પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
શાંતિ પર્વ
મોક્ષધર્મ પર્વ
અધ્યાય 193
સાર
જાપક બ્રાહ્મણનિગૂ ઇક્ષ્વાકુવિગૂ ઉત્તમ ગતિગળુ લભિસિદુદુ; જાપકનિગॆ લભિસુવ ફલદ ઉત્કૃષ્ટતॆ (1-32).
12193001 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
12193001a કિમુત્તરં તદા તૌ સ્મ ચક્રતુસ્તેન ભાષિતે।
12193001c બ્રાહ્મણો વાથ વા રાજા તન્મે બ્રૂહિ પિતામહ।।
યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “પિતામહ! વિરૂપનુ તન્ન નિજસ્વરૂપવન્નુ તિળિસિ, બ્રાહ્મણનિગૂ મત્તુ રાજનિગૂ સમાન લોકગળે દॊરॆયુવુદॆંદુ હેળિદ નંતર બ્રાહ્મણનાગલી અથવા રાજનાગલી એનુ માડિદરુ ऎન્નુવુદન્નુ નનગॆ હેળુ.
12193002a અથ વા તૌ ગતૌ તત્ર યદેતત્કીર્તિતં ત્વયા।
12193002c સંવાદો વા તયોઃ કોઽભૂત્કિં વા તૌ તત્ર ચક્રતુઃ।।
અથવા નીનુ હેળિદંતॆ અવરિબ્બરૂ પુણ્યલોકગળિગॆ હॊરટુ હોદરે? અવરિબ્બર નડુવॆ યાવ સંવાદવુ નડॆયિતુ? અલ્લિ અવરુ મુંદॆ એનુ માડિદરુ?”
12193003 ભીષ્મ ઉવાચ।
12193003a તથેત્યેવં પ્રતિશ્રુત્ય ધર્મં સંપૂજ્ય ચાભિભો।
12193003c યમં કાલં ચ મૃત્યું ચ સ્વર્ગં સંપૂજ્ય ચાર્હતઃ।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “વિભો! રાજન આ માતિગॆ બ્રાહ્મણનુ હાગॆયે આગલॆંદુ હેળિ ધર્મ, યમ, કાલ, મૃત્યુ મત્તુ સ્વર્ગ ઇવરન્નુ યથાર્હવાગિ પૂજિસિદનુ.
12193004a પૂર્વં યે ચાપરે તત્ર સમેતા બ્રાહ્મણર્ષભાઃ।
12193004c સર્વાન્સંપૂજ્ય શિરસા રાજાનં સોઽબ્રવીદ્વચઃ।।
મॊદલે અલ્લિદ્દ મત્તુ આ સમયદલ્લિ બંદુ સેરિદ્દ બ્રાહ્મણર્ષભરॆલ્લરન્નૂ શિરસા પૂજિસિ બ્રાહ્મણનુ રાજનિગॆ ઇંતॆંદનુ:
12193005a ફલેનાનેન સંયુક્તો રાજર્ષે ગચ્ચ પુણ્યતામ્।
12193005c ભવતા ચાભ્યનુજ્ઞાતો જપેયં ભૂય એવ હિ।।
“રાજર્ષે! નાનુ નીડિદ ઈ જપફલદિંદ યુક્તનાગિ પુણ્યલોકગળિગॆ હોગુ. નાનુ નિન્ન અનુજ્ઞॆયન્નુ પડॆદુ પુનઃ જપદલ્લિ તॊડગુત્તેનॆ.
12193006a વરશ્ચ મમ પૂર્વં હિ દેવ્યા દત્તો મહાબલ।
12193006c શ્રદ્ધા તે જપતો નિત્યં ભવિતેતિ વિશાં પતે।।
મહાબલ! વિશાંપતે! હિંદॆ દેવિયુ “નિનગॆ નિત્યવૂ જપદલ્લિયે શ્રદ્ધॆયિરલિ” ऎંબ વરવન્નિત્તળુ.”
