174

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

శాంతి పర్వ

మోక్షధర్మ పర్వ

అధ్యాయ 174

సార

శుభాశుభ కర్మగళ పరిణామవన్ను కర్తను అవశ్యవాగి భోగిసబేకాగుత్తదె ఎన్నువుదర ప్రతిపాదనె (1-20).

12174001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
12174001a యద్యస్తి దత్తమిష్టం వా తపస్తప్తం తథైవ చ।
12174001c గురూణాం చాపి శుశ్రూషా తన్మే బ్రూహి పితామహ।।

యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “పితామహ! దాన, యజ్ఞ, తపస్సు అథవా గురుశుశ్రూషాదిగళు పుణ్యకర్మగళాగిద్దరె అవుగళ ఫలగళ కురితు ననగె హేళు.”

12174002 భీష్మ ఉవాచ।
12174002a ఆత్మనానర్థయుక్తేన పాపే నివిశతే మనః।
12174002c స కర్మ కలుషం కృత్వా క్లేశే మహతి ధీయతే¹।।

భీష్మను హేళిదను: “కామ-క్రోధాది దోషగళింద యుక్తవాద మనుష్యన మనస్సు పాపకర్మగళల్లి తొడగుత్తదె. కలుష కర్మగళన్ను మాడి అవను మహా క్లేశగళన్ను అనుభవిసుత్తానె.

12174003a దుర్భిక్షాదేవ దుర్భిక్షం క్లేశాత్క్లేశం భయాద్భయమ్।
12174003c మృతేభ్యః ప్రమృతం యాంతి దరిద్రాః పాపకారిణః।।

పాపియు దుర్భిక్షదింద దుర్భిక్ష, క్లేశదింద క్లేశ, భయదింద భయవన్ను పడెదుకొండు మృతరాదవరిగింతలూ అధిక బారి సావన్నప్పుత్తిరుత్తానె.

12174004a ఉత్సవాదుత్సవం యాంతి స్వర్గాత్స్వర్గం సుఖాత్సుఖమ్।
12174004c శ్రద్ధదానాశ్చ దాంతాశ్చ ధనాఢ్యాః శుభకారిణః।।

శ్రద్ధదాన, దాంత, ధనాఢ్య శుభకారిగళు ఉత్సవక్కింత హెచ్చిన ఉత్సవవన్ను మత్తు స్వర్గక్కింతలూ అధిక స్వర్గసుఖవన్ను అనుభవిసుత్తారె.

12174005a వ్యాలకుంజరదుర్గేషు సర్పచోరభయేషు చ।
12174005c హస్తావాపేన గచ్చంతి నాస్తికాః కిమతః పరమ్।।

నాస్తికరన్ను సంకోలెగళింద కైకట్టి దుష్ట ఆనెగళింద నిబిడవాద సర్ప మత్తు కళ్ళకాకర భయవిరువ దుర్గమ ప్రదేశదల్లి కళుహిసుత్తారె. ఇదక్కింతలూ అధిక దండవు బేరె యావుదిదె?

12174006a ప్రియదేవాతిథేయాశ్చ వదాన్యాః ప్రియసాధవః।
12174006c క్షేమ్యమాత్మవతాం మార్గమాస్థితా హస్తదక్షిణమ్²।।

దేవపూజె మత్తు అతిథిపూజెగళు ప్రియవాగిరువ, ఉదారబుద్ధియుళ్ళ సత్పురుషరన్ను ప్రీతియింద కాణువ పుణ్యాత్మ మనుష్యరు దానాది కర్మగళింద క్షేమకరవాద ఆత్మదర్శిగళ మార్గవన్ను ఆశ్రయిసుత్తారె.

12174007a పులాకా ఇవ ధాన్యేషు పుత్తికా ఇవ పక్షిషు।
12174007c తద్విధాస్తే మనుష్యేషు యేషాం ధర్మో న కారణమ్।।

ధర్మవు ముఖ్య ఉద్దేశవాగిల్లదవరు మనుష్యర మధ్యదల్లి ధాన్యదల్లి బెరెతిరువ జొళ్ళినంతె మత్తు పక్షిగళ మధ్యె ఇరువ హెణ్ణు పతంగద హుళదంతిరుత్తారె.

