161: षड्जगीता

प्रवेश

।। ओं ओं नमो नारायणाय।। श्री वेदव्यासाय नमः ।।

श्री कृष्णद्वैपायन वेदव्यास विरचित

श्री महाभारत

शांति पर्व

आपद्धर्म पर्व

अध्याय 161

सार

धर्मार्थकामगळ विषयदल्लि विदुर-पांडवर प्रत्येक विचारगळु मत्तु अंत्यदल्लि युधिष्ठिरन निर्णय (1-48).

12161001 वैशंपायन उवाच।
12161001a इत्युक्तवति भीष्मे तु तूष्णींभूते युधिष्ठिरः।
12161001c पप्रच्चावसरं गत्वा1 भ्रातृन्विदुरपंचमान्।।

वैशंपायननु हेळिदनु: “हीगॆ हेळि भीष्मनु सुम्मनागलु युधिष्ठिरनु आ समयदल्लि तन्न ऐवरु सहोदररु मत्तु विदुरन बळिसारि केळिदनु:

12161002a धर्मे चार्थे च कामे च लोकवृत्तिः समाहिता।
12161002c तेषां गरीयान्कतमो मध्यमः को लघुश्च कः।।

“जनर प्रवृत्तियु सामान्यवागि धर्म, अर्थ, मत्तु कामगळल्लिये नॆलॆसिदॆ. ई मूररल्लि गरिष्ठवादुदु यावुदु? मध्यमवादुदु यावुदु? मत्तु कनिष्ठवादुदु यावुदु?

12161003a कस्मिंश्चात्मा नियंतव्यस्त्रिवर्गविजयाय वै।
12161003c संतुष्टा नैष्ठिकं वाक्यं यथावद्वक्तुमर्हथ।।

धर्म-अर्थ-कामगळॆंब ई त्रिवर्गवन्नु जयिसलिच्छिसुववनु यावुदर मेलॆ मनस्सन्निडबेकु? हर्षोत्साहगळिंद कूडिरुव नीवु यथावत्तागि ई प्रश्नॆगॆ उत्तरवन्नु नीडबेकु मत्तु निमगॆ संपूर्ण निष्ठॆयिद्द विषयवन्ने हेळबेकु.”

12161004a ततोऽर्थगतितत्त्वज्ञः प्रथमं प्रतिभानवान्।
12161004c जगाद विदुरो वाक्यं धर्मशास्त्रमनुस्मरन्।।

आग मॊदलु अर्थगतितत्त्वज्ञ प्रतिभावंत विदुरनु धर्मशास्त्रगळन्नु स्मरिसिकॊंडु ई मातन्नाडिदनु:

12161005a बाहुश्रुत्यं तपस्त्यागः श्रद्धा यज्ञक्रिया क्षमा।
12161005c भावशुद्धिर्दया सत्यं संयमश्चात्मसंपदः।।

“अनेक शास्त्रगळ अनुशीलनॆ, तपस्सु, त्याग, श्रद्धॆ, यज्ञकर्मगळु, क्षमॆ, भावशुद्धि, दयॆ, सत्य मत्तु संयमगळु आत्मसंपत्तुगळु.

12161006a एतदेवाभिपद्यस्व मा ते भूच्चलितं मनः।
12161006c एतन्मूलौ हि धर्मार्थावेतदेकपदं हितम्।।

नीनु इवुगळन्ने साधिसु. इवुगळिंद निन्न मनस्सु विचलितवागदिरलि. इवे धर्मार्थगळिगॆ मूलकारणगळागिवॆ. नन्न अभिप्रायदल्लि इदे ऒंदु परम हितकरवादुदु.

12161007a धर्मेणैवर्षयस्तीर्णा धर्मे लोकाः प्रतिष्ठिताः।
12161007c धर्मेण देवा दिविगा2 धर्मे चार्थः समाहितः।।

धर्मदिंदले ऋषिगळु संसारसागरवन्नु पारुमाडिद्दारॆ. धर्मद मेलॆये लोकगळॆल्लवू प्रतिष्ठितवागिवॆ. धर्मदिंदले देवतॆगळु दिविगरादरु मत्तु धर्मदल्लिये अर्थवू ऒळगॊंडिदॆ.