12193007 રાજોવાચ।
12193007a યદ્યેવમફલા સિદ્ધિઃ શ્રદ્ધા ચ જપિતું તવ।
12193007c ગચ્ચ વિપ્ર મયા સાર્ધં જાપકં ફલમાપ્નુહિ।।
રાજનુ હેળિદનુ: “ઇન્નૂ જપિસુવુદરલ્લિયે નિનગॆ શ્રદ્ધॆયિદ્દરॆ અદુ અફલવાગુત્તદॆ. વિપ્ર! નન્ન જॊતॆયલ્લિયે બા! નન્નॊડનॆ નીનુ જપદ ફલવન્નુ ઉપભોગિસબહુદુ.”
12193008 બ્રાહ્મણ ઉવાચ।
12193008a કૃતઃ પ્રયત્નઃ સુમહાન્સર્વેષાં સંનિધાવિહ।
12193008c સહ તુલ્યફલૌ ચાવાં ગચ્ચાવો યત્ર નૌ ગતિઃ।।
બ્રાહ્મણનુ હેળિદનુ: “ઇલ્લિ ऎલ્લર સન્નિધાનદલ્લિ નિનગॆ નન્ન જપફલવન્નુ સંપૂર્ણવાગિ નિનગॆ નીડલુ નાનુ પ્રયત્નિસિદॆ. આદરॆ ઈગ ઇબ્બરૂ સમનાદ ફલવન્નુ પડॆદુકॊંડુ નમ્મિબ્બરિગૂ યાવ ગતિગળિવॆયો અલ્લિગॆ ऒટ્ટિગે હોગોણ.””
12193009 ભીષ્મ ઉવાચ।
12193009a વ્યવસાયં તયોસ્તત્ર વિદિત્વા ત્રિદશેશ્વરઃ।
12193009c સહ દેવૈરુપયયૌ લોકપાલૈસ્તથૈવ ચ।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “અવરિબ્બર આ નિર્ધારવન્નુ તિળિદ ત્રિદશેશ્વરનુ દેવતॆગળુ મત્તુ લોકપાલરॊંદિગॆ અલ્લિગॆ આગમિસિદનુ.
12193010a સાધ્યા વિશ્વેઽથ મરુતો જ્યોતીંષિ1 સુમહાંતિ ચ।
12193010c નદ્યઃ શૈલાઃ સમુદ્રાશ્ચ તીર્થાનિ વિવિધાનિ ચ।।
12193011a તપાંસિ સંયોગવિધિર્વેદાઃ સ્તોભાઃ સરસ્વતી।
12193011c નારદઃ પર્વતશ્ચૈવ વિશ્વાવસુર્હહા હુહૂઃ।।
12193012a ગંધર્વશ્ચિત્રસેનશ્ચ પરિવારગણૈર્યુતઃ।
12193012c નાગાઃ સિદ્ધાશ્ચ મુનયો દેવદેવઃ પ્રજાપતિઃ।
12193012e વિષ્ણુઃ સહસ્રશીર્ષશ્ચ દેવોઽચિંત્યઃ સમાગમત્।।
અવનॊડનॆ સાધ્યરુ, વિશ્વેદેવરુ, મરુત્તરુ, મહા નક્ષત્રગળુ, નદિગળુ, પર્વતગળુ, સમુદ્રગળુ, વિવિધ તીર્થગળુ, તપસ્સુગળુ, સંયોગવિધિગળુ, વેદગળુ, સ્તોભગળુ, સરસ્વતિ, નારદ, પર્વત, વિશ્વાવસુ, હહા, હુહૂ, પરિવાર ગણગળॊંદિગॆ ગંધર્વ ચિત્રસેન, નાગરુ, સિદ્ધરુ, મુનિગળુ, દેવદેવ પ્રજાપતિ, સહસ્રશીર્ષ દેવ અચિંત્ય વિષ્ણુ – ઇવરॆલ્લરૂ અલ્લિ સેરિદરુ.
