262: ಗೋಕಪಿಲೀಯಃ

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

శాంతి పర్వ

మోక్షధర్మ పర్వ

అధ్యాయ 262

సార

విజితాత్మనా (భారత దర్శన).

12262001 కపిల ఉవాచ।
12262001a వేదాః ప్రమాణం లోకానాం న వేదాః పృష్ఠతఃకృతాః।
12262001c ద్వే బ్రహ్మణీ వేదితవ్యే శబ్దబ్రహ్మ పరం చ యత్।
12262001e శబ్దబ్రహ్మణి నిష్ణాతః పరం బ్రహ్మాధిగచ్చతి।।

కపిలను హేళిదను: “లోకగళిగె వేదవే ప్రమాణవు. వేదగళన్ను యారూ అవహేళన మాడిల్ల. బ్రహ్మన ఎరడు రూపగళన్ను తిళిదుకొళ్ళబేకు: శబ్దబ్రహ్మ మత్తు పరబ్రహ్మ. శబ్దబ్రహ్మదల్లి నిష్ణాతనాదవను పరబ్రహ్మనన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తానె.

12262002a శరీరమేతత్కురుతే యద్వేదే కురుతే తనుమ్।
12262002c కృతశుద్ధశరీరో హి పాత్రం భవతి బ్రాహ్మణః।।

వేదోక్తవిధియింద ఈ శరీరవన్ను హుట్టిసి వేదసంస్కారగళన్ను శరీరక్కె నీడుత్తారె. ఏకెందరె ఈ రీతి శరీరశుద్ధియాదవనే బ్రహ్మజ్ఞానక్కె పాత్రనాగుత్తానె.

12262003a ఆనంత్యమనుయుంక్తే యః¹ కర్మణా తద్బ్రవీమి తే।
12262003c నిరాగమమనైతిహ్యం² ప్రత్యక్షం లోకసాక్షికమ్।।

అనంతర ఇతర కర్మగళల్లి తొడగబేకు. అవు యావువెందు నినగె హేళుత్తేనె. చిత్తశుద్ధియు ప్రత్యక్ష అనుభవసాధ్యవు. లోకద సాక్షిగె అదు నిలుకువుదిల్ల.

12262004a ధర్మ ఇత్యేవ యే యజ్ఞాన్వితన్వంతి నిరాశిషః।
12262004c ఉత్పన్నత్యాగినోఽలుబ్ధాః కృపాసూయావివర్జితాః।
12262004e ధనానామేష వై పంథాస్తీర్థేషు ప్రతిపాదనమ్।।

యావ ఆసెగళూ ఇల్లదే యజ్ఞవన్ను మాడువుదే ధర్మ. అంథవరు ఉత్పన్నత్యాగిగళు, అలుబ్ధరు, మత్తు కృపె-అసూయెగళిల్లదవరు. తీర్థయాత్రెగె ఏనాదరూ ధనవన్ను అవరు సంగ్రహిసబహుదు.

12262005a అనాశ్రితాః పాపకృత్యాః కదా చిత్కర్మయోనితః³।
12262005c మనఃసంకల్పసంసిద్ధా విశుద్ధజ్ఞాననిశ్చయాః।।

ఎందూ పాపకర్మగళన్ను ఆశ్రయిసిరద కర్మయోగిగళు మనస్సిన సంకల్పగళమేలె విజయవన్ను సాధిసుత్తారె మత్తు విశుద్ధ జ్ఞానదల్లి దృఢనిశ్చయిగళాగిరుత్తారె.

12262006a అక్రుధ్యంతోఽనసూయంతో నిరహంకారమత్సరాః।
12262006c జ్ఞాననిష్ఠాస్త్రిశుక్లాశ్చ సర్వభూతహితే రతాః।।

కర్మయోగిగళు యారమేలూ కోపిసికొళ్ళదే, యార విషయదల్లియూ దోషవెణిసదే, నిరహంకారిగళాగి, మాత్సర్యవిల్లదవరాగి, జ్ఞాననిష్ఠరాగి, శుక్లరాగి⁴, సర్వభూతగళ హితదల్లి నిరతరాగిరుత్తారె.

