210: vārṣṇeyādhyātmakathanaḥ

praveśa

|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||

śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita

śrī mahābhārata

śāṃti parva

mokṣadharma parva

adhyāya 210

sāra

paramātma, vyakta, prakṛti mattu puruṣa ī nālkara jñānadiṃda mukti; paramātma prāptigè itara sādhanègal̤a varṇanè (1-36).

12210001 gururuvāca| 1
12210001a na sa veda paraṃ dharmaṃ yo na veda catuṣṭayam|
12210001c vyaktāvyakte ca yattattvaṃ saṃprāptaṃ2 paramarṣiṇā||

guruvu hel̤idanu: “avyakta, vyakta, prakṛti mattu puruṣa – ī nālkannū til̤idukòṃḍirada manuṣyanu paramaṛṣigal̤u paḍèdukòṃḍiruva parama jñānavannu mattu dharmavannu til̤iyalāranu.

12210002a vyaktaṃ mṛtyumukhaṃ vidyādavyaktamamṛtaṃ padam|
12210002c pravṛttilakṣaṇaṃ dharmamṛṣirnārāyaṇo'bravīt||

vyaktavannu mṛtyumukhavèṃdū avyaktavannu amṛtapadavèṃdū til̤iyabeku. ṛṣi nārāyaṇanu pravṛttilakṣaṇa dharmavannu hel̤iddānè.

12210003a atraivāvasthitaṃ sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram|
12210003c nivṛttilakṣaṇaṃ dharmamavyaktaṃ brahma śāśvatam||

ā pravṛttidharmadalliye mūrū lokagal̤a sarva carācaragal̤ū pratiṣṭhitagòṃḍivè. nivṛtti lakṣaṇa dharmavu avyaktavāda śāśvata brahmavu.

12210004a pravṛttilakṣaṇaṃ dharmaṃ prajāpatirathābravīt|
12210004c pravṛttiḥ punarāvṛttirnivṛttiḥ paramā gatiḥ||

prajāpati brahmanu pravṛttilakṣaṇa dharmada kuritu hīgè hel̤iddānè: pravṛtti dharmavu punarāvṛttiyannuṃṭumāḍuttadè mattu nivṛtti dharmavu parama gatiyannu nīḍuttadè.

12210005a tāṃ gatiṃ paramāmeti nivṛttiparamo muniḥ|
12210005c jñānatattvaparo nityaṃ śubhāśubhanidarśakaḥ||

nityavū śubhāśubhagal̤annu samanāgi kāṇuva jñānatattvapara nivṛttipara muniyu ā parama gatiyannu hòṃduttānè.

12210006a tadevametau vijñeyāvavyaktapuruṣāvubhau|
12210006c avyaktapuruṣābhyāṃ tu yat syādanyanmahattaram||
12210007a taṃ viśeṣamavekṣeta viśeṣeṇa vicakṣaṇaḥ|

ādudariṃda mòdalu avyakta3vannū puruṣanannū til̤idukòl̤l̤abeku. anaṃtara ī avyakta prakṛti mattu puruṣa ivèraḍakkiṃtalū mahattaravādudannu til̤iyabeku. viśeṣa buddhiyiṃda avugal̤a aṃtaravannu til̤iyabeku.

12210007c anādyaṃtāvubhāvetāvaliṃgau cāpyubhāvapi||
12210008a ubhau nityau sūkṣmatarau mahadbhyaśca mahattarau|
12210008c sāmānyametadubhayorevaṃ hyanyadviśeṣaṇam||

avyakta prakṛti mattu puruṣa ibbarū ādi aṃtyagal̤illadavaru4. ibbarū ākārarahitaru. ibbarū nityaru. avicalaru. mahattugal̤igiṃtalū mahattaradavaru. ī viśeṣagal̤èllavū avyakta mattu puruṣaralli òṃde samanāgivè. ādarè ivèraḍara aṃtara athavā vailakṣaṇyavu hīgidè.

