પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
શાંતિ પર્વ
મોક્ષધર્મ પર્વ
અધ્યાય 181
સાર
વર્ણવિભાગપૂર્વકવાગિ મનુષ્યર મત્તુ સમસ્ત પ્રાણિગળ સૃષ્ટિવર્ણનॆ (1-20).
12181001 ભૃગુરુવાચ।
12181001a અસૃજદ્બ્રાહ્મણાનેવ પૂર્વં બ્રહ્મા પ્રજાપતિઃ।
12181001c આત્મતેજોભિનિર્વૃત્તાન્ ભાસ્કરાગ્નિસમપ્રભાન્।।
ભૃગુવુ હેળિદનુ: “સૃષ્ટિય પ્રારંભદલ્લિ બ્રહ્મનુ તન્ન તેજસ્સિનિંદ સૂર્યાગ્નિસમાન પ્રભॆય બ્રાહ્મણ પ્રજાપતિગળન્નુ સૃષ્ટિસિદનુ.
12181002a તતઃ સત્યં ચ ધર્મં ચ તપો બ્રહ્મ ચ શાશ્વતમ્।
12181002c આચારં ચૈવ શૌચં ચ સ્વર્ગાય વિદધે પ્રભુઃ।।
અનંતર પ્રભુવુ સ્વર્ગપ્રાપ્તિય સાધકગળાદ સત્ય, ધર્મ, તપસ્સુ, સનાતન વેદ, આચાર મત્તુ શૌચગળ નિયમગળન્નુ સૃષ્ટિસિદનુ.
12181003a દેવદાનવગંધર્વદૈત્યાસુરમહોરગાઃ।
12181003c યક્ષરાક્ષસનાગાશ્ચ પિશાચા મનુજાસ્તથા।।
અનંતર દેવતॆગળુ, દાનવરુ, ગંધર્વરુ, દૈત્યરુ, અસુરરુ, મહોરગરુ, યક્ષરુ, રાક્ષસરુ, નાગરુ, પિશાચિગળુ મત્તુ મનુષ્યરન્નુ સૃષ્ટિસિદનુ.
12181004a બ્રાહ્મણાઃ ક્ષત્રિયા વૈશ્યાઃ શૂદ્રાશ્ચ દ્વિજસત્તમ।
12181004c યે ચાન્યે ભૂતસંઘાનાં સંઘાસ્તાંશ્ચાપિ નિર્મમે।।
દ્વિજસત્તમ! અનંતર અવનુ બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય મત્તુ શૂદ્રરન્નૂ મત્તુ અન્ય પંગડદ પ્રાણિસમૂહગળન્નૂ નિર્મિસિદનુ.
12181005a બ્રાહ્મણાનાં સિતો વર્ણઃ ક્ષત્રિયાણાં તુ લોહિતઃ।
12181005c વૈશ્યાનાં પીતકો વર્ણઃ શૂદ્રાણામસિતસ્તથા।।
બ્રાહ્મણર વર્ણવુ શ્વેત, ક્ષત્રિયર વર્ણવુ કॆંપુ, વૈશ્યર વર્ણવુ હળદિ મત્તુ શૂદ્રર વર્ણવુ કપ્પુ ऎંદાયિતુ.”
12181006 ભરદ્વાજ ઉવાચ।
12181006a ચાતુર્વર્ણ્યસ્ય વર્ણેન યદિ વર્ણો વિભજ્યતે।
12181006c સર્વેષાં ખલુ વર્ણાનાં દૃશ્યતે વર્ણસંકરઃ।।
ભરદ્વાજનુ હેળિદનુ: “નાલ્કુ વર્ણગળલ્લિ ऒંદॊંદક્કૂ વર્ણભેદવિદॆયॆંદાદરॆ ऎલ્લ વર્ણગળલ્લિયૂ વિભિન્ન બણ્ણદ મનુષ્યરિરુવુદરિંદ વર્ણસંકરવે કાણુત્તદॆ.
12181007a કામઃ ક્રોધો ભયં લોભઃ શોકશ્ચિંતા ક્ષુધા શ્રમઃ।
12181007c સર્વેષાં નઃ પ્રભવતિ કસ્માદ્વર્ણો વિભજ્યતે।।
કામ, ક્રોધ, ભય, લોભ, શોક, ચિંતॆ, હસિવુ મત્તુ બળલિકॆ ऎલ્લવૂ નમ્મॆલ્લરિગૂ સમાનવાગિરુવાગ વર્ણભેદક્કॆ કારણવેનુ?