12262007a ఆసన్ గృహస్థా భూయిష్ఠమవ్యుత్క్రాంతాః స్వకర్మసు।
12262007c రాజానశ్చ తథా యుక్తా బ్రాహ్మణాశ్చ యథావిధి।।

హిందె క్షత్రియరు మత్తు బ్రాహ్మణరు యథావిధియాగి గృహస్థరాగిద్దుకొండు స్వకర్మగళన్ను తప్పదే నిష్కామభావదింద మాడుత్తిద్దరు.

12262008a సమా హ్యార్జవసంపన్నాః సంతుష్టా జ్ఞాననిశ్చయాః।
12262008c ప్రత్యక్షధర్మాః శుచయః శ్రద్దధానాః పరావరే।।

అంథవరు సమరాగిద్దరు. ఆర్జవసంపన్నరాగిద్దరు. సంతుష్టరూ జ్ఞాననిశ్చయరూ ఆగిద్దరు. ప్రత్యక్షధర్మిగళాగిద్దరు. పరిశుద్ధరూ, పరాపరగళెరడల్లియూ శ్రద్ధెయుళ్ళవరాగిద్దరు.

12262009a పురస్తాద్భావితాత్మానో యథావచ్చరితవ్రతాః।
12262009c చరంతి ధర్మం కృచ్చ్రేఽపి దుర్గే చైవాధిసంహతాః।।

మొదలు ఆ భావితాత్మరు యథావత్తాద చారిత్రవ్రతరాగిరుత్తిద్దరు. అవరు కష్టగళల్లియూ, దుర్గమ ప్రదేశగళల్లియూ, మత్తు దుఃఖదింద పీడితరాదాగలూ ధర్మవన్ను ఆచరిసుత్తిద్దరు.

12262010a సంహత్య ధర్మం చరతాం పురాసీత్సుఖమేవ తత్।
12262010c తేషాం నాసీద్విధాతవ్యం ప్రాయశ్చిత్తం కదా చన।।

హాగె ఎల్లకాల-పరిస్థితిగళల్లి ధర్మవన్ను ఆచరిసువుదే హిందినవరిగె సుఖకరవాగిత్తు. అవరిగె ఎందూ ప్రాయశ్చిత్త ఎన్నువుదే విహితవాగిరలిల్ల.

12262011a సత్యం హి ధర్మమాస్థాయ దురాధర్షతమా మతాః।
12262011c న మాత్రామనురుధ్యంతే న ధర్మచ్చలమంతతః।।

సత్యధర్మవన్నే ఆశ్రయిసిద అవరు దురాధర్షరెందెనిసికొండిద్దరు. స్వల్పవూ అవరు ప్రాపంచిక సుఖగళన్ననుసరిసి హోగుత్తిరలిల్ల. కొనెయవరెగూ కపట ధర్మాచరణెయన్ను మాడుత్తిరలిల్ల.

12262012a య ఏవ ప్రథమః కల్పస్తమేవాభ్యాచరన్సహ।
⁵12262012c అస్యాం స్థితౌ⁶ స్థితానాం హి ప్రాయశ్చిత్తం న విద్యతే।।

శ్రేష్ఠవాద మత్తు నియతవాద ధర్మవన్నే అవరు ఆచరిసుత్తిద్దరు. ఆ స్థితియల్లి నెలెసిద్ద అవరిగె ప్రాయశ్చిత్త ఎన్నువుదే ఇరలిల్ల.

12262012e దుర్బలాత్మన ఉత్పన్నం ప్రాయశ్చిత్తమితి శ్రుతిః।
12262013a యత ఏవంవిధా⁷ విప్రాః పురాణా యజ్ఞవాహనాః।।

దుర్బలరిగాగి ప్రాయశ్చిత్తవు హుట్టికొండిదెయెందు శ్రుతియిదె. హీగె హిందిన విప్రరు బహువిధద యజ్ఞగళన్ను మాడుత్తిద్దరు.