12161008a धर्मो राजन्गुणश्रेष्ठो मध्यमो ह्यर्थ उच्यते।
12161008c कामो यवीयानिति च प्रवदंति मनीषिणः।
12161008e तस्माद्धर्मप्रधानेन भवितव्यं यतात्मना3।।

राजन्! धर्मवे श्रेष्ठ गुणवु. अर्थवु मध्यम ऎंदु हेळिद्दारॆ. कामवु इवॆरडक्किंतलू हीनवादुदु ऎंदु मनीषिणरु हेळुत्तारॆ. आदुदरिंद यतात्मनागिद्दुकॊंडु धर्मवन्ने तन्न प्रधान ध्येयवन्नागिरिसिकॊळ्ळबेकु.”

12161009a समाप्तवचने तस्मिन्नर्थशास्त्रविशारदः।
12161009c पार्थो वाक्यार्थतत्त्वज्ञो जगौ वाक्यमतंद्रितः4।।

आ अर्थशास्त्रविशारदनु तन्न मातन्नु मुगिसलु वाक्यार्थतत्त्वज्ञनाद पार्थनु आलस्यविल्लदे ई मातन्नाडिदनु:

12161010a कर्मभूमिरियं राजन्निह वार्त्ता प्रशस्यते।
12161010c कृषिवाणिज्यगोरक्ष्यं शिल्पानि विविधानि च।।

“राजन्! इदु कर्मभूमियु. इल्लि जीवनक्कॆ साधनभूत कर्मगळन्ने प्रशंसिसुत्तारॆ. कृषि, वाणिज्य, गोरक्षॆ, विविध शिल्पगळु इवॆल्लवू जीवनक्कॆ साधनभूत कर्मगळागिवॆ.

12161011a अर्थ इत्येव सर्वेषां कर्मणामव्यतिक्रमः।
12161011c न ऋतेऽर्थेन वर्तेते धर्मकामाविति श्रुतिः।।

अर्थवे समस्त कर्मगळ मर्यादॆगळन्नु पालिसलु सहायकवागुत्तदॆ. अर्थविल्लदे धर्म-कामगळू सिद्धिसुवुदिल्ल ऎंदु श्रुतिवाक्यविदॆ.

12161012a विजयी5 ह्यर्थवान्धर्ममाराधयितुमुत्तमम्।
12161012c कामं च चरितुं शक्तो दुष्प्रापमकृतात्मभिः।।

इंद्रिय विजयी अर्थवाननु धर्मवन्नु उत्तमवागि आराधिसलु शक्तनागुत्तानॆ. अकृतात्मरू कूड अर्थवानरागिद्दरॆ पडॆयलु कष्टवाद कामनॆगळन्नू पूरैसिकॊळ्ळलु शक्तरागुत्तारॆ.

12161013a अर्थस्यावयवावेतौ धर्मकामाविति श्रुतिः।
12161013c अर्थसिद्ध्या हि निर्वृत्तावुभावेतौ भविष्यतः।।

धर्म मत्तु कामगळु अर्थद ऎरडु अवयवगळॆंदु श्रुतिगळु हेळुत्तवॆ. अर्थसिद्धियिंद इवॆरडर निवृत्तियू आगुत्तदॆ.

12161014a उद्भूतार्थं हि पुरुषं विशिष्टतरयोनयः।
12161014c ब्रह्माणमिव भूतानि सततं पर्युपासते।।

सर्वभूतगळू सततवू ब्रह्मनन्ने उपासिसुवंतॆ उत्तम जातिय मनुष्यरु सदा धनवान पुरुषनन्ने गौरविसुत्तारॆ.

