187: ಆಧ್ಯಾತ್ಮಕಥನಃ

ปฺรวเศ

ฯฯ โอํ โอํ นมโ นารายณายฯฯ ศฺรี วเทวฺยาสาย นมห์ ฯฯ

ศฺรี กฺฤษฺณทฺวไปายน วเทวฺยาส วิรจิต

ศฺรี มหาภารต

ศาํติ ปรฺว

มโกฺษธรฺม ปรฺว

อธฺยาย 187

สาร

อธฺยาตฺมชฺญานท นิรูปณเะ (1-60).

12187001 ยุธิษฺฐิร อุวาจฯ
12187001a อธฺยาตฺมํ นาม ยทิทํ ปุรุษสฺยเห จิํตฺยตเฯ
12187001c ยทธฺยาตฺมํ ยตศฺจไตตฺตนฺมเ พฺรูหิ ปิตามห¹ฯฯ

ยุธิษฺฐิรนุ หเฬิทนุ: “ปิตามห! มนุษฺยนิคาคิ อธฺยาตฺม เอะํพ หเะสรินิํท ยาว วิจารวิทเะยโ อา อธฺยาตฺม ชฺญานวุ ยาวุทุ? อทนฺนุ นนคเะ หเฬุ.”

12187002 ภีษฺม อุวาจฯ
12187002a อธฺยาตฺมมิติ มาํ ปารฺถ ยทเตทนุปฺฤจฺจสิฯ
12187002c ตทฺวฺยาขฺยาสฺยามิ ตเ ตาต ศฺรเยสฺกรตรํ สุขมฺฯฯ

ภีษฺมนุ หเฬิทนุ: “ปารฺถ! นีนุ ยาว อธฺยาตฺมวิษยท กุริตุ กเฬิตฺติรุวเะยโ นินคาคิ อทร วฺยาขฺยเะยนฺนุ มาฑุตฺตเนเะ. อยฺยา! อิทุ ปรม ศฺรเยสฺกรวู สุขกรวู อาคิทเะ.

²12187003a ยชฺชฺญาตฺวา ปุรุษโ ลโกเ ปฺรีติํ สเาขฺยํ จ วิํทติฯ
12187003c ผลลาภศฺจ สทฺยห์ สฺยาตฺสรฺวภูตหิตํ จ ตตฺฯฯ

อิทนฺนุ ติฬิทุ ปุรุษนุ ลโกทลฺลิ สุข มตฺตุ ปฺรีติยนฺนุ หโะํทุตฺตานเะ. อวนิคเะ อภีษฺฏผลคฬุ ลภิสุตฺตวเะ. อี อธฺยาตฺมชฺญานวุ สมสฺตปฺราณิคฬิคู หิตกรวาคิทเะ.

12187004a ปฺฤถิวี วายุรากาศมาปโ ชฺยโติศฺจ ปํจมมฺฯ
12187004c มหาภูตานิ ภูตานาํ สรฺวเษาํ ปฺรภวาปฺยยเาฯฯ

ปฺฤถฺวี, วายุ, อากาศ, ชล มตฺตุ อคฺนิ – อี ไอทุ มหาภูตคฬุ สํปูรฺณ ปฺราณิคฬ อุตฺปตฺติ มตฺตุ ปฺรยลคฬ สฺถานคฬุ.

12187005a ตตห์ สฺฤษฺฏานิ ตตฺรไว ตานิ ยาํติ ปุนห์ ปุนห์ฯ
12187005c มหาภูตานิ ภูตเษุ สาครสฺยโรฺมยโ ยถาฯฯ

สาครทลฺลิ หเคเะ อลเะคฬุ อุตฺปนฺนวาคิ ปุนห์ อทรลฺลิยเ ลีนวาคุตฺตวเะยโ หาคเะ อี ปํจ มหาภูตคฬู กูฑ ยาว ปรมาตฺมนิํท อุตฺปนฺนวาคิวเะยโ อวนลฺลิยเ สรฺว ปฺราณิคฬ สหิต ปุนห์ ปุนห์ ลีนคโะฬฺฬุตฺตวเะ.

12187006a ปฺรสารฺย จ ยถาํคานิ กูรฺมห์ สํหรตเ ปุนห์ฯ
12187006c ตทฺวทฺภูตานิ ภูตาตฺมา สฺฤษฺฏฺวา สํหรตเ ปุนห์ฯฯ

อามเะยุ หเคเะ ตนฺน อํคคฬนฺนุ วิสฺตริสิกโะํฑุ ปุนห์ โอะฬกฺกเะฬเะทุกโะฬฺฬุตฺตทเะยโ หาคเะยเ สํปูรฺณ ภูตาตฺมา ปรพฺรหฺม ปรมเศฺวรนุ ตานุ รจิสิท อี สํปูรฺณ ชคตฺตนฺนุ วิสฺตริสิ ปุนห์ ตนฺน โอะฬคเะ เอะฬเะทุกโะฬฺฬุตฺตานเะ.

12187007a มหาภูตานิ ปํจไว สรฺวภูตเษุ ภูตกฺฤตฺฯ
12187007c อกรโตฺตเษุ วไษมฺยํ ตตฺตุ ชีวโ'นุ ปศฺยติฯฯ

ภูตกฺฤตุวุ สรฺวภูตคฬลฺลิ ไอทเ มหาภูตคฬนฺนุ สฺถาปิสิทฺทานเะ. อาทรเะ อวุคฬลฺลิ วไษมฺยคฬนฺนุ มาฑิทฺทานเะ. อา วไษมฺยตเะยุ ชีวกฺกเะ กาณิสุวุทิลฺล.

12187008a ศพฺทห์ ศฺรโตฺรํ ตถา ขานิ ตฺรยมากาศยโนิชมฺฯ
12187008c วายโสฺตฺวกฺสฺปรฺศจเษฺฏาศฺจ วาคิตฺยเตจฺจตุษฺฏยมฺ³ฯฯ

ศพฺท, ศฺรโตฺร, มตฺตุ ฉิทฺร – อี มูรุ อากาศท การฺยคฬุ. สฺปรฺศ, จเษฺฏา, ตฺวคิํทฺริย มตฺตุ มาตุ – อี นาลฺกุ วายุวิน การฺยคฬุ.

