પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
શાંતિ પર્વ
મોક્ષધર્મ પર્વ
અધ્યાય 318
સાર
નારદનુ શુકનિગॆ મોક્ષધર્મવન્નુ ઉપદેશિસિદુદુ (1-45). શુકનુ મોક્ષવન્નુ પડॆયલુ તંદॆયન્નુ પરિત્યજિસિ સૂર્યમંડલદ કડॆ પ્રયાણિસિદુદુ (46-63).
12318001 નારદ ઉવાચ।
12318001a સુખદુઃખવિપર્યાસો યદા સમુપપદ્યતે।
12318001c નૈનં પ્રજ્ઞા સુનીતં વા ત્રાયતે નાપિ પૌરુષમ્।।
નારદનુ હેળિદનુ: “સુખદુઃખગળ વિપર્યાસ1વુંટાદાગ પ્રજ્ઞॆયાગલી, ઉત્તમ નીતિયાગલી અથવા પૌરુષવાગલી મનુષ્યનન્નુ રક્ષિસુવુદિલ્લ.
12318002a સ્વભાવાદ્યત્નમાતિષ્ઠેદ્યત્નવાન્નાવસીદતિ।
12318002c જરામરણરોગેભ્યઃ પ્રિયમાત્માનમુદ્ધરેત્।।
આદુદરિંદ સ્વાભાવિકવાગિયે જ્ઞાનપ્રાપ્તિગॆ પ્રયત્નિસબેકુ. હાગॆ પ્રયત્નિસુવવનુ નાશનાગુવુદિલ્લ. પ્રિય આત્મનન્નુ જરામરણરોગગળિંદ રક્ષિસિકॊળ્ળબેકુ.
12318003a રુજંતિ હિ શરીરાણિ રોગાઃ શારીરમાનસાઃ।
12318003c સાયકા ઇવ તીક્ષ્ણાગ્રાઃ પ્રયુક્તા દૃઢધન્વિભિઃ।।
શારીરિક મત્તુ માનસિક રોગગળુ દૃઢધન્વિયુ પ્રયોગિસિદ તીક્ષ્ણાગ્ર સાયકગળંતॆ શરીરગળન્નુ બાધિસુત્તલે ઇરુત્તવॆ.
12318004a વ્યાધિતસ્ય વિવિત્સાભિસ્ત્રસ્યતો જીવિતૈષિણઃ2।
12318004c અવશસ્ય વિનાશાય શરીરમપકૃષ્યતે।।
ઇંદ્રિયગળિગॆ અધીનનાગિ જીવિસલુ ઇચ્છિસુવવન શરીરવન્નુ વિવિધ વ્યાધિગળુ કાડિ વિનાશદॆડॆગॆ કॊંડॊય્યુત્તવॆ.
12318005a સ્રવંતિ ન નિવર્તંતે સ્રોતાંસિ સરિતામિવ।
12318005c આયુરાદાય મર્ત્યાનાં રાત્ર્યહાનિ પુનઃ પુનઃ।।
નદિય પ્રવાહવુ હિંદક્કॆ બરદે મુંદુ-મુંદક્કે હરિદુકॊંડુ હોગુવંતॆ રાત્રિ-હગલુગળુ પુનઃ પુનઃ મુંદॆ હોગુત્તા મનુષ્યર આયુષ્યવન્નુ અપહરિસુત્તિરુત્તવॆ.
12318006a વ્યત્યયો હ્યયમત્યંતં પક્ષયોઃ શુક્લકૃષ્ણયોઃ।
12318006c જાતં મર્ત્યં જરયતિ નિમેષં નાવતિષ્ઠતે।।
નિમિષમાત્રવૂ નિલ્લદે સતતવાગિ મરુકળિસુત્તિરુવ શુક્લ-કૃષ્ણપક્ષગળુ હુટ્ટિદ મનુષ્યનન્નુ મુપ્પાગિસુત્તવॆ.
12318007a સુખદુઃખાનિ ભૂતાનામજરો જરયન્નસૌ।
12318007c આદિત્યો હ્યસ્તમભ્યેતિ પુનઃ પુનરુદેતિ ચ।।
પ્રતિનિત્યવૂ અસ્તમિસુવ મત્તુ પુનઃ ઉદયિસુવ સૂર્યનુ અજરનાગિદ્દરૂ પ્રાણિગળન્નુ સુખદુઃખગળ મૂલક જીર્ણગॊળિસુત્તિરુત્તાનॆ.
12318008a અદૃષ્ટપૂર્વાનાદાય ભાવાનપરિશંકિતાન્।
12318008c ઇષ્ટાનિષ્ટાન્મનુષ્યાણામસ્તં ગચ્ચંતિ રાત્રયઃ।।
રાત્રિગળુ મનુષ્યરિગॆ અદૃષ્ટવૂ અપૂર્વવૂ આદ ઇષ્ટ-અનિષ્ટ ભાવગળન્નુ મૂડિસુત્તા અસ્તવાગુત્તિરુત્તવॆ.