12210009a prakṛtyā sargadharmiṇyā tathā trividhasattvayā5|
12210009c viparītamato vidyāt kṣetrajñasya ca lakṣaṇam||

avyakta prakṛtiya dharmave sṛṣṭimāḍuvudu. adu sṛṣṭiyalli mūrū guṇagal̤annu bal̤asuttadè. ādarè kṣetrajña puruṣana lakṣaṇavu idakkiṃtalū bhinnavāgidèyèṃdu til̤iyabeku.

12210010a prakṛteśca vikārāṇāṃ draṣṭāramaguṇānvitam|
12210010c agrāhyau puruṣāvetāvaliṃgatvādasaṃhitau||

guṇagal̤e illada puruṣanu prakṛtiya guṇavikāragal̤annu noḍuttānè mātra. puruṣa-prakṛti ibbarū ākāragal̤illade iruvudariṃda grahisalu asādhyaru. ibbarū avyakta sthitiyalliye iddharū òbbarigòbbaru vilakṣaṇa guṇagal̤annu hòṃdiruttārè.

12210011a saṃyogalakṣaṇotpattiḥ karmajā gṛhyate yayā|
12210011c karaṇaiḥ karmanirvṛttaiḥ kartā yadyadviceṣṭate|
12210011e kīrtyate śabdasaṃjñābhiḥ ko'hameṣo'pyasāviti||

prakṛti mattu puruṣara saṃyogadiṃdale carācara jagattina utpattiyāguttadè. idannu karmadiṃdale grahisabahudu. jīvavu mana-iṃdriyagal̤a mūlaka karmagal̤annu māḍuttadè. adu yāva yāva karmagal̤annu māḍuttadèyo adu avugal̤a karta ènnisikòl̤l̤uttadè. “yāru”, “nānu”, “idu” mattu “adu” ènnuva śabdha-saṃjñègal̤a mūlakave adara varṇanèyannu māḍabahudu.

12210012a uṣṇīṣavānyathā vastraistribhirbhavati saṃvṛtaḥ|
12210012c saṃvṛto'yaṃ tathā dehī sattvarājasatāmasaiḥ||

muṃḍāsannu suttikòṃḍiruvavanu hegè mūru vastragal̤iṃda (uḍuva paṃcè, hòdèyuva paṃcè mattu muṃḍāsu) suttugaṭṭalpaṭṭiruvano hāgè jīvanu sattva-rajastamoguṇagal̤iṃda saṃvṛtanāgiddānè.

12210013a tasmāccatuṣṭayaṃ vedyametairhetubhirācitam|
12210013c yathāsaṃjño hyayaṃ samyagaṃtakāle na muhyati||

ādudariṃda sattva-rajastamoguṇagal̤iṃda āvṛtavāgiruva catuṣṭayavannu (paramātmā, vyakta, prakṛti mattu puruṣa) til̤idukòl̤l̤abeku. hāgè til̤idukòṃḍavanu maraṇasamayadalli mūḍhanaṃtè vimohagòl̤l̤uvudilla.

12210014a śriyaṃ divyāmabhiprepsurbrahma vāṅmanasā śuciḥ6|
12210014c śārīrairniyamairugraiścarenniṣkalmaṣaṃ tapaḥ||

divya śrī brahmajñānavannu paḍèdukòl̤l̤a bayasuvavanu tanna mātu-manassugal̤annu śuciyāgiṭṭukòṃḍu śarīraniyamagal̤iṃda nikṣalmaṣavāda ugra tapassannu ācarisabeku.

12210015a trailokyaṃ tapasā vyāptamaṃtarbhūtena bhāsvatā|
12210015c sūryaśca caṃdramāścaiva bhāsatastapasā divi||

aṃtaraṃgadalli māḍuva prakāśamāna tapassiniṃda mūru lokagal̤ū vyāptavāgivè. sūrya-caṃdrarū tamma tapassiniṃdale ākāśadalli bèl̤aguttārè.

12210016a pratāpastapaso jñānaṃ loke saṃśabditaṃ tapaḥ|
12210016c rajastamoghnaṃ yatkarma tapasastat svalakṣaṇam||

lokadalli tapassèṃba śabdavu prasiddhavāgidè. tapassina pratāpave jñānavu. rajastamoguṇagal̤annu nāśagòl̤isuvude tapassina uttama svalakṣaṇavāgidè.

