194: ಮನುಬೃಹಸ್ಪತಿಸಂವಾದಃ

প্ৰৱেশ

।। ওং ওং নমো নাৰাযণায।। শ্ৰী ৱেদৱ্যাসায নমঃ ।।

শ্ৰী কৃষ্ণদ্ৱৈপাযন ৱেদৱ্যাস ৱিৰচিত

শ্ৰী মহাভাৰত

শাংতি পৰ্ৱ

মোক্ষধৰ্ম পৰ্ৱ

অধ্যায 194

সাৰ

বৃহস্পতিয প্ৰশ্নॆগॆ উত্তৰৱাগি মনুৱু কামনা ত্যাগ মত্তু জ্ঞানৱন্নু প্ৰশংসিদুদু; পৰমাত্মতত্ত্ৱদ নিৰূপণॆ (1-24).

12194001 যুধিষ্ঠিৰ উৱাচ।
12194001a কিং ফলং জ্ঞানযোগস্য ৱেদানাং নিযমস্য চ।
12194001c ভূতাত্মা ৱা কথং জ্ঞেযস্তন্মে ব্ৰূহি পিতামহ।।

যুধিষ্ঠিৰনু হেল়িদনু: “পিতামহ! জ্ঞানযোগ, ৱেদগল়ু মত্তু নিযমগল়ু ইৱুগল় প্ৰযোজনৱাদৰূ এনু? ভূতাত্মনন্নু নাৱু হেগॆ তিল়িযবল্লॆৱু? অদৰ কুৰিতু ননগॆ হেল়ু.”

12194002 ভীষ্ম উৱাচ।
12194002a অত্ৰাপ্যুদাহৰংতীমমিতিহাসং পুৰাতনম্।
12194002c মনোঃ প্ৰজাপতেৰ্ৱাদং মহৰ্ষেশ্চ বৃহস্পতেঃ।।

ভীষ্মনু হেল়িদনু: “ইদক্কॆ সংবংধিসিদংতॆ পুৰাতন ইতিহাসৱাদ প্ৰজাপতি মনু মত্তু মহৰ্ষি বৃহস্পতিয সংৱাদৱন্নু উদাহৰিসুত্তাৰॆ.

12194003a প্ৰজাপতিং শ্ৰেষ্ঠতমং পৃথিৱ্যাং দেৱৰ্ষিসংঘপ্ৰৱৰো মহৰ্ষিঃ।
12194003c বৃহস্পতিঃ প্ৰশ্নমিমং পুৰাণং পপ্ৰচ্চ শিষ্যোঽথ গুৰুং প্ৰণম্য।।

দেৱ-ঋষিমংডলদল্লি প্ৰমুখনাদ মহৰ্ষি বৃহস্পতিযু পৃথ্ৱিযল্লিযে শ্ৰেষ্ঠতম প্ৰজাপতিগॆ শিষ্যনু গুৰুৱিগॆ হেগো হাগॆ ৱংদিসি ঈ পুৰাণ প্ৰশ্নॆযন্নু কেল়িদনু:

12194004a যত্কাৰণং মংত্ৰ¹ৱিধিঃ প্ৰৱৃত্তো জ্ঞানে ফলং যত্প্ৰৱদংতি ৱিপ্ৰাঃ।
12194004c যন্মংত্ৰশব্দৈৰকৃতপ্ৰকাশং তদুচ্যতাং মে ভগৱন্যথাৱত্।।

“ভগৱন্! যাৱ জগত্কাৰণদ কুৰিতু মংত্ৰৱিধিগল়ল্লি প্ৰৱৃত্তৰাগুত্তাৰো, যাৱুদু জ্ঞানদ ফলৱॆংদু ৱিপ্ৰৰু হেল়ুত্তাৰো মত্তু যাৱুদু মংত্ৰ শব্দগল়িংদ সংপূৰ্ণপ্ৰকাশিতৱাগুৱুদিল্লৱো অদৰ কুৰিতু ননগॆ যথাৱত্তাগি হেল়বেকু.

12194005a যদৰ্থশাস্ত্ৰাগমমংত্ৰৱিদ্ভিৰ্ যজ্ঞৈৰনেকৈৰ্ৱৰগোপ্ৰদানৈঃ।
12194005c ফলং মহদ্ভিৰ্যদুপাস্যতে চ তত্কিং কথং ৱা ভৱিতা ক্ৱ ৱা তত্।।

অৰ্থশাস্ত্ৰ-আগম মংত্ৰগল় ৱিদ্ৱাংসৰু অনেক যজ্ঞগল়ু মত্তু গোদানগল় মূলক উপাসিসুৱ আ সুখময ফলৱু যাৱুদু? অদু হেগॆ প্ৰাপ্তৱাগুত্তদॆ মত্তু অদৰ স্থিতিযেনু?

