ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
శాంతి పర్వ
మోక్షధర్మ పర్వ
అధ్యాయ 225
సార
బ్రాహ్మ ప్రళయ మత్తు మహా ప్రళయగళ వర్ణనె (1-16).
12225001 వ్యాస ఉవాచ।
12225001a పృథివ్యాం యాని భూతాని జంగమాని ధ్రువాణి చ।
12225001c తాన్యేవాగ్రే ప్రలీయంతే భూమిత్వముపయాంతి చ।।
వ్యాసను హేళిదను: “ఆ సమయదల్లి మొదలు పృథ్వియల్లిరువ చరాచరప్రాణిగళెల్లవూ అదరల్లి లీనవాగి భూమిత్వవన్ను పడెదుకొళ్ళుత్తవె.
12225002a తతః ప్రలీనే సర్వస్మిన్ స్థావరే జంగమే తథా।
12225002c అకాష్ఠా1 నిస్తృణా భూమిర్దృశ్యతే కూర్మపృష్ఠవత్।।
స్థావర-జంగమగళెల్లవూ అదరల్లి లీనవాగలు మర-హుల్లుగళిల్లిద భూమియు ఆమెయ బెన్నినంతె బోళాగి కాణుత్తదె.
12225003a భూమేరపి గుణం గంధమాప ఆదదతే యదా।
12225003c ఆత్తగంధా తదా భూమిః ప్రలయత్వాయ కల్పతే।।
ఆగ జలవు భూమియ గుణవాద గంధవన్ను తెగెదుకొళ్ళుత్తదె. గంధహీనవాద భూమియు తన్న అస్తిత్వక్కె కారణభూతవాద జలదల్లి లీనగొళ్ళలు కల్పిసుత్తదె.
12225004a ఆపస్తతః ప్రతిష్ఠంతి ఊర్మిమత్యో మహాస్వనాః।
12225004c సర్వమేవేదమాపూర్య తిష్ఠంతి చ చరంతి చ।।
ఆగ నీరు దొడ్డ-దొడ్డ అలెగళిందలూ ఘోర శబ్దదిందలూ కూడి ఎల్లవన్నూ తన్నల్లి ముళుగిసికొండు ప్రవహిసుత్తదె.
12225005a అపామపి గుణాంస్తాత జ్యోతిరాదదతే యదా।
12225005c ఆపస్తదా ఆత్తగుణా జ్యోతిష్యుపరమంతి చ।।
ఆగ జలద గుణవన్నూ జ్యోతియు తెగెదుకొళ్ళుత్తదె. తన్న గుణవన్ను కళెదుకొండ జలవూ కూడ జ్యోతియల్లి విలీనవాగుత్తదె.
12225006a యదాదిత్యం స్థితం మధ్యే గూహంతి శిఖినోఽర్చిషః।
12225006c సర్వమేవేదమర్చిర్భిః పూర్ణం జాజ్వల్యతే నభః।।
అగ్నియ జ్వాలెగళు మధ్యదల్లిరువ ఆదిత్యనన్ను ముచ్చిబిడలు ఆకాశవెల్లవూ జ్వాలెగళింద వ్యాప్తవాగి ప్రజ్వలిసుత్తదె.
12225007a జ్యోతిషోఽపి గుణం రూపం వాయురాదదతే యదా।
12225007c ప్రశామ్యతి తదా జ్యోతిర్వాయుర్దోధూయతే మహాన్।।
ఆగ జ్యోతియ గుణవాద రూపవన్ను వాయువు తెగెదుకొళ్ళలు జ్యోతియు ఆరిహోగి వాయువు మహత్తర వేగదింద ఆకాశవెల్లవన్నూ క్షోభెగొళిసుత్తదె.
12225008a తతస్తు మూలమాసాద్య2 వాయుః సంభవమాత్మనః।
12225008c అధశ్చోర్ధ్వం చ తిర్యక్చ దోధవీతి దిశో దశ।।
తన్న హుట్టిగె కారణవాద తన్న మూల ఆకాశవన్ను సేరి వాయువు మేలె-కెళగె, అక్క-పక్కగళల్లి మత్తు హత్తుదిక్కుగళల్లియూ బలవాగి బీసుత్తదె.
12225009a వాయోరపి గుణం స్పర్శమాకాశం గ్రసతే యదా।
12225009c ప్రశామ్యతి తదా వాయుః ఖం తు తిష్ఠతి నానదత్।।
వాయువిన గుణవాద స్పర్శవన్నూ ఆకాశవు నుంగికొళ్ళలు వాయువు ఉపశమనగొళ్ళుత్తదె. శబ్దదింద కూడిద ఆకాశవొందే ఆగ ఉళిదిరుత్తదె.
312225010a ఆకాశస్య గుణం శబ్దమభివ్యక్తాత్మకం మనః।
12225010c మనసో వ్యక్తమవ్యక్తం బ్రాహ్మః స ప్రతిసంచరః।।
ఆకాశద గుణ శబ్దవన్ను అవ్యక్తాత్మక మనస్సు, మత్తు వ్యక్త మనస్సన్ను అవ్యక్త బ్రహ్మను లీనగొళిసికొళ్ళుత్తారె. ఇదన్నే బ్రాహ్మప్రళయ ఎన్నుత్తారె.