12193013a અવાદ્યંતાંતરિક્ષે ચ ભેર્યસ્તૂર્યાણિ ચાભિભો।
12193013c પુષ્પવર્ષાણિ દિવ્યાનિ તત્ર તેષાં મહાત્મનામ્।
12193013e નનૃતુશ્ચાપ્સરઃસંઘાસ્તત્ર તત્ર સમંતતઃ।।
વિભો! અંતરિક્ષદલ્લિ ભેરિ-તૂર્યગળુ મॊળગિદવુ. આ મહાત્મર મેલॆ દિવ્ય પુષ્પવૃષ્ટિયૂ આયિતુ. અલ્લિ સુત્તલૂ અપ્સરગણગળુ નર્તિસિદવુ.
12193014a અથ સ્વર્ગસ્તથા રૂપી બ્રાહ્મણં વાક્યમબ્રવીત્।
12193014c સંસિદ્ધસ્ત્વં મહાભાગ ત્વં ચ સિદ્ધસ્તથા નૃપ।।
આગ મૂર્તિમત્તાગિ બંદિદ્દ સ્વર્ગપુરુષનુ બ્રાહ્મણ-રાજરન્નુ કુરિતુ હેળિદનુ: “મહાભાગ! નીનુ સિદ્ધિયન્નુ પડॆદિરુવॆ. નૃપ! નીનૂ સંસિદ્ધનાગિરુવॆ.”
12193015a અથ તૌ સહિતૌ રાજન્નન્યોન્યેન વિધાનતઃ।
12193015c વિષયપ્રતિસંહારમુભાવેવ પ્રચક્રતુઃ।।
રાજન્! આગ અવરિબ્બરૂ અન્યોન્યવિધિયિંદ ऒટ્ટિગે તમ્મ મનસ્સન્નુ વિષયગળ મેલિંદ હિંતॆગॆદરુ.
12193016a પ્રાણાપાનૌ તથોદાનં સમાનં વ્યાનમેવ ચ।
12193016c એવં તાન્મનસિ સ્થાપ્ય દધતુઃ પ્રાણયોર્મનઃ।।
અનંતર પ્રાણ-અપાન-ઉદાન-સમાન-વ્યાનગળન્નુ હૃદયદલ્લિ સ્થાપિસિ, આ પ્રાણગળલ્લિ મનસ્સન્નુ સ્થાપિસિદરુ.
12193017a ઉપસ્થિતકૃતૌ તત્ર નાસિકાગ્રમધો ભ્રુવૌ।
12193017c કુંકુણ્યાં ચૈવ મનસા શનૈર્ધારયતઃ સ્મ તૌ।।
કુળિતિદ્દ અવરિબ્બરૂ ऎરડુ હુબ્બુગળ કॆળભાગદલ્લિ નાસિકાગ્રદલ્લિ દૃષ્ટિયન્નિટ્ટુ ભૃકુટિયિંદલૂ મનસ્સિનિંદલૂ પ્રાણાપાનગળન્નુ આજ્ઞાચક્રદલ્લિ નિલ્લિસિદરુ.
12193018a નિશ્ચેષ્ટાભ્યાં શરીરાભ્યાં સ્થિરદૃષ્ટી સમાહિતૌ।
12193018c જિતાસનૌ તથાધાય મૂર્ધન્યાત્માનમેવ ચ।।
હીગॆ અવરુ ચેષ્ટારહિત શરીરવુળ્ળવરાગિ જિતાત્મરાગિ ભ્રૂમધ્યદલ્લિરુવ આજ્ઞાચક્રદલ્લિયે સ્થિરવાદ દૃષ્ટિયન્નિટ્ટુ પ્રાણાપાનગળॊંદિગિદ્દ મનસ્સન્નુ સુષુમ્નાનાડિય મૂલક સહસ્રારદલ્લિ સ્થાપિસિદરુ.
12193019a તાલુદેશમથોદ્દાલ્ય બ્રાહ્મણસ્ય મહાત્મનઃ।
12193019c જ્યોતિર્જ્વાલા સુમહતી જગામ ત્રિદિવં તદા।।
આગ મહાત્મ બ્રાહ્મણન તાલુદેશ2વન્નુ ભેદિસિકॊંડુ જ્યોતિર્મય વિશાલ જ્વાલॆયॊંદુ હॊરબંદુ સ્વર્ગલોકદ કડॆ હॊરટુહોયિતુ.