12318009a યો યમિચ્ચેદ્યથાકામં કામાનાં તત્તદાપ્નુયાત્।
12318009c યદિ સ્યાન્ન પરાધીનં પુરુષસ્ય ક્રિયાફલમ્।।
ऒંદુવેળॆ પુરુષન ક્રિયॆય ફલગળુ પરાધીનવાગિરદે ઇદ્દિદ્દરॆ અવનુ યાવ્યાવુદન્નુ કામિસુત્તિદ્દનો આ કામનॆગળન્નુ પડॆદુકॊળ્ળુત્તિદ્દનુ.
12318010a સંયતાશ્ચ હિ દક્ષાશ્ચ મતિમંતશ્ચ માનવાઃ।
12318010c દૃશ્યંતે નિષ્ફલાઃ સંતઃ પ્રહીણાશ્ચ સ્વકર્મભિઃ।।
ઇંદ્રિય નિગ્રહિગળૂ દક્ષરૂ મતિમંતરૂ આદ માનવરુ તમ્મ કર્મગળ ફલગળલ્લિ નિરતરાગિદ્દરૂ અવુગળ ફલગળન્નુ તॊરॆદિરુવુદુ કંડુબરુત્તદॆ.
12318011a અપરે બાલિશાઃ સંતો નિર્ગુણાઃ પુરુષાધમાઃ।
12318011c આશીર્ભિરપ્યસંયુક્તા દૃશ્યંતે સર્વકામિનઃ।।
ઇન્નુ કॆલવરુ મૂર્ખરાગિરુત્તારॆ. નિર્ગુણરૂ પુરુષાધમરૂ, હિરિયર આશીર્વાદગળિલ્લદવરૂ આદ અવરુ સર્વકામગળન્નૂ પડॆદુકॊંડિરુવુદન્નૂ નાવુ નોડુત્તેવॆ.
12318012a ભૂતાનામપરઃ કશ્ચિદ્ધિંસાયાં સતતોત્થિતઃ।
12318012c વંચનાયાં ચ લોકસ્ય સ સુખેષ્વેવ જીર્યતે।।
ઇન્નુ કॆલવરુ સતતવૂ ઇતરર હિંસॆયલ્લિયે નિરતરાગિરુત્તારॆ. જનરન્નુ મોસગॊળિસુત્તા અવરુ સુખોપભોગગળલ્લિયે મુદિયાગુત્તારॆ.
12318013a અચેષ્ટમાનમાસીનં શ્રીઃ કં ચિદુપતિષ્ઠતિ।
12318013c કશ્ચિત્કર્માનુસૃત્યાન્યો ન પ્રાપ્યમધિગચ્ચતિ।।
કॆલવॊમ્મॆ યાવ કॆલસવન્નૂ માડદે કુળિતિરુવવન બળિગॆ સંપત્તુ તાને તાનાગિ હોગિ સેરુત્તદॆ. મત્તॊબ્બનુ કષ્ટપટ્ટુ દુડિદરૂ તાનુ હॊંદબેકાદ વસ્તુવન્નુ હॊંદુવુદિલ્લ.
12318014a અપરાધં સમાચક્ષ્વ પુરુષસ્ય સ્વભાવતઃ।
12318014c શુક્રમન્યત્ર સંભૂતં પુનરન્યત્ર ગચ્ચતિ।।
ઇદરલ્લિ પુરુષન સ્વભાવતઃ અપરાધવન્નુ નોડુ. વીર્યવુ ऎલ્લિયો હુટ્ટુત્તદॆ મત્તુ પુનઃ બેરॆ ऎલ્લિયો હોગુત્તદॆ.
12318015a તસ્ય યોનૌ પ્રસક્તસ્ય ગર્ભો ભવતિ વા ન વા।
12318015c આમ્રપુષ્પોપમા યસ્ય નિવૃત્તિરુપલભ્યતે।।
યોનિયન્નુ પ્રવેશિસિદ વીર્યદિંદ ગર્ભવુ ઉંટાગબહુદુ અથવા આગદિરબહુદુ. માવિન હૂવિનંતॆ કॆલવુ વેળॆ અદુ વ્યર્થવાગુવુદૂ કંડુબરુત્તદॆ.
12318016a કેષાં ચિત્પુત્રકામાનામનુસંતાનમિચ્ચતામ્।
12318016c સિદ્ધૌ પ્રયતમાનાનાં નૈવાંડમુપજાયતે।।
કॆલવરુ પુત્રાપેક્ષિગળુ તમ્મ મક્કળિગૂ મક્કળાગબેકॆંદુ બયસિરુત્તારॆ. અવરુ ऎષ્ટે પ્રયત્નગળન્નુ માડિદરૂ અવરિગॆ ऒંદુ સંતાનવૂ આગુવુદિલ્લ.
12318017a ગર્ભાચ્ચોદ્વિજમાનાનાં ક્રુદ્ધાદાશીવિષાદિવ।
12318017c આયુષ્માન્ જાયતે પુત્રઃ કથં પ્રેતઃ પિતૈવ સઃ।।
કॆલવॊમ્મॆ પત્નિયુ ગર્ભિણિયાદળॆંદરॆ કુપિત સર્પક્કॆ હॆદરુવંતॆ હॆદરુવવનિગॆ આયુષ્મંત પુત્રને હુટ્ટુત્તાનॆ. સાયુવુદે ઇલ્લવેનો ऎંબંતॆ બદુકિરુત્તાનॆ.
