ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
శాంతి పర్వ
మోక్షధర్మ పర్వ
అధ్యాయ 227
సార
బ్రాహ్మణర కర్తవ్యగళ ప్రతిపాదనె; కాలస్వరూప నదియన్ను దాటువ ఉపాయ (1-31).
12227001 వ్యాస ఉవాచ।
12227001a త్రయీవిద్యామవేక్షేత వేదేషూక్తామథాంగతః।
12227001c ఋక్సామవర్ణాక్షరతో యజుషోఽథర్వణస్తథా।।
వ్యాసను హేళిదను: “బ్రాహ్మణను వేదదల్లి హేళిరువ త్రయీవిద్యెయన్ను అంగగళ సమేత అధ్యయన మాడబేకు. ఋక్, సామ, వర్ణ, అక్షర, యజుస్ మత్తు అథర్వ ఈ షట్కర్మగళల్లి పాండిత్యవిరబేకు.
12227002a వేదవాదేషు కుశలా హ్యధ్యాత్మకుశలాశ్చ యే।
12227002c సత్త్వవంతో మహాభాగాః పశ్యంతి ప్రభవాప్యయౌ।।
వేదవాదదల్లి కుశలరాగిరువ, అధ్యాత్మవిషయదల్లి కుశలరాగిరువ సత్త్వవంత మహాభాగరు సృష్టి-లయగళన్ను కాణుత్తారె.
12227003a ఏవం ధర్మేణ వర్తేత క్రియాః శిష్టవదాచరేత్।
12227003c అసంరోధేన భూతానాం వృత్తిం లిప్సేత వై ద్విజః।।
హీగె ధర్మదింద నడెదుకొండు శిష్టాచార క్రియెగళన్ను ఆచరిసబేకు. భూతగళిగె విరుద్ధవాగద వృత్తియల్లి ద్విజను తొడగిరబేకు.
12227004a సద్భ్య ఆగతవిజ్ఞానః శిష్టః శాస్త్రవిచక్షణః।
12227004c స్వధర్మేణ క్రియా లోకే కుర్వాణః సత్యసంగరః।।
శిష్ట శాస్త్రవిచక్షణ సత్పురుషరింద శాస్త్రజ్ఞానవన్ను పడెదుకొళ్ళబేకు. లోకదల్లి స్వధర్మద క్రియెగళన్నే మాడుత్తా సత్యసంగరనాగిరబేకు.
12227005a తిష్ఠత్యేతేషు గృహవాన్ షట్సు కర్మసు స ద్విజః।
12227005c పంచభిః సతతం యజ్ఞైః శ్రద్దధానో యజేత చ।।
గృహస్థ ద్విజను ఈ ఆరు కర్మగళల్లియే తొడగిరబేకు. శద్ధదాననాగి సతతవూ ఐదు యజ్ఞగళింద1 ఆరాధిసబేకు.
12227006a ధృతిమానప్రమత్తశ్చ దాంతో ధర్మవిదాత్మవాన్।
12227006c వీతహర్షభయక్రోధో బ్రాహ్మణో నావసీదతి।।
ధృతిమాననూ, అప్రమత్తనూ, దాంతనూ, ధర్మవిదువూ, ఆత్మవంతనూ ఆగిరబేకు. హర్ష-భయ-క్రోధగళన్ను తొరెదిరువ బ్రాహ్మణను నాశహొందువుదిల్ల.
12227007a దానమధ్యయనం యజ్ఞస్తపో హ్రీరార్జవం దమః।
12227007c ఏతైర్వర్ధయతే తేజః పాప్మానం చాపకర్షతి।।
దాన, అధ్యయన, యజ్ఞ, తపస్సు, లజ్జె, సరళతె, ఇంద్రియ నిగ్రహ – ఇవు తేజస్సన్ను వర్ధిసుత్తవె మత్తు పాపగళన్ను నాశగొళిసుత్తవె.
12227008a ధూతపాప్మా తు మేధావీ లఘ్వాహారో జితేంద్రియః।
12227008c కామక్రోధౌ వశే కృత్వా నినీషేద్ బ్రహ్మణః పదమ్।।
మేధావియు హీగె పాపగళన్ను కళెదుకొండు అల్పాహారియూ జితేంద్రియనూ ఆగిద్దు, కామ-క్రోధగళన్ను వశపడిసికొండు బ్రహ్మపదవన్ను బయసబేకు.
