ปฺรวเศ
ฯฯ โอํ โอํ นมโ นารายณายฯฯ ศฺรี วเทวฺยาสาย นมห์ ฯฯ
ศฺรี กฺฤษฺณทฺวไปายน วเทวฺยาส วิรจิต
ศฺรี มหาภารต
ศาํติ ปรฺว
มโกฺษธรฺม ปรฺว
อธฺยาย 239
สาร
มหาภูตาทิ ตตฺตฺวคฬ วิวเจนเะ (1-25).
12239001 ศุก อุวาจฯ
12239001a อธฺยาตฺมํ วิสฺตรเณเห ปุนรเว วทสฺว มเฯ
12239001c ยทธฺยาตฺมํ ยถา จเทํ ภควนฺนฺฤษิสตฺตมฯฯ
ศุกนุ หเฬิทนุ: “ภควนฺ! ฤษิสตฺตม! ปุนห์ นนคเะ อธฺยาตฺมวุ เอนุ เอะนฺนุวุทนฺนุ วิสฺตารวาคิ หเฬุ.”
12239002 วฺยาส อุวาจฯ
12239002a อธฺยาตฺมํ ยทิทํ ตาต ปุรุษสฺยเห วิทฺยตเฯ
12239002c ตตฺตเ'หํ สํปฺรวกฺษฺยามิ ตสฺย วฺยาขฺยามิมาํ ศฺฤณุฯฯ
วฺยาสนุ หเฬิทนุ: “มคู! ปุรุษนิคาคิยเ อิรุว อธฺยาตฺมวิษยวนฺนุ หเฬุตฺตเนเะ. อทร วฺยาขฺยานวนฺนู มาฑุตฺตเนเะ. อิทนฺนุ กเฬุ.
12239003a ภูมิราปสฺตถา ชฺยโติรฺวายุรากาศมเว จฯ
12239003c มหาภูตานิ ภูตานาํ สาครสฺยโรฺมยโ ยถาฯฯ
ภูมิ, ชล, ตเชสฺสุ, วายุ มตฺตุ อากาศ – อี มหาภูตคฬุ, สาครทลฺลิ อลเะคฬุ หเคโ หาคเะ, สรฺวภูตคฬลฺลิยู อิรุตฺตวเะ1.
12239004a ปฺรสารฺยเห ยถาํคานิ กูรฺมห์ สํหรตเ ปุนห์ฯ
12239004c ตทฺวนฺมหาํติ ภูตานิ ยวียห์สุ วิกุรฺวตเฯฯ
อามเะยุ หเคเะ ตนฺน อํคคฬนฺนุ หโะรจาจิ ปุนห์ หิํตเะคเะทุกโะฬฺฬุตฺตทเะยโ หาคเะ มหาภูตคฬุ สณฺณ สณฺณ ปฺราณิคฬลฺลิยู สเริกโะํฑุ ปฺรกฏวาคิ ปุนห์ ลีนวาคุตฺติรุตฺตวเะ.
12239005a อิติ ตนฺมยมเวเทํ สรฺวํ สฺถาวรชํคมมฺฯ
12239005c สรฺคเ จ ปฺรลยเ จไว ตสฺมานฺนิรฺทิศฺยตเ ตถาฯฯ
หีคเะ อี สรฺว สฺถาวรชํคมคฬู ปํจภูตาตฺมกคฬเ อาคิวเะ. สฺฤษฺฏิกาลทลฺลิ อิวุคฬิํทลเ อุตฺปตฺติยาคุตฺตวเะ มตฺตุ ปฺรลยทลฺลิ อิวุคฬลฺลิยเ สเริกโะฬฺฬุตฺตวเะ.
12239006a มหาภูตานิ ปํจไว สรฺวภูตเษุ ภูตกฺฤตฺฯ
12239006c อกรโตฺตาต วไษมฺยํ ยสฺมินฺยทนุปศฺยติฯฯ
พฺรหฺมนุ อี ไอทุ มหาภูตคฬนฺนุ สรฺวภูตคฬลฺลิยู หเะจฺจุ-กฑิมเะยาคิ สมาวเศคโะฬิสิ มาฑิทฺทานเะ. อทริํท ภูตคฬลฺลิ วฺยตฺยาสวนฺนุ กาณุตฺตเวเะ2.”