12161015a जटाजिनधरा दांताः पंकदिग्धा जितेंद्रियाः।
12161015c मुंडा निस्तंतवश्चापि वसंत्यर्थार्थिनः पृथक्।।

जटाजिनधररु, दांतरु, कॆसरन्नु बळिदुकॊंडिरुव जितेंद्रियरु, संन्यासिगळु, नैष्ठिक ब्रह्मचारिगळु इवरॆल्लरू धनद मेलिन अभिलाषॆयिंद प्रत्येक आश्रमगळन्नु कल्पिसिकॊंडिरुत्तारॆ.

12161016a काषायवसनाश्चान्ये श्मश्रुला ह्रीसुसंवृताः6
12161016c विद्वांसश्चैव शांताश्च मुक्ताः सर्वपरिग्रहैः।।
12161017a अर्थार्थिनः संति के चिदपरे स्वर्गकांक्षिणः।
12161017c कुलप्रत्यागमाश्चैके स्वं स्वं मार्गमनुष्ठिताः।।

सर्वपरिग्रहगळिंद मुक्तराद काषायवस्त्रगळन्नु धरिसिद, गड्ड-मीसॆगळन्नु बॆळॆसिरुव संकोचशील, शांत विद्वांसरू कूड हणद संपादनॆयल्लिये आसक्तरागिरुत्तारॆ. कुलपरंपरागत नियमगळन्नु पालिसुत्ता तम्म तम्म वर्णाश्रमगळ धर्मगळन्नु पालिसुव इवरॆल्लरू धनार्थिगळे आगिरुत्तारॆ.

12161018a आस्तिका नास्तिकाश्चैव नियताः संयमे परे।
12161018c अप्रज्ञानं तमोभूतं प्रज्ञानं तु प्रकाशता।।

आस्तिकरू इद्दारॆ. नास्तिकरू इद्दारॆ. संयम-नियम परायणरू इद्दारॆ. अवरॆल्लरू धनाभिलाषिगळे आगिद्दारॆ. नन्न अभिप्रायदल्लि अर्थद प्राधान्यतॆयन्नु मनगाणदिरुवुदु तमोमय अज्ञानवु. अर्थद प्राधान्यतॆयन्नु मनगाणुवुदे प्रकाशमय प्रज्ञानवु.

12161019a भृत्यान्भोगैर्द्विषो दंडैर्यो योजयति सोऽर्थवान्।
12161019c एतन्मतिमतां श्रेष्ठ मतं मम यथातथम्।
12161019e अनयोस्तु निबोध त्वं वचनं वाक्यकंठयोः।।

भृत्यरन्नु भोगोपभोगगळिंद सलहुव मत्तु शत्रुगळन्नु दंडप्रयोगदिंद तन्न अधीनरन्नागिसिकॊळ्ळुववने धनवंतनु. मतिमतरल्लि श्रेष्ठ! इदु नन्न यथावत्ताद अभिप्रायवागिदॆ. ईग ई इब्बरु तम्मंदिरु मातनाडलु कुतूहलवुळ्ळवरागिद्दारॆ. अवर मातुगळु ईगागले कंठदवरॆगॆ बंदुबिट्टिवॆ. अवरु हेळुव मातुगळन्नु केळु.”

12161020a ततो धर्मार्थकुशलौ माद्रीपुत्रावनंतरम्।
12161020c नकुलः सहदेवश्च वाक्यं जगदतुः परम्।।

अनंतर धर्मार्थकुशलराद माद्रीपुत्रराद नकुल-सहदेवरु ई उत्तम मातुगळन्नाडिदरु:

12161021a आसीनश्च शयानश्च विचरन्नपि च स्थितः।
12161021c अर्थयोगं दृढं कुर्याद्योगैरुच्चावचैरपि।।

“मनुष्यनु कुळितिरुवागलू, मलगिरुवागलू, तिरुगाडुत्तिरुवागलू, निंतिरुवागलू – ऎल्ल समयगळल्लियू बगॆ बगॆय मार्गगळिंद धनसंग्रहवन्ने दृढनागि माडुत्तिरबेकु.