12262013c త్రైవిద్యవృద్ధాః శుచయో వృత్తవంతో యశస్వినః।
12262013e యజంతోఽహరహర్యజ్ఞైర్నిరాశీర్బంధనా బుధాః।।

వేదవిద్యెయల్లి వృద్ధరాగిద్దరు. శుచిగళాగిద్దరు. సదాచారసంపన్నరూ యశస్విగళూ ఆగిద్దరు. కామనెగళ బంధనగళింద విముక్తరాగిద్ద అవరు నిత్యవూ యజ్ఞగళింద దేవతెగళన్ను ఆరాధిసుత్తిద్దరు.

12262014a తేషాం యజ్ఞాశ్చ వేదాశ్చ కర్మాణి చ యథాగమమ్।
12262014c ఆగమాశ్చ యథాకాలం సంకల్పాశ్చ యథావ్రతమ్।।

అవర యజ్ఞగళు, వేదాధ్యయన మత్తు కర్మగళు శాస్త్రోక్తవాగియే ఇద్దవు. అవరిగె ఆగమగళూ యథాకాలదల్లి మత్తు సంకల్పగళూ యథావ్రతవాగి స్ఫురిసుత్తిద్దవు.

12262015a అపేతకామక్రోధానాం ప్రకృత్యా సంశితాత్మనామ్।
12262015c ఋజూనాం శమనిత్యానాం స్థితానాం స్వేషు కర్మసు।
12262015e సర్వమానంత్యమేవాసీదితి నః శాశ్వతీ శ్రుతిః।।

కామక్రోధగళన్ను కళెదుకొండిద్ద, స్వాభావికవాగియే సంశితాత్మరాగిద్ద, సరళ స్వభావద, శాంతిపరాయణరాగిద్ద, తమ్మ తమ్మ కర్మగళల్లి నిరతరాగిద్ద అవర ఎల్ల ఫలగళూ అనంతవాగిద్దవు ఎందు శాశ్వత శ్రుతిగళు హేళుత్తవె.

12262016a తేషామదీనసత్త్వానాం దుశ్చరాచారకర్మణామ్।
12262016c స్వకర్మభిః సంవృతానాం⁸ తపో ఘోరత్వమాగతమ్।।

ఉదారచిత్తరాగిద్ద మత్తు అనుసరిసలు కష్టవాద ఆచారకర్మగళన్ను మాడుత్తా తమ్మ కర్మగళల్లియే ముళుగిద్ద అవర తపస్సు ఘోరవాగతొడగితు.

12262017a తం సదాచారమాశ్చర్యం పురాణం శాశ్వతం ధ్రువమ్।
12262017c అశక్నువద్భిశ్చరితుం కిం చిద్ధర్మేషు సూచితమ్⁹।।

ఆ ఆశ్చర్యకర, సనాతన మత్తు శాశ్వత సదాచారవన్ను పాలిసలు అశక్తరాదవరల్లియూ ధర్మవు కడిమెయాగిరలిల్ల.

12262018a నిరాపద్ధర్మ ఆచారస్త్వప్రమాదోఽపరాభవః।
12262018c సర్వవర్ణేషు యత్తేషు నాసీత్కశ్చిద్వ్యతిక్రమః।।

అవర ఆచారగళు ఆపద్ధర్మరహితవాగిద్దవు. కర్మగళల్లి ప్రమాదగళాగలీ ఆలస్యవాగలీ ఇరలిల్ల. సర్వవర్ణదవరూ సర్వకర్మగళల్లియూ యావుదే విధవాగి అతిక్రమిసుత్తిరలిల్ల.

12262019a ధర్మమేకం చతుష్పాదమాశ్రితాస్తే నరర్షభాః।
12262019c తం సంతో విధివత్ ప్రాప్య గచ్చంతి పరమాం గతిమ్।।

ఆ నరర్షభరు నాల్కు పాదగళిరువ ఒందే ధర్మవన్ను ఆశ్రయిసిద్దరు. విధివత్తాద మార్గగళల్లి హోగి ఆ సత్పురుషరు పరమగతియన్ను పడెదుకొండరు.

