pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śāṁti parva
mōkṣadharma parva
adhyāya 215
sāra
manuṣyanu śubhāśubha karmagaḷa kartr̥vō athavā allavō ennuvudara kuritāda iṁdra-prahrādara saṁvāda (1-37).
112215001 yudhiṣṭhira uvāca।
12215001a yadidaṁ karma lōkē'sminśubhaṁ vā yadi vāśubham।
12215001c puruṣaṁ yōjayatyēva phalayōgēna bhārata।।
yudhiṣṭhiranu hēḷidanu: “bhārata! ī lōkadalli naḍeyuva śubhāśubha karmagaḷu manuṣyanannu phalabhōgadalli niyōjisuttave.
12215002a kartā svittasya puruṣa utāhō nēti saṁśayaḥ।
12215002c ētadiccāmi tattvēna tvattaḥ śrōtuṁ pitāmaha।।
pitāmaha! ādare manuṣyanu ī karmagaḷa kartr̥vu haudō athavā allavō eṁdu saṁśayavāguttide. idara kuritāgi tattvataḥ ninniṁda tiḷiya bayasuttēne.”
12215003 bhīṣma uvāca।
12215003a atrāpyudāharaṁtīmamitihāsaṁ purātanam।
12215003c prahrādasya ca saṁvādamiṁdrasya ca yudhiṣṭhira।।
bhīṣmanu hēḷidanu: “yudhiṣṭhira! ī viṣayadalli purātana itihāsavāda prahrāda mattu iṁdrara ī saṁvādavannu udāharisuttāre.
12215004a asaktaṁ dhūtapāpmānaṁ kulē jātaṁ bahuśrutam।
12215004c astaṁbhamanahaṁkāraṁ sattvasthaṁ samayē ratam।।
12215005a tulyaniṁdāstutiṁ dāṁtaṁ śūnyāgāranivēśanam।
12215005c carācarāṇāṁ bhūtānāṁ viditaprabhavāpyayam।।
12215006a akrudhyaṁtamahr̥ṣyaṁtamapriyēṣu priyēṣu ca।
12215006c kāṁcanē vātha lōṣṭē vā ubhayōḥ samadarśanam।।
12215007a ātmaniḥśrēyasajñānē dhīraṁ niścitaniścayam।
12215007c parāvarajñaṁ bhūtānāṁ sarvajñaṁ samadarśanam।। 212215008a śakraḥ prahrādamāsīnamēkāṁtē saṁyatēṁdriyam। 12215008c bubhutsamānastat prajñāmabhigamyēdamabravīt।।
asaktanū, pāpagaḷannu toḷedukoṁḍavanū, kulīnanū, vidvāṁsanū, mamakāra-ahaṁkārarahitanū, sattvadalliyē nelesidavanū, dharmada maryādeyannu pālisuvudaralli tatparanū, stuti-niṁdegaḷannu samanāgi kāṇuvavanū, manassu-iṁdriyagaḷannu nigrahisida dāṁtanū, carācarabhūtagaḷa utpatti-layagaḷannu tiḷidavanū, priya-apriyagaḷa kuritu harṣa-krōdhagaḷannu tāḷadavanū, ēkāṁtagr̥hadalli vāsisuttiddavanū, cinna-maṇṇuheṁṭegaḷeraḍannū samanāgi kāṇuvavanū, ānaṁdamaya ātmajñānadalli nityaniścayavuḷḷavanū, dhīranū, prāṇigaḷa bhūta-bhaviṣyagaḷannu tiḷidavanū, sarvajñanū, samadarśananū, saṁyatēṁdriyanū āda prahrādanu ēkāṁtadalli kuḷitukoṁḍiralu, avana buddhi-vicāragaḷannu tiḷiyalōsuga śakranu avana baḷisāri iṁteṁdanu:
12215009a yaiḥ kaiścitsaṁmatō lōkē guṇaiḥ syātpuruṣō nr̥ṣu।
12215009c bhavatyanapagānsarvāṁstānguṇā'llakṣayāmahē।।
“lōkada janaru puruṣana yāva guṇagaḷannu sammānisuttārō ā ella guṇagaḷū ninnalli sthiragoṁḍiruvudannu nānu nōḍuttiddēne.