12194006a মহী মহীজাঃ পৱনোঽংতৰিক্ষং জলৌকসশ্চৈৱ জলং দিৱং চ।
12194006c দিৱৌকসশ্চৈৱ যতঃ প্ৰসূতাস্ তদুচ্যতাং মে ভগৱন্পুৰাণম্।।

ভগৱন্! ভূমি, ভূমিযল্লি হুট্টিদৱুগল়ু, পৱন, অংতৰিক্ষ, জলজংতুগল়ু, জল, স্ৱৰ্গ, দিৱৌকসৰু যাৱুদৰিংদ হুট্টিৱॆযো আ পুৰাতন ৱস্তুৱু যাৱুদু? অদন্নু ননগॆ হেল়ু.

12194007a জ্ঞানং যতঃ প্ৰাৰ্থযতে নৰো ৱৈ ততস্তদৰ্থা ভৱতি প্ৰৱৃত্তিঃ।
12194007c ন চাপ্যহং ৱেদ পৰং পুৰাণং মিথ্যাপ্ৰৱৃত্তিং চ কথং নু কুৰ্যাম্।।

মনুষ্যনিগॆ তিল়িদিৰুৱুদন্নে অৱনু বযসুত্তানॆ. অনংতৰ অদন্নু পডॆযলু প্ৰৱৃত্তনাগুত্তানॆ. আদৰॆ ননগॆ আ পৰম পুৰাণ ৱস্তুৱিন কুৰিতু জ্ঞানৱে ইল্ল. হাগিৰুৱাগ অদন্নু পডॆযুৱ মিথ্যাপ্ৰৱৃত্তিযন্নু নানু একॆ মাডবেকু?

12194008a ঋক্সামসংঘাংশ্চ যজূংষি চাহং চংদাংসি নক্ষত্ৰগতিং নিৰুক্তম্।
12194008c অধীত্য চ ৱ্যাকৰণং সকল্পং শিক্ষাং চ ভূতপ্ৰকৃতিং ন ৱেদ্মি।।

নানু ঋক্, সাম মত্তু যজুৰ্ৱেদ হাগূ ছংদ, নক্ষত্ৰগল় গতি, নিৰুক্ত, ৱ্যাকৰণ, কল্প, মত্তু শিক্ষॆগল় অধ্যযন মাডিযূ ননগॆ আকাশৱে মॊদলাদ পংচভূতগল় প্ৰকৃতিয জ্ঞানৱুংটাগিল্ল.

12194009a স মে ভৱান্ শংসতু সৰ্ৱমেতজ্ ²জ্ঞানে ফলং কৰ্মণি ৱা যদস্তি।
12194009c যথা চ দেহাচ্চ্যৱতে শৰীৰী পুনঃ শৰীৰং চ যথাভ্যুপৈতি।।

জ্ঞানদ ফলৱেনু? কৰ্মগল় ফলৱেনু? শৰীৰিযু দেহদিংদ হেগॆ হॊৰবীল়ুত্তানॆ মত্তু পুনঃ শৰীৰৱন্নু হেগॆ সেৰিকॊল়্ল়ুত্তানॆ? ইৱॆল্লৱন্নূ ননগॆ ৱৰ্ণিসবেকু.”

12194010 মনুৰুৱাচ।
12194010a যদ্যত্প্ৰিযং যস্য সুখং তদাহুস্ তদেৱ দুঃখং প্ৰৱদংত্যনিষ্টম্।
12194010c ইষ্টং চ মে স্যাদিতৰচ্চ ন স্যাদ্ এতত্কৃতে কৰ্মৱিধিঃ প্ৰৱৃত্তঃ।
12194010e ইষ্টং ত্ৱনিষ্টং চ ন মাং ভজেতেত্য্ এতত্কৃতে জ্ঞানৱিধিঃ প্ৰৱৃত্তঃ।।

মনুৱু হেল়িদনু: “যাৰিগॆ যাৱুদু প্ৰিযৱো অদন্নে সুখৱॆংদু হেল়ুত্তাৰॆ. হাগॆযে অপ্ৰিযৱাদুদন্নু দুঃখৱॆংদু হেল়ুত্তাৰॆ. ননগॆ ইষ্টৱাদুদু আগলি মত্তু অনিষ্টদ নিৱাৰণॆযাগলি ऎংদু কৰ্মৱিধিযু প্ৰাৰংভগॊংডিতু. ইষ্ট-অনিষ্টগল়ॆৰডূ ননগॆ প্ৰাপ্তৱাগদিৰলॆংদু জ্ঞানৱিধিযু প্ৰাৰংভগॊংডিতু.

