pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śāṁti parva
mōkṣadharma parva
adhyāya 198
sāra
parabrahmaprāptiya upāya (1-18).
12198001 manuruvāca।
112198001a jñānaṁ jñēyābhinirvr̥ttaṁ viddhi jñānaguṇaṁ manaḥ। 12198001c prajñākaraṇasaṁyuktaṁ tatō buddhiḥ pravartatē।।
manuvu hēḷidanu: “jñēyanāda paramātmana astitvavannu siddhamāḍikoḷḷuvudē jñānaveṁdu tiḷi. jñānada guṇavuḷḷa manassu prajñākaraṇagaḷāda iṁdriyagaḷannu sērikoṁḍāga buddhiyū viṣayagaḷa kaḍegē hōguttade.
12198002a yadā karmaguṇōpētā2 buddhirmanasi vartatē।
12198002c tadā prajñāyatē brahma dhyānayōgasamādhinā।।
karmaguṇōpēta buddhiya hr̥dayadalli nelesidāga alli dhyānayōgasamādhiyiṁda brahmana jñānavuṁṭāguttade.
12198003a sēyaṁ guṇavatī buddhirguṇēṣvēvābhivartatē।
12198003c avatārābhiniḥsrōtaṁ girēḥ śr̥ṁgādivōdakam।।
adē buddhiyu iṁdriyaguṇayuktavādare nadiya nīru śikharavannu biṭṭu keḷage hariyuvaṁte paramātmana sānnidhyadiṁda cyutavāgi viṣayagaḷa kaḍegē hariduhōguttade.
12198004a yadā nirguṇamāpnōti dhyānaṁ manasi pūrvajam।
12198004c tadā prajñāyatē brahma nikaṣyaṁ nikaṣē yathā।।
dhyānada mūlaka buddhiyu tanna pūrvaja ātmana nirguṇatvavannu paḍedukoṁḍāga oregallige tāgisida cinnada rēkheyaṁte buddhiyiṁda brahmavastuvannu aritukoḷḷuttade.
12198005a manastvapahr̥taṁ buddhimiṁdriyārthanidarśanam।
12198005c na samakṣaṁ guṇāvēkṣi nirguṇasya nidarśanam।।
iṁdriyārthagaḷannu anubhavisuva manassiniṁda apahr̥tavāda guṇāvēkṣī buddhiyu eduriruva nirguṇatvada nidarśanavannu kāṇuvudilla.
12198006a sarvāṇyētāni saṁvārya dvārāṇi manasi sthitaḥ।
12198006c manasyēkāgratāṁ kr̥tvā tatparaṁ pratipadyatē।।
manassinalli sthitagoṁḍiruva iṁdriyagaḷeṁba ī ella dvāragaḷannū mucci manassannu ēkāgragoḷisidāga ā tat ennuva parabrahmavastuvina arivāguttade.
12198007a yathā mahāṁti bhūtāni nivartaṁtē guṇakṣayē।
12198007c tathēṁdriyāṇyupādāya buddhirmanasi vartatē।।
guṇagaḷu kṣayavādāga hēge paṁcamahābhūtagaḷu hiṁdirugihōguttaveyō hāge iṁdriyagaḷannu badigiṭṭare buddhiyu iṁdriyasahita manassannu tannalliyē vilīnagoḷisikoṁḍu hr̥dayadalli nelesuttade.
12198008a yadā manasi sā buddhirvartatē'ṁtaracāriṇī।
12198008c vyavasāyaguṇōpētā tadā saṁpadyatē manaḥ।।
ā buddhiyu tannoḷagē saṁcarisuttiruva jñānadalli nelesidāga adu jñānamayavē āgibiḍuttade.
12198009a guṇavadbhirguṇōpētaṁ yadā dhyānaguṇaṁ manaḥ।
12198009c tadā sarvaguṇān hitvā nirguṇaṁ pratipadyatē।।
guṇagaḷiṁda yuktavāda iṁdriyagaḷa saṁbaṁdhadalliruva manassu dhyānayōgasaṁpannavādāga sarvaguṇagaḷannū tyajisi nirguṇatvavannu paḍedukoḷḷuttade.
12198010a avyaktasyēha vijñānē nāsti tulyaṁ nidarśanam।
12198010c yatra nāsti padanyāsaḥ kastaṁ viṣayamāpnuyāt।।
avyaktabrahmada nijasvarūpavannu tiḷiya paḍisuvudakke samanāda nidarśanavē illa. yāvudara kuritāda padanyāsavē illavō adannu tanna viṣayavannāgi yāru tānē māḍikoḷḷaballaru?
12198011a tapasā cānumānēna guṇairjātyā śrutēna ca।
12198011c ninīṣēttatparaṁ brahma viśuddhēnāṁtarātmanā।।
tapassu, anumāna, guṇagaḷu, jāti mattu vēdagaḷiṁda aṁtaḥkaraṇavannu śuddhimāḍikoṁḍu parabrahma paramātmanannu hoṁdalu icchisabēku.
12198012a guṇahīnō hi taṁ mārgaṁ bahiḥ samanuvartatē।
12198012c guṇābhāvāt prakr̥tyā ca nistarkyaṁ jñēyasaṁmitam।।
tapassina guṇagaḷiṁda vihīnanādavanu bahiraṁgadalli mātra ādhyātmamārgavannu anusarisiruttiruttāne. jñēyasaṁmitanāda parabrahmanu guṇagaḷilladē iruvudariṁda svābhāvikavāgiyē tarkakke viṣayanāguvudilla.