12227009a అగ్నీంశ్చ బ్రాహ్మణాంశ్చార్చేద్దేవతాః ప్రణమేత చ।
12227009c వర్జయేద్రుషతీం వాచం హింసాం చాధర్మసంహితామ్।।
అగ్నిగళన్ను, బ్రాహ్మణరన్ను, మత్తు దేవతెగళన్ను అర్చిసబేకు మత్తు నమస్కరిసబేకు. హింసె మత్తు అధర్మయుక్త కటువాణియన్ను వర్జిసబేకు.
12227010a ఏషా పూర్వతరా వృత్తిర్బ్రాహ్మణస్య విధీయతే।
12227010c జ్ఞానాగమేన కర్మాణి కుర్వన్కర్మసు సిధ్యతి।।
ఇదే హిందినింద నడెదుకొండు బందిరువ వృత్తియన్ను బ్రాహ్మణనిగె విధిసలాగిదె. జ్ఞానమార్గదింద కర్మగళన్ను మాడువుదరింద కర్మగళు సిద్ధిసుత్తవె.
12227011a పంచేంద్రియజలాం ఘోరాం లోభకూలాం సుదుస్తరామ్।
12227011c మన్యుపంకామనాధృష్యాం నదీం తరతి బుద్ధిమాన్।।
పంచేంద్రియగళే ఘోర నీరాగిరువ, లోభవే దుస్తర తీరగళాగిరువ, కోపవే కెసరాగిరువ మత్తు దాటలు కష్టకరవాగిరువ ఈ సంసారవెంబ నదియన్ను బుద్ధివంతనే దాటబల్లను.
12227012a కామమన్యూద్ధతం యత్ స్యాన్నిత్యమత్యంతమోహితమ్।
12227012c మహతా విధిదృష్టేన బలేనాప్రతిఘాతినా।
12227012e స్వభావస్రోతసా వృత్తముహ్యతే సతతం జగత్।।
కామ-క్రోధగళింద హుట్టువ ఆ నదియు అత్యంత మోహగొళిసువంథహుదు. ఆ విధిధృష్ట మహాబలశాలీ ప్రవాహవు జగత్తన్ను సతతవూ తన్న సుళిగళల్లి సిలుకిసికొండు మోహగొళిసి తన్నదే ప్రవాహదల్లి కొండొయ్యుత్తిరుత్తదె.
12227013a కాలోదకేన మహతా వర్షావర్తేన సంతతమ్।
12227013c మాసోర్మిణర్తువేగేన పక్షోలపతృణేన చ।।
కాలవే మహానదవు. వర్షగళే సుళిగళు. మాసగళు అలెగళు. ఋతుగళు అదర వేగ. పక్షగళు తీరదల్లి బెళెయువ సస్యగళు.
12227014a నిమేషోన్మేషఫేనేన అహోరాత్రజవేన చ।
12227014c కామగ్రాహేణ ఘోరేణ వేదయజ్ఞప్లవేన చ।।
నిమేష-ఉన్మేషగళు అదర నొరె. హగలు-రాత్రిగళు అదర వేగవు. కామగళు ఘోర మొసళెగళు. వేద-యజ్ఞగళు తెప్ప.
12227015a ధర్మద్వీపేన భూతానాం చార్థకామరవేణ చ।
12227015c ఋతసోపానతీరేణ విహింసాతరువాహినా।।
భూతగళిగె ధర్మవు ద్వీపవిద్దంతె. అర్థ-కామగళు చిలుమెగళు. సత్యవు తీరదల్లిరువ సోపాన. మత్తు అహింసెయు తీరదల్లిరువ మరగళు.
12227016a యుగహ్రదౌఘమధ్యేన బ్రహ్మప్రాయభవేన చ।
12227016c ధాత్రా సృష్టాని భూతాని కృష్యంతే యమసాదనమ్।।
యుగగళు మధ్యదల్లిరువ కొళగళు. బ్రహ్మవెంబ పర్వతదల్లి ఆ కాలనదవు హుట్టి హరియుత్తదె. బ్రహ్మను సృష్టిసిద ఎల్లప్రాణిగళూ ఆ కాలనదదల్లి బిద్దు యమలోకద కడె సెళెయల్పడుత్తవె.
12227017a ఏతత్ ప్రజ్ఞామయైర్ధీరా నిస్తరంతి మనీషిణః।
12227017c ప్లవైరప్లవవంతో హి కిం కరిష్యంత్యచేతసః।।
ధీర మనీషిణరు ఇదన్ను ప్రజ్ఞెయెంబ నౌకెయింద దాటుత్తారె. అంతహ నౌకెగళిల్లద అజ్ఞానిగళు ఏను మాడబల్లరు?
