287: ಪರಾಶರಗೀತಾ

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

శాంతి పర్వ

మోక్షధర్మ పర్వ

అధ్యాయ 287

సార

పరాశర గీతెయ ఉపసంహార (1-45).

12287001 భీష్మ ఉవాచ।
12287001a పునరేవ తు పప్రచ్చ జనకో మిథిలాధిపః।
12287001c పరాశరం మహాత్మానం ధర్మే పరమనిశ్చయమ్।।

భీష్మను హేళిదను: “అనంతర మిథిలాధిప జనకను పునః ధర్మద పరమనిశ్చయి మహాత్మ పరాశరనన్ను ప్రశ్నిసిదను:

12287002a కిం శ్రేయః కా గతిర్బ్రహ్మన్కిం కృతం న వినశ్యతి।
12287002c క్వ గతో న నివర్తేత తన్మే బ్రూహి మహామునే।।

“మహామునే! శ్రేయస్సిన సాధనవ్యావుదు? ఉత్తమ గతియు యావుదు? యావ కర్మవు నష్టవాగువుదిల్ల? ఎల్లిగె హోదరె జీవవు అల్లింద హిందిరుగువుదిల్ల? ఇదర కురితు ననగె హేళు”

12287003 పరాశర ఉవాచ।
12287003a అసంగః శ్రేయసో మూలం జ్ఞానం జ్ఞానగతిః పరా¹।
12287003c చీర్ణం తపో న ప్రణశ్యేద్వాపః క్షేత్రే న నశ్యతి।।

పరాశరను హేళిదను: “అసంగత్వవే శ్రేయస్సిన మూల. జ్ఞానవే పరమ గతి. తానే మాడిద తపస్సు మత్తు సుపాత్రనిగె నీడిద దాన ఇవు ఎందూ నష్టవాగువుదిల్ల.

12287004a చిత్త్వాధర్మమయం పాశం యదా ధర్మేఽభిరజ్యతే।
12287004c దత్త్వాభయకృతం దానం తదా సిద్ధిమవాప్నుయాత్।।

అధర్మమయ పాశవన్ను కత్తరిసి ధర్మదల్లి అనురక్తనాదాగ మత్తు సర్వప్రాణిగళిగూ అభయదాన నీడిదాగ అవనిగె సిద్ధియుంటాగుత్తదె.

12287005a యో దదాతి సహస్రాణి గవామశ్వశతాని చ।
12287005c అభయం సర్వభూతేభ్యస్తద్దానమతివర్తతే।।

సహస్ర గోవుగళన్నూ నూరు అశ్వగళన్నూ దానమాడి సర్వభూతగళిగూ అభయవన్నీడువవన దానవు వృద్ధియాగుత్తిరుత్తదె.

12287006a వసన్విషయమధ్యేఽపి న వసత్యేవ బుద్ధిమాన్।
12287006c సంవసత్యేవ దుర్బుద్ధిరసత్సు విషయేష్వపి।।

బుద్ధివంతను విషయగళ మధ్యె వాసిసుత్తిద్దరూ అసంగత్వదిందాగి అవుగళ జొతెగిల్లదవన సమానను. ఆదరె దుర్బుద్ధియు విషయగళింద దూరవిద్దరూ సదా అవుగళల్లియే ఆసక్తనాగిరుత్తానె.

12287007a నాధర్మః శ్లిష్యతే ప్రాజ్ఞమాపః పుష్కరపర్ణవత్।
12287007c అప్రాజ్ఞమధికం పాపం శ్లిష్యతే జతు కాష్ఠవత్।।

నీరు కమలద ఎలెయన్ను హేగె ఒద్దెమాడువుదిల్లవో హాగె అధర్మవు ప్రాజ్ఞనిగె తగలువుదిల్ల. ఆదరె ముళ్ళగసేగిడవు బట్టెగె బిగియాగి అంటికొళ్ళువంతె పాపవు అజ్ఞానియన్ను అంటికొండిరుత్తదె.

12287008a నాధర్మః కారణాపేక్షీ కర్తారమభిముంచతి।
12287008c కర్తా ఖలు యథాకాలం తత్సర్వమభిపద్యతే।

అధర్మవు తన్నన్ను ఆశ్రయిసిదరవరిగె ఫలవన్ను దొరకిసువుదక్కే కాయుత్తిరుత్తదె మత్తు అల్లియవరెగె అదు అవనన్ను బిట్టుహోగువుదిల్ల. ఆదుదరింద అధర్మకర్మియు అదర ఫలవన్ను కాలానుగుణవాగి అనుభవిసియే తీరుత్తానె.

