ sādhu vivardhatē।।
agniyu sūkṣmavē āgiddarū gāḷiyiṁda mēleddare mahā agniyāguvaṁte karmadiṁda mēlebbisalpaṭṭa daivavu cennāgi vr̥ddhiyāguttade.
13006044a yathā tailakṣayāddīpaḥ pramlānimupagaccati।
13006044c tathā karmakṣayāddaivaṁ pramlānimupagaccati।।
eṇṇeyu mugiduhōgalu dīpavū ārihōguvaṁte karmagaḷu kṣayavāguttiddaṁte daivasahāyavū illavāguttade.
13006045a vipulamapi dhanaughaṁ prāpya bhōgānstriyō vā puruṣa iha na śaktaḥ karmahīnō'pi bhōktum।
13006045c sunihitamapi cārthaṁ daivatai rakṣyamāṇaṁ vyayaguṇamapi sādhuṁ karmaṇā saṁśrayaṁtē।।
vipula dhanavannū, bhōgavastugaḷannū, mattu strīyarannu hoṁdiddarū karmahīna puruṣanu avugaḷannu bhōgisalu śaktanāguvudilla. ādare karmagaḷalli niratanāda sādhuvu dēvategaḷiṁda rakṣisalpaṭṭa aiśvaryavannū paḍedukoṁḍu bhōgisuttāne.
13006046a 2bhavati manujalōkāddēvalōkō viśiṣṭō bahutarasusamr̥ddhyā mānuṣāṇāṁ gr̥hāṇi।
13006046c pitr̥vanabhavanābhaṁ dr̥śyatē cāmarāṇāṁ na ca phalati vikarmā jīvalōkēna daivam।।
avanu manujalōkadalli dēvalōkadalliruvavarigiṁtalū viśiṣṭanāguttāne. ā manuṣyana manegaḷu bahutaranāgi susamr̥ddhavāgiruttade. ādare karmagaḷannu tyajisiruvavana maneyu bahuvidhavāda saṁpattiniṁda kūḍiddarū dēvategaḷige śmaśāna sadr̥śavāgi kāṇuttade.
13006047a vyapanayati vimārgaṁ nāsti daivē prabhutvaṁ gurumiva kr̥tamagryaṁ karma saṁyāti daivam।
13006047c anupahatamadīnaṁ kāmakārēṇa daivaṁ nayati puruṣakāraḥ saṁcitastatra tatra।।
durmārgadalli hōguttiruvavanannu sanmārgadalli taruva prabhutvavu daivakkiruvudilla. guruvannu muṁdemāḍikoṁḍu śiṣyanu hōguvaṁte daivavu karmada hiṁdeyē hōguttiruttade. puruṣana saṁcita karmagaḷē daivavāgi alliṁdillige koṁḍoyyuttiruttade.
13006048a ētattē sarvamākhyātaṁ mayā vai munisattama।
13006048c phalaṁ puruṣakārasya sadā saṁdr̥śya tattvataḥ।।
munisattama! puruṣakarmagaḷa phalavannu sadā kāṇuttiruva nānu tattvataḥ ellavannū hēḷiddēne.
13006049a abhyutthānēna daivasya samārabdhēna karmaṇā।
13006049c vidhinā karmaṇā caiva svargamārgamavāpnuyāt।।
daivabalada udayadiṁda prāraṁbhisida karmadiṁda mattu vidhivattāgi māḍida karmadiṁda svargamārgavannu paḍedukoḷḷabahudu.””
samāpti
iti śrīmahābhāratē anuśāsana parvaṇi dānadharma parvaṇi daivapuruṣakāranirdēśē ṣaṣṭō'dhyāyaḥ।।
idu śrīmahābhāratadalli anuśāsana parvadalli dānadharma parvadalli daivapuruṣakāranirdēśa ennuva āranē adhyāyavu.