12262020a గృహేభ్య ఏవ నిష్క్రమ్య వనమన్యే సమాశ్రితాః।
12262020c గృహమేవాభిసంశ్రిత్య తతోఽన్యే బ్రహ్మచారిణః।।

కెలవరు మనెగళింద హొరటు హోదరు. అన్యరు వనగళల్లి వాసిసిదరు. కెలవరు మనెగళల్లియే ఇద్దుకొండు బ్రహ్మచర్యవన్ను పాలిసిదరు.

12262021a ధర్మమేతం చతుష్పాదమాశ్రమం బ్రాహ్మణా విదుః।
12262021c ఆనంత్యం బ్రహ్మణః స్థానం బ్రాహ్మణా నామ నిశ్చయః।।

ధర్మవు నాల్కు ఆశ్రమగళన్ను హొందిదె ఎందు బ్రాహ్మణరు తిళిదిద్దారె. అనంత బ్రహ్మ స్థానవన్ను పడెదవరు బ్రాహ్మణరెంబ హెసరినింద నిశ్చయిసల్పట్టిద్దారె.

12262022a అత ఏవంవిధా విప్రాః పురాణా ధర్మచారిణః।
12262022c త ఏతే దివి దృశ్యంతే జ్యోతిర్భూతా ద్విజాతయః।।

అంథహ పురాతన ధర్మచారీ విప్రరు అనేకరాగిహోగిద్దారె. ఆ ద్విజాతియరు ఆకాశదల్లి నక్షత్రగళాగి కాణుత్తారె.

12262023a నక్షత్రాణీవ ధిష్ణ్యేషు బహవస్తారకాగణాః।
12262023c ఆనంత్యముపసంప్రాప్తాః సంతోషాదితి వైదికమ్।।

పరమపదవన్ను హొందిద ద్విజరు తారాగణగళల్లి అనేక నక్షత్రగళాగి ప్రకాశిసుత్తారె ఎన్నువుదు వైదిక సిద్ధాంతవు.

12262024a యద్యాగచ్చంతి సంసారం పునర్యోనిషు తాదృశాః।
12262024c న లిప్యంతే పాపకృత్యైః కదా చిత్కర్మయోనితః।।

అంథవరు హుట్టి పునః ఈ సంసారవన్ను ప్రవేశిసిదరూ అవరు పాపకృత్యగళింద లిప్తరాగదే ఇరువుదరింద, అవరు అపరూపదల్లి మాత్ర పునః హుట్టువ కర్మగళన్ను మాడబహుదు.¹⁰

12262025a ఏవం యుక్తో బ్రాహ్మణః స్యాదన్యో బ్రాహ్మణకో భవేత్।
12262025c కర్మైవ పురుషస్యాహ శుభం వా యది వాశుభమ్।।

అంథవరు బ్రాహ్మణరు. అన్యరు హేగె బ్రాహ్మణరాగబల్లరు? కర్మవే పురుషనన్ను శుభ మత్తు అశుభనన్నాగి మాడుత్తదె.

12262026a ఏవం పక్వకషాయాణామానంత్యేన శ్రుతేన చ।
12262026c సర్వమానంత్యమేవాసీదేవం నః శాశ్వతీ శ్రుతిః।।

హీగె వివేకవు పక్వవాగిరువ అవరు అనంతత్వవన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తారె ఎందు కేళిద్దేవె. అవరెల్లరూ హీగెయే అనంతత్వవన్ను పడెదుకొండరు ఎందు శాశ్వత శ్రుతిగళు హేళుత్తవె.

12262027a తేషామపేతతృష్ణానాం నిర్ణిక్తానాం శుభాత్మనామ్।
12262027c చతుర్థ ఔపనిషదో ధర్మః సాధారణః స్మృతః।।

శుభాత్మరాద అవరిగె ముక్తియన్ను హొందువుదొందే తృష్ణెయాగిత్తు. ఉపనిషత్తుగళల్లిరువ నాల్కనెయ ధర్మ – సంన్యాసవు – ఎల్లరిగూ అన్వయిసుత్తదె ఎందు హేళుత్తారె¹¹.