12239007 ศุก อุวาจฯ
12239007a อกรโทฺยจฺจรีรเษุ กถํ ตทุปลกฺษยเตฺฯ
12239007c อิํทฺริยาณิ คุณาห์ กเ จิตฺกถํ ตานุปลกฺษยเตฺฯฯ
ศุกนุ หเฬิทนุ: “ปํจมหาภูตคฬ วฺยตฺยาสปฺรมาณทิํท ศรีรคฬ สฺฤษฺฏิยาคิทเะ เอะนฺนุวุทนฺนุ ติฬิยุวุทาทรู หเคเะ? ศรีรทลฺลิ อิํทฺริยคฬุ มตฺตุ อวุคฬ กเะลวุ คุณคฬิวเะ. อวุคฬลฺลิ ปํจมหาภูตคฬนฺนุ หเคเะ คุรุติสพเกุ?”
12239008 วฺยาส อุวาจฯ
12239008a เอตตฺตเ วรฺตยิษฺยามิ ยถาวทิห ทรฺศนมฺฯ
12239008c ศฺฤณุ ตตฺตฺวมิหไกาคฺรโ ยถาตตฺตฺวํ ยถา จ ตตฺฯฯ
วฺยาสนุ หเฬิทนุ: “อิทนฺนุ นานุ ยถาวตฺตาคิ ทรฺศนคฬลฺลิรุวํตเะ วรฺณิสุตฺตเนเะ. เอกาคฺรจิตฺตนาคิ ตตฺตฺวตห์ กเฬุ.
12239009a ศพฺทห์ ศฺรโตฺรํ ตถา ขานิ ตฺรยมากาศสํภวมฺฯ
12239009c ปฺราณศฺจเษฺฏา ตถา สฺปรฺศ เอตเ วายุคุณาสฺตฺรยห์ฯฯ
ศพฺท, ศฺรโตฺร มตฺตุ ศรีร ทฺวารคฬุ – อิวุ มูรู อากาศทิํท หุฏฺฏิวเะ. ปฺราณ, จลนเะ มตฺตุ สฺปรฺศ อิวุ มูรู วายุวิน คุณคฬุ.
12239010a รูปํ จกฺษุรฺวิปากศฺจ ตฺริธา ชฺยโติรฺวิธียตเฯ
12239010c รสโ'ถ รสนํ สฺนเหโ คุณาสฺตฺวเตเ ตฺรยโ'ํภสามฺฯฯ
รูป, กณฺณุ มตฺตุ ชฐรานล อิวุ มูรุ อคฺนิย ปฺรการคฬุ. รส, นาลิคเะ มตฺตุ ชิฑฺฑุคฬุ - อี มูรุ ชลทิํท หุฏฺฏิทวุ.
12239011a ฆฺรเยํ ฆฺราณํ ศรีรํ จ ภูมเรเตเ คุณาสฺตฺรยห์ฯ
12239011c เอตาวานิํทฺริยคฺรามโ วฺยาขฺยาตห์ ปาํจภเาติกห์ฯฯ
คํธ, มูคุ มตฺตุ ศรีร – อี มูรุ ภูมิย คุณคฬุ. ปาํจภเาติกวาท อิวุคฬนฺนุ อิํทฺริยคฺรามวเะํทุ หเฬุตฺตารเะ.
12239012a วายโห์ สฺปรฺศโ รสโ'ทฺภฺยศฺจ ชฺยโติษโ รูปมุจฺยตเฯ
12239012c อากาศปฺรภวห์ ศพฺทโ คํธโ ภูมิคุณห์ สฺมฺฤตห์ฯฯ
สฺปรฺศวุ วายุวิน, รสวุ ชลท, รูปวุ ตเชสฺสิน คุณคฬเะํทุ หเฬุตฺตารเะ. ศพฺทวุ อากาศทิํท หุฏฺฏิทุทเะํทู คํธวุ ภูมิย คุณวเะํทู หเฬิทฺทารเะ.