12318018a દેવાનિષ્ટ્વા તપસ્તપ્ત્વા કૃપણૈઃ પુત્રગૃદ્ધિભિઃ।
12318018c દશ માસાન્ પરિધૃતા જાયંતે કુલપાંસનાઃ।।
કॆલવॊમ્મॆ દેવતॆગળન્નુ આરાધિસિ, તપસ્સન્નુ તપિસિ, પુત્રન આસॆયિંદ કૃપણળાગિ હત્તુ માસગળુ ગર્ભવન્નુ હॊત્તવળિગॆ કુલપાંસનને હુટ્ટુત્તાનॆ.
12318019a અપરે ધનધાન્યાનિ ભોગાંશ્ચ પિતૃસંચિતાન્।
12318019c વિપુલાનભિજાયંતે લબ્ધાસ્તૈરેવ મંગલૈઃ।।
ઇંતહ મંગલકાર્યગળિંદ હુટ્ટિદ કॆલવુ પુત્રરુ પિતૃસંચિતવાદ વિપુલ ધન-ધાન્યગળન્નૂ ભોગગળન્નૂ પડॆદુ અનુભવિસુત્તલે ઇરુત્તારॆ.
12318020a અન્યોન્યં સમભિપ્રેત્ય મૈથુનસ્ય સમાગમે।
12318020c ઉપદ્રવ ઇવાવિષ્ટો યોનિં ગર્ભઃ પ્રપદ્યતે।।
પતિ-પત્નિયરુ અન્યોન્યરॊડનॆ કલॆતુ મૈથુનક્કॆ સમાગમવાદાગ ઉપદ્રવવુ પ્રવેશિસિદંતॆ ગર્ભવુ યોનિયન્નુ સેરુત્તદॆ.
12318021a શીર્ણં પરશરીરેણ નિચ્ચવીકં શરીરિણમ્3।
12318021c પ્રાણિનાં પ્રાણસંરોધે માંસશ્લેષ્મવિચેષ્ટિતમ્।।
માંસ-કફગળિંદ પ્રાણિય મરણવાદાગ શરીરિગॆ બેરॆય અસ્થિર શરીરવુ પ્રાપ્તવાગુત્તદॆ.
12318022a નિર્દગ્ધં પરદેહેન પરદેહં ચલાચલમ્।
12318022c વિનશ્યંતં વિનાશાંતે નાવિ નાવમિવાહિતમ્।।
યાવ રીતિયલ્લિ ऒંદુ નૌકॆયુ ભગ્નવાદાગ અદરલ્લિરુવ જનરન્નુ તુંબિકॊળ્ળલુ મત્તॊંદુ નૌકॆયુ સિદ્ધવાગિરુવુદો – અદે રીતિયલ્લિ શરીરવુ ભગ્નવાગિ આ શરીરદિંદ જીવનુ હॊરબંદનંતર આ જીવન કર્મફલાનુસારવાગિ અસ્થિરવાદ મત્તॊંદુ શરીરવુ સિદ્ધવાગિયે ઇરુત્તદॆ.
12318023a સંગત્યા જઠરે ન્યસ્તં રેતોબિંદુમચેતનમ્।
12318023c કેન યત્નેન જીવંતં ગર્ભં ત્વમિહ પશ્યસિ।।
મિથુન સમાગમદિંદ જઠરદલ્લિ ઇરિસલ્પટ્ટ અચેતસ રેતો બિંદુવુ યાવ પ્રયત્નદિંદ જીવંતવાગુત્તદॆ ऎન્નુવુદન્નુ નીનુ ઇલ્લિ કાણુત્તીયॆ.
12318024a અન્નપાનાનિ જીર્યંતે યત્ર ભક્ષાશ્ચ ભક્ષિતાઃ।
12318024c તસ્મિન્નેવોદરે ગર્ભઃ કિં નાન્નમિવ જીર્યતે।।
અન્નપાનાદિગળુ મત્તુ ભક્ષિસિદ ભક્ષગળુ જીર્ણવાગુવ અદે ઉદરદલ્લિ ગર્ભવુ એકॆ જીર્ણવાગિ હોગુવુદિલ્લ?
12318025a ગર્ભમૂત્રપુરીષાણાં સ્વભાવનિયતા ગતિઃ।
12318025c ધારણે વા વિસર્ગે વા ન કર્તુર્વિદ્યતે વશઃ।।
12318026a સ્રવંતિ હ્યુદરાદ્ગર્ભા જાયમાનાસ્તથાપરે।
12318026c આગમેન સહાન્યેષાં વિનાશ ઉપપદ્યતે।।
સ્વભાવતઃ ગર્ભ, મૂત્ર મત્તુ પુરીષગળિગॆ અવુગળદ્દે આદ માર્ગગળિવॆ. ગર્ભદ ધારણॆ મત્તુ વિસર્ગવુ કર્તૃવિન વશદલ્લિરુવુદિલ્લ. ઉદરદિંદ ગર્ભવુ હરિદુહોગબહુદુ. મત્તॆ કॆલવુ હુટ્ટુવાગલે સત્તુહોગિરબહુદુ. ઇતર કॆલવુ હુટ્ટિદ નંતર નાશહॊંદુત્તવॆ.