12193020a હાહાકારસ્તતો દિક્ષુ સર્વાસુ સુમહાનભૂત્।
12193020c તજ્જ્યોતિઃ સ્તૂયમાનં સ્મ બ્રહ્માણં પ્રાવિશત્તદા।।
12193021a તતઃ સ્વાગતમિત્યાહ તત્તેજઃ સ પિતામહઃ।
12193021c પ્રાદેશમાત્રં પુરુષં પ્રત્યુદ્ગમ્ય વિશાં પતે।।
વિશાંપતે! આગ સર્વ દિક્કુગળલ્લિય હાહાકારવુંટાયિતુ. સ્તુતિસલ્પડુત્તિદ્દ આ જ્યોતિયુ બ્રહ્મનન્નુ પ્રવેશિસિતુ. આગ પ્રપિતામહનુ આ તેજસ્સિગॆ સ્વાગત ऎંદુ હેળિદનુ. આગ બ્રહ્મનુ મુંદॆહોગિ ચોટુદ્દમાત્રવિદ્દ આ જ્યોતિર્મય પુરુષનન્નુ બરમાડિકॊંડનુ.
12193022a ભૂયશ્ચૈવાપરં પ્રાહ વચનં મધુરં સ્મ સઃ।
12193022c જાપકૈસ્તુલ્યફલતા યોગાનાં નાત્ર સંશયઃ।।
અનંતર અવનિગॆ ઈ મધુર માતુગળન્નૂ આડિદનુ: “જાપકરિગॆ મત્તુ યોગશીલરિગॆ સમાન ફલવુ લભિસુત્તદॆ ऎન્નુવુદરલ્લિ સંશયવિલ્લ.
12193023a યોગસ્ય તાવદેતેભ્યઃ ફલં પ્રત્યક્ષદર્શનમ્।
12193023c જાપકાનાં વિશિષ્ટં તુ પ્રત્યુત્થાનં સમાધિકમ્3।।
યોગિગળિગॆ દॊરॆયુવ ફલવન્નુ પ્રત્યક્ષવાગિયે નોડિદ્દારॆ. જાપકરિગॆ યોગિગળિગિંતલૂ વિશિષ્ઠ ફલવુ દॊરકુવુદॆંબુદન્નુ તોરિસુવુદક્કાગિયે નાનુ આસનદિંદ મેલॆદ્દુ નિન્નન્નુ સ્વાગતિસિદॆ.
12193024a ઉષ્યતાં મયિ ચેત્યુક્ત્વાચેતયત્સ તતઃ પુનઃ।
12193024c અથાસ્ય પ્રવિવેશાસ્યં બ્રાહ્મણો વિગતજ્વરઃ।।
ઇન્નુ નન્નલ્લિયે વાસિસુ!” ऎંદુ હેળિ અવનિગॆ પુનઃ તત્ત્વજ્ઞાનવન્નુ નીડિદનુ. અનંતર બ્રાહ્મણનુ વિગતજ્વરનાગિ બ્રહ્મનન્નુ પ્રવેશિસિદનુ.
12193025a રાજાપ્યેતેન વિધિના ભગવંતં પિતામહમ્।
12193025c યથૈવ દ્વિજશાર્દૂલસ્તથૈવ પ્રાવિશત્તદા।।
રાજનૂ કૂડ અદે વિધિયિંદ પિતામહ ભગવંતનન્નુ દ્વિજશાર્દૂલનુ હેગો હાગॆયે પ્રવેશિસિદનુ.
12193026a સ્વયંભુવમથો દેવા અભિવાદ્ય તતોઽબ્રુવન્।
412193026c જાપકાર્થમયં યત્નસ્તદર્થં વયમાગતાઃ।।
આગ દેવતॆગળુ સ્વયંભુવિગॆ અભિવંદિસિ હેળિદરુ: “જાપકનિગાગિ નીનુ માડિદ ઈ યત્નવન્નુ નોડલોસુગવે નાવુ બંદિદ્દેવॆ.