12194011a কামাত্মকাশ্চংদসি কৰ্মযোগা এভিৰ্ৱিমুক্তঃ পৰমশ্নুৱীত।
12194011c নানাৱিধে কৰ্মপথে সুখাৰ্থী নৰঃ প্ৰৱৃত্তো ন পৰং প্ৰযাতি।
³12194011e পৰং হি তত্কৰ্মপথাদপেতং নিৰাশিষং ব্ৰহ্মপৰং হ্যৱশ্যম্।।

ৱেদগল়ল্লিৰুৱ কৰ্মযোগগল়ু কামাত্মকৱাগিৱॆ. ইৱুগল়িংদ মুক্তনাদৱনে পৰমাত্মনন্নু পডॆদুকॊল়্ল়বল্লনু. সুখাৰ্থিযাগি নানা ৱিধদ কৰ্মপথদল্লি প্ৰৱৃত্তনাদ নৰনু পৰমাত্মনন্নু হॊংদুৱুদিল্ল. আদৰॆ নিষ্কামনাগি অদে কৰ্মপথদল্লিৰুৱৱনু অৱশ্যৱাগিযূ পৰব্ৰহ্মনন্নু পডॆদুকॊল়্ল়ুত্তানॆ.

12194012a প্ৰজাঃ সৃষ্টা মনসা কৰ্মণা চ দ্ৱাৱপ্যেতৌ সত্পথৌ লোকজুষ্টৌ।
12194012c দৃষ্ট্ৱা কৰ্ম শাশ্ৱতং চাংতৱচ্চ মনস্ত্যাগঃ কাৰণং নান্যদস্তি।।

মনস্সু মত্তু কৰ্মগল়ॊংদিগॆ প্ৰজॆগল় সৃষ্টিযাযিতু. আদুদৰিংদ ইৱॆৰডূ লোকসেৱিত সন্মাৰ্গৰূপগল়াগিৱॆ. নোডিদৰॆ কৰ্মগল়ল্লি শাশ্ৱত মত্তু নশ্ৱৰ⁴ ऎংব ऎৰডু ৱিধগল়িৱॆ. মনস্সিন কৰ্মফলদ ত্যাগৱে কৰ্মগল়ন্নু শাশ্ৱতগॊল়িসুত্তদॆ. বেৰॆ এনূ ইল্ল.

12194013a স্ৱেনাত্মনা চক্ষুৰিৱ প্ৰণেতা নিশাত্যযে তমসা সংৱৃতাত্মা।
12194013c জ্ঞানং তু ৱিজ্ঞানগুণেন যুক্তং কৰ্মাশুভং পশ্যতি ৱৰ্জনীযম্।।

ৰাত্ৰিযু কল়ॆদু অংধকাৰদ আৱৰণৱু হॊৰটু হোগলু কণ্ণুগল়ু হেগॆ তম্ম স্ৱৰূপৱন্নু পডॆদুকॊংডু মাৰ্গদল্লিৰুৱ, বিট্টু নডॆযবেকাদ মুল়্ল়ু-কল্লু ইত্যাদিগল়ন্নু নোডুত্তৱॆযো হাগॆ মোহদ পৰॆযু সৰিদু জ্ঞানপ্ৰকাশযুক্ত বুদ্ধিগূ কূড ত্যজিসলু যোগ্যৱাদ অশুভকৰ্মগল়ু সৰিযাগি কাণুত্তৱॆ.

12194014a সৰ্পান্ কুশাগ্ৰাণি তথোদপানং জ্ঞাত্ৱা মনুষ্যাঃ পৰিৱৰ্জযংতি।
12194014c অজ্ঞানতস্তত্ৰ পতংতি মূঢা জ্ঞানে ফলং পশ্য যথা ৱিশিষ্টম্।।

মাৰ্গদল্লি সৰ্পগল়িৱॆ, মুল়্ল়ুগল়িৱॆ মত্তু বাৱিগল়িৱॆ ऎংদু তিল়িদ মনুষ্যনু অৱুগল়ন্নু দূৰদিংদলে ৱৰ্জিসি নডॆযুত্তানॆ. অৱুগল়িৰুৱ কডॆ হোগুৱুদিল্ল. মূঢ অজ্ঞানিগল়ু অৱুগল়ল্লি বীল়ুত্তাৰॆ. জ্ঞানদ ফলৱু ऎষ্টু ৱিশিষ্ট ऎন্নুৱুদন্নু নোডু.