12287008e న భిద్యంతే కృతాత్మాన ఆత్మప్రత్యయదర్శినః।।
12287009a బుద్ధికర్మేంద్రియాణాం హి ప్రమత్తో యో న బుధ్యతే।
12287009c శుభాశుభేషు సక్తాత్మా ప్రాప్నోతి సుమహద్భయమ్।।

పవిత్ర అంతఃకరణయుక్త ఆత్మజ్ఞానియు కర్మగళ శుభాశుభ ఫలగళింద ఎందూ విచలితగొళ్ళువుదిల్ల. జ్ఞానేంద్రియ మత్తు కర్మేంద్రియగళ ప్రమాదదిందాగువ పాపగళ కురితు యోచిసదిరువవను మత్తు శుభాశుభఫలగళల్లి ఆసక్తియిరువవను మహా భయవన్ను హొందుత్తానె.

12287010a వీతరాగో జితక్రోధః సమ్యగ్భవతి యః సదా।
12287010c విషయే వర్తమానోఽపి న స పాపేన యుజ్యతే।।

ఆదరె సదా సదాచారగళల్లిరువ వీతరాగ జితక్రోధను విషయగళొందిగె ఒడనాడుత్తిద్దరూ పాపవన్ను హొందువుదిల్ల.

12287011a మర్యాదాయాం ధర్మసేతుర్నిబద్ధో నైవ సీదతి।
12287011c పుష్టస్రోత ఇవాయత్తః స్ఫీతో భవతి సంచయః।।

నదియల్లి కట్టిద బలవాద అణెకట్టు హేగె ఒడెయువుదిల్లవో మత్తు అదరిందాగి అల్లి నీరిన మట్టవు హేగె హెచ్చుత్తదెయో హాగె ధర్మసేతువెయ మర్యాదెగళిగె బద్ధనాదవన బంధనవు ఒడెయువుదిల్ల మత్తు అవన సంచిత పుణ్యగళు వృద్ధిహొందుత్తవె.

12287012a యథా భానుగతం తేజో మణిః శుద్ధః సమాధినా।
12287012c ఆదత్తే రాజశార్దూల తథా యోగః ప్రవర్తతే।।

రాజశార్దూల! సూర్యకాంతమణియు హేగె సూర్యన తేజస్సన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తదెయో హాగె యోగసాధకను సమాధియ మూలక బ్రహ్మన స్వరూపవన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తానె.

12287013a యథా తిలానామిహ పుష్పసంశ్రయాత్ పృథక్పృథగ్యాతి గుణోఽతిసౌమ్యతామ్।
12287013c తథా నరాణాం భువి భావితాత్మనాం యథాశ్రయం సత్త్వగుణః ప్రవర్తతే।।

ఎళ్ళెణ్ణెయు హేగె బేరె బేరె హూవుగళ సంసర్గదింద ప్రత్యేక ప్రత్యేక మనోరమ సువాసనెగళన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తదెయో హాగె భువియల్లి భావితాత్మ నరర సంసర్గదింద సత్త్వగుణవు వృద్ధిసుత్తదె.

12287014a జహాతి దారానిహతే న సంపదః సదశ్వయానం వివిధాశ్చ యాః క్రియాః।
12287014c త్రివిష్టపే జాతమతిర్యదా నరస్ తదాస్య బుద్ధిర్విషయేషు భిద్యతే।।

యావాగ మనుష్యను సర్వోత్తమ పదవన్ను పడెయలు ఉత్సుకనాగుత్తానో ఆగ అవన బుద్ధియు విషయగళింద బేరాగుత్తదె మత్తు అదు స్త్రీ, సంపత్తు, పదవి, వాహన, మత్తు నానావిధద క్రియెగళన్నూ పరిత్యజిసుత్తదె.