12318027a એતસ્માદ્યોનિસંબંધાદ્યો જીવન્ પરિમુચ્યતે।
12318027c પ્રજાં ચ લભતે કાં ચિત્પુનર્દ્વંદ્વેષુ મજ્જતિ।।
યોનિસંબંધદિંદ જીવંતવાગિ હॊરબરુવુદુ સંતાનવॆનિસિકॊળ્ળુત્તદॆ. સંતાનવાદॊડનॆ પુનઃ પરસ્પર સમાગમદલ્લિ મુળુગુત્તારॆ.
12318028a શતસ્ય સહજાતસ્ય સપ્તમીં દશમીં દશામ્4।
12318028c પ્રાપ્નુવંતિ તતઃ પંચ ન ભવંતિ શતાયુષઃ।।
નૂરુ વર્ષ આયસ્સન્નુ પડॆદુ હુટ્ટિદવનૂ એળનॆય મત્તુ હત્તનॆય દશॆગળન્નુ5 હॊંદિ નંતર નૂરને વર્ષદલ્લિ પંચભૂતગળિલ્લદવનાગુત્તાનॆ.
12318029a નાભ્યુત્થાને મનુષ્યાણાં યોગાઃ સ્યુર્નાત્ર સંશયઃ।
12318029c વ્યાધિભિશ્ચ વિમથ્યંતે વ્યાલૈઃ ક્ષુદ્રમૃગા ઇવ।।
હિંસમૃગગળુ ક્ષુદ્રમૃગગળન્નુ હિંસિસુવંતॆ નાનાવિધદ વ્યાધિગળુ મનુષ્યનન્નુ તિક્કિ-તીડુત્તવॆ. આ સમયદલ્લિ મનુષ્યરિગॆ મેલેળલુ મત્તુ કુળિતુકॊળ્ળલુ કૂડ શક્તિયિરુવુદિલ્લ ऎન્નુવુદરલ્લિ સંશયવિલ્લ.
12318030a વ્યાધિભિર્ભક્ષ્યમાણાનાં ત્યજતાં વિપુલં ધનમ્।
12318030c વેદનાં નાપકર્ષંતિ યતમાનાશ્ચિકિત્સકાઃ।।
વ્યાધિગળુ હાગॆ તિન્નુત્તિરલુ અવરુ વિપુલ ધનવન્નૂ ખર્ચુમાડુત્તારॆ. પ્રયત્નિસિદરૂ ચિકિત્સકરુ અવરન્નુ વેદનॆયિંદ હॊરતરલુ શક્યરાગુવુદિલ્લ.
12318031a તે ચાપિ નિપુણા વૈદ્યાઃ કુશલાઃ સંભૃતૌષધાઃ।
12318031c વ્યાધિભિઃ પરિકૃષ્યંતે મૃગા વ્યાધૈરિવાર્દિતાઃ।।
નિપુણરાદ કુશલરાદ મત્તુ ઉત્તમ ઔષધિગળન્નુ તિળિદુકॊંડિરુવ વૈદ્યરૂ કૂડ -વ્યાધરિંદ પ્રાણિગળુ મર્દિસલ્પડુવંતॆ- વ્યાધિગળિંદ પીડિતરાગુત્તારॆ.
12318032a તે પિબંતઃ કષાયાંશ્ચ સર્પીંષિ વિવિધાનિ ચ।
12318032c દૃશ્યંતે જરયા ભગ્ના નાગા નાગૈરિવોત્તમૈઃ।।
અવરુ વિવિધ કષાયગળન્નૂ તુપ્પગળન્નૂ કુડિયુત્તિદ્દરૂ દॊડ્ડ દॊડ્ડ આનॆગળિંદ પર્વતગળુ પુડિપુડિયાગુવંતॆ મુપ્પિનિંદ ભગ્નરાગુવુદન્નુ નોડુત્તેવॆ.
12318033a કે વા ભુવિ ચિકિત્સંતે રોગાર્તાન્ મૃગપક્ષિણઃ।
12318033c શ્વાપદાનિ દરિદ્રાંશ્ચ પ્રાયો નાર્તા ભવંતિ તે।।
ઈ ભુવિયલ્લિ રોગાર્તરાગિરુવ મૃગપક્ષિગળિગॆ, ક્રૂર પ્રાણિગળિગॆ મત્તુ દરિદ્રરિગॆ યારુ તાને ચિકિત્સॆયન્નુ માડુત્તારॆ? પ્રાયશઃ અવુગળુ આર્તરે આગુવુદિલ્લ.
12318034a ઘોરાનપિ દુરાધર્ષાન્નૃપતીનુગ્રતેજસઃ।
12318034c આક્રમ્ય રોગ આદત્તે પશૂન્ પશુપચો યથા6।।
પશુભક્ષ મૃગગળુ પશુગળન્નુ આક્રમિસુવંતॆ ઘોર દુરાધર્ષ ઉગ્રતેજસ્વી નૃપતિયરન્નૂ કૂડ રોગવુ આક્રમણિસિ કॊંડॊય્યુત્તદॆ.