12194015a কৃত্স্নস্তু মংত্ৰো ৱিধিৱত্ প্ৰযুক্তো যজ্ঞা যথোক্তাস্ত্ৱথ দক্ষিণাশ্চ।
12194015c অন্নপ্ৰদানং মনসঃ সমাধিঃ পংচাত্মকং কৰ্মফলং ৱদংতি।।

মংত্ৰৱন্নু ৱিধিৱত্তাগি মত্তু সংপূৰ্ণৱাগি উচ্ছৰিসুৱুদু, ৱেদোক্তৱাগি যজ্ঞগল়ন্নু নডॆসুৱুদু, যথোক্ত দক্ষিণॆগল়ন্নু কॊডুৱুদু, অন্নদান মত্তু ऎল্ল কৰ্মানুষ্ঠানগল়ল্লি মনস্সিন একাগ্ৰতॆযল্লিৰুৱুদু – ঈ পংচাত্মক কৰ্মগল়ে ফলৱন্নু নীডুত্তৱॆ ऎংদু হেল়ুত্তাৰॆ.

12194016a গুণাত্মকং কৰ্ম ৱদংতি ৱেদাস্ তস্মান্মংত্ৰা মংত্ৰমূলং হি কৰ্ম।
12194016c ৱিধিৰ্ৱিধেযং মনসোপপত্তিঃ ফলস্য ভোক্তা তু যথা শৰীৰী।।

কৰ্মগল়ু গুণাত্মকৱॆংদু হেল়ুত্তাৰॆ. মংত্ৰগল়ল্লিযূ গুণভেদগল়িৱॆ⁵. ঈ মংত্ৰগল়িগॆ সংবংধিসিদ ৱিধিগল়ল্লিযূ গুণভেদগল়িৱॆ. ঈ কৰ্মগল় প্ৰযোগগল়ূ সত্ত্ৱ-ৰজস্তমোগুণাত্মগল়াগিৱॆ. ঈ কৰ্মগল়ন্নু মাডুৱৱৰ মনস্সিন আশযগল়ূ ত্ৰিগুণাত্মকৱাগিৰুত্তৱॆ. ফলৱন্নু অনুভৱিসুৱ মনুষ্যনূ কূড সাত্ত্ৱিক, ৰাজসিক অথৱা তামসিকনাগিৰুত্তানॆ.

12194017a শব্দাশ্চ ৰূপাণি ৰসাশ্চ পুণ্যাঃ স্পৰ্শাশ্চ গংধাশ্চ শুভাস্তথৈৱ।
12194017c নৰো নসংস্থানগতঃ প্ৰভুঃ স্যাদ্ এতত্ফলং সিধ্যতি কৰ্মলোকে।।

কৰ্মলোকদল্লি শব্দগল়ু, ৰূপগল়ু, ৰসগল়ু, পুণ্য স্পৰ্শগল়ূ, শুভগংধগল়ূ সিদ্ধিসুত্তৱॆ. সত্কৰ্মিগল়িগॆ ভূলোকদল্লি ইৱॆল্লৱূ দॊৰॆযুত্তৱॆ. সকাম কৰ্মিগল়িগॆ প্ৰভুৱিন সামীপ্যৱু দॊৰॆযুৱুদিল্ল.

12194018a যদ্যচ্চৰীৰেণ কৰোতি কৰ্ম শৰীৰযুক্তঃ সমুপাশ্নুতে তত্।
12194018c শৰীৰমেৱাযতনং সুখস্য দুঃখস্য চাপ্যাযতনং শৰীৰম্।।

শৰীৰদিংদ মাডুৱ কৰ্মগল় ফলগল়ন্নু শৰীৰযুক্তনাগিযে অনুভৱিসুত্তানॆ. আদুদৰিংদ শৰীৰৱে সুখক্কॆ অনুভৱস্থানৱু মত্তু শৰীৰৱে দুঃখক্কে অনুভৱস্থানৱু.