12187009a รูปํ จกฺษุสฺตถา ปกฺติสฺตฺริวิธํ⁴ ตเช อุจฺยตเฯ
12187009c รสห์ กฺลเทศฺจ ชิหฺวา จ ตฺรยโ ชลคุณาห์ สฺมฺฤตาห์ฯฯ

รูป, จกฺษุ มตฺตุ ปจน อี มูรุ ตเชท การฺยคฬเะํทุ หเฬุตฺตารเะ. รส, ตเว มตฺตุ นาลิคเะ อี มูรุ ชลท คุณคฬเะํทุ หเฬิทฺทารเะ.

12187010a ฆฺรเยํ ฆฺราณํ ศรีรํ จ ตเ ตุ ภูมิคุณาสฺตฺรยห์ฯ
12187010c มหาภูตานิ ปํจไว ษษฺฐํ ตุ มน อุจฺยตเฯฯ

คํธ, ฆฺราณเํทฺริย, มตฺตุ ศรีร อี มูรุ ภูมิย คุณคฬุ. มหาภูตคฬุ ไอทุ มตฺตุ อารนเะยทุ มนสฺสุ เอะํทุ หเฬิทฺทารเะ.

12187011a อิํทฺริยาณิ มนศฺจไว วิชฺญานานฺยสฺย ภารตฯ
12187011c สปฺตมี พุทฺธิริตฺยาหุห์ กฺษเตฺรชฺญห์ ปุนรษฺฏมห์ฯฯ

ภารต! อิํทฺริยคฬุ มตฺตุ มนสฺสุ ชีวาตฺมนิคเะ วิษยคฬ ชฺญานวนฺนุํฏุมาฑุตฺตวเะ. เอฬนเะยทุ พุทฺธิ มตฺตุ ปุนห์ เอะํฏนเะยทุ กฺษเตฺรชฺญ เอะํทุ หเฬุตฺตารเะ.

12187012a จกฺษุราลโกนายไว สํศยํ กุรุตเ มนห์ฯ
12187012c พุทฺธิรธฺยวสายาย กฺษเตฺรชฺญห์ สากฺษิวตฺ สฺถิตห์ฯฯ

จกฺษุ มโะทลาท อิํทฺริยคฬุ วิษยคฬนฺนุ คฺรหิสุตฺตวเะ. มนสฺสุ สํศย ตาฬุตฺตทเะ. พุทฺธิยุ นิศฺจยิสุตฺตทเะ. กฺษเตฺรชฺญนุ สากฺษิยุ.

12187013a อูรฺธฺวํ ปาทตลาภฺยาํ ยทรฺวาคูรฺธฺวํ จ ปศฺยติฯ
12187013c เอตเน สรฺวมเวเทํ วิทฺธฺยภิวฺยาปฺตมํตรมฺฯฯ

ปาทตลทิํท หิฑิทุ มเลินวรเะคิรุว ศรีรวนฺนุ สากฺษีภูต จเตนวุ มเลเะ-กเะฬคเะ เอะลฺล กฑเะคฬิํท นโฑุตฺตทเะ. อทุ อี ศรีรท โอะฬคเะ มตฺตุ หโะรคเะ เอะลฺล กฑเะ วฺยาปฺตวาคิทเะ. อิทนฺนุ นีนุ จเะนฺนาคิ ติฬิทุกโ.

12187014a ปุรุษเ จเํทฺริยาณีห วเทิตวฺยานิ กฺฤตฺสฺนศห์ฯ
12187014c ตมโ รชศฺจ สตฺตฺวํ จ วิทฺธิ ภาวาํสฺตทาศฺรยานฺฯฯ

ปุรุษนุ อี อิํทฺริยคฬ, มนสฺสุ มตฺตุ พุทฺธิคฬ วฺยวหารคฬนฺนุ สํปูรฺณวาคิ ติฬิทุกโะํฑิรพเกุ. เอกเะํทรเะ สตฺตฺว-รช-ตมโ คุณคฬุ อิวุคฬนฺนเ อาศฺรยิสิวเะ เอะํทุ ติฬิ.

12187015a เอตาํ พุทฺธฺวา นรโ พุทฺธฺยา ภูตานามาคติํ คติมฺฯ
12187015c สมวเกฺษฺย ศนไศฺจไว ลภตเ ศมมุตฺตมมฺฯฯ

มนุษฺยนุ ตนฺน พุทฺธิย พลทิํท ปฺราณิคฬ หุฏฺฏุ-สาวุคฬ สฺวรูปวนฺนุ ติฬิทุกโะํฑุ มเะลฺลมเะลฺลนเ อุตฺตม ศาํติยนฺนุ หโะํทุตฺตานเะ.

12187016a คุณานฺนเนียตเ พุทฺธิรฺพุทฺธิรเวเํทฺริยาณฺยปิฯ
12187016c มนห์ษษฺฐานิ สรฺวาณิ พุทฺธฺยภาวเ กุตโ คุณาห์ฯฯ

สตฺตฺวรชสฺตมโคุณคฬเ พุทฺธิยนฺนุ ปุนห์ ปุนห์ วิษยคฬ พฬิ กโะํฑโะยฺยุตฺตวเะ. พุทฺธิยโะํทิคเะ มนสฺสุ-อิํทฺริยคฬนฺนู มตฺตุ อวุคฬ สมสฺต วฺฤตฺติคฬนฺนู วิษยคฬตฺต กโะํฑโะยฺยุตฺตวเะ. พุทฺธิยิลฺลทเ คุณคฬุ หเคเะ อิรพลฺลวุ?

12187017a อิติ ตนฺมยมเวไตตฺสรฺวํ สฺถาวรชํคมมฺฯ
12187017c ปฺรลียตเ จโทฺภวติ ตสฺมานฺนิรฺทิศฺยตเ ตถาฯฯ

สฺถาวรชํคม สหิตวาท เอะลฺลวู พุทฺธิย อุทยทิํทลเ อุตฺปนฺนวาคิวเะ มตฺตุ พุทฺธิย ลยทโะฑนเะยเ ลีนวาคุตฺตวเะ. อาทุทริํทลเ อี สกล ปฺรปํจวู พุทฺธิมยวเ อาคิทเะ. อิทกฺกาคิยเ ศฺรุติยลฺลิ เอะลฺลวู พุทฺธิรูปวาคิรุวุทเะํพ นิรฺทเศวิทเะ.