12161022a अस्मिंस्तु वै सुसंवृत्ते7 दुर्लभे परमप्रिये।
12161022c इह कामानवाप्नोति प्रत्यक्षं नात्र संशयः।।

धनवु परमप्रियवागिद्दरू अत्यंत दुर्लभवु. अंतह धनवु प्राप्तवादरॆ मनुष्यनु इल्लि ऎल्ल कामनॆगळन्नू पडॆदुकॊळ्ळुत्तानॆ. इदु प्रत्यक्षवु. इदरल्लि याव संशयवू इल्ल.

12161023a योऽर्थो धर्मेण संयुक्तो धर्मो यश्चार्थसंयुतः।
12161023c मध्विवामृतसंयुक्तं तस्मादेतौ मताविह।।

धनवु धर्मयुक्तवागिरबेकु मत्तु धर्मवू धनयुक्तवागिरबेकु. इदे अमृतयुक्तवागिरुवुदु. आदुदरिंद इवॆरडू मुख्यवादवुगळु ऎन्नुवुदु नम्म अभिप्रायवागिदॆ.

12161024a अनर्थस्य न कामोऽस्ति तथार्थोऽधर्मिणः कुतः।
12161024c तस्मादुद्विजते लोको धर्मार्थाद्यो बहिष्कृतः।।

निर्धननिगॆ याव कामनॆगळू पूर्णवागुवुदिल्ल. हागॆये धर्महीननादवनिगॆ अर्थवादरू हेगॆ लभिसीतु? धर्मयुक्त ऐश्चर्यदिंद वंचितनादवन विषयदल्लि लोकवे उद्विग्नवागुत्तदॆ.

12161025a तस्माद्धर्मप्रधानेन साध्योऽर्थः संयतात्मना।
12161025c विश्वस्तेषु च भूतेषु कल्पते सर्व एव हि।।

आदुदरिंद मनुष्यनु संयतात्मनागि धर्मवन्ने प्रधानवागिट्टुकॊंडु अर्थसंग्रहणॆयन्नु माडबेकु. धर्मपरायणनल्लि ऎल्लप्राणिगळू विश्वासदिंदिरुत्तवॆ. ई विश्वासवन्नु गळिसिद नंतर ऎल्ल इष्टार्थगळन्नू साधिसिकॊळ्ळबहुदु.

12161026a धर्मं समाचरेत्पूर्वं तथार्थं धर्मसंयुतम्।
12161026c ततः कामं चरेत्पश्चात्सिद्धार्थस्य हि तत्फलम्।।

मॊदलु धर्मदिंद नडॆदुकॊळ्ळबेकु. अनंतर धर्मसंयुत धनवन्नु संग्रहिसबेकु. अनंतर कामनॆगळन्नु पूरैसिकॊळ्ळबेकु. हीगॆ त्रिवर्गवन्नू संग्रहिसुवुदरिंद मनुष्यनु सिद्धार्थनागुत्तानॆ.”

12161027a विरेमतुस्तु तद्वाक्यमुक्त्वा तावश्विनोः सुतौ।
12161027c भीमसेनस्तदा वाक्यमिदं वक्तुं प्रचक्रमे।।

अश्विनीदेवतॆगळ मक्कळु ई मातन्नाडि विरमिसिद नंतर भीमसेननु ई मातन्नाडलु प्रारंभिसिदनु:

12161028a नाकामः कामयत्यर्थं नाकामो धर्ममिच्चति।
12161028c नाकामः कामयानोऽस्ति तस्मात्कामो विशिष्यते।।

“कामविल्लदे इरुववनु अर्थवन्नू बयसुवुदिल्ल. धर्मवन्नू इच्छिसुवुदिल्ल. याव कामनॆगळन्नू अपेक्षिसुवुदिल्ल. आदुदरिंद कामवे धर्मार्थगळिगिंतलू श्रेष्ठवादुदु.

12161029a कामेन युक्ता ऋषयस्तपस्येव समाहिताः।
12161029c पलाशफलमूलाशा वायुभक्षाः सुसंयताः।।

कामयुक्तरागिये ऋषिगळु समाहितरागिद्दु तपस्सन्नु तपिसुत्तारॆ. पलाश-फल-मूलगळन्नु तिंदुकॊंडु वायुभक्षिगळागि सुसंयतरागिरुत्तारॆ.