12318035a ઇતિ લોકમનાક્રંદં મોહશોકપરિપ્લુતમ્।
12318035c સ્રોતસા સહસા ક્ષિપ્તં હ્રિયમાણં બલીયસા।।
હીગॆ સંસારવॆંબ નદિયલ્લિ તળ્ળલ્પટ્ટુ મોહ-શોકગળલ્લિયે મુળુગિ, બલિષ્ઠ પ્રવાહદિંદ બહુબેગ સॆળॆદુકॊંડુ હોગુત્તિરુવ ઈ લોકવુ યાવ કૂગાટવૂ ઇલ્લદે મુંદુવરિયુત્તલે ઇદॆ.
12318036a ન ધનેન ન રાજ્યેન નોગ્રેણ તપસા તથા।
12318036c સ્વભાવા વ્યતિવર્તંતે યે નિયુક્તાઃ શરીરિષુ।।
કર્મફલગળન્નુ ઉપભોગિસલુ વિધિયિંદ નિયુક્તરાગિરુવ મનુષ્યરિગॆ ધનદિંદાગલી, રાજ્યદિંદાગલી, મત્તુ ઉગ્ર તપસ્સિનિંદાગલી સ્વભાવવન્નુ અતિક્રમિસલુ સાધ્યવાગુવુદિલ્લ.
12318037a ન મ્રિયેરન્ન જીર્યેરન્સર્વે સ્યુઃ સર્વકામિકાઃ।
12318037c નાપ્રિયં પ્રતિપશ્યેયુરુત્થાનસ્ય ફલં પ્રતિ।।
પ્રયત્નક્કॆ તક્ક ફલવુ હસ્તગતવાગુત્તિદ્દરॆ મનુષ્યરુ મુદુકરાગુત્તિરલિલ્લ, સાયુત્તલૂ ઇરલિલ્લ. અપ્રિય ઘટનॆગળન્નુ કાણુત્તલૂ ઇરલિલ્લ. ऎલ્લરૂ તમ્મ તમ્મ કામનॆગળન્નુ પડॆદુકॊળ્ળુત્તિદ્દરુ.
12318038a ઉપર્યુપરિ લોકસ્ય સર્વો ભવિતુમિચ્ચતિ।
12318038c યતતે ચ યથાશક્તિ ન ચ તદ્વર્તતે તથા।।
ऎલ્લરૂ મેલુ-મેલિન લોકગળિગે હોગલુ ઇચ્છિસુત્તારॆ. યથાશક્તિ પ્રયત્નિસુત્તારॆ કૂડ. આદરॆ અદુ સાધ્યવાગુવુદિલ્લ.
12318039a ઐશ્વર્યમદમત્તાંશ્ચ મત્તાન્મદ્યમદેન ચ।
12318039c અપ્રમત્તાઃ શઠાઃ ક્રૂરા7 વિક્રાંતાઃ પર્યુપાસતે।।
અપ્રમત્તરૂ શઠરૂ ક્રૂરરૂ વિક્રાંતરૂ કૂડ ઐશ્વર્યમદદિંદ મત્તરાદ મત્તુ મદ્યપાનદિંદ મત્તરાદવરન્નુ ઉપાસિસુત્તારॆ.
12318040a ક્લેશાઃ પ્રતિનિવર્તંતે કેષાં ચિદસમીક્ષિતાઃ।
12318040c સ્વં સ્વં ચ પુનરન્યેષાં ન કિં ચિદભિગમ્યતે।।
કॆલવરિગॆ ક્લેશગળુ યાવ પ્રયત્નવૂ ઇલ્લદે કળॆદુહોગુત્તવॆ. મત્તॆ કॆલવરિગॆ તમ્મ ઐશ્વર્યવૂ સમયગળલ્લિ ઉપયોગક્કॆ બરુવુદિલ્લ.
12318041a મહચ્ચ ફલવૈષમ્યં દૃશ્યતે કર્મસંધિષુ।
12318041c વહંતિ શિબિકામન્યે યાંત્યન્યે શિબિકાગતાઃ।।
કર્મફલગળલ્લિ વિશેષ વૈપરીત્યવુ કંડુબરુત્તદॆ. કॆલવરુ પલ્લક્કિગળન્નુ હॊરુત્તારॆ મત્તॆ કॆલવરુ આ પલ્લક્કિગળલ્લિ કુળિતુ સંચરિસુત્તારॆ.
12318042a સર્વેષામૃદ્ધિકામાનામન્યે રથપુરઃસરાઃ।
12318042c મનુજાશ્ચ શતસ્ત્રીકાઃ શતશો વિધવાઃ સ્ત્રિયઃ।।
ऎલ્લરૂ અભિવૃદ્ધિયન્ને બયસુત્તારॆ. આદરॆ કॆલવરુ માત્ર રથગળલ્લિ કુળિતુ હોગુત્તારॆ. કॆલવરુ નૂરારુ સ્ત્રીયરલ્લિ સુખવન્નુ પડॆદરॆ ઇન્નુ કॆલવરિગॆ સ્ત્રીસૌખ્યવે ઇરુવુદિલ્લ.