12210017a brahmacaryamahiṃsā ca śārīraṃ tapa ucyate|
12210017c vāṅmanoniyamaḥ sāmyaṃ mānasaṃ7 tapa ucyate||

brahmacarya mattu ahiṃsègal̤u śārīrika tapassèṃdu hel̤uttārè. mātu-manassugal̤a niyama mattu sāmyatvavannu mānasa tapassèṃdu hel̤uttārè.

12210018a vidhijñebhyo dvijātibhyo grāhyamannaṃ viśiṣyate|
12210018c āhāraniyamenāsya pāpmā naśyati rājasaḥ||

vaidika vidhiyagal̤annu til̤idiruva dvijātiyaravariṃdale annagrahaṇamāḍuvudu uttamavèṃdu hel̤uttārè. iṃtaha āhāraniyamadiṃda rājasaguṇadiṃda uṃṭāguva pāpagal̤u naśisuttavè.

12210019a vaimanasyaṃ ca viṣaye yāṃtyasya karaṇāni ca|
12210019c tasmāttanmātramādadyādyāvadatra prayojanam||

āhāraniyamadiṃda iṃdriyagal̤ū tamma viṣayagal̤iṃda viraktagòl̤l̤uttavè. ādudariṃda jīvarakṣaṇègè bekāguvaṣṭu āhāravannu mātra paḍèdukòl̤l̤abeku.

12210020a aṃtakāle vayotkarṣāccanaiḥ kuryādanāturaḥ|
12210020c evaṃ yuktena manasā jñānaṃ tadupapadyate||

hīgè yogayukta manassiniṃda prāptavāguva jñānavannu aṃtyakāladalli saṃpūrṇaśaktiyannupayogisi svalpa-svalpavāgi smaraṇègè taṃdukòl̤l̤abeku.

12210021a rajasā cāpyayaṃ8 dehī dehavān śabdavaccaret|
12210021c kāryairavyāhatamatirvairāgyāt prakṛtau sthitaḥ|
12210021e ā dehādapramādācca dehāṃtādvipramucyate||

yogiya buddhiyu kāryagal̤iṃda taḍèyalpaḍuvudilla. adu vairāgyavaśa tanna svabhāvadalliye nèlasiruttadè. rajoguṇavannu kal̤èdukòṃḍu dehadhāriyāgiddarū śabdadaṃtè aḍètaḍèyillade sarvatra saṃcarisuttadè. dehatyāgaparyaṃta pramādagòl̤l̤ade iddarè yogiyu dehāvasānada naṃtara mokṣavannu hòṃduttānè.

12210022a hetuyuktaḥ sadotsargo bhūtānāṃ pralayastathā|
12210022c parapratyayasarge tu niyataṃ nātivartate||

ādarè baṃdhanakkè kāraṇabhūtavāda ajñānadiṃda iruva prāṇigal̤u sadā janma mattu maraṇagal̤annu paḍèyuttiruttavè. brahmajñānavu prāptavāgiruvavarannu prārabdhavu anusarisihoguvudilla.

12210023a bhavāṃtaprabhavaprajñā āsate ye viparyayam|
12210023c dhṛtyā dehāndhārayaṃto buddhisaṃkṣiptamānasāḥ|
12210023e sthānebhyo dhvaṃsamānāśca sūkṣmatvāttānupāsate||

ādarè ajñānavu dūravāgade viparītasthitiyalliruvavaru prārabdhavaśarāgi janma-mṛtyugal̤a cakradalli silukiruttārè. yogigal̤u buddhiyiṃda tamma citta9vannu viṣayagal̤iṃda hiṃtègèdukòṃḍu āsanada dṛḍhatèyiṃda sthiratāpūrvaka dehadhāraṇèmāḍikòṃḍu iṃdriya saṃbaṃdhagal̤annu tyajisi sūkṣma buddhiyiṃda brahmana upāsanèyannu māḍuttārè.