12161030a वेदोपवादेष्वपरे8 युक्ताः स्वाध्यायपारगाः।
12161030c श्राद्धयज्ञक्रियायां च तथा दानप्रतिग्रहे।।

कामनॆयिंदले इतररु स्वाध्यायमाडि वेदोपवेदगळ पारंगतरागुत्तारॆ. श्राद्ध-यज्ञक्रियॆगळन्नू माडुत्तारॆ मत्तु दान-प्रतिग्रहगळन्नु कैगॊळ्ळुत्तारॆ.

12161031a वणिजः कर्षका गोपाः कारवः शिल्पिनस्तथा।
12161031c दैवकर्मकृतश्चैव युक्ताः कामेन कर्मसु।।

कामयुक्तरागिये वर्तकरु, कृषिकरु, गोपालकरु, कार्मिकरु, शिल्पिगळु, दैवकर्मवन्नु माडुववरु ऎल्लरू तम्म तम्म कर्मगळल्लि तॊडगिरुत्तारॆ.

12161032a समुद्रं चाविशंत्यन्ये नराः कामेन संयुताः।
12161032c कामो हि विविधाकारः सर्वं कामेन संततम्।।

कामयुक्तराद अन्य मनुष्यरु समुद्रदल्लियू मुळुगुत्तारॆ. कामवु विविधाकारदल्लिदॆ. ऎल्लवू कामदिंदले व्याप्तवागिदॆ.

12161033a नास्ति नासीन्नाभविष्यद्भूतं कामात्मकात्परम्।
12161033c एतत्सारं महाराज धर्मार्थावत्र संश्रितौ।।

महाराज! कामनॆयिल्लद प्राणियु ई प्रपंचदल्लि ईगलू इल्ल, हिंदॆयू इरलिल्ल मत्तु मुंदॆयू इरुवुदिल्ल. त्रिवर्गदल्लि कामवे सारवु. धर्मार्थगळॆरडू कामदल्लि अडकवागिवॆ.

12161034a नवनीतं यथा दध्नस्तथा कामोऽर्थधर्मतः।
12161034c श्रेयस्तैलं च पिण्याकाद्धृतं श्रेय उदश्वितः।।
12161035a श्रेयः पुष्पफलं काष्ठात्कामो धर्मार्थयोर्वरः।
12161035c पुष्पतो मध्विव रसः कामात्संजायते सुखम्9।।

बॆण्णॆयु हेगॆ मॊसरिन सारवो हागॆ कामवु धर्मार्थगळ सारवु. ऎण्णॆयु हेगॆ हिंडिगिंत श्रेष्ठवो, तुप्पवु हेगॆ मज्जिगॆगिंत श्रेष्ठवो, कट्टिगॆगळिगिंतलू फल-पुष्पगळु हेगॆ श्रेष्ठवो हागॆ कामवु धर्मार्थगळिगिंतलू श्रेष्ठवु. पुष्पदल्लिरुव रसदिंद जेनुतुप्पवु हेगॆ उंटागुत्तदॆयो हागॆ कामदिंद सुखवुंटागुत्तदॆ.

12161036a 10सुचारुवेषाभिरलंकृताभिर् मदोत्कटाभिः प्रियवादिनीभिः। 12161036c रमस्व योषाभिरुपेत्य कामं कामो हि राजंस्तरसाभिपाती।।

राजन्! कामवन्ने आश्रयिसि नीनु सुंदर वेष-भूषणगळन्नु धरिसु. अलंकृतराद सुंदर प्रियवादिनी मदोत्कट युवतियरॊडनॆ यथेच्छवागि विहरिसु. धर्मार्थगळिगिंतलू कामवे नम्म परमश्रेष्ठ पुरुषार्थवागलि.