12187018a ยเน ปศฺยติ ตจฺจกฺษุห์ ศฺฤณโติ ศฺรโตฺรมุจฺยตเฯ
12187018c ชิฆฺรติ ฆฺราณมิตฺยาหู รสํ ชานาติ ชิหฺวยาฯฯ

พุทฺธิยุ ยาวุทริํท นโฑุตฺตทเะยโ อทนฺนุ กณฺณุ, มตฺตุ ยาวุทริํท กเฬุตฺตทเะยโ อทนฺนุ ศฺรโตฺร เอะํทุ กรเะยุตฺตารเะ. อทุ ยาวุทริํท มูสุตฺตทเะยโ อทนฺนุ มูคเะํทู มตฺตุ ยาวุทริํท อทุ รสวนฺนุ ติฬิยุตฺตทเะยโ อทนฺนุ นาลิคเะยเะํทู หเฬุตฺตารเะ.

12187019a ตฺวจา สฺปฺฤศติ จ สฺปรฺศานฺพุทฺธิรฺวิกฺริยตเ'สกฺฤตฺฯ
12187019c ยเน สํกลฺปยตฺยรฺถํ กิํ จิทฺภวติ ตนฺมนห์ฯฯ

พุทฺธิยุ ตฺวจเะยิํท สฺปรฺศท ชฺญานวนฺนุ ปฑเะยุตฺตทเะ. หีคเะ ปุนห์ ปุนห์ วิการคโะฬฺฬุตฺติรุตฺตทเะ. อทุ ยาว กรณทิํท ยาว อนุภววนฺนุ ปฑเะย พยสุตฺตทเะยโ มนสฺสุ อทรทฺทเ รูปวนฺนุ ธริสุตฺตทเะ.

12187020a อธิษฺฐานานิ พุทฺธเรฺหิ ปฺฤถครฺถานิ ปํจธาฯ
12187020c ปํจเํทฺริยาณิ ยานฺยาหุสฺตานฺยทฺฤศฺยโ'ธิติษฺฐติฯฯ

พุทฺธิคเะ ภินฺน ภินฺน วิษยคฬนฺนุ คฺรหิสลุ อิรุว ไอทุ อธิษฺฐานคฬนฺนเ ปํจเํทฺริยคฬเะํทุ กรเะยุตฺตารเะ. อทฺฤศฺย ชีวาตฺมนุ อิวเะลฺลวุคฬ อธิษฺฐาตา อถวา ปฺรเรก เอะนฺนุตฺตารเะ.

12187021a ปุรุษาธิษฺฐิตา⁵ พุทฺธิสฺตฺริษุ ภาวเษุ วรฺตตเฯ
12187021c กทา จิลฺลภตเ ปฺรีติํ กทา จิทนุศโจติฯฯ
12187022a น สุขเน น ทุห์ขเน กทา จิทปิ วรฺตตเฯ

ปุรุษนิํท ปฺรเริตวาท พุทฺธิยุ มูรุ ภาวคฬลฺลิ วรฺติสุตฺตทเะ. โอะมฺมโะมฺมเะ ปฺรีติยนฺนุ หโะํทุตฺตทเะ. โอะมฺมโะมฺมเะ ศโกิสุตฺตทเะ. อินฺนุ กเะลวโะมฺมเะ สุข-ทุห์ขคฬนฺนุ อนุภวิสทเ อิรุตฺตทเะ.

12187022c เอวํ นราณาํ มนสิ ตฺริษุ ภาวเษฺววสฺถิตาฯฯ
12187023a สเยํ ภาวาตฺมิกา ภาวาํสฺตฺรีนเตานฺนาติวรฺตตเฯ
12187023c สริตาํ สาครโ ภรฺตา มหาวเลามิวโรฺมิมานฺฯฯ

หีคเะ มนุษฺยร มนสฺสินลฺลิ มูรุ ภาวคฬิวเะ. อี ภาวาตฺมิก พุทฺธิยุ นทิคฬ โอะฑเะย อูรฺมิมํต สาครวุ กเะลวโะมฺมเะ⁶ ตีรวนฺนู อติกฺรมิสิ หโคุวํตเะ อี มูรุ ภาวคฬนฺนู อติกฺรมิสิ หโคุตฺตทเะ.

12187024a อติภาวคตา พุทฺธิรฺภาวเ มนสิ วรฺตตเฯ
12187024c ปฺรวรฺตมานํ หิ รชสฺตทฺภาวมนุวรฺตตเฯฯ

หีคเะ ภาวคฬนฺนุ อติกฺรมิสิทรู พุทฺธิยุ มนสฺสินลฺลิยเ อิรุตฺตทเะ. มรฬิ พํทนํตร พุทฺธิยุ รชโคุณท สฺวภาววนฺนุ อนุสริสุตฺตทเะ⁷.

12187025a อิํทฺริยาณิ หิ สรฺวาณิ ปฺรทรฺศยติ สา สทา⁸ฯ
⁹12187025c ปฺรีติห์ สตฺตฺวํ รชห์ ศโกสฺตมโ มโหศฺจ ตเ ตฺรยห์ฯฯ

สรฺว อิํทฺริยคฬู อทเ มูรุ ภาวคฬนฺนุ ปฺรทรฺศิสุตฺตวเะ. ปฺรีติยุ สตฺตฺวคุณ. ศโกวุ รชโคุณ, มตฺตุ มโหวุ ตมโคุณ.