12198013a nairguṇyādbrahma cāpnōti saguṇatvānnivartatē।
12198013c guṇaprasāriṇī buddhirhutāśana ivēṁdhanē।।
guṇaprasāriṇī buddhiyu iṁdhanadalliruva agniyaṁte nirguṇatvadiṁda brahmana baḷisāruttade mattu saguṇatvadiṁda brahmaniṁda dūravāguttade.
12198014a yathā paṁca vimuktāni iṁdriyāṇi svakarmabhiḥ।
12198014c tathā tatparamaṁ brahma vimuktaṁ prakr̥tēḥ param।।
paṁcēṁdriyagaḷu tamma kāryarūpagaḷāda śabda-sparśādi guṇagaḷiṁda bhinnavāgiruvaṁte parabrahmavastuvū sadā prakr̥tigiṁta sarvathā bhinnavāgide.
12198015a ēvaṁ prakr̥titaḥ sarvē prabhavaṁti śarīriṇaḥ।
12198015c nivartaṁtē nivr̥ttau ca sargaṁ naivōpayāṁti ca।।
hīge ella prāṇigaḷū prakr̥tiya kāraṇadiṁda huṭṭu-sāvugaḷeṁba saṁsāracakradalli pravr̥ttavāguttave. adē prakr̥tiya sahāyadiṁda avu saṁsāranivr̥ttiyannū hoṁdi punaḥ sr̥ṣṭigoḷagāguvudilla.
12198016a puruṣaḥ prakr̥tirbuddhirviśēṣāścēṁdriyāṇi ca।
12198016c ahaṁkārō'bhimānaśca saṁbhūtō bhūtasaṁjñakaḥ।।
puruṣa, prakr̥ti, buddhi, śabdādi aidu viśēṣagaḷu athavā viṣayagaḷu hāgū hattu iṁdriyagaḷu3, ahaṁkāra, abhimāna mattu paṁca mahābhūtagaḷu – ī ippattaidu tattvagaḷa samūhavannu “bhūta” eṁdu kareyuttāre.
12198017a ēkasyādyā pravr̥ttistu pradhānāt saṁpravartatē।
12198017c dvitīyā mithunavyaktimaviśēṣānniyaccati।।
buddhiyē modalāda samūhada modalina tattvagaḷu pr̥kr̥tiyiṁdalē uṁṭāgiruttave. eraḍanē sr̥ṣṭiyu sāmānyataḥ maithunadharmadiṁdalē abhivyaktavāguttade.
12198018a dharmādutkr̥ṣyatē śrēyastathāśrēyō'pyadharmataḥ।
12198018c rāgavān prakr̥tiṁ hyēti viraktō jñānavānbhavēt।।
dharmadiṁda śrēyassina abhivr̥ddhiyāguttade. adharmadiṁda aśrēyassuṁṭāguttade. rāgavaṁtanu prakr̥tiyalliyē iruttāne. viraktanu jñānavaṁtanāguttāne.”
samāpti
iti śrīmahābhāratē śāṁtiparvaṇi mōkṣadharmaparvaṇi manubr̥haspatisaṁvādē aṣṭanavatyadhikaśatamō'dhyāyaḥ।। idu śrīmahābhāratadalli śāṁtiparvadalli mōkṣadharmaparvadalli manubr̥haspatisaṁvāda ennuva nūrātoṁbhatteṁṭanē adhyāyavu.-
idakke modalu ī adhika ślōkagaḷive: duḥkhōpaghātē śarīrē mānasē cāpyupasthitē। yasminna śakyatē kartuṁ yatnastaṁ nānuciṁtayēt।। bhaiṣajyamētadduḥkhasya yadētannānuciṁtayēt। ciṁtamānaṁ hi cābhyēti bhūyaścāpi pravartatē।। prajñayā mānasaṁ duḥkhaṁ hanyātśārīramauṣadhaiḥ। ētadvijñānasāmarthyaṁ na bālaiḥ samatāmiyāt।। anityaṁ yauvanaṁ rūpaṁ jīvitaṁ dravyasaṁcayaḥ। ārōgyaṁ priyasaṁvāsō gr̥dhyēttatra na paṁḍitaḥ।। na jānapadikaṁ duḥkhamēkaḥ śōcitumarhati। aśōcanprati kurvīta yadi paśyēdupakramam।। sukhādduḥkhataraṁ duḥkhaṁ jīvitē nāsti saṁśayaḥ। snigdhasya cēṁdriyārthēṣu mōhānmaraṇapriyam।। parityajati yō duḥkhaṁ sukhaṁ vāpyubhayaṁ naraḥ। abhyēti brahmasō'tyaṁtaṁ na tē śōcaṁti paṁḍitāḥ।। duḥkhamarthā hi yujyaṁta na ca tē sukham। duḥkhēna cādhigamyaṁtē nāśamēṣāṁ na ciṁtayēt।। (bhārata darśana/gītā pres). ↩︎
-
karmaguṇairhīnā (bhārata darśana/gītā pres). ↩︎
-
aidu jñānēṁdriyagaḷu mattu aidu karmēṁdriyagaḷu. ↩︎