12161037a बुद्धिर्ममैषा परिषत् स्थितस्य मा भूद्विचारस्तव धर्मपुत्र।
12161037c स्यात्संहितं सद्भिरफल्गुसारं समेत्य वाक्यं परमानृशंस्यम्।।

धर्मपुत्र! बहुवागि आलोचिसि नानु ई निश्चयक्कॆ बंदिद्देनॆ. नीनु ई विषयदल्लि पुनः विचारमाडबेकाद अवश्यकतॆये इल्ल. नन्न ई मातु उत्तमवादुदु, कोमलवादुदु, श्रेष्ठवादुदु, सत्त्वयुक्तवादुदु, सारयुक्तवादुदु, निष्ठुरतॆयिंद विहीनवादुदु. श्रेष्ठपुरुषरू अंगीकरिसबहुदादुदु.

12161038a धर्मार्थकामाः सममेव सेव्या यस्त्वेकसेवी स नरो जघन्यः।
12161038c द्वयोस्तु दक्षं प्रवदंति मध्यं स उत्तमो यो निरतस्त्रिवर्गे।।

धर्म-अर्थ-कामगळन्नु समानवागिये आचरिसबेकु. ऒंदन्ने सेविसुव मनुष्यनु अधमनु. ऎरडु पुरुषार्थगळल्लि आसक्तनादवनु मध्यमनु11. मूरु पुरुषार्थगळल्लियू समान आसक्तियिरुववनु उत्तमनु.”

12161039a प्राज्ञः सुहृच्चंदनसारलिप्तो विचित्रमाल्याभरणैरुपेतः।
12161039c ततो वचः संग्रहविग्रहेण प्रोक्त्वा यवीयान्विरराम भीमः।।

चंदनसारलेपितनागिद्द प्राज्ञ सुहृद विचित्र माल्याभरणभूषित भीमनु वीर सोदररॊडनॆ धर्मार्थकामगळ विषयवन्नु संक्षेपवागियू विस्तारवागियू हेळि विरमिसिदनु.

12161040a ततो मुहूर्तादथ धर्मराजो वाक्यानि तेषामनुचिंत्य सम्यक्।
12161040c उवाच वाचावितथं स्मयन् वै बहुश्रुतो धर्मभृतां वरिष्ठः।।

अनंतर मुहूर्तमात्रदल्लि बहुश्रुत धर्मभृतरल्लि वरिष्ठ धर्मराजनु अवर मातुगळन्नु चॆन्नागि आलोचिसि मुगुळ्नगुत्ता यथार्थवाद ई मातुगळन्नाडिदनु:

12161041a निःसंशयं निश्चितधर्मशास्त्राः सर्वे भवंतो विदितप्रमाणाः।
12161041c विज्ञातुकामस्य ममेह वाक्यम् उक्तं यद्वै नैष्ठिकं तच्च्रुतं मे।
12161041e इह त्ववश्यं गदतो ममापि वाक्यं निबोधध्वमनन्यभावाः।।

नीवॆल्लरू निःसंशयवागियू धर्मशास्त्रगळल्लि निश्चितवागिरुव प्रमाणगळिंद तिळियबहुदाद विषयगळन्ने हेळिद्दीरि. इदर कुरितु निम्म निश्चित अभिप्रायगळन्नु तिळियबेकॆंदिद्दॆ. अदरंतॆ नीवॆल्लरू निम्म निम्म अभिप्रायगळन्नु खचितपडिसिरुविरि. अवॆल्लवन्नू नानु केळिदॆ. नानु इदे विषयद कुरितु कॆलवु मातुगळन्नु आडुत्तेनॆ. नीवॆल्लरू अनन्यचित्तरागि केळिरि.

12161042a यो वै न पापे निरतो न पुण्ये नार्थे न धर्मे मनुजो न कामे।
12161042c विमुक्तदोषः समलोष्टकांचनः स मुच्यते दुःखसुखार्थसिद्धेः।।

पाप अथवा पुण्यकर्मगळल्लि तॊडगदे इरुव, धर्म-अर्थ-कामगळल्लि आसक्तनागिरद मनुष्यनु दोषविमुक्तनागुत्तानॆ. लोष्ट-कांचनगळन्नु समनागि काणुववनु सुख-दुःखदायकवाद अर्थसिद्धियिंदलू मुक्तनागुत्तानॆ.