12187026a ยเ ยเ จ ภาวา ลโกเ'สฺมินฺสรฺวเษฺวเตเษุ ตเ ตฺริษุฯ
12187026c อิติ พุทฺธิคติห์ สรฺวา วฺยาขฺยาตา ตว ภารตฯฯ

ภารต! อี ลโกทลฺลิ ยาว ยาว ภาวคฬิวเะยโ อวเะลฺลวู อี มูรุ ภาวคฬลฺลิยเ อํตรฺคตวาคิวเะ. ภารต! หีคเะ นานุ นินคเะ พุทฺธิยุ ปฺรวหิสุว มารฺคคฬเะลฺลวนฺนู วรฺณิสิทฺทเนเะ.

12187027a อิํทฺริยาณิ จ สรฺวาณิ วิชเตวฺยานิ ธีมตาฯ
12187027c สตฺตฺวํ รชสฺตมศฺจไว ปฺราณินาํ สํศฺริตาห์ สทาฯฯ
12187028a ตฺริวิธา วเทนา จไว สรฺวสตฺตฺวเษุ ทฺฤศฺยตเฯ
12187028c สาตฺตฺวิกี ราชสี จไว ตามสี จเติ ภารตฯฯ

ภารต! พุทฺธิวํตนาทวนุ สรฺว อิํทฺริยคฬนฺนู คเะลฺลพเกุ. สตฺตฺว, รช มตฺตุ ตมโคุณคฬุ สทา ปฺราณิคฬนฺนาศฺรยิสิยเ อิรุตฺตวเะ. อี การณทิํทลเ สรฺว ชีวิคฬลฺลิ – สาตฺวิกี, ราชสี มตฺตุ ตามสี – เอะํพ มูรุ รีติย อนุภูติคฬุ กํฑุพรุตฺตวเะ.

12187029a สุขสฺปรฺศห์ สตฺตฺวคุณโ ทุห์ขสฺปรฺศโ รชโคุณห์ฯ
12187029c ตมโคุณเน สํยุกฺตเา ภวตโ'วฺยาวหาริกเาฯฯ

สุขสฺปรฺศวุ สตฺตฺวคุณ. ทุห์ขสฺปรฺศวุ รชโคุณ. อิวเะรฑู ตมโคุณทลฺลิ สเริทาค สุข-ทุห์ขคฬเะรฑู อุฬิยุวุทิลฺล.

12187030a ตตฺร ยตฺปฺรีติสํยุกฺตํ กายเ มนสิ วา ภวเตฺฯ
12187030c วรฺตตเ สาตฺตฺวิกโ ภาว อิตฺยวเกฺษเต ตตฺตทาฯฯ

ศรีร อถวา มนสฺสินลฺลิ ปฺรีติยุํฏาทรเะ สาตฺตฺวิก ภาววุ อุทยวาคิทเะ เอะํทุ ติฬิยพเกุ.

12187031a อถ ยทฺทุห์ขสํยุกฺตมตุษฺฏิกร¹⁰มาตฺมนห์ฯ
12187031c ปฺรวฺฤตฺตํ รช อิตฺยเว ตนฺนสํรภฺย จิํตยเตฺฯฯ

อาตฺมนลฺลิ ทุห์ขสํยุกฺต อสํตฺฤปฺติยุํฏาทาค รชโคุณวุ ปฺรวฺฤตฺตวาคิทเะ เอะํทุ ติฬิยพเกุ. อทร กุริตุ จิํติสพารทุ.

12187032a อถ ยนฺมโหสํยุกฺตมวฺยกฺตมิว ยทฺภวเตฺฯ
12187032c อปฺรตรฺกฺยมวิชฺญเยํ ตมสฺตทุปธารยเตฺฯฯ

ยาวาค มโหสํยุกฺตวาท เอนโะํทู ติฬิยทํตาคุตฺตทเะยโ อาค ตมโคุณวุ วฺฤทฺธิยาคิทเะยเะํทุ ติฬิยพเกุ.

12187033a ปฺรหรฺษห์ ปฺรีติรานํทห์ สุขํ สํศาํตจิตฺตตาฯ
12187033c กถํ จิทภิวรฺตํต อิตฺยเตเ สาตฺตฺวิกา คุณาห์ฯฯ

อติ หรฺษ, ปฺรีติ, อานํท, สุข, มตฺตุ ปฺรสนฺนตเะคฬุํฏาทาค อิวุ สาตฺตฺวิกคุณคฬเะนิสิกโะฬฺฬุตฺตวเะ.

12187034a อตุษฺฏิห์ ปริตาปศฺจ ศโกโ ลโภสฺตถากฺษมาฯ
12187034c ลิํคานิ รชสสฺตานิ ทฺฤศฺยํตเ หเตฺวหเตุภิห์ฯฯ

การณทโะํทิคเะ อถวา อการณวาคิ อตฺฤปฺติ, ปริตาป, ศโก, ลโภ มตฺตุ อกฺษมเะคฬ ลกฺษณคฬุํฏาทรเะ อวุ รชโคุณวนฺนุ ตโริสุตฺตวเะ.

12187035a อภิมาน¹¹สฺตถา มโหห์ ปฺรมาทห์ สฺวปฺนตํทฺริตาฯ
12187035c กถํ จิทภิวรฺตํตเ วิวิธาสฺตามสา คุณาห์ฯฯ

อภิมาน, มโห, ปฺรมาท, สฺวปฺน มตฺตุ อาลสฺย – อิวุคฬุ มนุษฺยนนฺนุ หเคโ อาวริสิกโะฬฺฬุตฺตวเะ. อิวุ วิวิธ ตามส คุณคฬุ.

12187036a ทูรคํ พหุธาคามิ ปฺรารฺถนาสํศยาตฺมกมฺฯ
12187036c มนห์ สุนิยตํ ยสฺย ส สุขี ปฺรเตฺย จเห จฯฯ

ทูรหโคุว, อนเก วิษยคฬ กฑเะคเะ หโคุว, อนเก วสฺตุคฬนฺนุ พยสุว มตฺตุ สํศยาตฺมก มนสฺสนฺนุ ยารุ สํยมทลฺลิฏฺฏุกโะฬฺฬุตฺตานโ อวนุ อิห มตฺตุ ปรคฬลฺลเะรฑรลฺลิยู สุขิยาคิรุตฺตานเะ.