12227018a ఉపపన్నం హి యత్ ప్రాజ్ఞో నిస్తరేన్నేతరో జనః।
12227018c దూరతో గుణదోషౌ హి ప్రాజ్ఞః సర్వత్ర పశ్యతి।।
ప్రాజ్ఞను ఇదన్ను దాటుత్తానె మత్తు ఇతరరు ఇదన్ను దాటలారరు ఎన్నువుదు యుక్తిసంగతవాగియే ఇదె. ఏకెందరె, ప్రాజ్ఞను ఎల్లదర గుణ-దోషగళన్ను దూరదిందలే వివేచిసుత్తానె.
12227019a సంశయాత్మా స కామాత్మా చలచిత్తోఽల్పచేతనః।
12227019c అప్రాజ్ఞో న తరత్యేవ యో హ్యాస్తే న స గచ్చతి।।
అప్రాజ్ఞను అల్పచేతననూ, సంశయాత్మనూ, కామాత్మనూ, చంచలచిత్తనూ ఆగిరువుదరింద కాలనదవన్ను దాటలు అవనిగె సాధ్యవాగువుదిల్ల.
12227020a అప్లవో హి మహాదోషముహ్యమానోఽధిగచ్చతి।
12227020c కామగ్రాహగృహీతస్య జ్ఞానమప్యస్య న ప్లవః।।
జ్ఞానద నౌకెయిల్లదవను విమోహగొండు మహాదోషవన్ను హొందుత్తానె. కామవెంబ మొసళెయింద హిడియల్పట్టవనిగె జ్ఞానవూ నౌకెయాగువుదిల్ల.
12227021a తస్మాదున్మజ్జనస్యార్థే ప్రయతేత విచక్షణః।
12227021c ఏతదున్మజ్జనం తస్య యదయం బ్రాహ్మణో భవేత్।।
ఆదుదరింద ఆ కాలనదవన్ను దాటలు సతతవాగి ప్రయత్నిసబేకు. ఇదరింద పారాగువవను బ్రాహ్మణనాగబేకు.
12227022a త్ర్యవదాతే కులే జాతస్త్రిసందేహస్త్రికర్మకృత్।
12227022c తస్మాదున్మజ్జనస్తిష్ఠేన్నిస్తరేత్ ప్రజ్ఞయా యథా।।
మూరు విషయగళ కురితు మాతనాడువ2, ఉత్తమ కులదల్లి జనిసిద, సందేహగళిల్లద, మూరు కర్మగళన్ను మాడువవను3 కాలనదదల్లి ముళుగువుదిల్ల మత్తు ప్రజ్ఞెయింద దాటుత్తానె.
12227023a సంస్కృతస్య హి దాంతస్య నియతస్య కృతాత్మనః।
12227023c ప్రాజ్ఞస్యానంతరా సిద్ధిరిహ లోకే పరత్ర చ।।
సంస్కారసంపన్ననాగిరువ దాంత నియత కృతాత్మ ప్రాజ్ఞనిగె ఇహదల్లియూ పరదల్లియూ సిద్ధియుంటాగుత్తదె.
12227024a వర్తతే తేషు గృహవానక్రుధ్యన్ననసూయకః।
12227024c పంచభిః సతతం యజ్ఞైర్విఘసాశీ యజేత చ।।
గృహస్థబ్రాహ్మణను క్రోధరహితనాగి అనసూయకనాగి సతతవూ పంచయజ్ఞగళింద పూజిసుత్త విఘసాశియాగిరబేకు.
12227025a సతాం వృత్తేన వర్తేత క్రియాః శిష్టవదాచరేత్।
12227025c అసంరోధేన ధర్మస్య వృత్తిం లిప్సేదగర్హితామ్।।
సత్పురుషర నడతెయంతె నడెదుకొళ్ళబేకు. శిష్టర ఆచారగళన్ను పాలిసబేకు. ధర్మవన్ను విరోధిసద నిందనీయవల్లద వృత్తియన్ను కైగొళ్ళబేకు.