12318043a દ્વંદ્વારામેષુ ભૂતેષુ ગચ્ચંત્યેકૈકશો નરાઃ।
12318043c ઇદમન્યત્ પરં પશ્ય માત્ર મોહં કરિષ્યસિ।।
દ્વંદ્વગળલ્લિ સિલુકિદ ભૂતગળલ્લિ કॆલવરુ દુઃખવન્નુ અનુભવિસુત્તિદ્દરॆ ઇન્નુ કॆલવરુ સુખવન્નુ અનુભવિસુત્તિરુત્તારॆ. આદરॆ બ્રહ્મપદવુ ઈ દ્વંદ્વગળિગિંતલૂ ભિન્નવાદુદુ મત્તુ વિલક્ષણવાદુદુ. ઈ વિષયદલ્લિ નિનગॆ ગॊંદલ બેડ.
12318044a ત્યજ ધર્મમધર્મં ચ ઉભે સત્યાનૃતે ત્યજ।
12318044c ઉભે સત્યાનૃતે ત્યક્ત્વા યેન ત્યજસિ તં ત્યજ।।
ધર્મ-અધર્મગળॆરડન્નૂ ત્યજિસુ. સત્ય-અનૃતગળॆરડન્નૂ ત્યજિસુ. સત્યાનૃતગળॆરડન્નૂ ત્યજિસિ અવન્નુ યાવુદરિંદ ત્યજિસિદॆયો અદન્નૂ ત્યજિસુ.
12318045a એતત્તે પરમં ગુહ્યમાખ્યાતમૃષિસત્તમ।
12318045c યેન દેવાઃ પરિત્યજ્ય મર્ત્યલોકં દિવં ગતાઃ।।
ઋષિસત્તમ! યાવુદરિંદ દેવતॆગળુ મર્ત્યલોકવન્નુ ત્યજિસિ દિવક્કॆ હોદરો આ પરમ ગુહ્ય આખ્યાનવન્નુ નિનગॆ હેળિદ્દેનॆ.””
12318046 ભીષ્મ ઉવાચ।
12318046a નારદસ્ય વચઃ શ્રુત્વા શુકઃ પરમબુદ્ધિમાન્।
12318046c સંચિંત્ય મનસા ધીરો નિશ્ચયં નાધ્યગચ્ચત।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “નારદન વચનવન્નુ કેળિ પરમબુદ્ધિમાન્ ધીર શુકનુ મનસ્સિનલ્લિયે યોચિસિ યાવ નિશ્ચયક્કૂ બરલિલ્લ.
12318047a પુત્રદારૈર્મહાન્ક્લેશો વિદ્યામ્નાયે મહાન્શ્રમઃ।
12318047c કિં નુ સ્યાચ્ચાશ્વતં સ્થાનમલ્પક્લેશં મહોદયમ્।।
“હॆંડતિ-મક્કળિંદ મહા ક્લેશવુંટાગુત્તદॆ. વિદ્યॆયન્નુ પડॆદુકॊળ્ળુવુદૂ મહા શ્રમસાધ્યવાદુદુ. અલ્પક્લેશદિંદ મહા અભ્યુદયવાગુવ શાશ્વત સ્થાનવન્નુ હેગॆ પડॆદુકॊળ્ળબહુદુ?”
12318048a તતો મુહૂર્તં સંચિંત્ય નિશ્ચિતાં ગતિમાત્મનઃ।
12318048c પરાવરજ્ઞો ધર્મસ્ય પરાં નૈઃશ્રેયસીં ગતિમ્।।
ऒંદુ મુહૂર્તકાલ હીગॆ યોચિસિ આ પરાવરજ્ઞનુ મુક્તિય માર્ગવાદ પરમ ધર્મદ કુરિતુ તન્નલ્લિ તાને નિશ્ચયિસિદનુ.
12318049a કથં ત્વહમસંક્લિષ્ટો ગચ્ચેયં પરમાં ગતિમ્।
12318049c નાવર્તેયં યથા ભૂયો યોનિસંસારસાગરે।।
“યાવુદક્કૂ અંટિકॊળ્ળદે મત્તુ પુનઃ ઈ યોનિ સંસારસાગરક્કॆ પુનઃ હિંદિરુગદંતહ આ પરમ ગતિયલ્લિ નાનુ હેગॆ હોગલિ?
12318050a પરં ભાવં હિ કાંક્ષામિ યત્ર નાવર્તતે પુનઃ।
12318050c સર્વસંગાન્ પરિત્યજ્ય નિશ્ચિતાં મનસો ગતિમ્।।
ऎલ્લિંદ પુનઃ હિંદિરુગબેકાગુવુદિલ્લવો આ પરમ ભાવવન્નુ હॊંદલુ બયસુત્તેનॆ. સર્વસંગગળન્નૂ પરિત્યજિસિ મનસ્સિન મૂલક આ ઉત્તમ ગતિયન્નુ પડॆયલુ નિશ્ચયિસિદ્દેનॆ.