12187037a สตฺตฺวกฺษเตฺรชฺญยโรเตทํตรํ ปศฺย สูกฺษฺมยโห์ฯ
12187037c สฺฤชตเ ตุ คุณานเก เอกโ น สฺฤชตเ คุณานฺฯฯ

สตฺตฺว อถวา พุทฺธิ มตฺตุ กฺษเตฺรชฺญ อถวา อาตฺม อี สูกฺษฺมตตฺตฺวคฬลฺลิน อํตรวนฺนุ นโฑุ. โอะํทุ อนเก คุณคฬนฺนุ หุฏฺฏิสุตฺตทเะ. อินฺนโะํทุ คุณคฬนฺนุ หุฏฺฏิสุวุทิลฺล.

12187038a มศกโทุํพรเา จาปิ สํปฺรยุกฺตเา ยถา สทาฯ
12187038c อนฺยโนฺยมนฺยเา จ ยถา สํปฺรยโคสฺตถา ตยโห์ฯฯ

อตฺติย หณฺณินลฺลิ ติรุฬุ มตฺตุ หุฬคฬุ หเคเะ เอกตฺรวิทฺทรู ปฺรตฺยเก อสฺติตฺวคฬนฺนุ หโะํทิรุววโ หาคเะ พุทฺธิ มตฺตุ อาตฺม อิวเะรฑู โอะฏฺฏิคเ อิทฺทรู ปฺรตฺยเกวาคิวเะ.

12187039a ปฺฤถคฺภูตเา ปฺรกฺฤตฺยา ตเา สํปฺรยุกฺตเา จ สรฺวทาฯ
12187039c ยถา มตฺสฺยโ ชลํ จไว สํปฺรยุกฺตเา ตถไว ตเาฯฯ

นีรุ มตฺตุ มีนุ ปฺรตฺยเกวาทรู หเคเะ โอะํทกฺกโะํทุ สเริกโะํฑิรุววโ หาคเะ พุทฺธิ มตฺตุ อาตฺมคฬุ สฺวภาวตห์ ปฺรตฺยเกวาคิทฺทรู สทา โอะํทกฺกโะํทุ สเริกโะํฑิรุตฺตวเะ¹².

12187040a น คุณา วิทุราตฺมานํ ส คุณานฺวเตฺติ สรฺวศห์ฯ
12187040c ปริทฺรษฺฏา คุณานาํ จ สํสฺรษฺฏา มนฺยตเ สทาฯฯ

สตฺตฺวาทิ คุณคฬุ ชฑวาคิรุวุทริํท อวุ อาตฺมนนฺนุ ติฬิยลารวุ. อาทรเะ อาตฺมวุ จเตนวุ. อาทุทริํท อทุ คุณคฬนฺนุ จเะนฺนาคิ ติฬิทิรุตฺตทเะ. อาตฺมวุ คุณคฬิคเะ สากฺษิยาคิ อวุคฬิํท สรฺวถา ภินฺนวาคิทฺทรู อทุ ตนฺนนฺนุ คุณคฬิํท กูฑิทวนเะํทุ ภาวิสุตฺตทเะ.

12187041a อิํทฺริยไสฺตุ ปฺรทีปารฺถํ กุรุตเ พุทฺธิสปฺตมไห์ฯ
12187041c นิรฺวิจเษฺฏไรชานทฺภิห์ ปรมาตฺมา ปฺรทีปวตฺฯฯ

คฑิคเะยลฺลิฏฺฏ ทีปวุ คฑิคเะย รํธฺรคฬ มูลก หเคเะ หโะรคิน ปทารฺถคฬนฺนุ ปฺรกาศคโะฬิสุตฺตทเะยโ หาคเะ มนุษฺยน ศรีรทลฺลิรุว จไตนฺยรูป อาตฺมนุ จเษฺฏารหิตวาท มตฺตุ ชฺญานศูนฺยวาท ปํจเํทฺริยคฬุ, มนสฺสุ มตฺตุ พุทฺธิ – อี เอฬุ รํธฺรคฬ มูลก หโะรคิน เอะลฺล ปทารฺถคฬนฺนู อนุภวิสุตฺตานเะ.

12187042a สฺฤชตเ หิ คุณานฺสตฺตฺวํ กฺษเตฺรชฺญห์ ปริปศฺยติฯ
12187042c สํปฺรยโคสฺตยโรเษ สตฺตฺวกฺษเตฺรชฺญยโรฺธฺรุวห์ฯฯ

พุทฺธิยุ คุณคฬนฺนุ สฺฤษฺฏิสุตฺติรุตฺตทเะ¹³ มตฺตุ อาตฺมวุ อทนฺนุ นโฑุตฺติรุตฺตทเะ. พุทฺธิ มตฺตุ อาตฺมคฬ อี สํยโควุ อนาทิยุ.

12187043a อาศฺรยโ นาสฺติ สตฺตฺวสฺย กฺษเตฺรชฺญสฺย จ กศฺจนฯ
12187043c สตฺตฺวํ มนห์ สํสฺฤชติ น คุณานฺวไ กทา จนฯฯ

พุทฺธิคเะ อาตฺมนนฺนุ พิฏฺฏุ พเรเะ อาศฺรยวิลฺล. กฺษเตฺรชฺญนิคู พุทฺธิยนฺนุ พิฏฺฏุ พเรเะ อาศฺรยวิลฺล. พุทฺธิยุ มนสฺสินโะฑนเะ นิกฏ สํพํธวนฺนุ หโะํทิทเะ. อาทรเะ พุทฺธิคเะ คุณคฬโะฑนเะ นเร สํพํธวิลฺล.

12187044a รศฺมีํสฺตเษาํ ส มนสา ยทา สมฺยงฺนิยจฺจติฯ
12187044c ตทา ปฺรกาศตเ'สฺยาตฺมา ฆฏเ ทีปโ ชฺวลนฺนิวฯฯ

พุทฺธิย รศฺมิคฬํติรุว อิํทฺริยคฬนฺนุ มนสฺสินิํท นิยํตฺริสิทาค ฆฏสฺถวาคิรุว ทีปวุ ปฺรกาศิสุวํตเะ อาตฺมนุ ปฺรกาศิสุตฺตานเะ.