12287015a ప్రసక్తబుద్ధిర్విషయేషు యో నరో యో బుధ్యతే హ్యాత్మహితం కదా చ న।
12287015c స సర్వభావానుగతేన చేతసా నృపామిషేణేవ ఝషో వికృష్యతే।।

ఆదరె విషయాసక్త బుద్ధియిరువ నరను ఆత్మహితవన్ను ఎందూ తిళిదుకొళ్ళువుదిల్ల. నృప! మీను హేగె మాంసద ఆమిశక్కె ఆసెపట్టు దుఃఖవన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తదెయో హాగె చేతనవు విషయసుఖదింద ఆకర్షితగొండు దుఃఖవన్ననుభవిసుత్తదె.

12287016a సంఘాతవాన్మర్త్యలోకః పరస్పరమపాశ్రితః।
12287016c కదలీగర్భనిఃసారో నౌరివాప్సు నిమజ్జతి।।

శరీరదల్లిరువ అంగ ప్రత్యంగగళు హేగె పరస్పరరన్ను ఆశ్రయిసిరువవో హాగె ఈ మర్త్యలోకవూ కూడ పరస్పరరన్ను ఆశ్రయిసిరువ జీవ సముదాయగళింద కూడిదె. ఆదరె ఈ సంసారవు బాళెయ దిండినంతె నిఃస్సారవాదుదు మత్తు ప్రవాహదల్లి సిక్కిబిద్ద నౌకెయంతె ముళుగిహోగువంథహుదు.

12287017a న ధర్మకాలః పురుషస్య నిశ్చితో న చాపి మృత్యుః పురుషం ప్రతీక్షతే।
12287017c క్రియా హి ధర్మస్య సదైవ శోభనా యదా నరో మృత్యుముఖేఽభివర్తతే।।

మనుష్యనిగె ధర్మపాలనెమాడలు విశేష సమయవెందేనూ ఇల్ల. ఏకెందరె మృత్యువు యావ మనుష్యనన్నూ ప్రతీక్షిసువుదిల్ల. నరను సదా మృత్యుముఖనాగియే ఇరువాగ సదైవ ధర్మక్రియెగళల్లి తొడగిరువుదే అవనిగె శోభనీయవు.

12287018a యథాంధః స్వగృహే యుక్తో హ్యభ్యాసాదేవ గచ్చతి।
12287018c తథా యుక్తేన మనసా ప్రాజ్ఞో గచ్చతి తాం గతిమ్।।

కురుడను తన్న మనెయల్లి అభ్యాసబలదింద స్వల్పవూ తొందరెయిల్లదే హేగె నడెయుత్తానో హాగె ప్రాజ్ఞను యోగయుక్త మనస్సినింద ఆ పరమ గతియన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తానె.

12287019a మరణం జన్మని ప్రోక్తం జన్మ వై మరణాశ్రితమ్।
12287019c అవిద్వాన్మోక్షధర్మేషు బద్ధో భ్రమతి చక్రవత్।।

జన్మవు మరణస్థితియన్ను హేళుత్తదె మత్తు మృత్యువినల్లి జన్మవు ఆశ్రయిసిదె. మోక్షధర్మగళ అవిద్యావంతను ఈ జన్మ-మృత్యుగళ చక్రదల్లి బద్ధనాగి తిరుగుత్తిరుత్తానె.

²12287020a యథా మృణాలోఽనుగతమాశు ముంచతి కర్దమమ్।
12287020c తథాత్మా పురుషస్యేహ మనసా పరిముచ్యతే।
12287020e మనః ప్రణయతేఽత్మానం స ఏనమభియుంజతి।।

నీరినింద కీళువాగ కమలద దంటిగె అంటికొండిద్ద కెసరు కూడలే నీరినల్లి హేగె లీనవాగుత్తదెయో అదే రీతి త్యాగియ ఆత్మవు కలుషిత మనస్సన్ను బిట్టు హొరబరుత్తదె. మనస్సు ఆత్మవన్ను యోగద కడె ఒయ్యుత్తదె మత్తు యోగియు మనస్సన్ను ఆత్మనల్లి లీనగొళిసుత్తానె.

12287021a పరార్థే వర్తమానస్తు స్వకార్యం యోఽభిమన్యతే।
12287021c ఇంద్రియార్థేషు సక్తః సన్ స్వకార్యాత్పరిహీయతే।।

ఇన్నొబ్బరిగాగి అందరె ఈ బాహ్య ఇంద్రిగళ తృప్తిగాగి విషయ భోగదల్లి ప్రవృత్తనాగి అదే తన్న ముఖ్య కార్యవెందు తిళిదుకొళ్ళువవను తన్న వాస్తవిక కర్తవ్యదింద చ్యుతనాగిబిడుత్తానె.