12215010a atha tē lakṣyatē buddhiḥ samā bālajanairiha।
12215010c ātmānaṁ manyamānaḥ san śrēyaḥ kimiha manyasē।।
ātmānubhavavannu paḍediruva ninna buddhiyu bālajanara buddhiyaṁte tōruttade. nīnu yāvudannu śrēyaskaraveṁdu mannisuttīye?
12215011a baddhaḥ pāśaiścyutaḥ sthānāddviṣatāṁ vaśamāgataḥ।
12215011c śriyā vihīnaḥ prahrāda śōcitavyē na śōcasi।।
prahrāda! pāśagaḷiṁda baṁdhitanāgiruve. cakravartiya sthānadiṁda cyutanāgiddīye. śatrugaḷa vaśanāgiddīye. saṁpattiniṁda vihīnanāgiddīye. śōkisabēkāda paristhitiyalliddarū nīnu śōkisuttilla!
12215012a prajñālābhāttu daitēya utāhō dhr̥timattayā।
12215012c prahrāda svastharūpō'si paśyanvyasanamātmanaḥ।।
daitēya! vyasanadalliruvudannu nōḍiyū nīnu hēge svastharūpanāgiruve? ninna ī niścala samasthitige ātmajñānavu kāraṇavō athavā dhairyavu kāraṇavō?”
12215013a iti saṁcōditastēna dhīrō niścitaniścayaḥ।
12215013c uvāca ślakṣṇayā vācā svāṁ prajñāmanuvarṇayan।।
iṁdranu hīge saṁcōdisalu niścitaniścayi dhīra prahrādanu prajñeyannu varṇisuttā ī sumadhura mātugaḷannāḍidanu:
12215014a pravr̥ttiṁ ca nivr̥ttiṁ ca bhūtānāṁ yō na budhyatē।
12215014c tasya staṁbhō bhavēdbālyānnāsti staṁbhō'nupaśyataḥ।।
“bhūtagaḷa pravr̥tti-nivr̥tigaḷannu tiḷiyadē iruvavanalli avivēkada kāraṇadiṁda jaḍate mattu mōhavuṁṭāguttade. ādare avugaḷannu tiḷidukoṁḍiruvavanige jaḍate-mōhagaḷuṁṭāguvudilla.
12215015a svabhāvātsaṁpravartaṁtē nivartaṁtē tathaiva ca।
12215015c sarvē bhāvāstathābhāvāḥ puruṣārthō na vidyatē।।
sarva bhāva-abhāvagaḷū svabhāvadiṁdalē baruttiruttave mattu hōguttiruttave. adaralli puruṣaprayatnavēnū illa3.
12215016a puruṣārthasya cābhāvē nāsti kaścit svakārakaḥ।
12215016c svayaṁ tu4 kurvatastasya jātu mānō bhavēdiha।।
puruṣaprayatnavilladē iruvāga manuṣyanu svataḥ kartr̥vāguvudilla. ādare tānē māḍuttiddēneṁdu avanige abhimānavuṁṭāguttade.
12215017a yastu kartāramātmānaṁ manyatē sādhvasādhunōḥ।
12215017c tasya dōṣavatī prajñā svamūrtyajñēti5 mē matiḥ।।
śubhāśubhagaḷa kartr̥vu tānē eṁdu tiḷiyuvavana prajñeyu dōṣayuktavādudu mattu tanna svarūpada kuritāda ajñānaveṁdu nanna matavu.