12193027a કૃતપૂજાવિમૌ તુલ્યં ત્વયા તુલ્યફલાવિમૌ।
12193027c યોગજાપકયોર્દૃષ્ટં ફલં સુમહદદ્ય વૈ।
12193027e સર્વાઽલ્લોકાનતીત્યૈતૌ ગચ્ચેતાં યત્ર વાંચિતમ્।।
નીનુ ઇવરિબ્બરન્નૂ સમાનરૂપદિંદ આદરિસિદॆ મત્તુ ઇબ્બરૂ ऒંદે સ્થિતિયલ્લિ તલુપિ સમાન ફલગળિગॆ ભાગિગળાદરુ. યોગિ મતુ જાપકરિગॆ દॊરॆયુવ મહાફલગળન્નુ નાવુ પ્રત્યક્ષ નોડિદॆવુ. અવરુ સંપૂર્ણલોકગળન્નૂ હારિ અવરિગॆ ઇચ્છॆયિરુવલ્લિગॆ હોગબલ્લરુ.”
12193028 બ્રહ્મોવાચ।
12193028a મહાસ્મૃતિં પઠેદ્યસ્તુ તથૈવાનુસ્મૃતિં શુભામ્।
12193028c તાવપ્યેતેન વિધિના ગચ્ચેતાં મત્સલોકતામ્।।
12193029a યશ્ચ યોગે ભવેદ્ભક્તઃ સોઽપિ નાસ્ત્યત્ર સંશયઃ।
12193029c વિધિનાનેન દેહાંતે મમ લોકાનવાપ્નુયાત્।
12193029e ગમ્યતાં સાધયિષ્યામિ યથાસ્થાનાનિ સિદ્ધયે।।
બ્રહ્મનુ હેળિદનુ: “મહાસ્મૃતિ મત્તુ શુભ અનુસ્મૃતિયન્નુ પઠિસુવવનૂ ઇદે વિધાનદિંદ નન્ન લોકવન્નુ સેરુત્તાનॆ. યોગદ ભક્તનાગિરુવવનૂ કૂડ ઇદે વિધિયિંદ દેહાંતદલ્લિ નન્ન લોકગળન્નુ પડॆયુત્તાનॆ ऎન્નુવુદરલ્લિ સંશયવિલ્લ. ઈગ નીવુ યથાસ્થાનગળિગॆ તॆરળિરિ. નાનૂ કૂડ નિમ્મ અભીષ્ટસિદ્ધિગાગિ સાધિસુત્તિરુત્તેનॆ.””
12193030 ભીષ્મ ઉવાચ।
12193030a ઇત્યુક્ત્વા સ તદા દેવસ્તત્રૈવાંતરધીયત।
12193030c આમંત્ર્ય તં તતો દેવા યયુઃ સ્વં સ્વં નિવેશનમ્।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “હીગॆ હેળિ આ દેવનુ અલ્લિયે અંતર્ધાનનાદનુ. અવન અનુજ્ઞॆયન્નુ પડॆદુ દેવતॆગળૂ તમ્મ તમ્મ નિવેશનગળિગॆ તॆરળિદરુ.
12193031a તે ચ સર્વે મહાત્માનો ધર્મં સત્કૃત્ય તત્ર વૈ।
12193031c પૃષ્ઠતોઽનુયયૂ રાજન્સર્વે સુપ્રીતમાનસાઃ।।
રાજન્! યમ, કાલ, મૃત્યુ – ઈ ऎલ્લ મહાત્મરૂ કૂડ ધર્મનન્નુ સત્કરિસિ સુપ્રીતમાનસરાગિ અવનન્ને મુંદॆમાડિકॊંડુ તॆરળિદરુ.
12193032a એતત્ફલં જાપકાનાં ગતિશ્ચૈવ પ્રકીર્તિતા।
12193032c યથાશ્રુતં મહારાજ કિં ભૂયઃ શ્રોતુમિચ્ચસિ।।
મહારાજ! હીગॆ જાપકર ફલ મત્તુ ગતિગળ કુરિતુ કેળિદ હાગॆ હેળિદ્દેનॆ. ઇન્નૂ એનન્નુ કેળલુ બયસુત્તીયॆ?”