12287022a అధస్తిర్యగ్గతిం చైవ స్వర్గే చైవ పరాం గతిమ్।
12287022c ప్రాప్నోతి స్వకృతైరాత్మా ప్రాజ్ఞస్యేహేతరస్య చ।।

ప్రాజ్ఞనాగిరలీ అథవా ఇన్న్యావుదే రీతియల్లిరలి, ఈ లోకదల్లి ప్రతియొబ్బన ఆత్మవూ తాను మాడిద కర్మగళిగనుసారవాగి నరకవన్నో, పశు-పక్షి మొదలాద తిర్యగ్యోనియన్నో, స్వర్గవన్నో అథవా పరమ గతియన్నో పడెదుకొళ్ళుత్తదె.

12287023a మృణ్మయే భాజనే పక్వే³ యథా వై న్యస్యతే⁴ ద్రవః।
12287023c తథా శరీరం తపసా తప్తం విషయమశ్నుతే।।

పక్వవాద మణ్ణిన పాత్రెయల్లిట్ట ద్రవదంతె⁵ తపస్సినింద సుడల్పట్ట శరీరవు బ్రహ్మలోకద వరెగిన విషయగళన్ను అనుభవిసుత్తదె.

12287024a విషయానశ్నుతే యస్తు న స భోక్ష్యత్యసంశయమ్।
12287024c యస్తు భోగాంస్త్యజేదాత్మా స వై భోక్తుం వ్యవస్యతి।।

విషయగళన్ను భోగిసువవను నిశ్చయవాగియూ బ్రహ్మానందద అనుభవదింద వంచితనాగుత్తానె. ఆదరె విషయభోగగళన్ను త్యజిసిదవను అవశ్యవాగియూ బ్రహ్మానందద అనుభవక్కె సమర్థనాగుత్తానె.

12287025a నీహారేణ హి సంవీతః శిశ్నోదరపరాయణః।
12287025c జాత్యంధ ఇవ పంథానమావృతాత్మా న బుధ్యతే।।

హుట్టుకురుడనిగె హేగె దారికాణువుదిల్లవో హాగె శిశ్నోదరపరాయణనాగి మంజినంతిరువ మాయెయింద ఆవృతనాగి విషయసుఖదల్లియే తత్పరనాగిరువవనిగె జ్ఞానమార్గవు కాణిసువుదిల్ల.

12287026a వణిగ్యథా సముద్రాద్వై యథార్థం లభతే ధనమ్।
12287026c తథా మర్త్యార్ణవే జంతోః కర్మవిజ్ఞానతో గతిః।।

వర్తకను హేగె సముద్రదాచె హోగి తన్న మూల బండవాళక్కె అనుగుణవాగి లాభవన్ను సంపాదిసికొళ్ళుత్తానో అదే రీతి సంసారసాగరదల్లి జీవనిగె తన్న కర్మ మత్తు జ్ఞానగళిగనుగుణవాద గతియు దొరెయుత్తదె.

12287027a అహోరాత్రమయే లోకే జరారూపేణ సంచరన్।
12287027c మృత్యుర్గ్రసతి భూతాని పవనం పన్నగో యథా।।

హగలు-రాత్రిగళింద కూడిరువ ఈ లోకదల్లి మృత్యువు ముప్పిన రూపవన్ను ధరిసి హావు గాళియన్ను హేగో హాగె జీవగళన్ను నుంగుత్తిరుత్తదె.

12287028a స్వయం కృతాని కర్మాణి జాతో జంతుః ప్రపద్యతే।
12287028c నాకృతం లభతే కశ్చిత్కిం చిదత్ర ప్రియాప్రియమ్।।

జీవవు ఇల్లి జన్మవన్ను తాళి తానే మాడిద కర్మగళ ఫలవన్ను భోగిసుత్తదె. హిందిన జన్మగళల్లి తానే మాడిద కర్మగళిందల్లదే బేరె యావుదరిందలూ అవను ఈ జన్మదల్లి ప్రియ-అప్రియ ఫలవన్ను అనుభవిసువుదిల్ల.