12215018a yadi syātpuruṣaḥ kartā śakrātmaśrēyasē dhruvam।
12215018c āraṁbhāstasya sidhyēranna ca jātu parābhavēt।।
śakra! oṁdu vēḷe puruṣanē kartr̥vāgiddare niścitavāgi avanu tanna śrēyassige prayatnisuttiddanu. avanu āraṁbhisida kāryagaḷellavū siddhiyāguttiddavu. avanige parābhavavē āguttiralilla.
12215019a aniṣṭasya hi nirvr̥ttiranivr̥ttiḥ priyasya ca।
12215019c lakṣyatē yatamānānāṁ puruṣārthastataḥ kutaḥ।।
ādare iṣṭasiddhigāgi prayatnisuvavarige aniṣṭaprāptiyāguvudū mattu avaru priyavādudariṁda vaṁcitagoḷḷuvudū kaṁḍubaruttade. hīgiruvāga puruṣa prayatnavu elli hōyitu?
12215020a aniṣṭasyābhinirvr̥ttimiṣṭasaṁvr̥ttimēva ca।
12215020c aprayatnēna paśyāmaḥ kēṣāṁ cittatsvabhāvataḥ।।
innu kelavarige yāva prayatnavū illadē aniṣṭavu nivāraṇeyāguvudannū iṣṭavu prāptavāguvudannū kāṇuttēve. idu svābhāvakavāgiyē naḍeduhōguttade.
12215021a pratirūpadharāḥ kē ciddr̥śyaṁtē buddhisattamāḥ।
12215021c virūpēbhyō'lpabuddhibhyō lipsamānā dhanāgamam।।
heccubuddhivaṁtaru mattu heccu rūpavaṁtaralli kelavaru virūparu mattu alpabuddhiyavariṁda haṇavannu paḍedukoḷḷalu apēkṣisuvudu kaṁḍubaruttade.
12215022a svabhāvaprēritāḥ sarvē niviśaṁtē guṇā yadā।
12215022c śubhāśubhāstadā tatra tasya kiṁ mānakāraṇam।।
hīge sarva śubhāśubhakarmagaḷu svabhāvaprērita guṇagaḷiṁdalē naḍeyuttave. hīgiruvāga abhimāna paḍuva kāraṇavēnū illa.
12215023a svabhāvādēva tatsarvamiti mē niścitā matiḥ।
12215023c ātmapratiṣṭhitā prajñā mama nāsti tatō'nyathā।।
svabhāvadiṁdalē ellavū naḍeyuttade ennuvudu nanna niścita matavu. idakke bēreyāda ātmaniṣṭheyāgalī prajñeyāgalī nanagilla.
12215024a karmajaṁ tviha manyē'haṁ phalayōgaṁ śubhāśubham।
12215024c karmaṇāṁ viṣayaṁ kr̥tsnamahaṁ vakṣyāmi taccr̥ṇu।।
śubhāśubhaphalagaḷa yōgavu karmadiṁdalē huṭṭuttave eṁdu nanna matavu. karmagaḷa viṣayavannu saṁpūrṇavāgi hēḷuttēne. adannu kēḷu.
12215025a yathā vēdayatē kaścidōdanaṁ vāyasō vadan।
12215025c ēvaṁ sarvāṇi karmāṇi svabhāvasyaiva lakṣaṇam।।
kāgeyoṁdu elliyō biddiruva annavannu tinnuvāga kā kā eṁdu kūgi annavu ellideyeṁdu anya kāgegaḷige sūcane nīḍuvaṁte samasta karmagaḷū tamma svabhāvavannē sūcisuttave6.
12215026a vikārānēva yō vēda na vēda prakr̥tiṁ parām।
12215026c tasya staṁbhō bhavēdbālyānnāsti staṁbhō'nupaśyataḥ।।
kāryarūpada vikāragaḷannu mātra tiḷidiruva mattu parama prakr̥ti svabhāvavannu tiḷiyadiruva manuṣyanige avivēkada kāraṇadiṁda mōha athavā abhimānavuṁṭāguttade. ī viṣayavannu cennāgi tiḷidiruvavanige mōhavuṁṭāguvudilla.
