ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
శాంతి పర్వ
మోక్షధర్మ పర్వ
అధ్యాయ 307
సార
జరామృత్యుగళన్ను అతిక్రమిసువ విషయదల్లి జనక మత్తు పంచశిఖర సంవాద (1-14).
12307001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
12307001a ఐశ్వర్యం వా మహత్ప్రాప్య ధనం వా భరతర్షభ।
12307001c దీర్ఘమాయురవాప్యాథ కథం మృత్యుమతిక్రమేత్।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “భరతర్షభ! మహా ఐశ్వర్యవన్నాగలీ ధనవన్నాగలీ అథవా దీర్ఘ ఆయుష్యవన్నాగలీ పడెద బళిక మనుష్యను హేగె మృత్యువన్ను దాటబల్లను?
12307002a తపసా వా సుమహతా కర్మణా వా శ్రుతేన వా।
12307002c రసాయనప్రయోగైర్వా కైర్నోపైతి జరాంతకౌ।।
మహా తపస్సినిందాగలి అథవా కర్మగళిందాగలీ అథవా వేదశాస్త్రగళ అధ్యయనదిందాగలీ, రసాయనగళ ప్రయోగదిందాగలీ అథవా బేరె యావుదరిందాగలీ మనుష్యను జరా-మృత్యుగళింద తప్పిసికొళ్ళబల్లనే?”
12307003 భీష్మ ఉవాచ।
12307003a అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనమ్।
12307003c భిక్షోః పంచశిఖస్యేహ సంవాదం జనకస్య చ।।
భీష్మను హేళిదను: “ఇదక్కె సంబంధిసిదంతె పురాతన ఇతిహాసవాద భిక్షు పంచశిఖ మత్తు జనకర సంవాదవన్ను ఉదాహరిసుత్తారె.
12307004a వైదేహో జనకో రాజా మహర్షిం వేదవిత్తమమ్।
12307004c పర్యపృచ్చత్పంచశిఖం చిన్నధర్మార్థసంశయమ్।।
విదేహద రాజా జనకను మహర్షి వేదవిత్తమ పంచశిఖనన్ను కెలవు ధర్మార్థసంశయిక ప్రశ్నెగళన్ను కేళిదను.
12307005a కేన వృత్తేన భగవన్నతిక్రామేజ్జరాంతకౌ।
12307005c తపసా వాథ బుద్ధ్యా వా కర్మణా వా శ్రుతేన వా।।
“భగవన్! యావ నడతెయింద తపస్సు అథవా బుద్ధి అథవా కర్మ అథవా వేదాధ్యయనన – ముప్పు మత్తు సావుగళన్ను ఉల్లంఘిసలు సాధ్యవాగుత్తదె?”
12307006a ఏవముక్తః స వైదేహం ప్రత్యువాచ పరోక్షవిత్।
12307006c నివృత్తిర్నైతయోరస్తి నానివృత్తిః కథం చన।।
ఈ ప్రశ్నెగె పరోక్షజ్ఞాని పంచశిఖను వైదేహనిగె ఉత్తరిసిదను: “ముప్పు మత్తు మృత్యుగళింద తప్పిసికొళ్ళలు సాధ్యవిల్ల. ఆదరె అవుగళింద నివృత్తియాగువుదిల్ల ఎన్నువుదూ ఇల్ల.
12307007a న హ్యహాని నివర్తంతే న మాసా న పునః క్షపాః।
12307007c సోఽయం ప్రపద్యతేఽధ్వానం చిరాయ ధ్రువమధ్రువః।।
దినగళు, మాసగళు మత్తు క్షణగళు చలిసుత్తలే ఇరుత్తవె. యావువూ హిందిరుగి బరువుదిల్ల. ఆదరె దీర్ఘకాలద నంతర మనుష్యను శాశ్వత మోక్షమార్గవన్ను ఆశ్రయిసుత్తానె.