12287029a శయానం యాంతమాసీనం ప్రవృత్తం విషయేషు చ।
12287029c శుభాశుభాని కర్మాణి ప్రపద్యంతే నరం సదా।।

మనుష్యను మలగిరలి, సంచరిసుత్తిరలి, కుళితిరలి అథవా విషయభోగప్రవృత్తనాగిరలి. అవన శుభాశుభకర్మఫలగళు అవనన్ను అనుసరిసుత్తలే ఇరుత్తవె.

12287030a న హ్యన్యత్తీరమాసాద్య పునస్తర్తుం వ్యవస్యతి।
12287030c దుర్లభో దృశ్యతే హ్యస్య వినిపాతో మహార్ణవే।।

ఈజి అన్య తీరవన్ను సేరిదవను పునః అల్లింద ఈజి బరలు హేగె బయసువుదిల్లవో హాగె ఈ మహార్ణవవన్ను దాటిదవను పునః అదరల్లి బీళువుదు అత్యంత దుర్లభవెందు తోరుత్తదె.

12287031a యథా భారావసక్తా హి నౌర్మహాంభసి తంతునా।
12287031c తథా మనోఽభియోగాద్వై శరీరం ప్రతికర్షతి।।

గంభీరసముద్రదల్లిరువ నౌకెయు హేగె నావికను హగ్గవన్ను ఎళెదంతె అవన ఇష్టక్కనుసారవాగి హోగువుదో హాగె జీవను శరీరరూపీ నౌకెయన్ను తన్న మనస్సిగె అనుగుణవాగి నడెసుత్తిరుత్తానె.

12287032a యథా సముద్రమభితః సంస్యూతాః సరితోఽపరాః।
12287032c తథాద్యా ప్రకృతిర్యోగాదభిసంస్యూయతే సదా।।

హేగె ఎల్ల నదిగళూ ఎల్లకడెగళిందలూ బందు సముద్రవన్నే సేరుత్తవెయో హాగె యోగదల్లిరిసిద మనస్సు సదా మూలప్రకృతియల్లి లీనవాగుత్తదె.

12287033a స్నేహపాశైర్బహువిధైరాసక్తమనసో నరాః।
12287033c ప్రకృతిస్థా విషీదంతి జలే సైకతవేశ్మవత్।।

బహువిధద స్నేహపాశగళింద ఆసక్తమనస్కరాగిరువ నరరు ప్రకృతిస్థ⁶ జీవజలదల్లి కట్టిద మరళిన మనెయంతె నాశహొందుత్తారె.

12287034a శరీరగృహసంస్థస్య శౌచతీర్థస్య దేహినః।
12287034c బుద్ధిమార్గప్రయాతస్య సుఖం త్విహ పరత్ర చ।।

అంతఃశుద్ధి-బహిఃశుద్ధిగళింద పూణ్యక్షేత్రరూపవెంబ శరీరవే మనెయాగిరువ మత్తు జ్ఞానమార్గదల్లియే హోగుత్తిరువ జీవనిగె ఇల్లియూ సుఖవిదె మత్తు పరలోకదల్లియూ సుఖవిదె.

12287035a విస్తరాః క్లేశసంయుక్తాః సంక్షేపాస్తు సుఖావహాః।
12287035c పరార్థం విస్తరాః సర్వే త్యాగమాత్మహితం విదుః।।

కర్మగళు విస్తారవాదష్టూ క్లేశగళు విస్తారగొళ్ళుత్తవె. విస్తృతగొండ కర్మగళెల్లవూ పరార్థక్కాగి అందరె ఇంద్రియసుఖక్కాగి. కర్మగళన్ను సంక్షేపగొళిసువుదే సుఖవన్నీయువుదు. త్యాగవెంబ సంక్షేపకర్మవు ఆత్మహితసాధకవెందు విద్వాంసరు హేళుత్తారె.

12287036a సంకల్పజో మిత్రవర్గో జ్ఞాతయః కారణాత్మకాః।
12287036c భార్యా దాసాశ్చ పుత్రాశ్చ స్వమర్థమనుయుంజతే।।

యావుదాదరూ సంకల్పవన్నిట్టుకొండే మిత్రవర్గవు హుట్టికొళ్ళుత్తదె. కుటుంబదవరూ యావుదాదరూ కారణదిందలే కుటుంబదవరాగిరుత్తారె. హెండతి, సేవకరు మత్తు పుత్రరు కూడ తమ్మ తమ్మ స్వార్థగళన్నే అనుసరిసుత్తారె.