12239013a มนโ พุทฺธิศฺจ ภาวศฺจ ตฺรย เอตเ''ตฺมยโนิชาห์ฯ
12239013c น คุณานติวรฺตํตเ คุณเภฺยห์ ปรมา มตาห์ฯฯ
มนสฺสุ, พุทฺธิ มตฺตุ ภาว – อี มูรุ อาตฺมยโนิชคฬุ3. อิวุ คุณคฬนฺนุ อติกฺรมิสทเ อิทฺทรู อิวุ คุณคฬิคิํตลู ศฺรเษฺฐวาทวุคฬเะํพ มตวิทเะ.
12239014a อิํทฺริยาณิ นรเ ปํจ ษษฺฐํ ตุ มน อุจฺยตเฯ
12239014c สปฺตมีํ พุทฺธิมเวาหุห์ กฺษเตฺรชฺญํ ปุนรษฺฏมมฺฯฯ
นรรลฺลิ ไอทุ อิํทฺริยคฬิวเะ. อารนเะยทุ มนสฺสเะํทุ หเฬุตฺตารเะ. เอฬนเะยทุ พุทฺธิ มตฺตุ กฺษเตฺรชฺญนุ เอะํฏนเะยวนุ เอะํทุ หเฬุตฺตารเะ.
12239015a จกฺษุราลโจนายไว สํศยํ กุรุตเ มนห์ฯ
12239015c พุทฺธิรธฺยวสานาย สากฺษี กฺษเตฺรชฺญ อุจฺยตเฯฯ
กณฺณุ นโฑุวุทกฺกิทเะ. มนสฺสุ สํศยปฑุตฺตทเะ. พุทฺธิยุ นิศฺจยิสุตฺตทเะ. กฺษเตฺรชฺญนุ สากฺษิ เอะํทุ หเฬิทฺทารเะ.
12239016a รชสฺตมศฺจ สตฺตฺวํ จ ตฺรย เอตเ สฺวยโนิชาห์ฯ
12239016c สมาห์ สรฺวเษุ ภูตเษุ ตทฺคุณเษูปลกฺษยเตฺฯฯ
รชสฺ, ตมสฺ มตฺตุ สตฺตฺว อี มูรู สฺวยโนิชคฬุ. สรฺวภูตคฬลฺลิยู สาธารณวาคิ กาณุว อี คุณคฬนฺนุ ชีวิย กรฺมคฬ มูลก คุรุติสพหุทุ.
12239017a ยถา กูรฺม อิหาํคานิ ปฺรสารฺย วินิยจฺจติฯ
12239017c เอวมเวเํทฺริยคฺรามํ พุทฺธิห์ สฺฤษฺฏฺวา นิยจฺจติฯฯ
อามเะยุ หเคเะ ตนฺน อํคคฬนฺนุ หโะร จาจิ ปุนห์ หิํตเะคเะทุกโะฬฺฬุตฺตทเะยโ หาคเะ พุทฺธิยุ อิํทฺริยคฺรามคฬนฺนุ วิษยคฬ กฑเะ กฬุหิสุตฺตทเะ มตฺตุ วิษยคฬิํท หิํตเะคเะทุกโะฬฺฬุตฺตทเะ.
12239018a ยทูรฺธฺวํ ปาทตลยโรวางฺมูรฺธฺนศฺจ ปศฺยติฯ
12239018c เอตสฺมินฺนเว กฺฤตฺยเ วไ วรฺตตเ พุทฺธิรุตฺตมาฯฯ
กาลุกเะฬคินิํท ตลเะย นเะตฺติยวรเะคเะ ตนฺนนฺนุ นโฑิกโะํฑุ อิทเ นานุ มตฺตุ อิทริํทลเ กรฺมคฬนฺนุ มาฑุตฺตเนเะ เอะนฺนุวุทกฺกเะ อวนลฺลิรุว อุตฺตม พุทฺธิยเ การณวาคิทเะ.