12174008a సుశీఘ్రమపి ధావంతం విధానమనుధావతి।
12174008c శేతే సహ శయానేన యేన యేన యథా కృతమ్।।
12174009a ఉపతిష్ఠతి తిష్ఠంతం గచ్చంతమనుగచ్చతి।
12174009c కరోతి కుర్వతః కర్మ చాయేవానువిధీయతే।।

మాడిద కర్మగళ ఫలవు యావాగలూ కర్తనన్ను హింబాలిసుత్తలే ఇరుత్తదె. అదరింద తప్పిసికొళ్ళలు సాధ్యవే ఇల్ల. కర్తృవు వేగదింద ఓడుత్తిద్దరె కర్మవూ అష్టే వేగదింద ఓడుత్తా అవనన్ను అనుసరిసి హోగుత్తదె. మలగిద్దరె కర్మఫలవూ జొతెయల్లి మలగిరుత్తదె. నింతిద్దరె తానూ నింతిరుత్తదె. హోగుత్తిద్దరె అవన జొతెయల్లియే హోగుత్తిరుత్తదె. యావుదాదరు కెలసదల్లి తొడగిద్దరె కర్మఫలవు జొతెయల్లియే ఇరుత్తదె. నెరళినంతె కర్మఫలవు యావాగలూ కర్తృవన్ను అనుసరిసికొండిరుత్తదె.

12174010a యేన యేన యథా యద్యత్పురా కర్మ సమాచితమ్।
12174010c తత్తదేవ నరో భుంక్తే నిత్యం విహితమాత్మనా।।

యావ యావ మనుష్యను తమ్మ తమ్మ పూర్వజన్మగళల్లి హేగె హేగె కర్మగళన్ను మాడిద్దరో అవరు తావే మాడిద కర్మగళ ఫలవన్ను యావాగలూ తావొబ్బరే అనుభవిసుత్తారె.

12174011a స్వకర్మఫలవిక్షిప్తం విధానపరిరక్షితమ్³।
12174011c భూతగ్రామమిమం కాలః సమంతాత్పరికర్షతి।।

తమ్మ తమ్మ కర్మఫలగళు ఒందు నిక్షేపరూపదల్లిరుత్తవె. ఆ నిధియు విధియింద రక్షిసల్పట్టిరుత్తదె. ఉపయుక్త అవకాశవు బందాగ కాలవు ఆ కర్మఫలవన్ను ప్రాణియ బళి ఎళెదు తరుత్తదె.

12174012a అచోద్యమానాని యథా పుష్పాణి చ ఫలాని చ।
12174012c స్వకాలం నాతివర్తంతే తథా కర్మ పురాకృతమ్।।

యార ప్రచోదనెయూ ఇల్లదే పుష్ప-ఫలగళు తమ్మ తమ్మ కాలక్కె తక్కంతె కాణిసికొళ్ళువ హాగె హిందె మాడిద కర్మగళు తమ్మ ఫలభోగద సమయవన్ను ఉల్లంఘిసువుదిల్ల.

12174013a సంమానశ్చావమానశ్చ లాభాలాభౌ క్షయోదయౌ।
12174013c ప్రవృత్తా వినివర్తంతే విధానాంతే పునః పునః।।

సన్మాన-అపమాన, లాభ-నష్ట, ఉన్నతి-అవనతి ఇవుగళు కర్మక్కె అనుసారవాగి పునః పునః ఆగుత్తలే ఇరుత్తవె. కర్మఫలానుభవగళు ముగిదనంతర ఎల్లవూ నివృత్తిహొందుత్తవె.

12174014a ఆత్మనా విహితం దుఃఖమాత్మనా విహితం సుఖమ్।
12174014c గర్భశయ్యాముపాదాయ భుజ్యతే పౌర్వదేహికమ్।।

దుఃఖవు తానే మాడిద కర్మగళ ఫల మత్తు సుఖవూ తానే మాడిద కర్మగళ ఫల. జీవవు గర్భవన్ను సేరిదొడనెయే పూర్వశరీరదల్లి మాడిద కర్మఫలగళన్ను ఉపభోగిసలు ప్రారంభిసుత్తదె.