12287037a న మాతా న పితా కిం చిత్కస్య చిత్ప్రతిపద్యతే।
12287037c దానపథ్యోదనో జంతుః స్వకర్మఫలమశ్నుతే।।

తందెయాగలీ అథవా తాయియాగలీ యారూ పరలోకసాధనెగె స్వల్పవూ సహాయకరాగువుదిల్ల. పరలోకద మార్గదల్లి తాను మాడిద దాన అథవా త్యాగవే దారిఖర్చిగాగుత్తదె. ప్రత్యేక జీవవూ తాను మాడిద కర్మగళ ఫలగళన్నే భోగిసుత్తదె.

12287038a మాతా పుత్రః పితా భ్రాతా భార్యా మిత్రజనస్తథా।
12287038c అష్టాపదపదస్థానే త్వక్షముద్రేవ న్యస్యతే।।

తాయి, మగ, తందె, సహోదర, పత్ని మత్తు మిత్రజనరు చిన్నద సంపుటద మేలె రక్షణెగాగి ఒత్తిద అరగిన ముద్రెయంతె.

12287039a సర్వాణి కర్మాణి పురా కృతాని శుభాశుభాన్యాత్మనో యాంతి జంతోః।
12287039c ఉపస్థితం కర్మఫలం విదిత్వా బుద్ధిం తథా చోదయతేఽంతరాత్మా।।

హిందె మాడిద ఎల్ల శుభాశుభకర్మగళూ జీవవన్ను అనుసరిసికొండు హోగుత్తవె. ఆదుదరింద ప్రాప్త పరిస్థితియు తన్న కర్మగళ ఫలవెందు తిళిదు అంతర్ముఖియు భవిష్యదల్లి దుఃఖవన్ను పడెయబారదెందు తన్న బుద్ధిగె శుభకర్మగళ ప్రేరణెయన్ను నీడుత్తానె.

12287040a వ్యవసాయం సమాశ్రిత్య సహాయాన్యోఽధిగచ్చతి।
12287040c న తస్య కశ్చిదారంభః కదా చిదవసీదతి।।

ప్రయత్నశీలనాగి తన్న ప్రయత్నక్కె అనుకూలకర సహాయవన్ను పడెదుకొళ్ళువవను ఆరంభిసిద యావుదే కార్యవూ నష్టవాగువుదిల్ల.

12287041a అద్వైధమనసం యుక్తం శూరం ధీరం విపశ్చితమ్।
12287041c న శ్రీః సంత్యజతే నిత్యమాదిత్యమివ రశ్మయః।।

కిరణగళు సూర్యనన్ను త్యజిసదే ఇరువంతె నిశ్చలమనస్సిన ఉద్యోగశీల శూర ధీర విద్వాంసనన్ను సంపత్తు బిట్టుహోగువుదిల్ల.

12287042a ఆస్తిక్యవ్యవసాయాభ్యాముపాయాద్విస్మయాద్ధియా।
12287042c యమారభత్యనింద్యాత్మా న సోఽర్థః పరిసీదతి।।

నిష్కళంకను ఆస్తిక్య, ప్రయత్న, ఉపాయగళన్ను మత్తు గర్వవిల్లదే⁷ ఉత్తమ బుద్ధియన్నుపయోగిసి ఆరంభిసిద కార్యగళు యావుదే కారణక్కూ నిష్ఫలవాగువుదిల్ల.

12287043a సర్వః స్వాని శుభాశుభాని నియతం కర్మాణి జంతుః స్వయం గర్భాత్సంప్రతిపద్యతే తదుభయం యత్తేన పూర్వం కృతమ్।
12287043c మృత్యుశ్చాపరిహారవాన్సమగతిః కాలేన విచ్చేదితా దారోశ్చూర్ణమివాశ్మసారవిహితం కర్మాంతికం ప్రాపయేత్।।

ఎల్ల జీవగళూ పూర్వజన్మదల్లి మాడిద శుభాశుభకర్మగళ నిర్దిష్ట ఫలగళన్ను గర్భప్రవేశమాడువ సమయదల్లియే పడెదుకొళ్ళుత్తవె మత్తు క్రమశః భోగిసతొడగుత్తవె. మరవన్ను కొయ్యువాగ గరగసదింద ఉదురువ మరద హొట్టన్ను గాళియు హారిసికొండు హోగువంతె అపరిహార్య మృత్యువు వినాశకారీ కాలదొడనె సేరి జీవవన్ను హారిసికొండు హోగుత్తదె.