12215027a svabhāvabhāvinō bhāvānsarvānēvēha niścayē।
12215027c budhyamānasya darpō vā mānō vā kiṁ kariṣyati।।
ella bhāvagaḷū svabhāvadiṁdalē huṭṭuttave ennuvudannu niścayavāgi tiḷidavarige darpavāgalī abhimānavāgalī ēnu māḍītu?
12215028a vēda dharmavidhiṁ kr̥tsnaṁ bhūtānāṁ cāpyanityatām।
12215028c tasmāccakra na śōcāmi sarvaṁ hyēvēdamaṁtavat।।
śakra! saṁpūrṇa dharmavidhiyannū bhūtagaḷa anityateyannū tiḷidukoṁḍiddēne. ādudariṁda sarvavū aṁtyagoḷḷuttave ennuvudannu tiḷidu nānu śōkisuvudilla.
12215029a nirmamō nirahaṁkārō nirīhō7 muktabaṁdhanaḥ।
12215029c svasthō'vyapētaḥ paśyāmi bhūtānāṁ prabhavāpyayau।।
nirmamanāgi, nirahaṁkāranāgi, āsegaḷilladē baṁdhanagaḷiṁda muktanāgi ātmaniṣṭanāgi nānu bhūtagaḷa utpatti-vināśagaḷannu nōḍuttalē iruttēne.
12215030a kr̥taprajñasya dāṁtasya vitr̥ṣṇasya nirāśiṣaḥ।
12215030c nāyāsō vidyatē śakra paśyatō lōkavidyayā8।।
śakra! kr̥taprajña, dāṁta, tr̥ṣṇegaḷillada, āśegaḷillada nanage lōkada vidyamānagaḷannu nōḍi āyāsavāguvudilla9.
12215031a prakr̥tau ca vikārē ca na mē prītirna ca dviṣē।
12215031c dvēṣṭāraṁ na ca paśyāmi yō mamādya mamāyatē।।
prakr̥ti mattu adara kāryagaḷa viṣayavāgi nanage prītiyū illa dvēṣavū illa. yārannū nānu nanna dvēṣiyeṁdāgalī ātmīyaneṁdāgalī bhāvisuvudilla.
12215032a nōrdhvaṁ nāvāṅna tiryakca na kva ciccakra kāmayē।
12215032c na vijñānē na vijñēyē nājñānē śarma vidyatē10।।
mēlāgalī, keḷagāgalī, aḍḍaḍḍavāgalī, yāvudē sthaḷadalliyāgalī nānu ēnannū apēkṣisuvudilla. vijñānadallāgalī, vijñēyadallāgalī mattu ajñānadallāgalī nanna neleyilla.”
12215033 śakra uvāca।
12215033a yēnaiṣā labhyatē prajñā yēna śāṁtiravāpyatē।
12215033c prabrūhi tamupāyaṁ mē samyak prahrāda pr̥ccatē।।
śakranu hēḷidanu: “prahrāda! yāvudariṁda prajñeyu doreyuttadeyō, yāvudariṁda śāṁtiyu doreyuttadeyō ā upāyavannu hēḷu. kēḷuttiruva nanage adannu sariyāgi hēḷu.”
12215034 prahrāda uvāca।
12215034a ārjavēnāpramādēna prasādēnātmavattayā11।
12215034c vr̥ddhaśuśrūṣayā śakra puruṣō labhatē mahat।।
prahrādanu hēḷidanu: “śakra! saraḷateyiṁda, apramādadiṁda, ātmavaṁtanāgi praśāṁtanāgiruvudariṁda mattu vr̥ddhara śuśrūṣegaiyuvudariṁda puruṣanu paramapadavannu paḍedukoḷḷuttāne.