12262028a స సిద్ధైః సాధ్యతే నిత్యం బ్రాహ్మణైర్నియతాత్మభిః।
12262028c సంతోషమూలస్త్యాగాత్మా జ్ఞానాధిష్ఠానముచ్యతే।।

అదు నిత్యవూ నియతాత్మరాగిరువ సిద్ధ బ్రాహ్మణరింద సాధ్యవాగుత్తదె. సంతోషవే మూలవాగిరువ ఆ త్యాగాత్మరల్లి జ్ఞానవు నెలెసిరుత్తదెయెందు హేళుత్తారె.

12262029a అపవర్గగతిర్నిత్యో యతిధర్మః సనాతనః।
12262029c సాధారణః కేవలో వా యథాబలముపాస్యతే।।

నిత్యవూ మోక్షమార్గదల్లిరువ ఇదు సనాతన యతిధర్మవు. అవర శక్తిగనుగుణవాగి ఇతర సాధారణ జనరూ ఇదన్ను అనుసరిసుత్తారె.

12262030a గచ్చతో గచ్చతః క్షేమం దుర్బలోఽత్రావసీదతి।
12262030c బ్రహ్మణః పదమన్విచ్చన్సంసారాన్ముచ్యతే శుచిః।।

క్షేమవాగి గురియన్ను తలుపలి అథవా దుర్బలద కారణదింద తలుపదే ఇరలి, బ్రహ్మపదవన్ను ఇచ్ఛిసువ శుచియు సంసారదింద ముక్తనాగుత్తానె.”

12262031 స్యూమరశ్మిరువాచ।
12262031a యే భుంజతే యే దదతే యజంతేఽధీయతే చ యే।
12262031c మాత్రాభిర్ధర్మలబ్ధాభిర్యే వా త్యాగం సమాశ్రితాః।।

స్యూమరశ్మియు హేళిదను: “భోగిసుత్తారె. దానమాడుత్తారె. యజ్ఞమాడుత్తారె. అధ్యయన మాడుత్తారె. ఇన్ను కెలవరు విషయభోగగళ ధర్మవన్ను అనుసరిసి నంతర ఎల్లవన్నూ త్యజిసుత్తారె.

12262032a ఏతేషాం ప్రేత్యభావే తు కతమః స్వర్గజిత్తమః।
12262032c ఏతదాచక్ష్వ మే బ్రహ్మన్ యథాతథ్యేన పృచ్చతః।।

ఇంథవరల్లి యారు మరణానంతర స్వర్గవన్ను గెల్లుత్తారె? బ్రహ్మన్! కేళుత్తిరువ ననగె ఇదర కురితు యథాతథ్యవాగి హేళు.”

12262033 కపిల ఉవాచ।
12262033a పరిగ్రహాః శుభాః సర్వే గుణతోఽభ్యుదయాశ్చ యే।
12262033c న తు త్యాగసుఖం ప్రాప్తా ఏతత్త్వమపి పశ్యసి।।

కపిలను హేళిదను: “ఈ ఎల్ల సాధనమార్గగళూ అభ్యుదయక్కె గుణయుక్తవాగియే ఇవె. ఆదరె త్యాగదింద దొరెయువ సుఖవన్ను బేరె యావుదరిందలూ పడెయలు సాధ్యవిల్ల. అదన్ను నీనూ కూడ కాణుత్తిరువె.”

12262034 స్యూమరశ్మిరువాచ।
12262034a భవంతో జ్ఞాననిష్ఠా వై గృహస్థాః కర్మనిశ్చయాః।
12262034c ఆశ్రమాణాం చ సర్వేషాం నిష్ఠాయామైక్యముచ్యతే।।

స్యూమరశ్మియు హేళిదను: “నీనాదరో బ్రహ్మనిష్ఠనాగిద్దీయె. గృహస్థరు కర్మనిశ్చయిగళాగిరుత్తారె. సర్వ ఆశ్రమగళ నిష్ఠెగళూ ఒందే ఎందు హేళుత్తారె.