12239019a คุณานฺนเนียตเ พุทฺธิรฺพุทฺธิรเวเํทฺริยาณฺยปิฯ
12239019c มนห์ษษฺฐานิ สรฺวาณิ พุทฺธฺยภาวเ กุตโ คุณาห์ฯฯ
พุทฺธิยเ คุณคฬนฺนุ เอะฬเะทุกโะฬฺฬุตฺตทเะ. อทเ อิํทฺริยคฬนฺนู มตฺตุ อารนเะยทาท มนสฺสนฺนู อิํทฺริย วิษยคฬ กฑเะ โอะยฺยุตฺติรุตฺตทเะ. มนสฺสุ มตฺตุ อิํทฺริยคฬโะฑนเะ พุทฺธิย สมาวเศวิลฺลทิทฺทรเะ วิษยคฬ อนุภววุ หเคเะ ตานเ สาธฺยวาคุตฺตทเะ?
12239020a ตตฺร ยตฺ ปฺรีติสํยุกฺตํ กิํ จิทาตฺมนิ ลกฺษยเตฺฯ
12239020c ปฺรศาํตมิว สํศุทฺธํ สตฺตฺวํ ตทุปธารยเตฺฯฯ
ปฺรีติสํยุกฺต, ปฺรศาํตวาคิรุว สํศุทฺธ ภาววุ ยารลฺลิ กํฑุพรุตฺตทเะยโ อวรลฺลิ สตฺตฺวคุณวุ อาวิรฺภาวคโะํฑิทเะ เอะํทุ ติฬิยพเกุ.
12239021a ยตฺตุ สํตาปสํยุกฺตํ กายเ มนสิ วา ภวเตฺฯ
12239021c รชห์ ปฺรวรฺตกํ ตตฺ สฺยาตฺสตตํ หาริ ทเหินามฺฯฯ
ทเหทลฺลิยาคลี มนสฺสินลฺลิยาคลี สํตาปยุกฺต ภาววุ กํฑุพํทรเะ รชโคุณท อาวิรฺภาววาคิทเะ เอะํทุ ติฬิยพเกุ.
12239022a ยตฺตุ สํมโหสํยุกฺตมวฺยกฺตวิษยํ ภวเตฺฯ
12239022c อปฺรตรฺกฺยมวิชฺญเยํ ตมสฺตทุปธารฺยตามฺฯฯ
มนสฺสุ ยาวาค ภฺราํติยุกฺตวาคิรุวุทโ, วิษยคฬุ อสฺปษฺฏวาคิวเะยโ, อูหิสลู สาธฺยวิลฺลวโ อาค ตมโคุณท อาวิรฺภาววาคิทเะ เอะํทุ ติฬิยพเกุ.
12239023a ปฺรหรฺษห์ ปฺรีติรานํทห์ สามฺยํ สฺวสฺถาตฺมจิตฺตตาฯ
12239023c อกสฺมาทฺยทิ วา กสฺมาทฺวรฺตตเ สาตฺตฺวิกโ คุณห์ฯฯ
หรฺษ, ปฺรีติ, อานํท, สมตเะ, จิตฺตสฺวาสฺถฺย – อิวุคฬุ อกสฺมาตฺตาคิ อถวา ยาวุทาทรู การณคฬิํท อาคุตฺติทฺทรเะ อทุ สาตฺวิกคุณวเะํทุ ติฬิยพเกุ.
12239024a อภิมานโ มฺฤษาวาทโ ลโภโ มโหสฺตถากฺษมาฯ
12239024c ลิํคานิ รชสสฺตานิ วรฺตํตเ หเตฺวหเตุตห์ฯฯ
อภิมาน, สุฬฺฬุมาตุ, ลโภ, มโห, อสหนเะ – อิวุ รชโคุณท ลกฺษณคฬุ.
12239025a ตถา มโหห์ ปฺรมาทศฺจ ตํทฺรี นิทฺราปฺรพโธิตาฯ
12239025c กถํ จิทภิวรฺตํตเ วิชฺญเยาสฺตามสา คุณาห์ฯฯ
หาคเะยเ มโห, ปฺรมาท, นิทฺรเะ, อาลสฺย มตฺตุ อชฺญาน – อิวุคฬุ กํฑุพํทรเะ อิวุ ตามสคุณคฬุ เอะํทุ ติฬิยพเกุ.”