12194019a ৱাচা তু যত্কৰ্ম কৰোতি কিং চিদ্ ৱাচৈৱ সৰ্ৱং সমুপাশ্নুতে তত্।
12194019c মনস্তু যত্কৰ্ম কৰোতি কিং চিন্ মনঃস্থ এৱাযমুপাশ্নুতে তত্।।

মনুষ্যনু মাতিনিংদ মাডিদ কৰ্মফলৱॆল্লৱন্নূ মাতিন মূলকৱে উপভোগিসুত্তানॆ. হাগॆযে মনস্সিনিংদ মাডিদ কৰ্মগল় ফলৱন্নু অৱনু মনস্সিন মূলকৱে পডॆদুকॊল়্ল়ুত্তানॆ.

12194020a যথাগুণং কৰ্মগণং⁶ ফলাৰ্থী কৰোত্যযং কৰ্মফলে নিৱিষ্টঃ।
12194020c তথা তথাযং গুণসংপ্ৰযুক্তঃ শুভাশুভং কৰ্মফলং ভুনক্তি।।

সত্ত্ৱৰজস্তমোগুণগল়িংদ প্ৰেৰিতনাদ ফলাৰ্থিযু যাৱ গুণদ কৰ্মগল়ন্নু হেগॆ মাডুৱনো আযা কৰ্মগল় ত্ৰিগুণাত্মিক ৰূপদ ফলৱন্নু হাগॆযে অনুভৱিসুত্তানॆ.

12194021a মত্স্যো যথা স্ৰোত ইৱাভিপাতী তথা কৃতং পূৰ্ৱমুপৈতি কৰ্ম।
12194021c শুভে ত্ৱসৌ তুষ্যতি দুষ্কৃতে তু ন তুষ্যতে ৱৈ পৰমঃ শৰীৰী।।

মীনুগল়ু প্ৰৱাহৱন্ননুসৰিসি হোগুৱংতॆ মনুষ্যনু তানু হিংদॆমাডিদ কৰ্মফলগল়ॊডনॆ ঈ সংসাৰসাগৰদল্লি তেলিকॊংডু হোগুত্তিৰুত্তানॆ. পৰম শ্ৰেষ্ঠৱাদ মনুষ্যন শৰীৰদল্লিৰুৱ জীৱৱু শুভফলগল়িংদ আনংদিসুত্তানॆ মত্তু দুষ্ফলগল়িংদ দুঃখিসুত্তানॆ.

12194022a যতো জগত্সৰ্ৱমিদং প্ৰসূতং জ্ঞাত্ৱাত্মৱংতো ৱ্যতিযাংতি যত্তত্।
12194022c যন্মংত্ৰশব্দৈৰকৃতপ্ৰকাশং তদুচ্যমানং শৃণু মে পৰং যত্।।

যাৱুদৰিংদ ঈ জগত্তॆল্লৱূ হুট্টিদॆযো, যাৱুদৰ জ্ঞানদিংদ আত্মৱংতৰু পৰমপদৱন্নু পডॆযুত্তাৰো মত্তু যাৱুদন্নু মংত্ৰশব্দগল়ূ সংপূৰ্ণৱাগি তোৰিসলাৰৱো আ পৰম ৱস্তুৱিন ৱৰ্ণনॆযন্নু কেল়ু.

12194023a ৰসৈৰ্ৱিযুক্তং ৱিৱিধৈশ্চ গংধৈৰ্ অশব্দমস্পৰ্শমৰূপৱচ্চ।
12194023c অগ্ৰাহ্যমৱ্যক্তমৱৰ্ণমেকং পংচপ্ৰকাৰং সসৃজে প্ৰজানাম্।।

আ ব্ৰহ্মৱস্তুৱু ৱিৱিধ ৰসগল়িংদলূ ৱিৱিধ গংধগল়িংদলূ ৱিযুক্তৱাগিদॆ. অদক্কॆ শব্দৱিল্ল, স্পৰ্শৱিল্ল মত্তু ৰূপৱূ ইল্ল. অদন্নু গ্ৰহিসলু সাধ্যৱিল্ল. অদু অৱ্যক্তৱু. অৱৰ্ণনীযৱু. অদু ऒংদে আগিদ্দৰূ ঐদু প্ৰকাৰদ ৱিষযগল়ন্নু প্ৰজॆগল়িগাগি সৃষ্টিসিদॆ.