12161043a भूतानि जातीमरणान्वितानि जराविकारैश्च समन्वितानि।
12161043c भूयश्च तैस्तैः प्रतिबोधितानि मोक्षं प्रशंसंति न तं च विद्मः।।

पूर्वजन्मगळ स्मरणॆगळन्निट्टुकॊंडिरुव, वृद्धाप्य-विकारगळिंद कूडिरुव, सांसारिक दुःखगळिंद पीडिसल्पट्टु सदा अवुगळिंद ऎच्चरगॊळिसल्पडुत्तिरुववरु मोक्षवन्ने प्रशंसिसुत्तारॆ. आदरॆ मोक्षवॆन्नुवुदु नमगू तिळियदागिदॆ.

12161044a स्नेहे नबद्धस्य न संति तानीत्य्12 एवं स्वयंभूर्भगवानुवाच।
12161044c बुधाश्च निर्वाणपरा वदंति तस्मान्न कुर्यात् प्रियमप्रियं च।।

स्नेहयुक्तनागिरुववनिगॆ मुक्तियिल्ल ऎंदु स्वयंभू भगवंतने हेळिद्दानॆ. स्नेहशून्यराद ज्ञानिगळु मोक्षवन्नु हॊंदुत्तारॆ. आदुदरिंद मोक्षार्थिगळु यारिगू प्रियवन्नागली अप्रियवन्नागली माडबारदु.

12161045a एतत् प्रधानं न तु कामकारो यथा नियुक्तोऽस्मि तथा चरामि।
12161045c भूतानि सर्वाणि विधिर्नियुंक्ते विधिर्बलीयानिति वित्त सर्वे।।

ई विचारवे मोक्षप्राप्तिगॆ प्रधान उपायवु. प्राणियु तन्न इच्छॆयंतॆये नडॆयलु साध्यविल्ल. ब्रह्मनु नन्नन्नु याव कार्यदल्लि नियोजिसिद्दानॆयो अदे कार्यवन्नु नानु श्रद्धॆयिंद माडुत्तेनॆ. विधियु ऎल्लरन्नू भिन्न-भिन्न कार्यगळल्लि नियोजिसिरुत्तानॆ. आदुदरिंद नीवॆल्लरू विधिये प्रबलनॆंदु तिळियिरि.

12161046a न कर्मणाप्नोत्यनवाप्यमर्थं यद्भावि सर्वं भवतीति वित्त।
12161046c त्रिवर्गहीनोऽपि हि विंदतेऽर्थं तस्मादिदं लोकहिताय गुह्यम्।।

मनुष्यनु ऎष्टे मत्तु यावुदे कार्यवन्नु माडिदरू तानु यावुदन्नु ऎष्टु प्रमाणदल्लि पडॆदुकॊळ्ळबेकु ऎंदु विधियु निश्चयिसिरुत्तदॆयो अष्टन्ने पडॆदुकॊळ्ळबहुदु. अदक्किंतले हॆच्चु अथवा कडिमॆ पडॆदुकॊळ्ळलारनु. विधिनियमदंतॆ यावुदु हेगॆ आगबेकॆंदिरुवुदो अदु हागॆये आगुवुदॆन्नुवुदन्नु नीवॆल्लरू तिळियिरि. धर्मार्थकामगळल्लि यावुदन्नू आश्रयिसदे इरुववनू कूड विधिय अनुग्रहविद्दरॆ अर्थवन्नु पडॆदुकॊळ्ळबल्लनु. आदुदरिंद अत्यंत निगूढवाद मोक्षमार्गवन्नु लोकहितक्कागि आश्रयिसबेकु.”

12161047a ततस्तदग्र्यं वचनं मनोनुगं समस्तमाज्ञाय ततोऽतिहेतुमत्।
12161047c तदा प्रणेदुश्च जहर्षिरे च ते कुरुप्रवीराय च चक्रुरंजलीन्।।

आ उत्तमवाद मनस्सिगॆ हिडिसुवंतह युक्तियुक्तवाद मातन्नु केळि अदर संपूर्णतत्त्ववन्नु तिळिदुकॊंड भीमादिगळु हर्षोद्गारमाडुत्ता बद्धांजलिगळागि कुरुप्रवीरनन्नु प्रणमिसिदरु.