12318051a તત્ર યાસ્યામિ યત્રાત્મા શમં મેઽધિગમિષ્યતિ।
12318051c અક્ષયશ્ચાવ્યયશ્ચૈવ યત્ર સ્થાસ્યામિ શાશ્વતઃ।।
ऎલ્લિ નન્ન આત્મવુ શાંતિયન્નુ પડॆદુકॊળ્ળુવુદો અલ્લિગॆ હોગુત્તેનॆ. અલ્લિ નાનુ અક્ષયનૂ અવ્યયનૂ મત્તુ શાશ્વતનૂ આગિરુત્તેનॆ.
12318052a ન તુ યોગમૃતે શક્યા પ્રાપ્તું સા પરમા ગતિઃ।
12318052c અવબંધો હિ મુક્તસ્ય કર્મભિર્નોપપદ્યતે।।
યોગમાર્ગવન્નુ બિટ્ટુ આ પરમ ગતિયન્નુ હॊંદલુ સાધ્યવિલ્લ. મુક્તનાદવનુ કર્મબંધનગળલ્લિ સિલુકબારદુ.
12318053a તસ્માદ્યોગં સમાસ્થાય ત્યક્ત્વા ગૃહકલેવરમ્।
12318053c વાયુભૂતઃ પ્રવેક્ષ્યામિ તેજોરાશિં દિવાકરમ્।।
આદુદરિંદ યોગવન્ને આશ્રયિસિ ગૃહરૂપવાગિરુવ ઈ શરીરવન્નુ ત્યજિસિ વાયુરૂપનાગિ તેજોરાશિ દિવાકરનન્નુ પ્રવેશિસુત્તેનॆ.
12318054a ન હ્યેષ ક્ષયમાપ્નોતિ સોમઃ સુરગણૈર્યથા।
12318054c કંપિતઃ પતતે ભૂમિં પુનશ્ચૈવાધિરોહતિ।
12318054e ક્ષીયતે હિ સદા સોમઃ પુનશ્ચૈવાભિપૂર્યતે8।।
સુરગણગળિંદ સોમનુ ક્ષયહॊંદુવંતॆ ઇવનુ ક્ષયવન્નુ હॊંદુવુદિલ્લ. કંપિતનાગિ ભૂમિય મેલॆ બિદ્દરૂ પુનઃ મેલેરુત્તાનॆ. સોમનુ સદા ક્ષીણિસુત્તિરુત્તાનॆ. પુનઃ વૃદ્ધિયન્નૂ હॊંદુત્તિરુત્તાનॆ.
12318055a રવિસ્તુ સંતાપયતિ લોકાન્રશ્મિભિરુલ્બણૈઃ।
12318055c સર્વતસ્તેજ આદત્તે નિત્યમક્ષયમંડલઃ।।
રવિયાદરો તન્ન પ્રખર કિરણગળિંદ સમસ્ત લોકગળન્નૂ સંતાપગॊળિસુત્તાનॆ. અવનુ ऎલ્લકડॆગળિંદ તેજસ્સન્નુ સંગ્રહિસુત્તાનॆ. આદુદરિંદ અવન મંડલવુ નિત્યવૂ અક્ષયવાગિરુત્તદॆ.
12318056a અતો મે રોચતે ગંતુમાદિત્યં દીપ્તતેજસમ્।
12318056c અત્ર વત્સ્યામિ દુર્ધર્ષો નિઃસંગેનાંતરાત્મના।।
આદુદરિંદ દીપ્તતેજસ આદિત્યમંડલક્કॆ હોગલુ ઇષ્ટપડુત્તેનॆ. અલ્લિ દુર્ધર્ષનાગિ નિઃસંગનાગિ અંતરાત્મનલ્લિ વાસિસુત્તેનॆ.
12318057a સૂર્યસ્ય સદને ચાહં નિક્ષિપ્યેદં કલેવરમ્।
12318057c ઋષિભિઃ સહ યાસ્યામિ સૌરં તેજોઽતિદુઃસહમ્।।
સૂર્યન સદનદલ્લિ ઈ શરીરવન્નુ ઇટ્ટુ ઋષિગળॊંદિગॆ અતિ દુઃસહવાદ સૌર તેજસ્સન્નુ પ્રવેશિસુત્તેનॆ.
12318058a આપૃચ્ચામિ નગાન્નાગાન્ગિરીનુર્વીં દિશો દિવમ્।
12318058c દેવદાનવગંધર્વાન્ પિશાચોરગરાક્ષસાન્।।
સૂર્યલોકક્કॆ હોગલુ વૃક્ષગળુ, પર્વતગળુ, બॆટ્ટગળુ, ભૂમિ, દશદિક્કુગળુ, સ્વર્ગ, દેવ-દાનવ-ગંધર-પિશાચ-ઉરગ-રાક્ષસર અનુમતિયન્નુ કેળુત્તેનॆ.