12187045a ตฺยกฺตฺวา ยห์ ปฺรากฺฤตํ กรฺม นิตฺยมาตฺมรติรฺมุนิห์ฯ
12187045c สรฺวภูตาตฺมภูตห์ สฺยาตฺส คจฺจเตฺปรมาํ คติมฺฯฯ

ปฺรกฺฤติสํพํธ กรฺมคฬนฺนุ ตฺยชิสิ นิตฺยวู อาตฺมรติยาคิรุว มุนิยุ สรฺวภูตาตฺมนาคิ ปรม คติยนฺนุ ปฑเะยุตฺตานเะ.

12187046a ยถา วาริจรห์ ปกฺษี ลิปฺยมานโ น ลิปฺยตเฯ
12187046c เอวมเว กฺฤตปฺรชฺญโ ภูตเษุ ปริวรฺตตเฯฯ

นีรินลฺลิ นฑเะยุว ปกฺษิยุ หเคเะ นีรินิํท นเะนเะยุวุทิลฺลวโ หาคเะ กฺฤตปฺรชฺญนุ ปฺราณิคฬ มธฺยทลฺลิทฺทรู นิรฺลิปฺตนาคิ วรฺติสุตฺตานเะ.

12187047a เอวํสฺวภาวมเวไตตฺ สฺวพุทฺธฺยา วิหรเนฺนรห์ฯ
12187047c อศโจนฺนปฺรหฺฤษฺยํศฺจ จรเทฺวิคตมตฺสรห์ฯฯ

อาตฺมตตฺตฺววุ หีคเะ นิรฺลิปฺต วิศุทฺธ สฺวภาวทฺทเะํทุ พุทฺธิย มูลก ติฬิทุ นรนุ ศโก-หรฺษ-มาตฺสรฺยรหิตนาคิ สรฺวตฺร สมภาวทิํทิรพเกุ.

12187048a สฺวภาวสิทฺธฺยา สํสิทฺธานฺส¹⁴ นิตฺยํ สฺฤชตเ คุณานฺฯ
12187048c อูรฺณนาภิรฺยถา สฺรษฺฏา วิชฺญเยาสฺตํตุวทฺคุณาห์ฯฯ

ชเฑร หุฬวุ หเคเะ ตนฺน สุตฺตลู พลเะยนฺนุ หเะณเะทุกโะํฑุ อทร มธฺยทลฺลิ กุฬิตุกโะฬฺฬุวุทโ หาคเะ อตฺมนุ ตนฺน สฺวภาวยุกฺตนาคิ นิตฺยวู คุณคฬนฺนุ สฺฤษฺฏิสุตฺติรุตฺตานเะ. คุณคฬเ อา พลเะย ตํตุคฬเะํทุ ติฬิยพเกุ.

12187049a ปฺรธฺวสฺตา น นิวรฺตํตเ นิวฺฤตฺติรฺนโปลภฺยตเฯ
12187049c ปฺรตฺยกฺษเณ ปรโกฺษํ ตทนุมานเน สิธฺยติฯฯ
12187050a เอวมเกเ วฺยวสฺยํติ นิวฺฤตฺติริติ จาปรเฯ
12187050c อุภยํ สํปฺรธารฺยไตทธฺยวสฺยเทฺยถามติฯฯ

อาตฺมสากฺษาตฺการวาทาค คุณคฬุ นษฺฏวาคิพิฑุตฺตทเะยาทรู อวุ สรฺวถา นิรฺวฺฤตฺตคโะฬฺฬุวุทิลฺล. เอกเะํทรเะ อวุคฬ นิวฺฤตฺติยนฺนุ ปฺรตฺยกฺษ นโฑลิกฺกาคุวุทิลฺล. ยาวุทุ ปรโกฺษวโ อทนฺนุ กเวล อนุมานทิํทลเ สิทฺธคโะฬิสพเกาคุตฺตทเะ. อิทุ โอะํทุ ศฺรเณิย วิทฺวาํสร นิศฺจยวุ. อิตรรุ อาตฺมสากฺษาตฺการทโะํทิคเะ คุณคฬุ สรฺวถา นิวฺฤตฺติยาคุตฺตวเะ เอะํทุ อภิปฺรายปฑุตฺตารเะ. อี เอะรฑู มตคฬ กุริตุ จเะนฺนาคิ วิจารมาฑิยเ ตนฺน พุทฺธิย อนุสาร ยถารฺถ วสฺตุวนฺนุ นิศฺจยิสพเกุ.

12187051a อิตีมํ หฺฤทยคฺรํถิํ พุทฺธิภเทมยํ ทฺฤฒมฺฯ
12187051c วิมุจฺย สุขมาสีต น ศโจเจฺจินฺนสํศยห์ฯฯ

พุทฺธิยุ กลฺปิสิท อี ภเทวเ หฺฤทยท สุทฺฤฒ คํฏุ. อทนฺนุ พิจฺจิ สํศยรหิตนาท ชฺญานี ปุรุษนุ สุขทิํทิรุตฺตานเะ. เอะํทู ศโกิสุวุทิลฺล.

12187052a มลินาห์ ปฺราปฺนุยุห์ ศุทฺธิํ ยถา ปูรฺณาํ นทีํ นราห์ฯ
12187052c อวคาหฺย สุวิทฺวํสโ วิทฺธิ ชฺญานมิทํ ตถาฯฯ

ศรีรวุ กโะฬเะยาทาค มนุษฺยรุ ตุํพิท นทิยลฺลิ หเคเะ ศุทฺธิยนฺนุ หโะํทุตฺตารโ หาคเะ อชฺญานิคฬุ ชฺญานมยวาท อี นทิยลฺลิ อวคาหนมาฑิทรเะ ศุทฺธรู ชฺญานสํปนฺนรู อาคุตฺตารเะํทุ ติฬิ.