12210024a yathāgamaṃ ca tatsarvaṃ1 buddhyā tannaiva budhyate|
12210024c dehāṃtaṃ kaścidanvāste bhāvitātmā nirāśrayaḥ|
12210024e yukto dhāraṇayā kaścitsattāṃ ke cidupāsate||

āgamagal̤alli hel̤iruva èlla kramagal̤annū bal̤asi buddhiya mūlaka brahmanannu anubhavisuttārè. tamma buddhiyannu śuddhagòl̤isikòṃḍa yogigal̤u dehaviruva tanaka nirāśrayarāgi tammade mahimègal̤alli pratiṣṭhita brahmanalli nèlèsiruttārè. kèlavaru yogadhāraṇèya mūlaka saguṇa brahmanannu upāsisuttārè.

12210025a abhyasyaṃti paraṃ devaṃ vidyutsaṃśabditākṣaram|
12210025c aṃtakāle hyupāsannāstapasā dagdhakilbiṣāḥ||

innu kèlavaru vidyuttinaṃtè jyotirmaya mattu avināśiyèṃdu hel̤iruva parama devana ciṃtanèyannu māḍuttārè. kèlavaru tapassiniṃda tamma pāpagal̤annu suṭṭu aṃtyakāladalli brahmanannu seruttārè.

12210026a sarva ete mahātmāno gaccaṃti paramāṃ gatim|
12210026c sūkṣmaṃ viśeṣaṇaṃ teṣāmavekṣeccāstracakṣuṣā||

ī èlla mahātmarū parama gatiyanne paḍèyuttārè. śāstradṛṣṭiyalli ā mahātmaralliruva sūkṣma viśeṣatègal̤annu noḍabeku.

12210027a dehaṃ tu10 paramaṃ vidyādvimuktamaparigraham|
12210027c aṃtarikṣādanyataraṃ dhāraṇāsaktamānasam||

èlla saṃgrahagal̤iṃda vimuktanādavanu ā parama dehavannu til̤idukòl̤l̤uttānè. dhāraṇāsakta manassiniṃda òl̤agiruvudannu til̤idukòl̤l̤uttānè.

12210028a martyalokādvimucyaṃte vidyāsaṃyuktamānasāḥ11|
12210028c brahmabhūtā virajasastato yāṃti parāṃ gatim||

vidyāsaṃyukta mānasaru martyalokadiṃda muktarāguttārè. rajoguṇarahitarāgi brahmasvarūparāgi śreṣṭha gatiyannu hòṃduttārè.

1212210029a kaṣāyavarjitaṃ jñānaṃ yeṣāmutpadyate'calam13|
12210029c te yāṃti paramā'llokānviśudhyaṃto yathābalam||

rāga-dveṣagal̤annu tòrèdu acala jñānavannu paḍèdukòṃḍiruvavaru yathā bala viśuddharāgi parama lokagal̤annu hòṃduttārè.

12210030a bhagavaṃtamajaṃ divyaṃ viṣṇumavyaktasaṃjñitam|
12210030c bhāvena yāṃti śuddhā ye jñānatṛptā nirāśiṣaḥ||
12210031a jñātvātmasthaṃ hariṃ caiva nivartaṃte na te'vyayāḥ|
12210031c prāpya tatparamaṃ sthānaṃ modaṃte'kṣaramavyayam||

aja, divya, avyaktanèṃdènisikòṃḍiruva bhagavaṃta viṣṇuvannu śuddhabhāvadiṃda til̤idiruva āśārahita jñānatṛptaru tammalliye iruva hariyannu sākṣātkarisikòl̤l̤uttārè. avyaya sthānavannu paḍèda avaru maral̤i baruvudilla. akṣaravū avyayavū āda ā parama sthānavannu hòṃdi alliye ānaṃdisuttārè.

12210032a etāvadetadvijñānametadasti ca nāsti ca|
12210032c tṛṣṇābaddhaṃ jagatsarvaṃ cakravatparivartate||

ide ādhyātmada vijñānavu. idu idè mattu illa kūḍa. ī prapaṃcavu āśèyèṃba pāśadiṃda nibaddhavāgi cakradaṃtè tiruguttiruttadè.