12227026a శ్రుతివిజ్ఞానతత్త్వజ్ఞః శిష్టాచారో విచక్షణః।
12227026c స్వధర్మేణ క్రియావాంశ్చ కర్మణా సోఽప్యసంకరః।।
శ్రుతివిజ్ఞానతత్త్వజ్ఞ, శిష్టాచారీ విచక్షణను స్వధర్మద ప్రకారవే క్రియెగళన్ను మాడబేకు. కర్మగళల్లి సంకరగళన్నుంటుమాడబారదు.
12227027a క్రియావాన్ శ్రద్దధానశ్చ దాతా ప్రాజ్ఞోఽనసూయకః।
12227027c ధర్మాధర్మవిశేషజ్ఞః సర్వం తరతి దుస్తరమ్।।
క్రియావంత, శ్రద్ధదాన, దాత, ప్రాజ్ఞ, అనసూయక, మత్తు ధర్మాధర్మగళ అంతరవన్ను తిళిదిరువవను దాటలు కష్టవాద ఎల్లవన్నూ దాటుత్తానె.
12227028a ధృతిమానప్రమత్తశ్చ దాంతో ధర్మవిదాత్మవాన్।
12227028c వీతహర్షభయక్రోధో బ్రాహ్మణో నావసీదతి।।
ధృతిమాన, అప్రమత్త, దాంత, ధర్మవిదు, ఆత్మవాన్, మత్తు హర్ష-భయ-క్రోధరహితనాద బ్రాహ్మణను నాశహొందువుదిల్ల.
12227029a ఏషా పూర్వతరా వృత్తిర్బ్రాహ్మణస్య విధీయతే।
12227029c జ్ఞానవిత్త్వేన కర్మాణి కుర్వన్సర్వత్ర సిధ్యతి।।
హిందినిందలూ నడెదుకొండు బందిరువ ఈ వృత్తియు బ్రాహ్మణనిగె విధిసల్పట్టిదె. జ్ఞానపూర్వకవాగి మాడిద కర్మగళెల్లవూ సిద్ధిసుత్తవె.
12227030a అధర్మం ధర్మకామో హి కరోతీహావిచక్షణః।
12227030c ధర్మం చాధర్మసంకాశం శోచన్నివ కరోతి సః।।
మూఢనాదవను ధర్మకార్యవన్ను మాడలిచ్ఛిసి అధర్మవన్నే మాడుత్తానె. అథవా శోకిసుత్తిరువవనంతె అధర్మసదృశవాద ధర్మవన్ను మాడుత్తానె.
12227031a ధర్మం కరోమీతి కరోత్యధర్మమ్ అధర్మకామశ్చ కరోతి ధర్మమ్।
12227031c ఉభే బాలః కర్మణీ న ప్రజానన్ స జాయతే మ్రియతే చాపి దేహీ।।
ధర్మవన్ను మాడుత్తేనెందు అధర్మవన్ను మాడువను మత్తు అధర్మవన్ను బయసి ధర్మవన్ను మాడువవను ఈ ఇబ్బరూ అవివేకదింద కార్యమాడుత్తా హుట్టుత్తిరుత్తారె మత్తు సాయుత్తిరుత్తారె. అంథవరిగె మోక్షవెంబుదే ఇల్ల.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతిపర్వణి మోక్షధర్మపర్వణి శుకానుప్రశ్నే సప్తవింశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శాంతిపర్వదల్లి మోక్షధర్మపర్వదల్లి శుకానుప్రశ్న ఎన్నువ ఇన్నూరాఇప్పత్తేళనే అధ్యాయవు.
-
బ్రహ్మయజ్ఞ, దేవయజ్ఞ, పితృయజ్ఞ, భూతయజ్ఞ మత్తు మనుష్యయజ్ఞ. అధ్యాపనం బ్రహ్మయజ్ఞః పితృయజ్ఞస్తు తర్పణమ్। హోమ దైవో బలిర్భౌతో నృయజ్ఞోఽతిథిపూజనమ్।। (మనుస్మృతి) వేదగళన్ను హేళువుదు బ్రహ్మయజ్ఞ, తర్పణకొడువుదు పితృయజ్ఞ, హోమమాడువుదు దేవయజ్ఞ, వైశ్వదేవబలియన్ను కొడువుదు భూతయజ్ఞ మత్తు అతిథిసత్కారవు మనుష్యయజ్ఞ. (భారత దర్శన) ↩︎
-
మూరు వేదగళన్ను హేళువ. ↩︎
-
వేదగళిగె సంబంధిసిదంతె అధ్యయన, యజ్ఞ మత్తు దానకర్మగళు. ↩︎