12187053a มหานทีํ หิ ปารชฺญสฺตปฺยตเ น ตรนฺยถาฯ
12187053c เอวํ ยเ วิทุรธฺยาตฺมํ กไวลฺยํ ชฺญานมุตฺตมมฺฯฯ

มหานทิย มตฺตโะํทุ ทฑกฺกเะ หเคเะ หโคพเกเะํพุทุ ติฬิทิทฺทรู อทนฺนุ ทาฏลุ นเากเะ-นาวิกน สาธนวุ พเกาคุตฺตทเะ. สาธนคฬุ ทโะรเะยุววรเะคเะ ปริตปิสุตฺตลเ อิรุตฺตานเะ. อาทรเะ ตตฺตฺวชฺญนุ สํสารสาครวนฺนุ ทาฏลุ ยาวุทเ พาหฺย สาธนกฺกาคิ กายพเกาคุวุทิลฺล. ตตฺตฺววนฺนุ ติฬิทมาตฺรทิํทลเ อวนุ สํสารสาครวนฺนุ ทาฏิพิฑุตฺตานเะ. สํสารท สรปฬิคฬุ ตาวาคิยเ กฬจิพีฬุตฺตวเะ. ตตฺตฺวชฺญานวุ สฺวยํ ผลสฺวรูปวเ อาคิทเะ.

¹⁵12187054a เอตาํ พุทฺธฺวา นรห์ สรฺวาํ ภูตานามาคติํ คติมฺฯ 12187054c อวเกฺษฺย จ ศนไรฺพุทฺธฺยา ลภตเ ศํ ปรํ ตตห์ฯฯ

อี รีติ พุทฺธิปูรฺวกวาคิ สรฺว ภูตคฬ หุฏฺฏุ-สาวุคฬ กุริตุ วิจาริสิทรเะ มเะลฺลมเะลฺลนเ อวนิคเะ ศาํติยุํฏาคุตฺตทเะ.

12187055a ตฺริวรฺคโ ยสฺย วิทิตห์ ปฺราคฺชฺยโติห์ ส วิมุจฺยตเ¹⁶ฯ
12187055c อนฺวิษฺย มนสา ยุกฺตสฺตตฺตฺวทรฺศี นิรุตฺสุกห์ฯฯ

ตฺริวรฺควนฺนุ ติฬิทิรุว, มโะทลเ อิวุคฬนฺนุ ปริตฺยชิสิท มตฺตุ มนสฺสิน มูลก อาตฺมตตฺตฺววนฺนุ อนุสํธาน มาฑิ ยโคยุกฺตนาคิรุว หาคู อาตฺมกฺกิํต ภินฺน วสฺตุคฬลฺลิ นิรุตฺสาหิยาคิรุววนุ ตตฺตฺวทรฺศิยุ.

12187056a น จาตฺมา ศกฺยตเ ทฺรษฺฏุมิํทฺริยเษุ วิภาคศห์ฯ
12187056c ตตฺร ตตฺร วิสฺฤษฺฏเษุ ทุรฺชยเษฺวกฺฤตาตฺมภิห์ฯฯ ¹⁷

มนสฺสนฺนุ ตนฺน วศทลฺลิฏฺฏุกโะํฑิรท, ภินฺน ภินฺน วิษยคฬ กุริตุ ปฺรเริตราท มตฺตุ อิํทฺริยคฬนฺนุ นิยํตฺริสลุ ศกฺยราคทวรุ อาตฺมสากฺษาตฺการมาฑิกโะฬฺฬลุ สมรฺถราคุวุทิลฺล.

12187057a เอตทฺพุทฺธฺวา ภวเทฺพุทฺธห์ กิมนฺยทฺพุทฺธลกฺษณมฺฯ
12187057c วิชฺญาย ตทฺธิ มนฺยํตเ กฺฤตกฺฤตฺยา มนีษิณห์ฯฯ

อิทนฺนุ ติฬิทุ อทรํตเะ มนสฺสุ-อิํทฺริยคฬนฺนุ วศปฑิสิกโะํฑวนุ พุทฺธนาคุตฺตานเะ. ชฺญานิย ลกฺษณวุ พเรเะ ยาวุทิทเะ? มนีษิณรุ อิทนฺนุ ติฬิทุกโะํฑรเ กฺฤตกฺฤตฺยราทเะวเะํทุ ภาวิสุตฺตารเะ.

12187058a น ภวติ วิทุษาํ ตตโ ภยํ ยทวิทุษาํ สุมหทฺภยํ ภวเตฺฯ
12187058c น หิ คติรธิกาสฺติ กสฺย จิตฺ สติ หิ คุณเ ปฺรวทํตฺยตุลฺยตามฺฯฯ

อชฺญานิคฬิคิรุว มหาภยวุ ชฺญานิคฬิคิรุวุทิลฺล. อาตฺมชฺญานวาทกูฑลเ เอะลฺลริคู โอะํทเ วิธท มุกฺติยุํฏาคุตฺตทเะ. โอะพฺพริคเะ หเะจฺจิน อถวา โอะพฺพริคเะ กฑิมเะ อุตฺกฺฤษฺฏตเะย คติยุ ทโะรเะยุวุทิลฺล. อาตฺมชฺญานิคฬเะลฺลรู ตฺริคุณาตีตราคุตฺตารเะ. คุณคฬ สํพํธวิรุววรเะคเะ ตารตมฺย. คุณคฬนฺนุ มีริทรเะ สามฺย.

12187059a ยตฺกรโตฺยนภิสํธิปูรฺวกํ ตจฺจ นิรฺณุทติ ยตฺปุรา กฺฤตมฺฯ
12187059c นาปฺริยํ ตทุภยํ กุตห์ ปฺริยํ ตสฺย ตชฺชนยตีห กุรฺวตห์ฯฯ

นิษฺกามภาวทิํท มาฑุว กรฺมผลคฬุ กรฺตฺฤวุ หิํทเะ มาฑิท ปาปกรฺมคฬ ผลคฬเะลฺลวนฺนู ตโะฬเะทุหากุตฺตทเะ. หิํทิน ชนฺมทลฺลิ มาฑิท กรฺมคฬุ อวนิคเะ ปฺริยวาท อถวา อปฺริยวาท ผลคฬนฺนุ กโะฑุวุทิลฺล.