12181008a સ્વેદમૂત્રપુરીષાણિ શ્લેષ્મા પિત્તં સશોણિતમ્।
12181008c તનુઃ ક્ષરતિ સર્વેષાં કસ્માદ્વર્ણો વિભજ્યતે।।
ऎલ્લર શરીરગળિંદલૂ બॆવરુ, મલ-મૂત્રગળુ, કફ, પિત્ત, મત્તુ રક્તગળુ હરિયુત્તવॆ. હીગિરુવાગ વર્ણગળન્નાગિ વિભાગિસિરુવુદર કારણવેનુ?
12181009a જંગમાનામસંખ્યેયાઃ સ્થાવરાણાં ચ જાતયઃ।
12181009c તેષાં વિવિધવર્ણાનાં કુતો વર્ણવિનિશ્ચયઃ।।
પશુ-પક્ષિ-મનુષ્યાદિ જંગમપ્રાણિગળલ્લિયૂ વૃક્ષવે મॊદલાદ સ્થાવર પ્રાણિગળલ્લિયૂ અસંખ્યાત જાતિગળિવॆ. ऎલ્લવૂ નાના બણ્ણગળિંદ કૂડિવॆ. અવુગળલ્લિ બ્રાહ્મણાદિ વર્ણગળન્નુ નિશ્ચયિસુવુદુ હેગॆ?”
12181010 ભૃગુરુવાચ।
12181010a ન વિશેષોઽસ્તિ વર્ણાનાં સર્વં બ્રાહ્મમિદં જગત્।
12181010c બ્રહ્મણા પૂર્વસૃષ્ટં હિ કર્મભિર્વર્ણતાં ગતમ્।।
ભૃગુવુ હેળિદનુ: “મॊદલુ વર્ણગળલ્લિ યાવ અંતરવૂ ઇરલિલ્લ. બ્રહ્મનિંદ હુટ્ટિદ કારણ ઈ ऎલ્લ જગત્તૂ બ્રાહ્મણવે આગિત્તુ. નંતર વિભિન્ન કર્મગળ કારણદિંદ અવુગળલ્લિ વર્ણભેદવુંટાયિતુ.
12181011a કામભોગપ્રિયાસ્તીક્ષ્ણાઃ ક્રોધનાઃ પ્રિયસાહસાઃ।
12181011c ત્યક્તસ્વધર્મા રક્તાંગાસ્તે દ્વિજાઃ ક્ષત્રતાં ગતાઃ।।
સ્વધર્મવન્નુ ત્યજિસિ કામભોગગળ પ્રેમી, તીક્ષ્ણસ્વભાવદ, ક્રોધી મત્તુ સાહસકર્મગળન્નુ ઇષ્ટપડુવવર શરીરગળુ ઈ કારણગળિંદ કॆંપુબણ્ણવન્નુ તાળિતુ મત્તુ અંથહ બ્રાહ્મણરુ ક્ષત્રિયભાવવન્નુ પડॆદુકॊંડરુ.
12181012a ગોષુ વૃત્તિં સમાધાય પીતાઃ કૃષ્યુપજીવિનઃ।
12181012c સ્વધર્મં નાનુતિષ્ઠંતિ તે દ્વિજા વૈશ્યતાં ગતાઃ।।
સ્વધર્મગળન્નુ અનુષ્ઠાનમાડદે ગોપાલનॆ મત્તુ કૃષિગળિંદ ઉપજીવનવન્નુ નડॆસુવવર શરીરવુ હળદી બણ્ણવન્નુ તળॆયિતુ મત્તુ અંતહ બ્રાહ્મણરુ વૈશ્યત્વવન્નુ પડॆદુકॊંડરુ.
12181013a હિંસાનૃતપ્રિયા લુબ્ધાઃ સર્વકર્મોપજીવિનઃ।
12181013c કૃષ્ણાઃ શૌચપરિભ્રષ્ટાસ્તે દ્વિજાઃ શૂદ્રતાં ગતાઃ।।
યાવ બ્રાહ્મણરુ શૌચ મત્તુ સદાચારભ્રષ્ટરાગિ હિંસॆ મત્તુ સુળ્ળિનલ્લિ આસક્તરાગિ લોભવશરાગિ ऎલ્લકર્મગળિંદલૂ જીવનવન્નુ નડॆસિદરો અવર શરીરવુ કપ્પુ બણ્ણવન્નુ તાળિતુ મત્તુ અવરુ શૂદ્રત્વવન્નુ પડॆદુકॊંડરુ.