12318059a લોકેષુ સર્વભૂતાનિ પ્રવેક્ષ્યામિ નસંશયઃ।
12318059c પશ્યંતુ યોગવીર્યં મે સર્વે દેવાઃ સહર્ષિભિઃ।।
નિસ્સંશયવાગિ નાનુ લોકદ સર્વભૂતગળન્નૂ પ્રવેશિસુત્તેનॆ. ઋષિગળॊંદિગॆ સર્વ દેવતॆગળૂ નન્ન યોગવીર્યવન્નુ નોડલિ.”
12318060a અથાનુજ્ઞાપ્ય તમૃષિં નારદં લોકવિશ્રુતમ્।
12318060c તસ્માદનુજ્ઞાં સંપ્રાપ્ય જગામ પિતરં પ્રતિ।।
લોકવિશ્રુત ઋષિ નારદન અનુમતિયન્નુ કેળિ પડॆદુ અવનુ તન્ન તંદॆય બળિ હોદનુ.
12318061a સોઽભિવાદ્ય મહાત્માનં ઋષિં દ્વૈપાયનં મુનિમ્।
12318061c શુકઃ પ્રદક્ષિણીકૃત્ય કૃષ્ણમાપૃષ્ટવાન્મુનિઃ।।
મહાત્મ મુનિ ઋષિ દ્વૈપાયનનન્નુ પ્રદક્ષિણॆ માડિ નમસ્કરિસિ શુક મુનિયુ કૃષ્ણનલ્લિ અનુજ્ઞॆયન્નુ કેળિદનુ.
12318062a શ્રુત્વા ઋષિસ્તદ્વચનં શુકસ્ય પ્રીતો મહાત્મા પુનરાહ ચૈનમ્।
12318062c ભો ભોઃ પુત્ર સ્થીયતાં તાવદદ્ય યાવચ્ચક્ષુઃ પ્રીણયામિ ત્વદર્થમ્।।
શુકન આ માતન્નુ કેળિ મહાત્મ ઋષિયુ પ્રીતનાગિ પુનઃ અવનિગॆ ઇદન્નુ હેળિદનુ કૂડ: “ભો!ભો! પુત્ર! નિલ્લુ! ઇંદુ નિન્નન્નુ નોડુત્તા નન્ન કણ્ણુગળિગॆ પ્રિયવાદુદન્નુ માડિકॊળ્ળુત્તેનॆ.”
12318063a નિરપેક્ષઃ શુકો ભૂત્વા નિઃસ્નેહો મુક્તબંધનઃ।
12318063c મોક્ષમેવાનુસંચિંત્ય ગમનાય મનો દધે।
12318063e પિતરં સંપરિત્યજ્ય જગામ દ્વિજસત્તમઃ।।
આદરॆ શુકનુ નિરપેક્ષનૂ નિઃસ્નેહનૂ, બંધન મુક્તનૂ આગિ મોક્ષદ કુરિતે ચિંતિસુત્તા હોગલુ મનસ્સુમાડિદનુ. તંદॆયન્નુ પરિત્યજિસિ આ દ્વિજસત્તમનુ હॊરટુહોદનુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે શાંતિ પર્વણિ મોક્ષધર્મ પર્વણિ શુકાભિગમને અષ્ટાદશાધિકત્રિશતતમોઽધ્યાયઃ।। ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ શાંતિ પર્વદલ્લિ મોક્ષધર્મ પર્વદલ્લિ શુકાભિગમન ऎન્નુવ મુન્નૂરાહદિનॆંટને અધ્યાયવુ.-
સુખવન્ને દુઃખવॆંબુદાગિયૂ દુઃખવન્ને સુખવॆંબુદાગિયૂ તિળિદુકॊળ્ળુવુદુ. ↩︎
-
વ્યથિતસ્ય વિધિત્સાભિસ્તામૃતો જીવિતૈષિણઃ। (ભારત દર્શન). ↩︎
-
શીઘ્રં પરશરીરાણિ ચ્છિન્નબીજં શરીરિણમ્। ऎંબ પાઠાંતરવિદॆ (ભારતદર્શન). ↩︎
-
સ તસ્ય સહજાતસ્ય સપ્તમીં નવમીં દશામ્। (ભારત દર્શન). ↩︎
-
શરીરદ હત્તુ દશॆગળુ: ગર્ભવાસ, જનન, બાલ્ય, કૌમાર, પૌગંડ (ઐદરિંદ હત્તરવરॆગિન સ્થિતિ), યૌવન, એળનॆયદાદ સ્થાવિર્ય (મુપ્પુ), ऎંટનॆય જરાવસ્થॆ (કડુમુપ્પુ), ऒંભત્તનॆય પ્રાણ નિંતુ હોગુવિદॆ મત્તુ હત્તનॆયદાગિ પંચભૂતગળ અભાવ. ↩︎
-
આક્રમ્યાદદતે રોગાઃ પશૂન્પશુગણા યથા। (ભારત દર્શન). ↩︎
-
શઠાન્ શૂરા (ભારત દર્શન) ↩︎
-
ભારતદર્શનદલ્લિ ઇદર નંતર ઈ શ્લોકાર્ધવિદॆ: નેચ્છામ્યેવં વિદત્વૈતે હ્રાસ્સવૃદ્ધી પુનઃ પુનઃ।। ↩︎