12262035a ఏకత్వే చ పృథక్త్వే చ విశేషో నాన్య ఉచ్యతే।
12262035c తద్యథావద్యథాన్యాయం భగవాన్ ప్రబ్రవీతు మే।।

భగవన్! హీగె నిష్ఠెయు ఒందే ఆగిరువ ఆదరె బేరె బేరెయాగిరువ ఈ ఎరడక్కూ యావ వ్యత్యాసవూ ఇల్లవెందు హేళుత్తారె. యావుదు హెచ్చినదు మత్తు యావుదు కడిమె ఎన్నువుదన్ను ననగె హేళబేకు.”

12262036 కపిల ఉవాచ।
12262036a శరీరపక్తిః కర్మాణి జ్ఞానం తు పరమా గతిః।
12262036c పక్వే కషాయే వమనై రసజ్ఞానే న తిష్ఠతి।।
12262037a ఆనృశంస్యం క్షమా శాంతిరహింసా సత్యమార్జవమ్।
12262037c అద్రోహో నాభిమానశ్చ హ్రీస్తితిక్షా శమస్తథా।।

కపిలను హేళిదను: “కర్మగళు శరీరవన్ను శుద్ధగొళిసుత్తవె. ఆదరె జ్ఞానవు పరమ గురియు. పాపగళన్ను కళెదుకొండు జ్ఞానవెంబ రసవన్ను కుడిద పక్వ త్యాగియల్లి అక్రూరతె, క్షమె, అహింసె, సత్య, సరళతె, అద్రోహ, వినయతె, లజ్జె, సహనె మత్తు శాంతిగళు నెలెసుత్తవె.

12262038a పంథానో బ్రహ్మణస్త్వేతే ఏతైః ప్రాప్నోతి యత్పరమ్।
12262038c తద్విద్వాననుబుధ్యేత మనసా కర్మనిశ్చయమ్।।

ఈ మార్గదింద హోదరె పరబ్రహ్మనన్ను పడెయబహుదు. ఈ విధానవన్ను తిళిదుకొండు మాడబేకాదుదన్ను మనసారె నిశ్చయిసబేకు.

12262039a యాం విప్రాః సర్వతః శాంతా విశుద్ధా జ్ఞాననిశ్చయాః।
12262039c గతిం గచ్చంతి సంతుష్టాస్తామాహుః పరమాం గతిమ్।।

సర్వతః శాంతరాగిరువ విశుద్ధ జ్ఞాననిశ్చయీ విప్రరు సంతుష్టరాగి పరమ గతియల్లి హోగుత్తారె ఎందు హేళుత్తారె.

12262040a వేదాంశ్చ వేదితవ్యం చ విదిత్వా చ యథాస్థితి।
12262040c ఏవం వేదవిదిత్యాహురతోఽన్యో వాతరేటకః।।

వేదగళల్లి తిళియబేకాదుదన్ను యథాస్థితియాగి తిళిదిరువవను వేదవిదనెందు హేళుత్తారె. అన్యరు గాళిబిడువ యంత్రగళ సమానరు.

12262041a సర్వం విదుర్వేదవిదో వేదే సర్వం ప్రతిష్ఠితమ్।
12262041c వేదే హి నిష్ఠా సర్వస్య యద్యదస్తి చ నాస్తి చ।।

వేదవన్ను తిళిదవరు సర్వవన్నూ తిళిదిరుత్తారె. వేదదల్లి ఎల్లవూ ప్రతిష్ఠితగొండివె. వేదదల్లి ఇరువ మత్తు ఇల్లదిరువ ఎల్లవూ ఇదె.

12262042a ఏషైవ నిష్ఠా సర్వస్య యద్యదస్తి చ నాస్తి చ।
12262042c ఏతదంతం చ మధ్యం చ సచ్చాసచ్చ విజానతః।।

ఇదే ఎల్ల ఇరువ మత్తు ఇల్లదిరువవుగళ నిష్ఠె. ఇదే ఎల్లవుదర అంత్య మత్తు మధ్య. తిళియబేకాద సత్య-అసత్యగళెల్లవూ వేదగళల్లివె.