12181014a ઇત્યેતૈઃ કર્મભિર્વ્યસ્તા દ્વિજા વર્ણાંતરં ગતાઃ।
12181014c ધર્મો યજ્ઞક્રિયા ચૈષાં નિત્યં ન પ્રતિષિધ્યતે।।
ઇંતહ કર્મગળિંદલે બ્રાહ્મણરુ વર્ણાંતરવન્નુ હॊંદિદરુ. આદરॆ અવરિગॆ નિત્યધર્માનુષ્ઠાન મત્તુ યજ્ઞક્રિયॆગળન્નુ નિષેધિસિલ્લ.
12181015a વર્ણાશ્ચત્વાર એતે હિ યેષાં બ્રાહ્મી સરસ્વતી।
12181015c વિહિતા બ્રહ્મણા પૂર્વં લોભાત્ત્વજ્ઞાનતાં ગતાઃ।।
હીગॆ નાલ્કુ વર્ણગળુંટાદાગ અવરિગાગિ બ્રહ્મનુ મॊદલુ બ્રાહ્મી સરસ્વતિ વેદવાણિયન્નુ પ્રકટિસિદનુ. આદરॆ લોભવિશેષદ કારણ અજ્ઞાનભાવવન્નુ હॊંદિદવરુ વેદાધ્યયનદ અનધિકારિગળાગિબિટ્ટરુ.
12181016a બ્રાહ્મણા ધર્મતંત્રસ્થાસ્તપસ્તેષાં ન નશ્યતિ।
12181016c બ્રહ્મ ધારયતાં નિત્યં વ્રતાનિ નિયમાંસ્તથા।।
વેદદ આજ્ઞાનુસાર ऎલ્લ કાર્યગળન્નૂ માડુવ, વેદમંત્રગળન્નુ સ્મરિસિકॊંડિરુવ, મત્તુ સદા વ્રતાદિ નિયમગળન્નુ પાલિસુવ બ્રાહ્મણર તપસ્સુ ऎંદૂ નષ્ટવાગુવુદિલ્લ.
12181017a બ્રહ્મ ચૈતત્પુરા સૃષ્ટં યે ન જાનંત્યતદ્વિદઃ।
12181017c તેષાં બહુવિધાસ્ત્વન્યાસ્તત્ર તત્ર હિ જાતયઃ।।
ઈ સંપૂર્ણ સૃષ્ટિયન્નૂ પરબ્રહ્મ પરમાત્મન રૂપવॆંદુ તિળિયદે ઇરુવવરિગॆ બ્રાહ્મણરॆંદુ કરॆયલ્પડલુ અધિકારવિલ્લ. ઇંથવરુ બહુવિધદ અન્ય યોનિગળલ્લિ જન્મતાળબેકાગુત્તદॆ.
12181018a પિશાચા રાક્ષસાઃ પ્રેતા બહુધા મ્લેચ્ચજાતયઃ।
12181018c પ્રનષ્ટજ્ઞાનવિજ્ઞાનાઃ સ્વચ્ચંદાચારચેષ્ટિતાઃ।।
જ્ઞાનવિજ્ઞાનવિહીનરાદ સ્વેચ્છાચારિગળુ પિશાચિ, રાક્ષસ, પ્રેત મત્તુ નાનાવિધદ મ્લેચ્છજાતિગળવરાગુત્તારॆ.
12181019a પ્રજા બ્રાહ્મણસંસ્કારાઃ સ્વધર્મકૃતનિશ્ચયાઃ।
12181019c ઋષિભિઃ સ્વેન તપસા સૃજ્યંતે ચાપરે પરૈઃ।।
હિંદિન ઋષિગળુ તમ્મ તપસ્સિન બલદિંદ બ્રાહ્મણસંસ્કાર સંપન્ન, સ્વધર્મદંતॆ માડબેકॆંબ નિશ્ચયવુળ્ળ સંતાનગળન્ને સૃષ્ટિસિદરુ. બેરॆયવરુ ઇતરરિંદ સૃષ્ટિસલ્પટ્ટરુ.
12181020a આદિદેવસમુદ્ભૂતા બ્રહ્મમૂલાક્ષયાવ્યયા।
12181020c સા સૃષ્ટિર્માનસી નામ ધર્મતંત્રપરાયણા।।
બ્રહ્મમૂલવૂ, અક્ષરવૂ, અવિકારિયૂ મત્તુ ધર્મતંત્રવન્ને આશ્રયિસિરુવ ઈ સૃષ્ટિયુ આદિદેવ બ્રહ્મન મનસ્સિનિંદ ઉત્પન્નવાગિરુવુદરિંદ ઇદન્નુ માનસી સૃષ્ટિ ऎંદુ હેળુત્તારॆ.”