12161048a सुचारुवर्णाक्षरशब्दभूषितां मनोनुगां निर्धुतवाक्यकंटकाम्।
12161048c निशम्य तां पार्थिव पार्थभाषितां गिरं नरेंद्राः प्रशशंसुरेव ते।
12161048e पुनश्च पप्रच्च सरिद्वरासुतं ततः परं धर्ममहीनसत्त्वः।।

युधिष्ठिरनाडिद आ मनोज्ञवाद, स्वर-व्यंजनगळिंद अलंकृतवागिद्द, मनस्सन्नु मुट्टुवंतह दोषरहित मातन्नु केळि अल्लि नॆरॆदिद्द राजरॆल्लरू प्रशंसिसिदरु. अनंतर पुनः युधिष्ठिरनु धर्मरहस्यगळन्नु तिळियलु गंगापुत्र महासत्त्वशाली भीष्मनन्नु प्रश्निसिदनु.

समाप्ति

इति श्रीमहाभारते शांति पर्वणि आपद्धर्म पर्वणि षड्जगीतायां एकषष्ट्यधिकशतमोऽध्यायः।।
इदु श्रीमहाभारतदल्लि शांति पर्वदल्लि आपद्धर्म पर्वदल्लि षड्जगीता ऎन्नुव नूराअरवत्तॊंदने अध्यायवु.


  1. पप्रच्छावसथं गत्वा (गीता प्रॆस्). ↩︎

  2. ववृधुः (गीता प्रॆस्). ↩︎

  3. इदर नंतरद अधिक अर्धश्लोक: तथा च सर्वभूतेषु वर्तितव्यं यथात्मनि। (गीता प्रॆस्). ↩︎

  4. पार्थो धर्मार्थतत्त्वज्ञो जगौ वाक्यं प्रचोदितः। (गीता प्रॆस्). ↩︎

  5. विषयैः (गीता प्रॆस्). ↩︎

  6. ह्रीनिषेवणः (गीता प्रॆस्/भारत दर्शन). ↩︎

  7. विनिर्वृत्ते (गीता प्रॆस्/भारत दर्शन). ↩︎

  8. वेदोपवेदेष्वपरे (गीता प्रॆस्/भारत दर्शन). ↩︎

  9. पुष्पतो मध्विव रसः काम आभ्यां तथा स्मृतः। कामो धर्मार्थयोर्योनिः कामश्चाथ तदात्मकः।। (गीता प्रॆस्/भारत दर्शन). ↩︎

  10. इदक्कॆ मॊदलु ई ऒंदु अधिक श्लोकविदॆ: नाकामतो ब्राह्मणाः स्वन्नमर्थान्नाकमतो ददति ब्राह्मणेभ्यः। नाकामतो विविधा लोकचेष्टा तस्मात्कामः प्राक्त्रिवर्गस्य दृष्टः।। अर्थात्: कामनॆयिल्लदे ब्राह्मणरु ऒळ्ळॆय भोजनवन्नु माडुवुदिल्ल. कामनॆयिल्लदे यारू ब्राह्मणरिगॆ दानमाडुवुदिल्ल. कामनॆयिल्लदे विविध लोकव्यवहारगळू नडॆयुवुदिल्ल. आदुदरिंद त्रिवर्गदल्लि कामक्के अग्रस्थानवन्नु कॊट्टिरुवुदु काणुत्तदॆ (गीता प्रॆस्/भारत दर्शन). ↩︎

  11. धर्मार्थगळल्लि सामर्थ्यवु अर्थक्कॆ कारणवादुदरिंद अदु मध्यमवु. अर्थक्किंतलू कामवु श्रेष्ठ ऎन्नुवुदु सिद्धवागिये इदॆ. ↩︎

  12. स्नेहेन युक्तस्य न चास्ति मुक्ति (गीता प्रॆस्/भारत दर्शन). ↩︎