12307008a సర్వభూతసముచ్చేదః స్రోతసేవోహ్యతే సదా।
12307008c ఉహ్యమానం నిమజ్జంతమప్లవే కాలసాగరే।
12307008e జరామృత్యుమహాగ్రాహే న కశ్చిదభిపద్యతే।।
నదియ ప్రవాహవు వస్తుగళన్ను తేలిసికొండు హోగువంతె సర్వప్రాణిగళన్నూ వినాశగొళిసువ కాలను తన్న ప్రవాహదల్లి ప్రాణిగళన్ను ఒయ్యుత్తిరుత్తానె. ముప్పు మత్తు సావుగళెంబ మొసళెగళింద కూడిరువ మత్తు నౌకెయిల్లద కాలసముద్రదల్లి ముళుగుత్తిరువ జీవనన్ను యారూ పారుమాడలారరు.
12307009a నైవాస్య భవితా కశ్చిన్నాసౌ భవతి కస్య చిత్।
12307009c పథి సంగతమేవేదం దారైరన్యైశ్చ బంధుభిః।
12307009e నాయమత్యంతసంవాసో లబ్ధపూర్వో హి కేన చిత్।।
ఈ జీవక్కె తన్నదెంబుదు యావుదూ ఇల్ల. ఇదు బెరె యారిగూ సేరిల్ల. దారిహోకరు ఒందెడెయల్లి సేరువంతె పత్ని మత్తు ఇతర బంధుగళు జీవనొందిగె సేరికొండిరుత్తారె. ఆదరె ఇదూవరెగె యారూ యారొడనెయూ అంత్యవిల్లద సహవాసవన్ను మాడికొండిరువుదు ఇల్లవే ఇల్ల.
12307010a క్షిప్యంతే తేన తేనైవ నిష్టనంతః పునః పునః।
12307010c కాలేన జాతా జాతా హి వాయునేవాభ్రసంచయాః।।
గాళియు మేఘసంకులగళన్ను హేగో హాగె కాలను జీవిగళన్ను తన్న చక్రదల్లి సిలుకిసి కాలాగ్నియల్లి బేయిసి అనంతర ఎల్లెల్లిగో ఎసెదుబిడుత్తానె.
12307011a జరామృత్యూ హి భూతానాం ఖాదితారౌ వృకావివ।
12307011c బలినాం దుర్బలానాం చ హ్రస్వానాం మహతామపి।।
బలశాలిగళాగిరలి, దుర్బలరాగిరలి, కుబ్జరాగిరలి, దొడ్డదేహదవరాగిరలి జీవిగళన్ను తోళగళంతిరువ జరా-మృత్యుగళు తిందుహాకుత్తవె.
12307012a ఏవంభూతేషు భూతేషు నిత్యభూతాధ్రువేషు చ।
12307012c కథం హృష్యేత జాతేషు మృతేషు చ కథం జ్వరేత్।।
హీగె ఇరువవెల్లవూ అశాశ్వతవాగిరువా నిత్యనాద ఆత్మను హుట్టిదరె ఎకె సంతోషపడబేకు? మత్తు సత్తరె ఏకె దుఃఖిసబేకు?
12307013a కుతోఽహమాగతః కోఽస్మి క్వ గమిష్యామి కస్య వా।
12307013c కస్మిన్ స్థితః క్వ భవితా కస్మాత్కిమనుశోచసి।।
నాను యారు? ఎల్లింద బందెను? ఎల్లిగె హోగుత్తేనె? నాను యారిగె సంబంధిసిదవను? నానీగ ఎల్లిద్దేనె? పునః ఎల్లి హుట్టుత్తేనె? ఇవెల్లవన్నూ యొచిసిదరె యారిగోస్కర ఏకె శోకిసబేకు?
12307014a ద్రష్టా స్వర్గస్య న హ్యస్తి తథైవ నరకస్య చ।
12307014c ఆగమాంస్త్వనతిక్రమ్య దద్యాచ్చైవ యజేత చ।।
జ్ఞానిగళల్లదే బేరె యారు తానే స్వర్గ అథవా నరకవన్ను నోడిద్దారె? ఆదరె ఆగమగళన్ను ఉల్లంఘిసిదదే దానమాడబేకు మత్తు యజిసబేకు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతిపర్వణి మోక్షధర్మపర్వణి పంచశిఖజనకసంవాదే సప్తాధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శాంతిపర్వదల్లి మోక్షధర్మపర్వదల్లి పంచశిఖజనకసంవాద ఎన్నువ మున్నూరాఏళనే అధ్యాయవు.