12174015a బాలో యువా చ వృద్ధశ్చ యత్కరోతి శుభాశుభమ్।
12174015c తస్యాం తస్యామవస్థాయాం భుంక్తే జన్మని జన్మని।।

బాలకనాగిరలి, యువకనాగిరలి అథవా వృద్ధనాగిరలి – మాడిద శుభాశుభ కర్మగళ ఫలగళన్ను ఇన్నొందు జన్మదల్లి అదే అవస్థెయల్లి అనుభవిసుత్తానె.

12174016a యథా ధేనుసహస్రేషు వత్సో విందతి మాతరమ్।
12174016c తథా పూర్వకృతం కర్మ కర్తారమనుగచ్చతి⁴।।

సావిర హసుగళ మధ్యదల్లియూ కరువు హేగె తన్న తాయియన్నే హోగి సేరువుదో హాగె హిందె మాడిద కర్మఫలవు తన్న కర్తృవన్నే అనుసరిసి బరుత్తదె.

12174017a సమున్నమగ్రతో వస్త్రం పశ్చాచ్చుధ్యతి కర్మణా।
12174017c ఉపవాసైః ప్రతప్తానాం దీర్ఘం సుఖమనంతకమ్।।

ఉప్పునీరినల్లి నెనెసిద్ద బట్టెయన్ను తొళెయువుదరింద హేగె శుద్ధవాగుత్తదెయో హాగె విషయత్యాగవెంబ ఉపవాసద మూలక తపస్సుమాడిదవర సుఖవు సుదీర్ఘవూ కొనెయిల్లదుదూ ఆగుత్తదె.

12174018a దీర్ఘకాలేన తపసా సేవితేన తపోవనే।
12174018c ధర్మనిర్ధూతపాపానాం సంసిధ్యంతే మనోరథాః।।

తపోవనదల్లి దీర్ఘకాలద తపస్సు మత్తు ధర్మగళింద యార పాపవు తొళెదుహోగువుదో అవర సంపూర్ణ మనోరథగళు సిద్ధిసుత్తవె.

12174019a శకునీనామివాకాశే మత్స్యానామివ చోదకే।
12174019c పదం యథా న దృశ్యేత తథా జ్ఞానవిదాం గతిః।।

హేగె ఆకాశదల్లి పక్షిగళ మత్తు నీరినల్లి మీనుగళ పాదచిహ్నెగళు కాణువుదిల్లవో అదే రీతి జ్ఞానిగళ గతియన్ను తిళియువుదక్కాగువుదిల్ల.

12174020a అలమన్యైరుపాలంభైః కీర్తితైశ్చ వ్యతిక్రమైః।
12174020c పేశలం చానురూపం చ కర్తవ్యం హితమాత్మనః।।

ఇతరరన్ను నిందిసువుదరిందాగలీ, ఇతరరు మాడిద అపరాధవన్ను చర్చిసువుదరిందాగలీ యావ ప్రయోజనవూ ఇల్ల. యావ కార్యవు మనోహరవూ అనుకూలవూ మత్తు హితకరవూ ఆగిరువుదో అంతహ కర్మగళన్ను మాడువుదే యోగ్యవాగిదె.”

సమాప్తి

ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతిపర్వణి మోక్షధర్మపర్వణి చతుఃసప్తత్యధికశతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శాంతిపర్వదల్లి మోక్షధర్మపర్వదల్లి నూరాఎప్పత్నాల్కనే అధ్యాయవు.

---

1. స్వకర్మకలుషం కృత్వా కృచ్ఛ్రే లోకే విధీయతే। (గీతా ప్రెస్/భారత దర్శన). ↩︎

2. హస్తదక్షిణం ఎన్నువుదక్కె వ్యాఖ్యానకారౌ హస్తోపలక్షితేన తత్కర్తవ్యేన దానాదినా కర్మణా దక్షిణం అనుకూలం అర్థాత్ హస్తోపలక్షితవాద దానాది కర్మగళింద అనుకూలవాద ఎందు అర్థైసిరుత్తారె (భారత దర్శన). ↩︎

3. విధానపరిరక్షితమ్ ఎన్నువుదక్కె కర్మజనిత అదృష్టదింద సురక్షితవాగిరువ ఎంబ అనువాదవూ ఇదె (గీతా ప్రెస్). ↩︎

4. ఇదే శ్లోకవు పునః ముందె అనుశాసన పర్వద దానధర్మపర్వద అధ్యాయ 7 రల్లి బరుత్తదె (శ్లోక 22). ↩︎