12225011a తదాత్మగుణమావిశ్య మనో గ్రసతి చంద్రమాః।
12225011c మనస్యుపరతేఽధ్యాత్మా చంద్రమస్యవతిష్ఠతే।।
మహాప్రళయద సమయదల్లి అవ్యక్తమనస్సాద చంద్రమసను వ్యక్త మనస్సన్ను నుంగిబిడుత్తానె. ఇదరింద మనస్సు శాంతవాదరూ అదు అవ్యక్త మనస్సు చంద్రమనల్లి ప్రతిష్ఠితవాగిరుత్తదె.4
12225012a తం తు కాలేన మహతా సంకల్పః కురుతే వశే।
12225012c చిత్తం గ్రసతి సంకల్పస్తచ్చ జ్ఞానమనుత్తమమ్।।
బహళ సమయద నంతర సంకల్పవు అవ్యక్త మనస్సన్ను వశపడిసికొళ్ళుత్తదె. అనంతర సమష్టి బుద్ధియాద చిత్తవు సంకల్పవన్ను నుంగుత్తదె. అదే అనుత్తమ జ్ఞానవు.
12225013a కాలో గిరతి విజ్ఞానం కాలో బలమితి శ్రుతిః।
12225013c బలం కాలో గ్రసతి తు తం విద్వాన్కురుతే వశే।।
కాలవు సమష్టి బుద్ధి విజ్ఞానవన్ను నుంగుత్తదె. శక్తియు కాలనన్ను నుంగుత్తదె. మహాకాలను శక్తియన్ను నుంగుత్తానె. మహాకాలనన్ను విద్వత్ శబ్దవాచ్యనాద పరబ్రహ్మను తన్న అధీనక్కె ఒళపడిసికొళ్ళుత్తానె.
12225014a ఆకాశస్య తదా ఘోషం తం విద్వాన్కురుతేఽఽత్మని।
12225014c తదవ్యక్తం పరం బ్రహ్మ తచ్చాశ్వతమనుత్తమమ్।
12225014e ఏవం సర్వాణి భూతాని బ్రహ్మైవ ప్రతిసంచరః।।
ఆకాశద గుణవాద శబ్దవన్ను వ్యక్త మనస్సు హేగె తన్నల్లి లయమాడికొళ్ళువుదో హాగె అవ్యక్త, శాశ్వత, పరమశ్రేష్ఠ బ్రహ్మవస్తువు మహాకాలనన్ను తన్నల్లియే లీనమాడికొళ్ళుత్తదె. హీగె ప్రళయానంతర సర్వభూతగళూ పరబ్రహ్మ పరమాత్మనల్లియే ఆశ్రయవన్ను పడెయుత్తవె.
12225015a యథావత్కీర్తితం సమ్యగేవమేతదసంశయమ్।
12225015c బోధ్యం విద్యామయం దృష్ట్వా యోగిభిః పరమాత్మభిః।।
పరమాత్మ యోగిగళు జ్ఞానమయ పరబ్రహ్మనన్ను జ్ఞానదృష్టియింద నోడి అదన్ను యథావత్తాగి సందేహవే ఇల్లదంతె హేగె చెన్నాగి వర్ణిసిద్దారో హాగెయే బ్రహ్మవస్తువిన స్వరూపవిదె.
12225016a ఏవం విస్తారసంక్షేపౌ బ్రహ్మావ్యక్తే పునః పునః।
12225016c యుగసాహస్రయోరాదావహ్నో రాత్ర్యాస్తథైవ చ।।
హీగె ఒందు సావిర చతుర్యుగ పర్యంతద హగలినల్లి మత్తు అష్టే కాలద రాత్రియల్లి అవ్యక్త బ్రహ్మను విస్తార-సంక్షేపగళన్ను పునః పునః హొందుత్తిరుత్తానె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతిపర్వణి మోక్షధర్మపర్వణి శుకానుప్రశ్నే పంచవింశాధికద్విశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శాంతిపర్వదల్లి మోక్షధర్మపర్వదల్లి శుకానుప్రశ్న ఎన్నువ ఇన్నూరాఇప్పత్తైదనే అధ్యాయవు.
-
నిర్వృక్షా (భారత దర్శన). ↩︎
-
స్వనమాసాద్య (భారత దర్శన). ↩︎
-
ఇదక్కె మొదలు ఈ ఒందు అధిక శ్లోకవిదె: అరూపమరసస్పర్శమగంధం న చ మూర్తిమత్। సర్వలోకప్రణదితం ఖం తు తిష్ఠతి నాదవత్।। (భారత దర్శన). ↩︎
-
ఆగ చంద్రమవు ఆత్మగుణ అర్థాత్ నిఃస్సీమ జ్ఞాన, వైరాగ్య మత్తు ఐశ్వర్య హాగూ ధర్మరూప కర్మగళల్లి అవిష్టనాగి హిరణ్యగర్భ సంబంధద సమష్టి మనస్సన్ను నష్టగొళిసుత్తదె. మనస్సు శాంతవాదాగలూ ఆత్మగుణవు చంద్రమదల్లి ఇరుత్తదె. (దామోదర్ సత్వాలేకర్: స్వాధ్యాయ మండల) ↩︎