12187060a ลโก อาตุรชนานฺวิราวิณสฺ ตตฺตทเว พหุ ปศฺย ศโจตห์ฯ
12187060c ตตฺร ปศฺย กุศลานศโจตโ ยเ วิทุสฺตทุภยํ ปทํ สทา¹⁸ฯฯ

ลโกทลฺลิ อาตุรชนรุ ปฺริยวาทุทนฺนุ กฬเะทุกโะํฑุ พหุวาคิ ศโกิสุวุทนฺนุ นโฑุ. อินฺนโะํทเะฑเะ ศโกิสทเ อิรุว กุศลรนฺนุ นโฑุ. อชฺญานิคฬุ ศโกปฑุวุทกฺกเะ การณ มตฺตุ สุชฺญานิคฬุ ศโกปฑทเ อิรลุ การณ – อิวเะรฑนฺนู ยารุ สตต จิํตนเะยิํท ติฬิทุกโะฬฺฬุวรโ อวรุ อุตฺตม ปทวนฺนุ ปฑเะยุตฺตารเะ.”

สมาปฺติ

อิติ ศฺรีมหาภารตเ ศาํติปรฺวณิ มโกฺษธรฺมปรฺวณิ อาธฺยาตฺมกถนเ สปฺตาศีตฺยธิกศตมโ'ธฺยายห์ฯฯ อิทุ ศฺรีมหาภารตทลฺลิ ศาํติปรฺวทลฺลิ มโกฺษธรฺมปรฺวทลฺลิ อาธฺยาตฺมกถน เอะนฺนุว นูราเอะํภตฺตเฬนเ อธฺยายวุ.

อิทร นํตร อินฺนโะํทุ อธิก ศฺลโกวิทเะ: กฺฤตห์ สฺฤษฺฏมิทํ วิศฺวํ พฺรหฺมนฺ สฺถาวรชํคมมฺฯ ปฺรลยเ กถมภฺยเติ ตนฺมเ วกฺตุมิหารฺหสิฯฯ (คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
อิทกฺกเะ มโะทลุ อี โอะํทุ ศฺลโการฺธวิทเะ: สฺฤษฺฏิปฺรลยสํยุกฺตมาจารฺยห์ ปริทรฺศิตมฺฯ (คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
วายโห์ สฺปรฺศสฺตถา จเษฺฏา ตฺวกฺจไว ตฺริตยํ สฺมฺฤตมฺฯ (คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
ปากสฺตฺริวิธํ (คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
ปุรุษเ ติษฺฐตี (คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
สมาธิสฺถิติยลฺลิ พุทฺธิยุ คุณ-ภาวคฬนฺนุ อติกฺรมิสิ หโคุตฺตทเะ (คีตา ปฺรเะสฺ/ภารต ทรฺศน). ↩︎
หีคเะ สมาธิสฺถิติยลฺลิ สุข-ทุห์ข-มโหคฬเะํพ อถวา สตฺตฺว-รชสฺสุ-ตมสฺสุคฬเะํพ มูรุ ภาคคฬนฺนุ อติกฺรมิสิ หโทาคลู พุทฺธิยุ ภาวาตฺมก มนสฺสินลฺลิ สูกฺษฺมรูปทลฺลิ อิทฺทเ อิรุตฺตทเะ. สมาธิยิํท เอะทฺท นํตร ปฺรวฺฤตฺตฺยาตฺมกวาท รชโคุณวุ พุทฺธิภาววนฺนุ อนุสริสุตฺตทเะ (ภารต ทรฺศน). ↩︎
ปฺรวรฺตยติ สา ตทา (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
อิทกฺกเะ มโะทลุ อี โอะํทุ ศฺลโการฺธวิทเะ: ตตห์ สตฺตฺวํ ตมโภาวห์ ปฺรีติยโคาตฺปฺรวรฺตตเฯ (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
อปฺรีติกร (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
อวมาน (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
นีริลฺลทเ หเคเะ มีนุ อิรุวุทิลฺลวโ หาคเะ พุทฺธิคเะ อาธารภูตวาท อาตฺมนิลฺลทิทฺทรเะ พุทฺธิยุ อุฬิยุวุทิลฺล (ภารต ทรฺศน). ↩︎
พุทฺธิยุ คุณคฬนฺนุ สฺฤษฺฏิสุตฺตวเะ เอะนฺนุวุทุ มุํทเะ พุทฺธิคเะ คุณคฬโะฑนเะ นเร สํพํธวิลฺล เอะนฺนุว มุํทิน ศฺลโกท อรฺถกฺกเะ วิรุทฺธวาคิรุวํตเะ ตโรุตฺตทเะ. อาทรเะ คีตา ปฺรเะสฺ มตฺตุ ภารต ทรฺศน เอะรฑรลฺลิยู อิลฺลิ กโะฏฺฏิรุว หาคเะยเ อนุวาทวนฺนุ มาฑิทฺทารเะ. พหุษห์ อิลฺลิ กฺษเตฺรชฺญนุ คุณคฬนฺนุ สฺฤษฺฏิสุตฺตานเะ เอะนฺนุวุทุ สริยเะํทุ ตโรุตฺตทเะ. เอกเะํทรเะ อิทเ อธฺยายท ๔๘ นเ ศฺลโกท ปฺรการ อาตฺมวเ คุณคฬนฺนุ ชเฑร พลเะยํตเะ หเะณเะยุตฺตานเะ เอะํทิทเะ. ↩︎
สฺวภาวยุกฺตฺยา ยุกฺตสฺตุ (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
อิทกฺกเะ มโะทลุ อี โอะํทุ อธิก ศฺลโการฺธวิทเะ: เอวํ ยเ วิทุราธฺยาตฺมํ กเวลํ ชฺญานมุตฺตมมฺฯ (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
ปฺรเกฺษฺย ยศฺจ วิมุํจติฯ (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
อิทกฺกเะ มโะทลุ อี โอะํทุ ศฺลโการฺธวิทเะ: ลโกมาตุรมสูยตเชนสฺตสฺย ตชฺชนยตีห สรฺวตห์ฯ (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎
สตาํ (ภารต ทรฺศน/คีตา ปฺรเะสฺ). ↩︎