12215035a svabhāvāllabhatē prajñāṁ śāṁtimēti svabhāvataḥ।
12215035c svabhāvādēva tatsarvaṁ yatkiṁ cidanupaśyasi।।
svabhāvadiṁdalē prajñeyuṁṭāguttade. śāṁtiyū svabhāvataḥ doreyuttade. nīnu ēnella nōḍuttīyō avellavū svabhāvadiṁdalē uṁṭāgive.”
12215036 bhīṣma uvāca।
12215036a ityuktō daityapatinā śakrō vismayamāgamat।
12215036c prītimāṁśca tadā rājaṁstadvākyaṁ pratyapūjayat।।
bhīṣmanu hēḷidanu: “daityapatiyu hīge hēḷalu śakranu vismitanādanu. rājan! prītimānanāgi avana ā mātannu iṁdranu gauravisidanu.
12215037a sa tadābhyarcya daityēṁdraṁ trailōkyapatirīśvaraḥ।
12215037c asurēṁdramupāmaṁtrya jagāma svaṁ nivēśanam।।
anaṁtara ā trailōkyapati īśvara iṁdranu daityēṁdranannu pūjisi, asurēṁdrana anumatiyannu paḍedu tanna nivēśanakke teraḷidanu.”
samāpti
iti śrīmahābhāratē śāṁtiparvaṇi mōkṣadharmaparvaṇi śakraprahrādasaṁvādō nāma paṁcadaśādhikadviśatatamō'dhyāyaḥ।। idu śrīmahābhāratadalli śāṁtiparvadalli mōkṣadharmaparvadalli śakraprahrādasaṁvāda ennuva innūrāhadinaidanē adhyāyavu.-
dakṣiṇātya pāṭhadalli idakke modalu sanatkumāranu r̥ṣigaḷige bhagavaṁtana svarūpada kuritu upadēśa nīḍuva 45 adhika ślōkagaḷive (gītā pres). ī ślōkagaḷannu anubaṁdhadalli nīḍalāgide. ↩︎
-
dakṣiṇātya pāṭhadalli idakke modalu ī oṁdu adhika ślōkavide: bhaktaṁ bhagavataṁ nityaṁ nārāyaṇaparāyaṇam। dhyāyaṁtaṁ paramātmānaṁ hiraṇyakaśipōḥ sutam।। (gītā pres). ↩︎
-
hasuvu garbhadharisi karuvannu heruva modalē keccalinalli hālu tuṁbiruttade. karuvu innū huṭṭillavādudariṁda hāgāgalu karuvina mēlina vātsalyavu kāraṇavāgiruvudilla. karuvina abhāvaviddarū keccalinalli hālina bhāva – ī eraḍū svābhāvikavāgiyē naḍeyuvaṁthavu. illi puruṣaprayatnavēnū illa. (bhārata darśana) ↩︎
-
na (bhārata darśana/gītā pres). ↩︎
-
atatvajñēti (bhārata darśana/gītā pres). ↩︎
-
yāva rītiyalli oṁdu kāgeyu elliyō hākida annavannu tinnuttiruvāga itara kāgegaḷu kā kā eṁdu kūgikoṁḍu ā piṁḍada baḷi hōguvavō adē rītiyalli ella karmagaḷū svabhāvalakṣaṇagaḷiṁdalē kūḍive (bhārata darśana). ↩︎
-
nirāśī (bhārata darśana/gītā pres). ↩︎
-
lōkamavyayam (bhārata darśana/gītā pres). ↩︎
-
rājya-kōśādigaḷannu kaḷedukoṁḍidudariṁda yāva kaṣṭavū kāṇuttilla (bhārata darśana). ↩︎
-
na hi jñēyē na vijñānē na jñānē karma vidyatē। (bhārata darśana/gītā pres). ↩︎
-
buddhiya nairmalya, cittada sthirate (bhārata darśana). ↩︎