12287044a స్వరూపతామాత్మకృతం చ విస్తరం కులాన్వయం ద్రవ్యసమృద్ధిసంచయమ్।
12287044c నరో హి సర్వో లభతే యథాకృతం శుభాశుభేనాత్మకృతేన కర్మణా।।

సర్వ నరరూ తమ్మ తమ్మ శుభాశుభ కర్మగళ అనుసారవాగియే సుందర అథవా అసుందర రూప, తనగాగువ యోగ్య-అయోగ్య పుత్ర-పౌత్రాదిగళ విస్తార, అధమ అథవా ఉత్తమ కులదల్లి జన్మ హాగూ ద్రవ్య సమృద్ధి-సంచయ మొదలాదవుగళన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తారె.”

12287045 భీష్మ ఉవాచ।
12287045a ఇత్యుక్తో జనకో రాజన్యథాతథ్యం మనీషిణా।
12287045c శ్రుత్వా ధర్మవిదాం శ్రేష్ఠః పరాం ముదమవాప హ।।

భీష్మను హేళిదను: “రాజన్! మనీషిణియ యథాతథ్య మాతన్ను కేళిద ధర్వవిదరల్లి శ్రేష్ఠ జనకను పరమానందవన్ను హొందిదను.”

సమాప్తి

ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతి పర్వణి మోక్షధర్మ పర్వణి పరాశరగీతాయాం సప్తాశీత్యత్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శాంతి పర్వదల్లి మోక్షధర్మ పర్వదల్లి పరాశరగీతా ఎన్నువ ఇన్నూరాఎంభత్తేళనే అధ్యాయవు.

జ్ఞానం చైవ పరా గతిః। (గీతా ప్రెస్). ↩︎
ఇదక్కె మొదలు ఈ ఒందూవరె అధిక శ్లోకగళివె. బుద్ధిమార్గప్రయాతస్య సుఖం త్విహ పరత్ర చ। విస్తరాః క్లేశసంయుక్తాః సంక్షేపాస్తు సుఖావహాః। పరార్థం విస్తరాః సర్వే త్యాగమాత్మహితం విదుః।। అర్థాత్: ఆదరె జ్ఞానమార్గవన్ను ఆశ్రయిసిదవనిగె ఇహదల్లియూ పరదల్లియూ సుఖవిదె. కర్మగళు విస్తారవాదష్టూ క్లేశగళు విస్తారగొళ్ళుత్తవె. విస్తృతగొండ కర్మగళెల్లవూ పరార్థక్కాగి అందరె ఇంద్రియసుఖక్కాగి. కర్మగళన్ను సంక్షేపగొళిసువుదే సుఖవన్నీయువుదు. త్యాగవెంబ సంక్షేపకర్మవు ఆత్మహితసాధకవెందు విద్వాంసరు హేళుత్తారె. (గీతా ప్రెస్/భారత దర్శన). ఆదరె పుణెయ సంపుటదల్లి ఈ శ్లోకగళు శ్లోక ౩౪-౩౫రల్లి బరుత్తవె. ↩︎
భాజనేఽపక్వే (భారత దర్శన). ↩︎
నశ్యతి (గీతా ప్రెస్/భారత దర్శన). ↩︎
పక్వవాద మణ్ణిన పాత్రెయల్లిట్ట నీరు హేగె నాశహొందువుదిల్లవో హాగె తపస్సినింద పక్వవాద శరీరవు బ్రహ్మలోకాంతవాగి వ్యాపిసుత్తదె. విషయం బ్రహ్మలోకాంతం అశ్నుతే వ్యాప్నోతి (భారత దర్శన). ↩︎
ప్రాకృతజనరు (భారత దర్శన); ప్రకృతియల్లి స్థితవాగిరువ (గీతా ప్రెస్). ↩︎
విస్మయాత్ ఎంబుదక్కె వ్యాఖ్యానకారరు స్మయః=గర్వః, తదభావాత్ విస్మయాత్ = గర్వవిల్లదే ఇరువుదు ఎందు అర్థైసిద్దారె (భారత దర్శన). ↩︎