12262043a సమస్తత్యాగ ఇత్యేవ శమ ఇత్యేవ నిష్ఠితః।
12262043c సంతోష ఇత్యత్ర శుభమపవర్గే ప్రతిష్ఠితమ్।।

ఎల్లవన్నూ త్యజిసిదాగ శాంతియుంటాగుత్తదె. సంతోషవుంటాగుత్తదె. శుభవాద మోక్షవు ఇదరల్లి ప్రతిష్ఠితవాగిదె.

12262044a ఋతం సత్యం విదితం వేదితవ్యం సర్వస్యాత్మా జంగమం స్థావరం చ।
12262044c సర్వం సుఖం యచ్చివముత్తమం చ బ్రహ్మావ్యక్తం ప్రభవశ్చావ్యయశ్చ।।

పరబ్రహ్మవు ఋతవూ, సత్యవూ, తిళియల్పట్టిరువుదూ, తిళియబేకాగిరువుదూ ఆగిద్దు సర్వ జంగమ-స్థావరగళ ఆత్మస్వరూపవాగిదె. సంపూర్ణసుఖస్వరూపవాగిదె. ఎల్లదర ఉత్పత్తిగె కారణవాగిదె మత్తు అవ్యయవాగిదె.

12262045a తేజః క్షమా శాంతిరనామయం శుభం తథావిధం వ్యోమ సనాతనం ధ్రువమ్।
12262045c ఏతైః శబ్దైర్గమ్యతే బుద్ధినేత్రైస్ తస్మై నమో బ్రహ్మణే బ్రాహ్మణాయ।।

ఆకాశదంతె నిస్సంగనాగిరువ, సనాతన, శాశ్వత పరబ్రహ్మనన్ను తేజస్సు, క్షమె, శాంతి, ఆరోగ్య మత్తు శుభకామనెగళింద జ్ఞాననేత్ర పురుషరు హొందుత్తారె. అంతహ పరబ్రహ్మ వస్తువిగూ అదన్ను కండిరువ బ్రాహ్మణనిగూ నమస్కారవు.””

సమాప్తి

ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతిపర్వణి మోక్షధర్మపర్వణి గోకపిలీయే ద్విషష్ట్యధికద్విశతతమోఽధ్యాయః।। ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శాంతిపర్వదల్లి మోక్షధర్మపర్వదల్లి గోకపిలీయ ఎన్నువ ఇన్నూరాఅరవత్తెరడనే అధ్యాయవు.

అనంతమత్ర బుద్ధ్యేదం (భారత దర్శన). ↩︎
అనాగమమనైతిహ్యం (భారత దర్శన). ↩︎
కర్మయోగినః। (భారత దర్శన). ↩︎
జన్మ-కర్మ-విద్యెగళల్లి శుద్ధరాగిరువుదు (భారత దర్శన). ↩︎
ఇదక్కె మొదలు ఈ ఒందు అధిక అర్ధ శ్లోకవిదె: తేషాం నాసీద్విధాతవ్యం ప్రాయశ్చిత్తం కదాచన। (భారత దర్శన). ↩︎
తస్మిన్విధౌ (భారత దర్శన). ↩︎
ఏవం బహువిధా (భారత దర్శన). ↩︎
సంభృతానాం (భారత దర్శన). ↩︎
సూక్ష్మతామ్ (భారత దర్శన). ↩︎
ఈ శ్లోకక్కె ఇన్నొందు అర్థబరువ అనువాదవూ ఇదె: ఒందు వేళె అంథవరు కర్మాధికారయుక్తవాద యోనిగళల్లి హుట్టి సంసారవన్ను ప్రవేశిసిదరూ తత్సంబంధవాద యావుదే పాపకృత్యగళిందలూ లిప్తరాగువుదిల్ల. (భారత దర్శన) ↩︎
ఉపనిషత్తుగళల్లిరువ నాల్కు ఆశ్రమ ధర్మగళు ఎల్లరిగూ అన్వయిసుత్తవె ఎంబ అనువాదవూ ఇదె (బిబేక్ దెబ్రోయ్). ↩︎