12194024a ন স্ত্ৰী পুমান্ৱাপি নপুংসকং চ ন সন্ন চাসত্সদসচ্চ তন্ন।
12194024c পশ্যংতি যদ্ব্ৰহ্মৱিদো মনুষ্যাস্ তদক্ষৰং ন ক্ষৰতীতি ৱিদ্ধি।।

আ ব্ৰহ্মৱস্তুৱু স্ত্ৰীযূ অল্ল পুৰুষনূ অল্ল, নপুংসকনূ অল্ল. অদু ইদॆ. অদু ইল্ল কূড. মনুষ্যৰু তম্মল্লিযে কাণুৱ আ ব্ৰহ্মৱস্তুৱু অক্ষৰৱাদুদু. অদক্কॆ নাশৱॆন্নুৱুদিল্ল ऎংদু তিল়ি.”

সমাপ্তি

ইতি শ্ৰীমহাভাৰতে শাংতিপৰ্ৱণি মোক্ষধৰ্মপৰ্ৱণি মনুবৃহস্পতিসংৱাদে চতুৰ্নৱত্যধিকশতমোঽধ্যাযঃ।। ইদু শ্ৰীমহাভাৰতদল্লি শাংতিপৰ্ৱদল্লি মোক্ষধৰ্মপৰ্ৱদল্লি মনুবৃহস্পতিসংৱাদ ऎন্নুৱ নূৰাতॊংভত্নাল্কনে অধ্যাযৱু.

যত্ৰ (গীতা প্ৰॆস্/ভাৰত দৰ্শন). ↩︎
ইদক্কॆ মॊদলু ঈ ऒংদু শ্লোকাৰ্ধৱিদॆ: সামান্যশব্ধৈশ্চ ৱিশেষণৈশ্চ স মে ভৱান্ শংসতু তাৱদেত। (গীতা প্ৰॆস্/ভাৰত দৰ্শন). ↩︎
ইদক্কॆ মॊদলু ঈ অধিক শ্লোকগল়িৱॆ: বৃহস্পতিৰুৱাচ। ইষ্টং ত্ৱনিষ্টং চ সুখাসুখে চ সাশীস্ত্ৱৱচ্ছংদতি কৰ্মভিশ্চ। মনুৰুৱাচ। এভিৰ্ৱিমুক্তঃ পৰমাৱিৱেশ এতত্কৃতে দৰ্মৱিধিঃ প্ৰৱৃত্তঃ। কামাত্মকাংশ্ছংদতি কৰ্মযোগ এভিৰ্ৱিমুক্তঃ পৰমাদদীত।। আত্মাদিভিঃ কৰ্মভিৰিংধ্যমানো ধৰ্মে প্ৰৱৃত্তো দ্যুতিমান্সুখাৰ্থী। অৰ্থাত্: বৃহস্পতিযু হেল়িদনু: “সুখৱু ইষ্টৱাগিৰুত্তদॆ মত্তু দুঃখৱু অনিষ্টৱাগিৰুত্তদॆ. অংতহ সুখদ প্ৰাপ্তিযু ৱেদোক্তকৰ্মগল়ন্নু মাডুৱুদৰিংদ লভিসুত্তদॆ.” মনুৱু হেল়িদনু: “কামগল়িংদ ৱিমুক্তনাগি নিষ্কামভাৱদিংদ কৰ্মগল়ন্নু মাডুৱৱনু পৰব্ৰহ্মপৰমাত্মনন্নু সেৰুত্তানॆ. ঈ কাৰণদিংদলে নিষ্কামকৰ্মযোগৱॆংব ৱিধিযু প্ৰৱৃত্তৱাগিদॆ. (গীতা প্ৰॆস্/ভাৰত দৰ্শন). ↩︎
মোক্ষদ হেতুভূত কৰ্মৱু সনাতনৱু মত্তু নশ্ৱৰ ভোগগল় প্ৰাপ্তিগাগি মাডুৱ কৰ্মগল়ু নাশযুক্ত কৰ্মগল়ু (গীতা প্ৰॆস্). ↩︎
অগ্নিমীল়ে পুৰোহিতং ऎংব মংত্ৰৱু সাত্ত্ৱক মংত্ৰ. ইষ্টত্ৱোৰ্জেত্ৱা ऎংব মংত্ৰৱু ৰাজসমংত্ৰ. সৰ্ৱং প্ৰৱিধ্য হৃদযং প্ৰৱিধ্য ऎংব মংত্ৰৱু তামস মংত্ৰ (ভাৰত দৰ্শন). ↩︎
যথা যথা কৰ্মগুণং (ভাৰত দৰ্শন). ↩︎