12210033a bisataṃturyathaivāyamaṃtaḥsthaḥ sarvato bise|
12210033c tṛṣṇātaṃturanādyaṃtastathā dehagataḥ sadā||

kamalada nāl̤adalliruva taṃtuvu hegè nāl̤adādyaṃta haraḍikòṃḍiruvudo hāgè ādi-aṃtyagal̤illa tṛṣṇātaṃtuvu dehadhāriya manassannu sarvakāladalliyū vyāpisiruttadè.

12210034a sūcyā sūtraṃ yathā vastre saṃsārayati vāyakaḥ|
12210034c tadvatsaṃsārasūtraṃ hi tṛṣṇāsūcyā nibadhyate||

neyuvavanu hegè sūjiya mūlaka dāravannu vastradalli tūrisuvavano hāgè tṛṣṇā èṃba sūjiyiṃda saṃsārarūpada dāravu neyalpaḍuttadè.

12210035a vikāraṃ prakṛtiṃ caiva puruṣaṃ ca sanātanam|
12210035c yo yathāvadvijānāti sa vitṛṣṇo vimucyate||

avyakta prakṛtiyannū, vyaktavāda prakṛtiya vikāragal̤annū, puruṣa (jīvātma) nannū mattu sanātana parabrahma vastuvannū til̤idiruvavanu tṛṣṇārahitanāgi saṃsārabaṃdhanadiṃda vimuktanāguttānè.

12210036a prakāśaṃ bhagavānetadṛṣirnārāyaṇo'mṛtam|
12210036c bhūtānāmanukaṃpārthaṃ jagāda jagato hitam||

bhūtagal̤a melina anukaṃpadiṃdāgi mattu jagattina hitakkāgi bhagavān ṛṣi nārāyaṇanu ī amṛtamaya ādhyātmajñānavannu prakāśisidanu.””

samāpti

iti śrīmahābhārate śāṃtiparvaṇi mokṣadharmaparvaṇi vārṣṇeyādhyātmakathane daśādhikadviśatatamo'dhyāyaḥ||
idu śrīmahābhāratadalli śāṃtiparvadalli mokṣadharmaparvadalli vārṣṇeyādhyātmakathana ènnuva innūrāhattane adhyāyavu.


  1. gatvā vai (bhārata darśana/gītā près). ↩︎

  2. saṃproktaṃ (gītā près/bhārata darśana). ↩︎

  3. ī adhyāyada mòdala mūru ślokagal̤alli baṃdiruva avyakta śabdavu paramātma vācakavāgidè. ādarè illi avyaktakkè mūlaprakṛti èṃba arthavidè (bhārata darśana). ↩︎

  4. prakṛtiyu pravāharūpadalli anādi mattu anaṃtavāgidè mattu puruṣa (jīvātma)nu svarūpadalli anādi mattu anaṃtanāgiddānè. (gītā près) ↩︎

  5. triguṇadharmayā| (bhārata darśana). ↩︎

  6. śriyaṃ divyāmabhiprepsurvarṣmavānmanasā śuciḥ| (bhārata darśana/gītā près). ↩︎

  7. samyaṅmānasaṃ (bhārata darśana/gītā près). ↩︎

  8. rajovarjyo'pyayaṃ (bhārata darśana/gītā près). ↩︎

  9. iṃdriya sahita manassu. ↩︎

  10. dehāṃtaṃ (bhārata darśana/gītā près). ↩︎

  11. vidyāsaṃsaktacetasaḥ| bhārata darśana/gītā près). ↩︎

  12. idakkè mòdalu ī òṃdu adhika ślokavidè: evamīkāyanaṃ dharmamāhurvedavido janāḥ| yathājñānamupāsaṃtaḥ sarve yāṃti parāṃ gatim|| (bhārata darśana/gītā près). ↩︎

  13. yeṣāmutpadyate calam| (bhārata darśana/gītā près). ↩︎